PDF - Wolne Lektury

More documents

Recommendations

Info

z innymi do kościoła, nieco zaniepokojeni szybkim powrotem Lichtensteina. Lecz starszy rycerz niepokoił się więcej³⁷⁹, albowiem uwagę młodszego pochłonął całkowicie dwór królewski. Zbyszko nigdy w życiu me wiǳiał nic równie świetnego jak ten kościół i to zebranie. Na prawo i na lewo otaczali go najznakomitsi mężowie Królestwa, słynni w raǳie lub boju. Wielu, których rozum przeprowaǳił małżeństwo W. Księcia Litwy z cudną, młoǳiuchną królową polską³⁸⁰, już pomarło, ale niektórzy żyli, jeszcze, i na tych spoglądano ze czcią naǳwyczajną. Nie mógł się napatrzyć młody rycerz wspaniałej postaci Jaśka z Tęczyna³⁸¹, kasztelana krakowskiego, w której łączyła się surowość z powagą i prawością; poǳiwiał mądre i stateczne twarze innych rajców³⁸² lub potężne oblicza rycerskie, z włosami równo przyciętymi nad brwią, a spływającymi w długich kęǳiorach z boków głowy i z tyłu. Niektórzy nosili siatki na głowach, niektórzy tylko przepaski utrzymujące w łaǳie włosy. Goście zagraniczni, posłowie króla rzymskiego, czescy, węgierscy i rakuscy³⁸³, oraz ich przyboczni ǳiwili największą wykwintnością ubiorów; kniazie³⁸⁴ i bojarzynowie³⁸⁵ litewscy przy boku króla zostający, pomimo lata i gorących dni, mieli na sobie dla okazałości szuby³⁸⁶ podbite futrem kosztownym; kniazie ruscy, w szatach sztywnych a szerokich, wyglądali na tle ścian i złoceń kościelnych jak obrazy bizantyńskie³⁸⁷. Lecz z największą ciekawością oczekiwał Zbyszko wejścia króla i królowej i tłoczył się, ile mógł, ku stallom³⁸⁸, za którymi w pobliżu ołtarza widać było dwie poduszki z czerwonego aksamitu, królestwo³⁸⁹ bowiem słuchali mszy zawsze na klęczkach. Jakoż nie czekano długo: król wszedł pierwszy drzwiami od zakrystii i zanim doszedł przed ołtarz, można mu się było dobrze przypatrzyć. Włosy miał czarne, zwichrzone i rzedniejące nieco nad czołem, długie, po bokach założone za uszy, twarz smagłą³⁹⁰, całkiem ogoloną, nos garbaty i dość spiczasty, koło ust zmarszczki, oczki czarne, małe, świecące, którymi rzucał na wszystkie strony, jakby chciał, zanim dojǳie przed ołtarz, porachować wszystkich luǳi w kościele. Oblicze jego miało wyraz dobrotliwy, ale zarazem i czujny, człowieka który wyniesion przez fortunę nad własne spoǳiewanie, musi myśleć ustawicznie³⁹¹ o tym, czy jego postępki odpowiadają godności, i który obawia się złośliwych przygan³⁹². Ale właśnie dlatego była w jego twarzy i ruchach jakby pewna niecierpliwość. Łatwo było odgadnąć, że gniew jego musi być nagły, straszny i że jest to zawsze ten sam książę, który swego czasu, zniecierpliwiony matactwami Krzyżaków, wołał do ich wysłanników: „Ty do mnie z pergaminem, a ja do ciebie z ǳidą!” Lecz już teraz tę przyroǳoną zapalczywość hamowała wielka i szczera pobożność. Nie tylko świeżo nawróceni kniazie litewscy, ale i pobożni z ǳiada praǳiada wielmoże polscy budowali się widokiem króla w kościele. Często on, odrzuciwszy poduszkę, klękał dla większego umartwienia na gołych kamieniach; często, wzniósłszy ręce do góry, trzymał je wzniesione dopóty, dopóki mu same nie opadły ze zmęczenia. Słuchał najmniej trzech mszy ǳiennie i słuchał ich niemal z chciwością. Odkrycie kielicha i odgłos ǳwonka na Podniesienie³⁹³ napełniały zawsze duszę jego uniesieniem, zachwytem, rozkoszą i przestrachem. Po skończonej mszy wychoǳił z kościoła jakby zbuǳon ze snu, uspokojony, łagodny, i dworzanie wcześnie zwieǳieli się, że wówczas najlepiej jest go prosić czy o przebaczenie, czy o dary. ³⁷⁹��c�� — barǳiej. ³⁸⁰�r�� — mowa o królowej Jadwiǳe. ³⁸¹�a�� z ��czy�a — syn Jędrzeja z Tęczyna, wojewody krakowskiego i sandomierskiego, kasztelan krakowski. ³⁸²ra�ca (daw.) — radny. ³⁸³ra�� (daw.) — austriacki. ³⁸⁴��a� — książę. ³⁸⁵��arzy� a. ��ar — rycerz, szlachcic litewski, ruski lub wołoski. ³⁸⁶�z��a (daw.) — szerokie okrycie wierzchnie. ³⁸⁷��razy ��za��y�� — malarstwo religĳne w prawosławnym Bizancjum cechowało się surowością i dostojeństwem. ³⁸⁸��a�� — zdobione ławki w prezbiterium, blisko ołtarza, przeznaczone głównie dla duchownych. ³⁸⁹�r�� — tu: król i królowa. ³⁹⁰��a��y — o ciemnej, oliwkowej cerze. ³⁹¹��a��cz�� (daw.) — ciągle. ³⁹²�rzy�a�a (daw.) — krytyka, zarzut. ³⁹³�� — część mszy św., gdy kapłan ukazuje wiernym Ciało i Krtw Chrystusa. �� Krzyżacy� �� r��zy 40 Król
Jadwiga³⁹⁴ weszła przez drzwi od zakrystii. Ujrzawszy ją, rycerze bliżsi stallów, jakkolwiek msza się jeszcze nie zaczęła, poklękali natychmiast, mimo woli oddając jej cześć jak świętej. Zbyszko uczynił to samo, albowiem w całym tym zgromaǳeniu nikt nie wątpił, że ma naprawdę przed sobą świętą, której obrazy będą zdobiły z czasem ołtarze kościelne. Szczególniej od kilku lat, surowe, pokutnicze życie Jadwigi sprawiło, że obok czci, winnej królowej, oddawano jej cześć niemal religĳną. Z ust do ust mięǳy panami i ludem choǳiły głosy o cudach spełnianych przez królowę. Mówiono, iż dotknięcie jej dłoni leczyło chorych: luǳie pozbawieni właǳy w rękach i nogach oǳyskiwali ją po włożeniu starych szat królowej. Wiarogodni świadkowie zapewniali, iż słyszeli na własne uszy, jak raz Chrystus przemówił do niej z ołtarza. Czcili ją na klęczkach monarchowie zagraniczni, czcił i obawiał się ją obrazić nawet hardy Zakon krzyżacki. Papież Bonifacy IX nazywał ją świątobliwą i wybraną córką Kościoła. Świat patrzał na jej postępki i pamiętał, że to ǳiecię domu Andegaweńskiego i polskich Piastów, że ta córka potężnego Ludwika³⁹⁵, wychowanka najświetniejszego dworu, a wreszcie najpiękniejsza z ǳiewic na ziemi, zrzekła się szczęścia, zrzekła się pierwszej ǳiewiczej miłości³⁹⁶ i poślubiła jako królowa „ǳikiego” księcia Litwy, aby wraz z nim skłonić do stóp Krzyża ostatni pogański naród w Europie. Czego nie dokazały siły wszystkich Niemców, potęga Zakonu, wyprawy krzyżowe, morze przelanej krwi — tego dokazało jedno jej słowo. Nigdy chwała apostolstwa nie opromieniła młodszego i cudniejszego czoła — nigdy apostolstwo nie połączyło się z takim poświęceniem — nigdy niewieścia piękność nie zaświeciła taką anielską dobrocią i takim cichym smutkiem. Opiewali ją też minstrele³⁹⁷ na wszystkich dworach Europy; zjeżdżali się do Krakowa rycerze z najodleglejszych ziem, by wiǳieć tę polską królowę, kochał ją jak źrenicę oka jej własny naród, któremu przez związek z Jagiełłą przymnożyła potęgi i sławy. Jedna tylko wielka troska zaciążyła nad nią i nad narodem — oto tej wybrance swojej Bóg odmawiał przez długie lata potomstwa. Lecz gdy nareszcie i ta niedola minęła, radosna wieść o uproszonym błogosławieństwie rozbiegła się jak błyskawica od Bałtyku po Morze Czarne, po Karpaty i napełniła weselem wszystkie ludy olbrzymiego państwa. Z wyjątkiem stolicy krzvżackiej przyjęto ją radośnie nawet po dworach zagranicznych. W Rzymie śpiewano �� ³⁹⁸. W ziemiach polskich utrwaliło się ostatecznie mniemanie, że o co „święta pani” Boga poprosi, to stanie się nieodmiennie. Przychoǳili więc do niej luǳie błagać, by uprosiła im zdrowie, przychoǳili wysłańcy od ziem i powiatów, by w miarę potrzeby modliła się to o deszcz, to o pogodę na żniwa, to o szczęśliwą kośbę³⁹⁹, to o pomyslne miodobranie, to o obfitość ryby w jeziorach, to o zwierza w lasach. Groźni rycerze z nadgranicznych zamków i grodków, którzy przyjętym od Niemców zwyczajem trudnili się zbójnictwem lub wojną mięǳy sobą, na jedno jej napomnienie wkładali miecze do pochew, puszczali jeńców bez okupu, zwracali zagarnięte stada i podawali sobie dłonie do zgody. Wszelka niedola, wszelkie ubóstwo cisnęło się do bram krakowskiego zamku. Czysty duch jej przenikał w serca luǳkie, łagoǳił los niewolników, dumę panów, surowość sęǳiów i unosił się jak świt szczęścia, jak anioł sprawiedliwości i spokoju nad całą krainą. Wszyscy też z bĳącymi sercami oczekiwali dni błogosławieństwa. Rycerze pilnie spoglądali na postać królowej, aby z jej kształtów wywnioskować, jak długo przyjǳie im czekać na przyszłego ǳieǳica lub przyszłą ǳieǳiczkę tronu. Ksiąǳ biskup krakowski Wysz⁴⁰⁰, który był zarazem najbieglejszym w kraju, a słynnym i za ³⁹⁴�a��a — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej. ³⁹⁵�� r�� — węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (1326–1382), król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382, ojciec Jadwigi. ³⁹⁶zrz��a �� r��z�� cz�� c� — mowa o Wilhelmie Habsburgu zwanym Uprzejmym (ok. 1370–1406). ³⁹⁷��r�� (daw.) — śpiewak, poeta. ³⁹⁸�� — hymn znany od czasów wczesnochrześcĳańskich, głoszący chwałę Boga (�� ż�� y��a� ��a�y). ³⁹⁹��a (daw.) — żniwa. ⁴⁰⁰��r �y�z �a�� — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesiony na to drugie stanowisko na skutek intryg dworskich, wykonawca testamentu królowej Jadwigi. �� Krzyżacy� �� r��zy 41
Page 2 and 3: HENRYK SIENKIEWICZ Krzyżacy¹ Ta l
Page 4 and 5: — Pewnie, że w Krakowie ostanę,
Page 6 and 7: — Nuże, powiadajcie! Sławiliśc
Page 8 and 9: — Był ci on pustelnikiem — odp
Page 10 and 11: — I mazowieckich panien siła¹¹
Page 12 and 13: Ona zaś wzięła przed się lutni
Page 14 and 15: A przetowłosa¹⁵⁶ Danusia pods
Page 16 and 17: A zakonnicy nie okazali też zǳiwi
Page 18 and 19: — Ej, dębowe to jakieś chłopy!
Page 20 and 21: Na to uśmiechnął się z kolei Ma
Page 22 and 23: wielkim ołtarzu łatwo było o dar
Page 24 and 25: Maćko temu się nie sprzeciwi, a P
Page 26 and 27: Księżna wyciągnęła drżące ze
Page 28 and 29: — Na psa urok! — odrzekła Ofka
Page 30 and 31: szlachcic znakomitego rodu i pan mo
Page 32 and 33: Powałę z twarzą tak dumną jak n
Page 34 and 35: Słysząc to, wszyscy wpadli w wiel
Page 36 and 37: Powała zaś spytał tymczasem Mać
Page 38 and 39: żową³⁵⁷. Sam Witold, chocia
Page 42 and 43: granicą lekarzem, nie zapowiadał
Page 44 and 45: świeccy dygnitarze i rycerze. Ksi
Page 46 and 47: — Mięǳy prawǳiwymi chrześcĳa
Page 48 and 49: Zbyszkowi przemknęło przez myśl,
Page 50 and 51: ślubować, ile ma roków⁴⁸¹.
Page 52 and 53: Usłyszawszy to Zbyszko, chociaż s
Page 54 and 55: — A co tam na dworze? — Pogoda
Page 56 and 57: ��
Page 58 and 59: Wtem o goǳinie trzynastej z połud
Page 60 and 61: Danusia, ani Powała z Taczewa, kt
Page 62 and 63: — A księżna Anna jeszcze też j
Page 64 and 65: po to, by miał wolę pojechać sob
Page 66 and 67: które chcąc okazać swoje współ
Page 68 and 69: a słyszeli o jego mocy i Niemcy, z
Page 70 and 71: zyść przyniosła im owa walka na
Page 72 and 73: I skoczywszy ku nim, począł ich o
Page 74 and 75: twie utracił⁶⁷⁶, że się po
Page 76 and 77: — Chytry jest, bo innych łupi, a
Page 78 and 79: I wyszedł. ��
Page 80 and 81: I na myśl o tym zdejmował go żal
Page 82 and 83: Jedna bieda z drugą biedą Na rozs
Page 84 and 85: — Albo to Edyga głupi. Wieǳiał
Page 86 and 87: nią zdajcie i niech was głowa o n
Page 88 and 89: — Do domu okrutny szmat drogi…
Page 90 and 91:
W przednich izbach były też w pob
Page 92 and 93:
od Jagienki bił po prostu blask zd
Page 94 and 95:
— Jak nie bęǳiesz mógł, to si
Page 96 and 97:
— A Cztan? Jagienka poczęła si
Page 98 and 99:
nadejść, a następnie o Danusi, k
Page 100 and 101:
tak wielką wǳięczność dla niej
Page 102 and 103:
— To ja wam powiem — rzekł Zby
Page 104 and 105:
— Naszej krzywdy przecie byście
Page 106 and 107:
— O wa! — odpowieǳiał Zbyszko
Page 108 and 109:
— Jak mi Bóg miły, takem już s
Page 110 and 111:
Tak to oni ze sobą rozmawiali, gdy
Page 112 and 113:
— Nie szpylmany my już ni goliar
Page 114 and 115:
począł rozmawiać ze Zbyszkiem, k
Page 116 and 117:
Po chwili Cztan spytał: — Co rob
Page 118 and 119:
tak być może i że gdy zdarza si
Page 120 and 121:
Na to przedłużyła się Maćkowi
Page 122 and 123:
— Nie byłoby tego, gdybym był s
Page 124 and 125:
I pomiarkowawszy, co w prędkości
Page 126 and 127:
Aż wreszcie przestraszył się owy
Page 128 and 129:
Czech uśmiechnął się jak roztro
Page 130 and 131:
przyszłe, ale nie myślcie, panie,
Page 132 and 133:
Aż dopiero po powrocie do gospody
Page 134 and 135:
— Nie szczeka moja cnota, jako tw
Page 136 and 137:
kuszę naciągał. Przestał nawet
Page 138 and 139:
czasie nożem żgnąć¹²⁷⁴, k
Page 140 and 141:
— Bo też to jest obcy obyczaj, a
Page 142 and 143:
przechoǳiły w olbrzymią puszczę
Page 144 and 145:
— Jakbyście wieǳieli — odrzek
Page 146 and 147:
Wówczas spojrzała po luǳiach i s
Page 148 and 149:
I znowu umilkł ze szczęścia i ze
Page 150 and 151:
De Lorche, lubo¹³⁴⁸ wezwany p
Page 152 and 153:
drzew mężny pan de Lorche i pochy
Page 154 and 155:
Pana de Lorche opanowała też pod
Page 156 and 157:
— A śmierć Majnegera musi być
Page 158 and 159:
A Hugo de Danveld przyskoczył niem
Page 160 and 161:
Po czym przymrużył oczy, jakby ch
Page 162 and 163:
wielkim męstwem i podejmowany wsz
Page 164 and 165:
— Słuchajcie: bęǳie powód do
Page 166 and 167:
— Jużci prawda — rzekł ksią
Page 168 and 169:
— Tak myślę, że powinności ry
Page 170 and 171:
z własnymi ǳiećmi. Przyszło jej
Page 172 and 173:
A Danuśka podniosła się od kolan
Page 174 and 175:
ǳiewczyna też do spowieǳi w barw
Page 176 and 177:
— Miły Jezu! ma-li tak być po
Page 178 and 179:
przywǳiania pancerza i hełmu, a w
Page 180 and 181:
że Maćko nie bęǳie długo krzyw
Page 182 and 183:
zostali w mieście, owi zaś jechal
Page 184 and 185:
— Nie wiecie, czyj zaś? — Luǳ
Page 186 and 187:
w konie najlepsze, kazał im jecha
Page 188 and 189:
I poszli do Juranda. W izbie gorąc
Page 190 and 191:
jednocześnie nie tracił naǳiei,
Page 192 and 193:
A Jurand począł powtarzać jakim
Page 194 and 195:
��
Page 196 and 197:
— Bo gdyby mieli przyczynę do po
Page 198 and 199:
o Danusi, że nie umiał na nic inn
Page 200 and 201:
— Prawda jest — rzekł Jurand
Page 202 and 203:
Po czym oboje skłonili się Jurand
Page 204 and 205:
To rzekłszy, chłop począł „za
Page 206 and 207:
I naǳieja ogarniała go coraz pot
Page 208 and 209:
zmierziło¹⁷³⁴ mu się czeka
Page 210:
Rankiem gruby, brodaty knecht niemi
show all

PDF - Wolne Lektury

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?