PDF - Wolne Lektury

żową³⁵⁷. Sam Witold, chociaż go piszą wielkim kniaziem, rządzi przecie Litwą z ramienia
Jagiełły i jest tylko wielkorządcą, zasługa wiec spadnie na króla. I co za chwała będzie dla
nowo ochrzczonej Litwy i dla potęgi Polski, gdy połączone wojska poniosą Krzyż w takie
strony, w których, jeśli wspominają imię Zbawiciela, to chyba dlatego, by mu bluźnić,
i w których nie postała dotąd noga Polaka ni Litwina! Wypędzony Tochtamysz³⁵⁸, gdy go
polskie i litewskie wojska posadzą na nowo na utraconym kapczackim³⁵⁹ tronie, uzna się
„synem” króla Władysława i jako obiecał, wraz z całą Złotą Ordą³⁶⁰ pokłoni się Krzyżowi.
Słuchano z natężeniem tych słów, lecz wielu nie wiedziało dobrze, o co chodzi, komu
Witold ma pomagać, przeciw komu wojować — więc niektórzy poczęli pytać:
— Powiadajcie wyraźnie, z kim wojna?
— Z kim? Z Tymurem Chromym³⁶¹ — odrzekł Maćko.
Nastała chwila milczenia. O uszy rycerstwa zachodniego odbijały się wprawdzie niejednokrotnie
nazwy Ord Złotych, Sinych, Azowskich i rozmaitych innych, ale sprawy
tatarskie i wojny domowe między pojedynczymi Ordami nie były mu dobrze wiadome.
Natomiast nie znalazłbyś ani jednego człowieka w ówczesnej Europie, który by nie słyszał
o straszliwym Tymurze Chromym, czyli Tamerlanie, którego imię powtarzano z niemniejszą
trwogą niż niegdyś imię Attyli. Był to przecie „pan świata” i „pan czasów” —
władca dwudziestu siedmiu zawojowanych państw, władca Rusi Moskiewskiej³⁶², władca
Sybiru, Chin po Indie, Bagdadu, Ispahanu, Aleppu³⁶³, Damaszku³⁶⁴ — którego cień padał
przez piaski arabskie na Egipt a przez Bosfor na Cesarstwo Greckie — tępiciel ludzkiego
rodzaju, potworny budowniczy piramid z czaszek ludzkich, zwycięzca we wszystkich
bitwach, niezwyciężony w żadnej, „pan dusz i ciał”. Tochtamysz przez niego posadzon jest
na tronie Złotej i Sinej Ordy — i uznan „synem”. Lecz gdy władztwo jego rozciągnęło
się od Aralu do Krymu, przez więcej ziem, niż ich było w reszcie Europy, „syn” chciał
być władcą niepodległym — za co „jednym palcem” strasznego ojcza pozbawion tronu
uciekł do litewskiego rządcy, wzywając go o pomoc. Jego to właśnie zamierzył Witold
wprowadzić na powrót na państwo, ale aby to uczynić, trzeba się było wpierw zmierzyć
ze światowładnym Kulawcem.
Z tego też powodu imię jego silne na słuchaczach sprawiło wrażenie — i po chwil,
milczenia jeden z najstarszych rycerzy, Wojciech z Jagłowa, rzekł:
— Nie z byle kim sprawa.
— A o byle co — ozwał się roztropnie Mikołaj z Długolasu.— Bo czy tam za dziesiątą
ziemią będzie Tochtamysz, czy jakowyś Kutłuk panował synom Beliala³⁶⁵, cóż nam z tego
przyjdzie?
— Tochtamysz wiarę chrześcijańską by przyjął — odpowiedział Maćko.
— Przyjąłby albo nie przyjął. Zali można psubratom wierzyć, którzy Chrystusa nie
wyznawają? — Lecz dla imienia Chrystusowego godzi się polec — odparł Powała.
— I dla czci rycerskiej — dodał Toporczyk, krewny kasztelana. — Są przecie między
nami tacy, którzy pójdą. Pan Spytko z Melsztyna³⁶⁶ młodą ma żonę i umiłowaną, a dlatego
już do kniazia Witolda pociągnął.
³⁵⁷�y�ra�a �rzyż��a — tu: wyprawa wojenna przeciw poganom, mająca zmusić ich siłą do chrztu. Określenie
to stosowano w szczególności wobec krucjat, mających na celu zdobycie na muzułmanach miejsca narodzin
Chrystusa. W szerszym sensie odnosiło się także do innych walk z niechrześcijanami.
³⁵⁸��c��a�y�z — (zm. 1406) chan tatarskiej Złotej Ordy w latach 1380–1395, pokonany przez Timura zbiegł
na Litwę, skąd bezskutecznie starał się odzyskać władzę.
³⁵⁹�r�� �a�czac�� — władza nad Ordą Kipczacką, szerzej znaną jako Złota Orda. Było to dawne państwo
mongolsko-tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda stanowiła coś pośredniego między zmilitaryzowanym
państwem a formą organizacji wojskowej.
³⁶⁰����a �r�a — dawne państwo mongolsko–tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda była
czymś pośrednim między zmilitaryzowanym państwem a formą organizacji wojskowej.
³⁶¹����r ��r��y — znany też jako Tamerlan, (1336–1405), chan Złotej Ordy i twórca wielkiego mongolsko–tatarskiego
imperium, które rozpadło się po jego śmierci.
³⁶²��a�ca ���� ������������ — tereny dzisiejszej Rosji (Ruś Moskiewska) i Ukrainy (Ruś Kijowska) były
w średniowieczu pod władzą Tatarów.
³⁶³������ — miasto na skraju Pustyni Syryjskiej.
³⁶⁴�a�a�z�� — stolica Syrii.
³⁶⁵�y����� ����a�a — przen. poganie; ����a� a. �aa� — bożek pogański wspominany w Starym Testamencie.
³⁶⁶��y��� z ����z�y�a — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą.
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 38
Wojna, Religia