Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Tu komisja naklei kod<br />
Miejsce<br />
na naklejkę<br />
z kodem<br />
(Wpisuje zdający przed<br />
rozpoczęciem pracy)<br />
KOD ZDAJĄCEGO<br />
EGZAMIN MATURALNY<br />
Z JĘZYKA POLSKIEGO<br />
Arkusz I<br />
Czas pracy 170 minut<br />
Tu wpiszesz kod<br />
ĆWICZCIE Z NAMI!<br />
W maju, na <strong>egzamin</strong>ie <strong>maturalny</strong>m,<br />
otrzymacie analogiczny arkusz. Dokładnie<br />
przeczytajcie 1. stronę.<br />
Arkusz I obowiązuje wszystkich maturzystów.<br />
Spróbujcie zmierzyć się z zadaniami,<br />
które proponujemy. Tematy<br />
maturalne owiane są tajemnicą, ale to<br />
ćwiczenie czyni mistrza.<br />
Komentarz do zadań i przykładowe<br />
wypracowania realizujące zamieszczone<br />
tu tematy znajdziecie w Cogito (str. 86<br />
– 94) i na www.cogito.com.pl.<br />
Redakcja opiera się na informacjach<br />
i wzorze formularza ze strony<br />
www.cke.edu.pl, podanych do wiadomości<br />
publicznej.<br />
ARKUSZ I<br />
Instrukcja dla zdającego<br />
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz <strong>egzamin</strong>acyjny zawiera 8 stron.<br />
Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu<br />
nadzorującego <strong>egzamin</strong>.<br />
2. Część 2 arkusza zawiera dwa tematy wypracowania.<br />
Do opracowania trzeba wybrać jeden z nich i podkreślić.<br />
3. Proszę zaplanować czynności tak, by było możliwe<br />
rozwiązanie zadań z obu części arkusza w ciągu 170 minut.<br />
4. Pracę proszę napisać czytelnie.<br />
5. Proszę pisać tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisać<br />
ołówkiem.<br />
6. Nie wolno używać korektora.<br />
7. Błędne zapisy trzeba wyraźnie przekreślić.<br />
8. Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie,<br />
który nie będzie oceniany.<br />
9. Podczas <strong>egzamin</strong>u można korzystać ze słownika poprawnej<br />
polszczyzny i słownika ortograficznego.<br />
10. Do ostatniej kartki arkusza dołączona jest karta odpowiedzi,<br />
którą wypełnia <strong>egzamin</strong>ator.<br />
Życzymy powodzenia!<br />
MAJ<br />
ROK 2005<br />
Za opracowanie tematu<br />
można otrzymać<br />
70 punktów<br />
20 za część 1<br />
50 za część 2<br />
Opracowanie i komentarz:<br />
Iza Galicka-Płachta<br />
Iza Zasłona<br />
Copyright by AGA-PRESS sp.j.<br />
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)<br />
PESEL ZDAJĄCEGO<br />
Tu wpiszesz swój<br />
PESEL
2<br />
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
Część I – rozumienie czytanego tekstu<br />
Przeczytaj uważnie tekst Jacka Trznadla, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie<br />
tekstu, własnymi słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.<br />
Jacek Trznadel<br />
HAŃBA DOMOWA (fragment)<br />
1. Mówiąc o tych najogólniejszych procesach akceptacji życia w Polsce powojennej pragnę<br />
jeszcze przypomnieć rozróżnienie, stanowiące jakby jedno z milczących założeń tej<br />
całej analizy. Otóż nie zaliczam do dziedziny „hańby domowej” owego spontanicznego<br />
i „bezwarunkowego refleksu” społecznego, jakim była konieczność odbudowania funkcji<br />
kultury po wojnie i dźwignięcia polskiej gospodarki, jednym słowem dążenia do stworzenia<br />
normalnego życia. Wymagało to włączenia się w struktury oficjalne, kontrolowane przez<br />
komunistów, w coraz szerzej przez nich zagarnianych dziedzinach życia. Stąd też konieczność<br />
różnych ustępstw i kompromisów, które trudno oceniać (…). Do dziedziny „hańby<br />
domowej” zaliczam natomiast udział w nowej ideologii, danie wiary kłamstwu i wspomaganie<br />
go w różny sposób.<br />
2. Że rozmaite dziedziny i sposoby budowy nowego życia po wojnie bywały transmisją<br />
niebezpiecznej zmiany postaw, ułatwiały ją lub stymulowały – to rzecz oczywista. To uplątanie<br />
w sprzeczne lub niebezpieczne okoliczności jest, oczywiście, jedną ze stron dramatyzmu<br />
postaw, związanych z tragicznymi złudzeniami i przekraczaniem niewidocznej granicy,<br />
której przekraczać nie należało. Są to jak zawsze rachunki osobiste i szczegółowe, ale<br />
istniała też określona wyżej sytuacja ogólna. Na okręcie, nawet opanowanym przez korsarzy,<br />
pompują wszyscy, jeśli nie chcą utonąć. Oczywiście, ta analogia ma swoje granice.<br />
Przypomnę to, co pisałem tu o swoim ojcu. Położył niemałe zasługi w organizowaniu nowego<br />
życia na Dolnym Śląsku. Kres tej decyzji i tego zaangażowania wyznaczył jednak<br />
przymus zapisania się do partii – nie zrobił tego nigdy.<br />
3. Ze wszystkich wymienionych tu powodów ulegał i ulega zmianie obraz powojennej epoki<br />
literackiej. Ten proces wciąż trwa. Odeszła do lamusa duża część ówczesnej twórczości<br />
wielu znanych pisarzy. Te zmiany oddziałają dopiero na literackie hierarchie, gdyż mity<br />
hierarchii trwają dłużej. Nie miejsce tu na szczegóły. Część literatury powojennej kształtowała<br />
się w związku z nową ideologią, i z kolei utwory te wpływały na sytuację kulturową.<br />
Pewną rolę w tych procesach odegrała pośrednio także literatura o wojnie. Wśród powojennych<br />
debiutów największe poruszenie wywołali: Tadeusz Borowski w prozie i Tadeusz<br />
Różewicz w poezji. I tutaj zachodzą przewartościowania. Wydaje mi się, że przestanie być<br />
swoistym mitem twórczość Tadeusza Borowskiego i wyjdzie na jaw – już wychodzi – powierzchowność<br />
jego myślenia intelektualnego i jednostronność wartościującej syntezy kultury,<br />
nie tylko w żałosnym okresie Muzyki w Herzenburgu czy Małych kronik, ale właśnie<br />
w jego drapieżnych nowelach obozowych. Tak mówiąc, nie neguję wybitnej wartości tych<br />
nowel, patrzyliśmy na nie jednak bez luzu interpretacyjnego. (…) I niewątpliwie poblednie<br />
o wiele gwiazda poezji Tadeusza Różewicza, łącznie z jego utworami najwcześniejszymi<br />
przez niektórych najwyżej cenionymi. Utwory tych dwu pisarzy powstały zresztą jeszcze<br />
właściwie bez udziału nowej ideologii, a nawet zostały przez nią później jakby częściowo<br />
potępione, jako „zarażenie wojną”.<br />
4. A jednak wizja ta tworzyła i mogła tworzyć tło dla jeszcze innych ocen. Obaj ci pisarze<br />
zostali uznani przez krytykę za wybitnych świadków literackich tej epoki, która spalała<br />
2
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
3<br />
ludzi w obozowych piecach. I zrozumiano ich tak właśnie: że mieli nazizm hitlerowski za<br />
końcowy wytwór dotychczasowej kultury. Zbrodnia ta miała przewyższać wszelkie popełnione<br />
przedtem, w tym samym czasie i później. Runęła wartość całej cywilizacji. W ten<br />
sposób rezygnowano – nie w samym proteście tych pisarzy przeciw zagładzie, lecz w uogólnieniach<br />
– z klasycznej wizji człowieka, ze śródziemnomorskiego humanizmu. (…)<br />
5. Na tym tle Medaliony Zofii Nałkowskiej są czymś zupełnie osobnym. Ona też nie wypowiada<br />
się na temat gułagów, gdzie odpowiednikami pieców były zamrażalnie. Ale oskarżenie<br />
jej mierzy w mechanizm monopartyjny i ideologiczny, wytwarzający nieludzki faszyzm<br />
jako dzieło człowieka, niekoniecznie Niemca. Aż dziwne, że Medaliony mogły tak długo,<br />
także w lekturach szkolnych spełniać rolę utworu skierowanego wyłącznie przeciw faszyzmowi<br />
niemieckiemu. Każdy może być do tego zdolny, pisze Nałkowska w jednym z opowiadań.<br />
Każdy, kto wierny jest do ślepoty jednej partii, dopowiada w drugim. W noweli<br />
Człowiek jest mocny słowa tytułowe włożone są ironicznie w usta niemieckiego żandarma,<br />
domagającego się jeszcze większego wysiłku od swojej ofiary. Czytając to myślę zawsze<br />
o dewizie Gorkiego „człowiek to brzmi dumnie”, którą pani Nałkowska niewątpliwie znać<br />
musiała. (…)<br />
6. To wszystko każe myśleć, że będzie także butwieć materia wielu esejów krytycznych, nie<br />
mówiąc o podręcznikach i pomocach naukowych, odpowiedzialnych za wiele kryteriów<br />
ocen i hierarchii. Wiele wywodów straci swoją oczywistość. Przygasną i tutaj nazwiska, stanie<br />
się to także z uznawanymi niegdyś autorytetami. Tych przewartościowań dokona nie<br />
tylko krytyka, ale także zmiana generacji czytelników, nowi czytelnicy nie będą już po prostu<br />
wiedzieli o wielu dawnych hierarchiach.<br />
(Tekst opracowany na podstawie:<br />
Bożena Chrząstowska, Ewa Wiegandtowa, Seweryna Wysłouch, Literatura współczesna<br />
Poznań 1994)<br />
3
4<br />
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
Zadanie 1.<br />
Jakie postawy ludzkie określa autor mianem „hańby domowej” Odpowiedz własnymi słowami<br />
(nie cytuj).<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Jako „hańbę domową” określa autor postawę współpracy z ustrojem komunistycznym;<br />
świadome włączanie się w propagandę komunistyczną, uczestnictwo w nowym<br />
ustroju pomimo wiedzy o jego kłamstwie.<br />
Komentarz do zad. 1.: Możesz użyć kilku różnych sformułowań. Najpierw, oczywiście, musisz znaleźć kluczowe zdania w tekście<br />
– na przykład ostatnie zdanie akapitu. Pamiętaj jednak, że nie wolno Ci cytować zdań, pytanie wymaga od Ciebie własnego<br />
przetworzenia przeczytanej treści.<br />
Zadanie 2.<br />
Jakie działania ludzkie wyłącza autor z pojęcia „hańby domowej” Zacytuj dwa przykłady<br />
sformułowań z tekstu.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Spontaniczny refleks społeczny, konieczność odbudowywania kultury po wojnie,<br />
konieczność dźwignięcia polskiej gospodarki, włączenie się w struktury oficjalne.<br />
Komentarz do zad. 2.: Jak widzisz, w akapicie jest więcej niż dwie odpowiedzi. Pytanie jest typowo analityczne i wymaga<br />
bardzo dokładnego, wnikliwego przeczytania fragmentu. Spośród kilku możliwych, wybierz te odpowiedzi, które uznasz za<br />
najistotniejsze.<br />
Zadanie 3.<br />
Na podstawie pierwszego i drugiego akapitu wyjaśnij sens metafory o tonącym okręcie, obecnej<br />
w akapicie drugim.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Tonący okręt oznacza ojczyznę, to, że jest opanowany przez korsarzy, oznacza<br />
panowanie wrogich sił (komunizmu) nad narodem, natomiast obowiązek pompowania oznacza,<br />
że mimo wszystko trzeba pracować na rzecz narodu.<br />
Komentarz do zad. 3.: Metafora tonącego okrętu powinna być Ci znajoma – choćby z Kazań sejmowych Piotra Skargi. Jako że<br />
jest to przenośnia dość schematyczna w literaturze, odcyfrowanie jej nie powinno przyczyniać szczególnych kłopotów.<br />
4
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
5<br />
Zadanie 4.<br />
Jaką funkcję spełniają refleksje o ojcu pisarza, kończące akapit drugi<br />
a) Są podsumowaniem jego treści.<br />
b) Są przykładem potwierdzającym wcześniejsze rozważania.<br />
c) Są metafora ilustrującą tezę autora.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: a)<br />
Komentarz do zad. 4.: Zwróć uwagę, że metafora mówi o pewnej sytuacji ogólnej, podsumowanie zaś zmierza również do<br />
ogólnego ujęcia wcześniejszych, cząstkowych treści. Natomiast Ty masz na końcu akapitu do czynienia z opisem sytuacji<br />
ukonkretnionej, dotyczącej poszczególnej jednostki. W takiej formie występuje najczęściej przykład, czyli egzemplifikacja.<br />
Zadanie 5.<br />
Jaką zależność dostrzega autor między literaturą a polityką (akapit 3.)<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Literatura powojenna była w dużej mierze ukształtowana przez sytuację polityczną<br />
i ideologię (komunizm), ale także sama literatura kreowała klimat polityczny, kulturowy i społeczny<br />
tych czasów.<br />
Komentarz do zad. 5.: Pytanie jest stosunkowo proste – wzajemny związek między literaturą a polityką jest oczywisty i typowy<br />
dla wielu epok – weź na przykład pod uwagę romantyzm. Pewną pułapkę może stanowić użyte w tekście słowo „ideologia”, ale<br />
pamiętaj, że każdy ustrój polityczny, a zwłaszcza komunizm, był związany z ideologią.<br />
Zadanie 6.<br />
Na czym polega ambiwalentna ocena utworów Borowskiego przez Trznadla (akapit 3.)<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Autor oskarża Borowskiego o powierzchowność intelektualną oraz jednostronność<br />
w wartościowaniu syntezy kultury, ale jednocześnie podkreśla wybitną wartość nowel<br />
obozowych Borowskiego.<br />
Komentarz do zad. 6.: Aby odpowiedzieć na to pytanie, musisz rozumieć termin „ambiwalentny”. Oznacza on dwubiegunowość,<br />
sprzeczność odczuć i postaw wobec tej samej rzeczy. Ważne, abyś pamiętał, że wolno Ci używać sformułowań obecnych w tekście,<br />
ale nie możesz przepisywać całych zdań.<br />
5
6<br />
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
Zadanie 7.<br />
W jakim stosunku pozostają wobec siebie akapity 3. i 4.<br />
a) akapit 4. ilustruje tezę z akapitu 3.<br />
b) akapit 4. jest kontynuacją rozważań z akapitu 3.<br />
c) akapit 4. wprowadza treści przeciwstawne do akapitu 3.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Komentarz do zad. 7.: To typowe pytanie o strukturę tekstu, o związki logiczne między poszczególnymi akapitami. Pozornie<br />
odpowiedź może nie być jednoznaczna. Zwróć jednak uwagę na pierwsze zdanie 4. akapitu – jest w nim sformułowanie<br />
„innych ocen”. Pomocny okaże się też wskaźnik zespolenia „a jednak” – słowo to wprowadza zawsze treści przeciwstawne.<br />
Zadanie 8.<br />
Na podstawie akapitu czwartego wyjaśnij własnymi słowami, dlaczego protest literacki<br />
Borowskiego przeciw zagładzie uznano za negację kultury śródziemnomorskiej.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Borowski uznał nazizm za końcowy efekt cywilizacji śródziemnomorskiej, dotychczasowej<br />
kultury europejskiej. Skoro cywilizacja wytwarza coś, co ją niszczy i prowadzi<br />
do ludobójstwa, to podważa humanizm i opartą na nim klasyczną wizję człowieka.<br />
Odpowiedź: c)<br />
Komentarz do zad. 8.: Pytanie to jest dość trudne. Warto w tym miejscu przypomnieć sobie Opowiadania Borowskiego i jego<br />
ocenę kultury śródziemnomorskiej i chrześcijańskiej (a więc tego, co podstawowe dla Europy). Zauważ, że można przyjąć<br />
jeszcze inną interpretację: uznać nazizm nie za końcowy wytwór kultury śródziemnomorskiej, ale za jej degenerację.<br />
Zadanie 9.<br />
Na czym według autora polegał błąd w ocenie Medalionów Zofii Nałkowskiej (akapit 5.)<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Autor uważa, że błędnie interpretowano „Medaliony” jako tekst wymierzony<br />
przeciwko faszyzmowi niemieckiemu, podczas gdy jego wymowa jest bardziej uniwersalna –<br />
jest to tekst protestujący przeciwko systemom totalitarnym w ogóle.<br />
Komentarz do zad. 9.: W odpowiedzi na to pytanie pomocne Ci będą poszczególne frazy w akapicie, na przykład „każdy może<br />
być do tego zdolny”, „każdy, kto wierny jest do ślepoty jednej partii”. Uwaga! Staraj się sformułować swój własny sąd, ale nie<br />
używaj cytatów z tekstu.<br />
6
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
7<br />
Zadanie 10.<br />
Poglądy wyrażone w akapicie piątym są:<br />
a) poglądami Nałkowskiej<br />
b) poglądami krytyków literackich<br />
c) poglądami samego autora<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Komentarz do zad. 10.: Na „personalność” opinii wskazuje fakt, że autor wypowiada się w pierwszej osobie, „czytając to<br />
myślę”. Na odpowiedź c) wskazuje też wyrażenie ekspresyjne „aż dziwne”. Może nas zmylić autorytatywność wypowiadanych<br />
sądów, ale zwróć też uwagę na silną funkcję impresywną, typową wówczas, gdy nadawca tekstu chce przekonać<br />
odbiorcę do swoich tez.<br />
Zadanie 11.<br />
Z akapitu szóstego wypisz dwie metafory.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: „będzie także butwieć materia wielu esejów”, „przygasną i tutaj nazwiska”.<br />
Komentarz do zad. 11.: Pytanie łatwe, jeśli bez problemu potrafisz rozpoznawać metafory, nawet wtedy gdy zestawiają ze sobą<br />
słowa z odległych pól znaczeniowych. Tak jest w tym przypadku. Butwieją najczęściej materialne książki, papiery; butwienie<br />
esejów oznacza ich dezaktualizację. Gaśnięcie kojarzy się zazwyczaj z gwiazdami; gasnące nazwiska sugerują, że sława<br />
pewnych autorów minęła.<br />
Zadanie 12.<br />
Wybierz z tekstu akapitu szóstego dwa argumenty określające przyczyny przewartościowań<br />
w literaturze.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: Są to:<br />
1. krytyka, zmiana gustów i stanowisk krytyków literackich,<br />
2. zmiana generacji czytelników, pojawienie się nowych odbiorców, nieznających dawnych<br />
zasad.<br />
Odpowiedź: c)<br />
Komentarz do zad. 12.: Jest to kolejne pytanie analityczne, masz znaleźć w tekście szczegółowe informacje. Możesz dosłownie<br />
zacytować sformułowania z tekstu, ale możesz także użyć własnych, autorskich sformułowań.<br />
7
8<br />
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
Zadanie 13.<br />
Tekst Jacka Trznadla ma charakter:<br />
a) popularnonaukowy,<br />
b) krytycznoliteracki,<br />
c) publicystyczno-polityczny.<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________________________<br />
Odpowiedź: b)<br />
Komentarz do zad. 13.: Chociaż tekst w swojej pierwszej części w dużej mierze traktuje o polityce i ideologii, jest to, oczywiście,<br />
przykład eseju krytycznoliterackiego. Autor odwołuje się do osobistych doświadczeń, polemizuje z sądami innych krytyków<br />
literackich, „popisuje się” swoją erudycją.<br />
8
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
9<br />
Część II – pisanie własnego tekstu<br />
Temat 1.<br />
Jak ukazany został poeta w wierszu Rafała Wojaczka Zinterpretuj<br />
wiersz pt. List do nieznanego poety.<br />
Rafał Wojaczek<br />
List do nieznanego poety<br />
Jenseits von Gut und Böse<br />
Pański pokój wynajęty u rencistki<br />
Dawno wdowy ale z seksem niewygasłym<br />
Która pieska ma Pan musi wyprowadzić<br />
Nawet wtedy gdy pan zaczął nowy wiersz<br />
Z jednym krzesłem wąskim łóżkiem bujnym grzybem<br />
Pański pokój nieprzytulny zwłaszcza teraz<br />
Kiedy w okno co na półce zawsze patrzy<br />
Tłucze dziobem biały zimy ptak<br />
Czy herbatę choć pan może sobie zrobić<br />
Czy sprowadzić może sobie pan dziewczynę<br />
Pańska matka odwiedziła pana kiedyś<br />
W tym pokoju gdzie z sufitu patrzy strach<br />
W rękopisach czy nikt panu tam nie grzebie<br />
Czy za światło każą panu coś dopłacać<br />
Te butelki opróżnione z podłej wódki<br />
Gospodyni panu chyba ma za złe<br />
Pańską twierdzą i wygnaniem jest ten pokój<br />
Wieżą ponad dobrem złem i społeczeństwem<br />
Czy pan czasem nie próbuje z niego uciec<br />
Z rozpaczliwych czterech kątów Piąty: śmierć<br />
(Nieskończona krucjata, 1972)<br />
9
10<br />
Egzamin <strong>maturalny</strong> z <strong>języka</strong> <strong>polskiego</strong><br />
Arkusz I<br />
Temat 2:<br />
Porównaj, na jakie emocje żony biblijnego patriarchy Lota położyły<br />
nacisk Beata Obertyńska i Wisława Szymborska, autorki wierszy o tym<br />
samym tytule.<br />
Beata Obertyńska<br />
Żona Lota<br />
Wisława Szymborska<br />
Żona Lota<br />
Za ostatnie, bezwolne głowy odwrócenie<br />
w stronę – rudą ulewą sieczonego – miasta.<br />
Krzepnie na mnie z szelestem wilgotne odzienie<br />
I sól mnie szorstką korą na wichrze porasta…<br />
Już nie walczę… Choć żywa, jestem już umarła.<br />
W biały słup się zamieniam… Śmierć powłoką<br />
ciasną<br />
od nóg mnie zaskorupia i pełznie do gardła<br />
za to jedno spojrzenie wstecz! O miasto – miasto!<br />
Już nie walczę… Nie wołam… Stóp odbiegłych<br />
ślady<br />
wiatr wygładził i krzyk mój wydmą rozmiótł<br />
pustą…<br />
Martwiejące kolana chłód mi związał blady<br />
a dech znajomą drogę zagubił ku ustom…<br />
Gdy sól dojdzie do serca, ze strachu zjeżona<br />
targnie mi myśl ostatnia włosów twarde struny…<br />
I zostanę na wzgórzu samotna i słona,<br />
prześwietlona miedziano rdza gasnącej łuny…<br />
(Klonowe motyle, 1945)<br />
Obróciłam się podobno z ciekawości.<br />
Ale prócz ciekawości mogłam mieć inne<br />
powody.<br />
Obejrzałam się z żalu za miską ze srebra.<br />
Przez nieuwagę – wiążąc rzemyk u sandała.<br />
Aby nie patrzeć dłużej w sprawiedliwy kark<br />
męża mojego, Lota.<br />
Z nagłej pewności, że gdybym umarła,<br />
nawet by nie przystanął.<br />
Z nieposłuszeństwa pokornych.<br />
W nadsłuchiwaniu pogoni.<br />
Tknięta ciszą, w nadziei, że Bóg się rozmyślił.<br />
Dwie nasze córki znikały już za szczytem<br />
wzgórza.<br />
Poczułam w sobie starość. Oddalenie.<br />
Czczość wędrowania. Senność.<br />
Obejrzałam się kładąc na ziemi tobołek.<br />
Obejrzałam się z trwogi, gdzie uczynić krok.<br />
(…)<br />
Obejrzałam się z osamotnienia.<br />
Ze wstydu, że uciekam chyłkiem.<br />
Z chęci krzyku, powrotu.<br />
albo wtedy dopiero, gdy zerwał się wiatr,<br />
Rozwiązał włosy moje i suknię zadarł do góry.<br />
Miałam wrażenie, że widzą to z murów<br />
Sodomy<br />
i wybuchają gromkim śmiechem, raz i jeszcze<br />
raz.<br />
Obejrzałam się z gniewu.<br />
Aby nasycić się ich wielką zgubą.<br />
Obejrzałam się z wszystkich podanych<br />
wyżej powodów.<br />
Obejrzałam się bez własnej woli.<br />
To tylko głaz obrócił się, warcząc pode mną.<br />
To szczelina raptownie odcięła mi drogę.<br />
(…)<br />
Z braku tchu wielokrotnie okręcałam się.<br />
Kto mógłby to zobaczyć, myślałby, że tańczę.<br />
Niewykluczone, że oczy miałam otwarte.<br />
Możliwe, że upadłam twarzą zwróconą<br />
ku miastu.<br />
(Wielka liczba, 1976)<br />
Uwaga! Na maturze otrzymasz jeszcze strony na wypracowanie.<br />
10