PDF - Wolne Lektury

— Ledwie że ją pamiętam. Nie większa była, kiedym wyjeżdżał, jak toporzysko⁷⁴¹.
Pod koniem mogła przejść głową o brzuch nie zawadziwszy. Ba! dawno to już i musiała
wyrosnąć.
— Na świętą Agnieszkę skończyła piętnaście lat; alem jej też już blisko rok nie widział.
— A cóż się z wami działo? Skąd wracacie?
— Z wojny. Albo to mi niewola majęcy Jagienkę w domu siedzieć?
Maćko, chociaż chory, na wzmiankę o wojnie nadstawił ciekawie uszu i zapytał:
-– Byliście może z kniaziem Witoldem⁷⁴² pod Worsklą⁷⁴³?
— A byłem — odrzekł wesoło Zych ze Zgorzelic. — No, Pan Bóg mu nie poszczęścił:
ponieśliśmy klęskę od Edygi⁷⁴⁴ okrutną. Naprzód konie nam wystrzelali. Tatar ci nie
uderzy wręcz jako rycerz chrześcijański, jeno z łuków z daleka szyje. Ty na niego obces⁷⁴⁵,
to ci się umknie i znów szyje. Róbże z nim, co chcesz! Bo widzicie, w naszym wojsku
chełpili się rycerze bez pomiarkowania i gadali tak: „Kopij nawet nie będziemy pochylać
ni mieczów dobywać, jeno na kopytach to robactwo rozniesiem”. Tak to oni się chwalili,
aż tu jak wzięły groty warczeć, to aż się ciemno uczyniło — i po bitwie, co? Ledwie
jeden na dziesięciu żyw ostał. Dacie wiarę? Więcej niż połowa wojska, siedemdziesięciu
kniaziów litewskich i ruskich zostało na polu, a co bojarzynów⁷⁴⁶ i różnych tam dworzan,
czyli jako oni zowią: otroków⁷⁴⁷, tego byście i bez dwie niedziele nie policzyli.
— Słyszałem — przerwał Maćko. — I naszych posiłkowych rycerzy też siła ⁷⁴⁸legło.
— Ba, nawet i dziewięciu Krzyżaków, gdyż i ci musieli Witoldowej potędze służyć.
A naszych także kupa, że to, jako wiecie, gdzie inny się obejrzy za siebie, tam nasz się
nie obejrzy. Dufał najbardziej wielki kniaź naszym rycerzom i nie chciał mieć innej straży
w bitwie koło siebie, jeno samych Polaków. Hi! hi! Mostem się też koło niego położyli,
a jemu nic! Legł pan Spytko z Melsztyna⁷⁴⁹ i miecznik Bernat, i cześnik⁷⁵⁰ Mikołaj,
i Prokop, i Przecław, i Dobrogost, i Jaśko z Lazewic, i Pilik Mazur, i Warsz z Michowa,
i wojewoda Socha, i Jaśko z Dąbrowy, i Pietrko z Miłosławia, i Szczepiecki, i Oderski,
i Tomko Łagoda. Kto by ich ta wszystkich zliczył! A niektórych tom widział tak nabitych Śmiech, Trup
grotami, że jako jeże po śmierci wyglądali, aż śmiech brał patrzeć!
Tu roześmiał się istotnie, jak gdyby opowiadał rzecz najweselszą — i nagle począł
śpiewać:
Oj poznałeś, co to Tatar,
Kiej ci dobrze skóry natarł!
— No, a potem co? — spytał Zbyszko.
— Potem umknął wielki kniaź⁷⁵¹, ale zaraz ducha nabrał, jako to on zwykle. Im mocniej
go przygniesz, tym ci lepiej odskoczy, jak leszczynowy kierz⁷⁵². Poskoczyliśmy tedy
do Tawańskiego brodu bronić przeprawy. Przyszła też garść rycerzy nowych z Polski.
No i nic! Dobrze! Na drugi dzień nadciągnął Edyga z ćmą⁷⁵³ tatarstwa, ale już nic nie
wskórał. Hej, było wesele! Co on chce przez bród, to my go w pysk. Nijak nie mógł. Jeszcześmy
ich nabili i nałapali niemało. Ja sam pięciu ułowiłem, których z sobą do Zgorzelic
prowadzę. Obaczycie po dniu, jakie mają psie mordy.
— W Krakowie powiadali, że i na Królestwo może przyjść wojna.
⁷⁴¹����rzy��� — drewniany uchwyt siekiery bądź topora.
⁷⁴²������ K����������cz� z�a�y ������� — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława
Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
⁷⁴³����a �a� ��r���� — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonymi
przez wlk. księcia Witolda, wspierającymi starającego się odzyskać władzę Tochtamysza a Tatarami pod wodzą
Edygeja. Litwini ponieśli klęskę.
⁷⁴⁴��y��� — (1352–1419) dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy.
⁷⁴⁵��c�� — tu: dążąc do bezpośredniego starcia.
⁷⁴⁶���arzy� a. ���ar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.
⁷⁴⁷��r�� (daw.) — chłopak.
⁷⁴⁸���a (daw.) — wielu.
⁷⁴⁹��y��� z ����z�y�a — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą.
⁷⁵⁰cz����� (daw.) — dostojnik dworski, pierwotnie urzędnik dbający o zapas wina na dworze.
⁷⁵¹������ ���a� — Witold Kiejstutowicz, zwany wielkim (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny
Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
⁷⁵²���rz (daw.) — krzak.
⁷⁵³��a (daw.) — mrowie, tłum.
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 83
Wojna