PDF - Wolne Lektury

– Większa ich jeszcze spotka kara boska, ale i ciebie od tego, coś zamierzył, nie odwodzę¹²²⁰,
naprzód z tej przyczyny, iżeś zaprzysiągł, a po wtóre, że za to, co tu w Sieradzu
uczynili, nigdy ich dosyć polska ręka nie przyciśnie.
— Coże uczynili? — zapytał Zbyszko, który rad był wiedzieć o wszystkich nieprawościach
krzyżackich.
Na to staruszek przeor rozłożył dłonie i naprzód począł odmawiać głośno „Wieczny
odpoczynek”, potem zaś siadł na zydlu¹²²¹, przez chwilę oczy trzymał zamknięte, jakby
chcąc zebrać dawne wspomnienia, i wreszcie tak mówić począł:
— Sprowadził ich tu Wincenty z Szamotuł¹²²². Było mi wtedy dwanaście roków¹²²³
i właśniem przybył tu z Cylii, skąd mnie wuj mój Petzoldt, kustosz, zabrał. Krzyżacy
napadli w nocy na miasto i zaraz je podpalili. Widzieliśmy z murów, jako w rynku mężów,
dzieci i niewiasty ścinali mieczami albo jako niemowlęta rzucali w ogień… Widziałem
zabijanych i księży, gdyż w złości swej nie przepuszczali nikomu. A zdarzyło się, iż przeor
Mikołaj, z Elbląga rodem będąc, znał komtura¹²²⁴ Hermana, który wojskiem przewodził.
Wyszedł on tedy ze starszymi braćmi do owego lutego¹²²⁵ rycerza i klęknąwszy przed nim,
zaklinał go po niemiecku, aby się chrześcijańskiej krwi ulitował. Któren¹²²⁶ mu rzekł: „Nie
rozumiem” — i dalej rzezać ludzi nakazał. Wtedy to wycięto i zakonników, a z nimi wuja
mego Petzoldta, a zasię Mikołaja koniowi do ogona przywiązali¹²²⁷… A nad ranem nie
było jednego żywego człowieka w mieście, prócz Krzyżaków i prócz mnie, który się na
belce ode dzwonu zataiłem. Bóg ich już pokarał za to pod Płowcami, ale oni ciągle na
zgubę tego chrześcijańskiego Królestwa dybią i póty dybać będą, póki ich całkiem nie
zetrze ramię boskie.
— Pod Płowcami¹²²⁸ toż — odrzekł Zbyszko — wszyscy prawie mężowie z rodu
mego wyginęli; ale ich nie żałuję, skoro Bóg króla Łokietka¹²²⁹ tak wielkim zwycięstwem
udarował i dwadzieścia tysięcy Niemców wygubił.
— Doczekasz ty się jeszcze większej wojny i większych zwycięstw — rzekł przeor.
— Amen! — odpowiedział Zbyszko.
I poczęli mówić o czym innym. Młody rycerz wypytywał trochę o przekupnia relikwii,
którego zdybał¹²³⁰ w drodze, i dowiedział się, iż wielu podobnych oszustów włóczy
się po drogach, durząc¹²³¹ łatwowiernych ludzi. Mówił mu także przeor, iż są bulle papieskie
nakazujące biskupom ścigać podobnych przekupniów, i któren by nie miał prawdziwych
listów i pieczęci, zaraz go sądzić. Ponieważ świadectwa owego włóczęgi wydały
się przeorowi podejrzane, więc chciał go zaraz do jurysdykcji¹²³² biskupiej odesłać. Jeśliby
się okazało, że prawdziwym jest wysłannikiem od odpustów, tedyby mu się krzywda
nie stała. Ale on wolał uciec. Może jednak bał się mitręgi¹²³³ w podróży — ale przez tę
ucieczkę w jeszcze większe podejrzenie się podał.
Pod koniec odwiedzin zaprosił też przeor Zbyszka na odpoczynek i nocleg do klasztoru,
lecz ów nie mógł się na to zgodzić, chciał bowiem wywiesić kartę przed gospodą
z wyzwaniem na „walkę pieszą alibo konną” wszystkich rycerzy, którzy by zaprzeczyli, że
panna Danuta Jurandówna jest najurodziwszą i najcnotliwszą dziewką w Królestwie —
nie wypadało zaś żadną miarą wywieszać takowego wyzwania na furcie klasztornej. Ni
przeor, ni inni księża nie chcieli mu nawet karty napisać, skutkiem czego młody rycerz
wpadł w wielki kłopot i całkiem nie wiedział, jak sobie poradzić.
¹²²⁰������� (daw.) — zniechęcać do określonego działania.
¹²²¹zy��� — mebel do siedzenia, podobny do taboretu.
¹²²²���c���y z �za����� — (zm. 1332), wojewoda poznański, brał udział w bitwie pod Płowcami.
¹²²³r���� (gw.) — lat.
¹²²⁴�����r — zwierzchnik domu zakonnego bądź okręgu w zakonach rycerskich, do których zaliczali się
krzyżacy.
¹²²⁵���y (daw.) — groźny, srogi.
¹²²⁶���r�� — dziś popr.: który.
¹²²⁷������� �� ����a �rzy���za�� — włóczenie końmi, śrdw. forma egzekucji.
¹²²⁸����a ��� ����ca�� — rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami
krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce.
¹²²⁹��a�y��a� � �������� — (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju
po okresie rozbicia dzielnicowego.
¹²³⁰z�y�a� (daw.) — spotkać.
¹²³¹��rzy� (daw.) — zwodzić, oszukiwać.
¹²³²��ry��y�c�a — prawo sądzenia spraw określonego typu bądź zdarzających się na określonym terytorium.
¹²³³���r��a — męczący wysiłek, strata czasu.
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 131
Zbrodnia