Zobacz pełne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

WWW.SADECZANIN.INFO
GRUDZIEŃ 2011 HISTORIA 87
ciech Śli wa, po nim Ste fa nia Szu ro, Ma -
ria Borkowska i Emilia Kaulówna.
Pod koniec XIX w. gmina zdecydowała
się na budowę drugiego budynku
szkolnego. Ówczesny ksiądz proboszcz
Paweł Jende zaproponował, by wykupić
od władz Nowego Sącza starą karczmę
wraz z gruntem do niej należącym. Szybko
doszło do transakcji, ruszyła budowa,
od której zdystansowali się jedynie
mieszkańcy Poręby, którzy chcieli dla
swoich dzieci postawić osobną szkołę.
Po odejściu ze szkoły pana Franciszka
Piechowicza obowiązki nauczyciela
prze jął no wo mia no wa ny na uczy ciel
Ignacy Sadkowski. Miał on w posiadaniu
kro wę, a nie ma jąc gdzie jej umie -
ścić, wniósł o za kup staj ni, co też
uczyniono.
W 1914 r., w przeded niu wy bu -
chu I wojny światowej szkołę przemianowano
z jednoklasowej na dwuklasową.
Mimo zawieruchy wojennej nie zawieszono
działalności pedagogicznej.
W 1918 r. szko ła za opa trzy ła się w no wą
pieczątkę z napisem: „Zarząd Szkoły
Podstawowej w Żeleźnikowej Wielkiej”
oraz dwa go dła pol skie, któ re zo sta ły
umieszczone w salach lekcyjnych
w miejsce dawnego portretu cesarza austriackiego.
W szkole umieszczono także
portret Józefa Piłsudskiego, ówczesnego
naczelnika państwa. Do reorganizacji
szkoły na czteroklasową doszło w 1924
r. Od 1 wrze śnia 1930 ro ku kie row nicz -
ką szkoły została Maria Borkowska, a nauczycielką
Józefa Petrylówna, a dwa lata
później – Stanisława Klocówna. W 1932
r. i 1936 r. zor ga ni zo wa no też kurs czy -
tania i pisania, a także podstaw matematyki
i śpiewu dla dorosłych i poborowych,
anal fa be tów, któ rych we wsi nie bra ko -
wa ło. Od 1933 r. pra co wa ła w szko le
no wa na uczy ciel ka Ja ni na Krze czew -
ska, a od 1934 r. Ma ria Ła chów na. Re -
li gii (6 go dzin w ty go dniu) uczył ks.
Józef Kilian.
Pod ko niec lat trzy dzie stych szko ła
(tzw. II stop nia, sze ścio kla so wa) by ła
dobrze zorganizowana i przede wszystkim
dawała możliwość dalszego kształce
nia się mło dzie ży wiej skiej.
Świadczy o tym zapis w kronice szkolnej
informujący o tym, że w roku szkolnym
1937/38 egzaminy do gimnazjum
zdał Antoni Bazielich, późniejszy profesor,
redemptorysta. Naukę (185 dzieci
w 6 od dzia łach) pro wa dzo no ta kże
w usy tu owa nym na prze ciw ko szko ły
budynku magistrackim. Nie brakowało
jed nak ro dzi ców, któ rzy re zy gno wa li
z posyłania dzieci doViVIklasy twierdząc,
iż są one „po trzeb ne do pra cy
na ro li i w do mu, a wy kształ ce nie nie
jest im tak bar dzo ko niecz ne, gdyż na -
uczycielami nie będą”.
Umar ło w tej pa ra fii
w 1847 ro ku w Że leź ni ko -
wej Wiel kiej 170 osób,
w Po rę bie 100, a w My śl -
cu 19, ra zem więc 289 lu -
dzi. Gra ba rzów w tym
ro ku by ło dwóch, bo je -
den nie mógł na dą ży gro -
bów ko pać. Naj wię cej
cho wa no lu dzi bez trum -
ny, a w ka żdym gro bie
po kil ko ro.
W kronice szkolnej z tamtych lat odnotowano
wiele imprez szkolnych, w których
uczestniczyli nie tylko uczniowie
i nauczyciele, ale również rodzice i miejscowa
ludność. I tak na przykład 11 listopada
1935 r. uczniowie przygotowali
akademię na cześć odzyskania przez Polskę
niepodległości. Każdego roku z okazji
święta 3 Maja organizowano uroczyste
pokazy, okolicznościowe śpiewy i inscenizacje.
Uczniowie organizowali też tzw.
poranki np. na cześć pana prezydenta
Ignacego Mościckiego (1 lutego 1936 r.).
W pamięci tamtego pokolenia (co potwierdza
jedna z najstarszych mieszkanek,
Stanisława Buczek, często zaszczycająca
swoją obecnością nasze współczesne
szkolne uroczystości) zachowało się niecodzienne
wydarzenie, opisane w kronice
pod da tą 28-29 wrze śnia 1936 r.:
W tych dniach niespodziewanie spadł
śnieg i wyrządził ogromne szkody w całej
okolicy. W szkolnym ogrodzie zniszczył
zu peł nie 5 drzew tak, że gru be pnie
razem z konarami zostały rozszczepione
na części.
Po wy bu chu woj ny w 1939 r. szko ła
wznowiła działalność 18 października.
Dwumiesięczną przerwę w nauce od 22
stycznia do 22 marca 1941 r. spowodowały
nie działania wojenne, lecz wysokie
mro zy i brak opa łu W ro ku
szkolnym 1941/42 do szkoły uczęszczało
207 uczniów.. Ko lej ny rok szkol ny
rozpoczął się dopiero 3 lutego 1943 roku.
Przyczyną z kolei pięciomiesięcznej
przerwy była epidemia czerwonki, która
dzien nie po chła nia ła po kil ka ofiar.
W szko le bra ko wa ło też opa łu, wieś
cierpiała głód.
PO WOJ NIE
Po usta niu dzia łań wo jen nych
w 1945 r. w szko le, już sied mio kla so -
wej, pra co wa li na uczy cie le: Ol ga Wi -
towska, Maria Łachówna, Józef Chebda
i Maria Borkowska – nadal jako kierownik.
Uczniowie mieli do dyspozycji trzy
sa le lek cyj ne, jed na znaj do wa ła się
w le śni czów ce, któ rej bu dy nek stoi
do dnia dzisiejszego, a druga w małym
domku koło kościoła, prawdopodobnie
po rodzinie Nalepów. Na wybudowanie
nowego budynku szkolnego w tych ciężkich
czasach brakowało funduszy. Ówcze
sna kie row nicz ka ape lo wa ła
do wójta, sołtysa i miejscowej ludności,
czego efektem było zawiązanie Komitetu
Budowy Szkoły i deklaracja samoopo
dat ko wa nia. W ro ku
szkol nym 1945/46 uczy ło się 212
uczniów, rok póź niej do szedł no wy na -
uczyciel, Stanisław Bazielich.
15 września 1950 r. umarła długoletnia
nauczycielka i kierowniczka Maria
Borkowska. Przepracowała ona 42 lata
wychowując kilka pokoleń. Jej następcą
został nauczyciel Józef Chebda. Kadrę
pedagogiczną w tym czasie, przez kilka
na ście lat, two rzy li: He le na Ku lig
z domu Janik, Kinga Witowska, Helena
Wój cik, Ste fa nia i Jan Ku la so wie,
Elżbieta Rams z domu Pierzga, Stanisława
Wój cik, Sta ni sła wa Woj sław, Mie -
czy sław Rams, Ja ni na Pa luch,
Michalina Nowobilska z domu Górska.
Krótko pracowali nauczycielka Fałowska
i nauczyciel Krawczyk.
Budowę nowej szkoły udało się zainicjować
dopiero w 1960 r. Zlokalizowano
ją na grun cie zwa nym po pu lar nie
„Mężykówką”, własności Władysława
Mę ży ka. Rów no le gle w tym cza sie
trwała elektryfikacja wsi.