PDF - Wolne Lektury

More documents

Recommendations

Info

granicą lekarzem, nie zapowiadał jeszcze rychłego połogu⁴⁰¹, jeśli zaś czyniono przygotowania, to dlatego, że zwyczajem wieku było rozpoczynać wszelkie uroczystości jak najwcześniej, a przeciągać je przez całe tygodnie. Jakoż postać pani, lubo⁴⁰² podana nieco naprzód⁴⁰³, zachowała dotychczas dawną wysmukłość. Oǳież nosiła aż nazbyt prostą. Niegdyś — wychowana na świetnym dworze i piękniejsza od wszystkich współczesnych księżniczek — kochała się w kosztownych tkaninach, w łańcuchach, perłach, w złotych manelach⁴⁰⁴ i pierścieniach, obecnie — a nawet od lat już kilku — nie tylko nosiła szaty mniszki, ale przysłaniała nawet i twarz z obawy, by myśl o własnej piękności nie wzbuǳiła w niej pychy światowej⁴⁰⁵. Próżno Jagiełło, dowieǳiawszy się o odmiennym jej stanie, polecił w uniesieniu radości, by łożnicę przyozdobiła złotogłowiem⁴⁰⁶, bisiorem⁴⁰⁷ i klejnotami. Odpowieǳiała, że wyrzekłszy się z dawna okazałości pamięta, iż pora złogów⁴⁰⁸ bywa częstokroć porą śmierci, a więc nie wśród klejnotów, ale w cichej pokorze powinna przyjąć łaskę, którą ją Bóg nawieǳa. Złoto i klejnoty szły tymczasem na Akademię⁴⁰⁹ lub na wysyłanie nowo ochrzczonej młoǳieży litewskiej do zagranicznych uniwersytetów. Królowa zgoǳiła się tylko w tym zmienić zakonny pozór⁴¹⁰, iż od czasu jak naǳieja macierzyństwa stała się zupełną pewnością, nie przysłaniała więcej twarzy, słusznie mniemając, że nie przystoi jej od tej chwili strój pokutnicy… Jakoż wszystkie oczy spoczęły teraz z miłością na tym cudnym obliczu, któremu ni złoto, ni drogie kamienie nie mogły przydać ozdoby. Królowa szła zwolna od drzwi zakrystii ku ołtarzowi, mając oczy wzniesione do góry, w jednej ręce książkę, w drugiej różaniec. Zbyszko ujrzał liliową⁴¹¹ twarz, niebieskie źrenice, rysy po prostu anielskie, pełne spokoju, dobroci, miłosierǳia, i serce poczęło mu bić jak młotem. Wieǳiał on, że z rozkazania Bożego powinien kochać i swego króla, i swoją królową, i miłował ich po swojemu, ale teraz serce zawrzało mu nagle miłością wielką, która powstaje nie z nakazu, ale bucha sama przez się jak płomień, a jest zarazem i czcią największą, i pokorą, i chęcią ofiary. Młody był i porywczy rycerz Zbyszko, więc chwyciła go zaraz chęć, by tę miłość i wierność poddanego rycerza jakoś okazać, coś dla niej uczynić, gǳieś lecieć, kogoś popłatać⁴¹², coś zdobyć i samemu przy tym karkiem nałożyć. „Pójdę chyba z kniaziem Witoldem — mówił sobie — bo jakże świętej Pani usłużę, skoro nie masz nigǳie blisko wojny?” Nie przyszło mu nawet do głowy, by można inaczej usłużyć niż mieczem, rohatyną⁴¹³ lub toporem, ale za to gotów był sam jeden na całą potęgę Tymura Chromego uderzyć. Chciało mu się zaraz po mszy siąść na koń i coś zacząć. Co? sam nie wieǳiał. Wieǳiał tylko, że nie wytrzyma, że go palą ręce i pali się w nim dusza cała… Zapomniał też znów całkiem o niebezpieczeństwie, które mu groziło. Zapomniał nawet chwilowo i Danusi — a gdy przyszła mu ona na myśl z powodu ǳiecinnych śpiewów, które nagle ozwały się w kościele, miał poczucie, że „to co innego”. Danusi przyrzekł wierność, przyrzekł trzech Niemców — i tego dotrzyma, ale przecie królowa jest ponad wszystkie niewiasty — i gdy pomyslał, ilu by dla królowej chciał zabić — ujrzał przed sobą całe zastępy pancerzy, hełmów, piór strusich, pawich, i czuł, że wedle chęci jeszcze by tego było za mało… Tymczasem nie spuszczał z niej oka, rozmyslając w wezbranym sercu, jaką by ją uczcić modlitwą, sąǳił bowiem, że za królową byle jak modlić się nie można. Umiał powieǳieć ⁴⁰¹�� — około sześciotygodniowy okres po poroǳie. ⁴⁰²�� (daw.) — chociaż, mimo że. ⁴⁰³��a�a ��c� �a�rz�� — nieznacznie pochylona do przodu. ⁴⁰⁴�a��a (daw.) — złota bransoleta. ⁴⁰⁵��a��y (daw.) — świecki. ⁴⁰⁶z�� — kosztowna tkanina ze złotą nicią. ⁴⁰⁷��r — cienka i kosztowna tkanina, jedwab morski. ⁴⁰⁸z�� — tu: poród. ⁴⁰⁹��a��a Kra��a — założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona w 1400 w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej, od 1817 funkcjonuje pod nazwą Uniwersytet Jagielloński. ⁴¹⁰��z�r (daw.) — wygląd zewnętrzny. ⁴¹¹��a — tu: biała jak lilia. ⁴¹²��a�a� — pociąć mieczem, posiekać. ⁴¹³r��a�y�a (z ukr.) — włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągnąć. �� Krzyżacy� �� r��zy 42 Pokora, Strój Modlitwa
�a��r ��r� �� c�� a�c��c��r �� ⁴¹⁴ — tego bowiem wyuczył go pewien �anciszkanin w Wilnie, ale być może, że zakonnik sam więcej nie umiał, być może, że Zbyszko reszty zapomniał, dość że całego ”Ojcze nasz” wyrecytować nie mógł. Teraz jednak począł powtarzać w kółko tych kilka słów, które w jego duszy znaczyły: „Daj naszej umiłowanej pani zdrowie i życie, i szczęście — i więcej o nią dbaj niż o wszystko inne”. Że zaś to mówił człowiek, nad którego własną głową wisiał sąd i kara — przeto w całym kościele nie było szczerszej modlitwy… Po skończonej mszy myślał Zbyszko, że gdyby mu wolno było stanąć przed królową, upaść przed nią na twarz i objąć jej stopy, to niechby potem nawet koniec świata nastąpił, ale po pierwszej mszy wyszła druga, potem trzecia, a następnie pani odeszła do swoich komnat, zwykle bowiem suszyła⁴¹⁵ aż do południa i umyślnie nie brała uǳiału w wesołych śniadaniach, przy których dla uciechy króla i gości występowali trefnisie⁴¹⁶ i kuglarze. Natomiast przed Zbyszkiem pojawił się stary rycerz z Długolasu i wezwał go do księżny. — Bęǳiesz posługiwał przy śniadaniu mnie i Danusi jako mój dworzanin — rzekła księżna — a nuż zdarzy ci się przypodobać królowi jakowymś krotochwilnym⁴¹⁷ słowem albo postępkiem, którym serce jego sobie zjednasz. Krzyżak, jeśli cię pozna, nie bęǳie może się skarżył wiǳąc, że przy stole królewskim mnie posługujesz. Zbyszko ucałował tedy⁴¹⁸ rękę księżny, po czym zwrócił się do Danusi i jakkolwiek przywykły więcej do wojny i bitek niż do dworskich obyczajów, wieǳiał jednak widocznie, co rycerzowi czynić przystoi, gdy rankiem zobaczy damę swych myśli — gdyż cofnął się i przybrawszy wyraz zdumienia, zawołał żegnając się: — W imię Ojca i Syna, i Ducha!… A Danusia spytała, podnosząc na niego modre oczki: — Czego się Zbyszko żegna, kiedy już po mszy? — Bo przez tę noc tyle ci, piękna panno, gładkości przybyło, aże mi cudnie! Lecz Mikołaj z Długolasu nie lubił, jako człowiek stary, nowotnych⁴¹⁹ zagranicznych zwyczajów rycerskich, więc wzruszył ramionami i rzekł: — Co tam bęǳiesz po próżnicy czas tracił i o uroǳie jej prawił! Skrzat to, któren⁴²⁰ ledwie od ziemi odrósł. Na to Zbyszko spojrzał zaraz na niego zawzięcie: — Warujcie się⁴²¹ nazywać ją skrzatem — rzekł blednąc z gniewu — i to wieǳcie, że gdyby wam było mniej roków⁴²², zaraz bym kazał ziemię za zamkiem udeptać, i niechby przyszła wasza albo moja śmierć!… — Cichaj, chłystku!… dałbym ci rady jeszcze ǳiś! — Cichaj! — powtórzyła księżna. — To zamiast o własnej głowie myśleć, bęǳie tu jeszcze zwady szukał! Wolej⁴²³ bym była stateczniejszego dla Danusi poszukała rycerza. Ale to ci powiadam, że jeśli chcesz burzyć, chybaj sobie⁴²⁴, gǳie chcesz, bo tu takich nie trzeba… Zbyszko zawstyǳił się słowami księżny i począł ją przepraszać. Pomyślał przy tym, że jeśli pan Mikołaj z Długolasu ma doletniego⁴²⁵ syna, to tam kiedyś wyzwie go na walkę pieszą lub konną, byle za skrzata nie darować. Tymczasem jednak postanowił zachować się na pokojach królewskich jak trusia i nie wyzywać nikogo, chybaby tego koniecznie rycerska cześć wymagała… Odgłos trąb oznajmił, że śniadanie gotowe, więc księżna Anna, wziąwszy za rękę Danusię, udała się do komnat królewskich, przed którymi stali, czekając na jej przyjście, ⁴¹⁴�a��r ��r� �� c�� a�c��c��r �� (łac.) — Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje. ⁴¹⁵��zy� (daw.) — pościć. ⁴¹⁶�r�� (daw.) — błazen. ⁴¹⁷�r��c��y (daw.) — śmieszny, dowcipny. ⁴¹⁸��y (daw.) — więc, zatem. ⁴¹⁹��y (daw.) — nowy. ⁴²⁰��r�� — ǳiś popr.: który. ⁴²¹�ar��a� �� (daw.) — strzec się. ⁴²²r�� (gw.) — lat. ⁴²³�� (daw.) — lepiej. ⁴²⁴c�y�a� �� — idź sobie. ⁴²⁵�� (daw.) — taki, który „doszedł do lat”, we właściwym wieku, dorosły. �� Krzyżacy� �� r��zy 43
Page 2 and 3: HENRYK SIENKIEWICZ Krzyżacy¹ Ta l
Page 4 and 5: — Pewnie, że w Krakowie ostanę,
Page 6 and 7: — Nuże, powiadajcie! Sławiliśc
Page 8 and 9: — Był ci on pustelnikiem — odp
Page 10 and 11: — I mazowieckich panien siła¹¹
Page 12 and 13: Ona zaś wzięła przed się lutni
Page 14 and 15: A przetowłosa¹⁵⁶ Danusia pods
Page 16 and 17: A zakonnicy nie okazali też zǳiwi
Page 18 and 19: — Ej, dębowe to jakieś chłopy!
Page 20 and 21: Na to uśmiechnął się z kolei Ma
Page 22 and 23: wielkim ołtarzu łatwo było o dar
Page 24 and 25: Maćko temu się nie sprzeciwi, a P
Page 26 and 27: Księżna wyciągnęła drżące ze
Page 28 and 29: — Na psa urok! — odrzekła Ofka
Page 30 and 31: szlachcic znakomitego rodu i pan mo
Page 32 and 33: Powałę z twarzą tak dumną jak n
Page 34 and 35: Słysząc to, wszyscy wpadli w wiel
Page 36 and 37: Powała zaś spytał tymczasem Mać
Page 38 and 39: żową³⁵⁷. Sam Witold, chocia
Page 40 and 41: z innymi do kościoła, nieco zanie
Page 44 and 45: świeccy dygnitarze i rycerze. Ksi
Page 46 and 47: — Mięǳy prawǳiwymi chrześcĳa
Page 48 and 49: Zbyszkowi przemknęło przez myśl,
Page 50 and 51: ślubować, ile ma roków⁴⁸¹.
Page 52 and 53: Usłyszawszy to Zbyszko, chociaż s
Page 54 and 55: — A co tam na dworze? — Pogoda
Page 56 and 57: ��
Page 58 and 59: Wtem o goǳinie trzynastej z połud
Page 60 and 61: Danusia, ani Powała z Taczewa, kt
Page 62 and 63: — A księżna Anna jeszcze też j
Page 64 and 65: po to, by miał wolę pojechać sob
Page 66 and 67: które chcąc okazać swoje współ
Page 68 and 69: a słyszeli o jego mocy i Niemcy, z
Page 70 and 71: zyść przyniosła im owa walka na
Page 72 and 73: I skoczywszy ku nim, począł ich o
Page 74 and 75: twie utracił⁶⁷⁶, że się po
Page 76 and 77: — Chytry jest, bo innych łupi, a
Page 78 and 79: I wyszedł. ��
Page 80 and 81: I na myśl o tym zdejmował go żal
Page 82 and 83: Jedna bieda z drugą biedą Na rozs
Page 84 and 85: — Albo to Edyga głupi. Wieǳiał
Page 86 and 87: nią zdajcie i niech was głowa o n
Page 88 and 89: — Do domu okrutny szmat drogi…
Page 90 and 91: W przednich izbach były też w pob
Page 92 and 93:
od Jagienki bił po prostu blask zd
Page 94 and 95:
— Jak nie bęǳiesz mógł, to si
Page 96 and 97:
— A Cztan? Jagienka poczęła si
Page 98 and 99:
nadejść, a następnie o Danusi, k
Page 100 and 101:
tak wielką wǳięczność dla niej
Page 102 and 103:
— To ja wam powiem — rzekł Zby
Page 104 and 105:
— Naszej krzywdy przecie byście
Page 106 and 107:
— O wa! — odpowieǳiał Zbyszko
Page 108 and 109:
— Jak mi Bóg miły, takem już s
Page 110 and 111:
Tak to oni ze sobą rozmawiali, gdy
Page 112 and 113:
— Nie szpylmany my już ni goliar
Page 114 and 115:
począł rozmawiać ze Zbyszkiem, k
Page 116 and 117:
Po chwili Cztan spytał: — Co rob
Page 118 and 119:
tak być może i że gdy zdarza si
Page 120 and 121:
Na to przedłużyła się Maćkowi
Page 122 and 123:
— Nie byłoby tego, gdybym był s
Page 124 and 125:
I pomiarkowawszy, co w prędkości
Page 126 and 127:
Aż wreszcie przestraszył się owy
Page 128 and 129:
Czech uśmiechnął się jak roztro
Page 130 and 131:
przyszłe, ale nie myślcie, panie,
Page 132 and 133:
Aż dopiero po powrocie do gospody
Page 134 and 135:
— Nie szczeka moja cnota, jako tw
Page 136 and 137:
kuszę naciągał. Przestał nawet
Page 138 and 139:
czasie nożem żgnąć¹²⁷⁴, k
Page 140 and 141:
— Bo też to jest obcy obyczaj, a
Page 142 and 143:
przechoǳiły w olbrzymią puszczę
Page 144 and 145:
— Jakbyście wieǳieli — odrzek
Page 146 and 147:
Wówczas spojrzała po luǳiach i s
Page 148 and 149:
I znowu umilkł ze szczęścia i ze
Page 150 and 151:
De Lorche, lubo¹³⁴⁸ wezwany p
Page 152 and 153:
drzew mężny pan de Lorche i pochy
Page 154 and 155:
Pana de Lorche opanowała też pod
Page 156 and 157:
— A śmierć Majnegera musi być
Page 158 and 159:
A Hugo de Danveld przyskoczył niem
Page 160 and 161:
Po czym przymrużył oczy, jakby ch
Page 162 and 163:
wielkim męstwem i podejmowany wsz
Page 164 and 165:
— Słuchajcie: bęǳie powód do
Page 166 and 167:
— Jużci prawda — rzekł ksią
Page 168 and 169:
— Tak myślę, że powinności ry
Page 170 and 171:
z własnymi ǳiećmi. Przyszło jej
Page 172 and 173:
A Danuśka podniosła się od kolan
Page 174 and 175:
ǳiewczyna też do spowieǳi w barw
Page 176 and 177:
— Miły Jezu! ma-li tak być po
Page 178 and 179:
przywǳiania pancerza i hełmu, a w
Page 180 and 181:
że Maćko nie bęǳie długo krzyw
Page 182 and 183:
zostali w mieście, owi zaś jechal
Page 184 and 185:
— Nie wiecie, czyj zaś? — Luǳ
Page 186 and 187:
w konie najlepsze, kazał im jecha
Page 188 and 189:
I poszli do Juranda. W izbie gorąc
Page 190 and 191:
jednocześnie nie tracił naǳiei,
Page 192 and 193:
A Jurand począł powtarzać jakim
Page 194 and 195:
��
Page 196 and 197:
— Bo gdyby mieli przyczynę do po
Page 198 and 199:
o Danusi, że nie umiał na nic inn
Page 200 and 201:
— Prawda jest — rzekł Jurand
Page 202 and 203:
Po czym oboje skłonili się Jurand
Page 204 and 205:
To rzekłszy, chłop począł „za
Page 206 and 207:
I naǳieja ogarniała go coraz pot
Page 208 and 209:
zmierziło¹⁷³⁴ mu się czeka
Page 210:
Rankiem gruby, brodaty knecht niemi
show all

PDF - Wolne Lektury

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?