PDF - Wolne Lektury

— Nie szczeka moja cnota, jako twój rozum; a kto za życia szczeka, ten snadnie¹²⁴⁶
może wyć po śmierci.
— I pewnie! Twoja cnota nie będzie po śmierci wyła, jeno zgrzytała, chyba że za życia
na usługach diabłu zęby straci.
I poczęli się kłócić, gdyż Czech wartki¹²⁴⁷ miał język i na każde słowo Niemca dwa
znajdował. Lecz tymczasem dał Zbyszko rozkaz odjazdu i niebawem ruszyli, wypytawszy
wprzód dobrze ludzi bywałych o drogę do Łęczycy.
Wkrótce za Sieradzem wjechali w głuche bory, którymi większa część kraju była porośnięta.
Lecz środkiem ich szedł gościniec, miejscami nawet okopany, miejscami na nizinach
wymoszczony okrąglakami, zabytek króla Kazimierzowej gospodarki¹²⁴⁸. Wprawdzie
po jego śmierci wśród zawieruchy wojennej, jaką wzniecili Nałęcze i Grzymalici¹²⁴⁹,
podupadły nieco drogi, lecz za Jadwigi po uspokojeniu Królestwa zawrzały znów w rękach
zabiegłego¹²⁵⁰ ludu łopaty po bagnach, siekiery po lasach i pod koniec jej życia wszędzie
już kupiec mógł między znaczniejszymi grodami prowadzić swoje ładowne wozy bez obawy,
iż mu się połamią wśród wybojów lub pogrzęzną w młakach¹²⁵¹. Zwierz chyba dziki
lub zbóje mogli wstręt czynić¹²⁵² po drogach, lecz od zwierza były kaganki na noc, zaś
kusze do obrony w dzień, a zbójów, zawalidrogów mniej było niż w krajach ościennych.
Zresztą, kto jechał z pocztem i zbrojny, ten mógł się niczego nie obawiać.
Zbyszko też nie obawiał się zbójów ni zbrojnych rycerzy, a nawet i nie myślał o nich,
gdyż opadł go srogi niepokój — i duszą całą był na mazowieckim dworze. Zastanie-
-li jeszcze swoją Danuśkę dwórką księżny, czyli też żoną jakiego mazowieckiego rycerza
— sam nie wiedział i od rana do nocy bił się z myślami nad tym pytaniem. Czasem
wydawało mu się to niepodobieństwem, by ona miała o nim zapomnieć — lecz chwilami
przychodziło mu do głowy, że może Jurand przybył na dwór ze Spychowa i wydał dziewkę
za mąż za jakiego sąsiada lub przyjaciela. Mówił on przecie jeszcze w Krakowie, że nie
Zbyszkowi Danusia pisana i że mu jej oddać nie może — więc widocznie przyrzekł ją
komuś innemu, widocznie był związan przysięgą, a teraz przysięgi dotrzymał. Zbyszkowi,
gdy o tym myślał, zdało się rzeczą pewną, że już nie ujrzy Danuśki dziewczyną¹²⁵³. Wołał
wówczas Sanderusa i znów go badał, znów wypytywał, ale ów mącił coraz bardziej. Nieraz
już, już przypominał sobie dwórkę Jurandównę i jej wesele — a potem nagle wsadzał
palec w usta, zamyślał się i odpowiadał: „Chyba nie ta!” W winie, które mu miało jasność
w głowie czynić, nie odnajdował też Niemiec pamięci — i trzymał ciągle młodego rycerza
między śmiertelną obawą a nadzieją.
Jechał więc Zbyszko w trosce, zmartwieniu i niepewności. Po drodze nie myślał już
wcale ni o Bogdańcu, ni o Zgorzelicach, tylko o tym, co mu należy czynić. Przede wszystkim
należało jechać dowiedzieć się prawdy na mazowieckim dworze, jechał więc spiesznie,
zatrzymując się tylko na krótkie noclegi po dworach, gospodach i miastach, aby koni nie
zniszczyć. W Łęczycy kazał wywiesić znów deskę z wyzwaniem przed bramą, rozumując
sobie w duszy, że czy Danuśka jeszcze trwa w panieńskim stanie, czy za mąż wyszła, zawsze
jest panią jego serca i potykać się o nią powinien. Ale w Łęczycy nie bardzo kto
umiał wyzwanie przeczytać, ci zaś z rycerzy, którym odczytali je biegli w piśmie klerycy,
wzruszali ramionami, nie znając obcego obyczaju i mówiąc: „Głupi to jakiś jedzie, bo jakże
mu kto ma przyświadczyć albo się sprzeciwić, skoro onej dziewki na oczy nie widział”.
A Zbyszko jechał dalej w coraz większym strapieniu i z coraz większym pośpiechem.
Nigdy on nie ustawał kochać swojej Danuśki, ale w Bogdańcu i w Zgorzelicach „uradzając”
prawie co dzień z Jagienką i patrząc na jej urodę, nie tak często o tamtej myślał,
a teraz dniem i nocą nie schodziła mu ni z oczu, ni z pamięci, ni z myśli. We śnie nawet
¹²⁴⁶��a���� (daw.) — łatwo.
¹²⁴⁷�ar��� (daw.) — prędki, szybki.
¹²⁴⁸Kaz����rz��� — aluzja do Kazimierza Wielkiego i poprawy standardów cywilizacyjnych w Polsce za jego
czasów.
¹²⁴⁹����a �rzy�a����� z �a��cza�� — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między
przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu
polskiego po wygaśnięciu linii Piastów.
¹²⁵⁰za�����y — od „zabiegać”, czynić starania.
¹²⁵¹��a�a — bagno.
¹²⁵²���r�� czy��� (daw.) — przeszkadzać.
¹²⁵³����czy�a — tu: panna, osoba niezamężna.
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 134
Fałsz