PDF - Wolne Lektury

przechodziły w olbrzymią puszczę kurpieską¹²⁹⁷, łączącą się na wschód z nieprzebytymi
borami Podlasia i dalszej Litwy.
Przed niedawnymi czasy tymi to borami spływała zwykle na Mazowsze, omijając
jednak groźnych miejscowych osadników, dzicz litewska, która w r. 1337 doszła aż pod
Ciechanów i zburzyła miasto. De Lorche z największą ciekawością słuchał opowiadań
o tym starego przewodnika, Maćka z Turobojów, albowiem pałał w duszy chęcią zmierzenia
się z Litwinami, których — jak i inni rycerze zachodni — za Saracenów¹²⁹⁸ uważał.
Przybył on przecie w te strony na wyprawę krzyżową¹²⁹⁹, pragnąc uzyskać sławę i zbawienie
duszy, a jadąc mniemał, że wojna nawet i z Mazurami, jako z pogańskim przez pół
narodem, także zupełny odpust zapewnia. Oczom też prawie nie wierzył, gdy wjechawszy
w Mazowsze, ujrzał kościoły po miastach, krzyże na wieżach, duchownych, rycerzy
ze świętymi znamionami na zbrojach i naród bujny wprawdzie, zapalczywy, do zwady
i bitki pochopny¹³⁰⁰, ale chrześcijański i wcale od Niemców, wśród których młody rycerz
przejeżdżał, nie drapieżniejszy. Więc gdy mu prawiono¹³⁰¹, że od wieków ten naród
Chrystusa wyznaje, sam nie wiedział, co o Krzyżakach myśleć, a gdy się dowiedział, że
i Litwę już nieboszczka królowa krakowska ochrzciła, zdumienie jego, a zarazem i troska
nie miały granic.
Więc począł rozpytywać Maćka z Turobojów, czy w owych lasach, ku którym jadą, nie
ma przynajmniej smoków, którym ludzie muszą ofiarowywać dziewice i z którymi można
by walczyć. Lecz odpowiedź Maćka i pod tym względem sprawiła mu zawód zupełny.
— W borach jest rozmaity godny zwierz, jako wilcy, tury¹³⁰², żubry i niedźwiedzie,
z którymi dość jest roboty — odrzekł Mazur. — Może też po bagnach są i duchy nieczyste,
ale o smokach nie słyszałem, a choćby i były, pewnie byśmy im dziewek nie dawali,
ale kupą byśmy na nie poszli. Ba, gdyby były, już by dawno osadnicy puszczańscy pasy
z ich skóry nosili!
— Co to za naród i czyby nie można z nim walczyć? — spytał de Lorche.
— Walczyć z nim można, ale niezdrowo — odrzekł Maćko — a wreszcie rycerzowi
nie przystoi, gdyż to jest naród chłopski.
— Szwajcarowie także są chłopami. Zali ci Chrystusa wyznają?
— Nie masz innych na Mazowszu, a ci są ludzie nasi i książęcy. Widzieliście przecie
łuczników na zamku. Sami to Kurpie, albowiem nie masz nad nich łuczników w świecie.
— Anglicy i Szkoci, których na dworze burgundzkim widziałem…
— Widziałem ich i w Malborgu — przerwał Mazur. — Tęgie pachołki, ale nie daj im
Bóg kiedy przeciw tym stawać! U nich dzieciak w siedmiu leciech póty jeść nie dostanie,
póki jadła strzałą z wierzchołka sosny nie zrzuci.
— O czym gadacie? — zapytał nagle Zbyszko, o którego uszy odbił się kilkakrotnie
wyraz: Kurpie.
— O łucznikach kurpieskich i angielskich. Prawi ten rycerz, iże angielscy, a zasię
szkoccy, nad wszystkimi celują.
— Widziałem ich i ja pod Wilnem. O wa! słyszałem ich groty koło uszu. Byli też
tam i rycerze ze wszystkich krajów, którzy zapowiadali, że nas bez soli zjedzą, ale popróbowawszy
raz i drugi, stracili do jadła ochotę.
Maćko rozśmiał się i powtórzył słowa Zbyszkowe panu de Lorche.
— Mówili o tym na różnych dworach — odrzekł Lotaryńczyk — chwalono tam
zawziętość waszych rycerzy, ale przyganiano im, iż pogan przeciw Krzyżowi bronią.
— Broniliśmy naród, który chciał się ochrzcić, przeciw napaściom i niesprawiedliwości.
Niemcy to chcą ich w pogaństwie utrzymać, aby powód do wojny mieli.
— Bóg to osądzi — rzekł de Lorche.
— Może i niezadługo już — odpowiedział Maćko z Turobojów.
Lecz Lotaryńczyk zasłyszawszy, iż Zbyszko był pod Wilnem, począł się go o nie wy-
¹²⁹⁷��r������ — dziś popr.: kurpiowski.
¹²⁹⁸�arac��� — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała
rekonkwista, to jest odbijanie ziem zajętych przez Saracenów.
¹²⁹⁹�y�ra�a �rzyż��a� �r�c�a�a — wyprawa zbrojna przeciw poganom; w średniowieczu przeprowadzono kilka
takich wypraw do Palestyny, doprowadzając nawet do założenia Królestwa Jerozolimskiego.
¹³⁰⁰��c����y (daw.) — prędki, chętny.
¹³⁰¹�ra��� (daw.) — mówić.
¹³⁰²��r — wymarły dziki ssak z rzędu parzystokopytnych.
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 142
Rycerz, Walka