Zobacz pełne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

WWW.SADECZANIN.INFO
GRUDZIEŃ 2011 HISTORIA 85
Minęło 170 lat
Historia szkoły
w Żeleźnikowej Wielkiej
Stara, przedwojenna szkoła
Historia Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Żeleźnikowej
Wielkiej sięga czwartej dekady XIX w. Jak podaje prowadzona
od 1864 r. kronika była to szkółka parafialna założona przez
miejscowego księdza, Marcina Grążewskiego, proboszcza w latach
1811–1841. Nauczycielem był organista, któremu dawano
za naukę 31 reńskich i miarki (datki w zbożu).
Zcza sem jed nak ta szko ła prze -
sta ła ist nieć, gdyż nie by ło do -
mu, w któ rym mo gła by się
pomieścić. Dokładną datę budowy
budynku szkolnego z prawdziwego
zda rze nia trud no jed nak usta lić.
Na stęp cą ks. Grą żew skie go zo stał
w 1841 r. ks. Jan Klu czyń ski i tę da tę
przyjmuje się za początek szkolnictwa
w naszej wsi. Kolejnym kontynuatorem
dzie ła oświa ty był od 1845 r. ks. Jó zef
Lu dwig, nie tyl ko ple ban, ale też dzie -
kan starosądeckiego dekanatu i nadzorca
szkół lu do wych.
Z zapisków ks. J. Ludwiga:
Jak rok 1846 na der zły był dla pa nów,
że pod cepami chłopskimi zginęli, a wielu
uwię zio nych by ło, tak głód chło pów
nadzwyczajnie opanował. Nie pamięta
nikt takiego niedostatku jak był w 1847
roku. Wszędzie po farach w Nowym Sączu,
ko ło go ściń ców i po wsiach na po -
lach mo żna by ło zna leźć tru py.
Śmiertelność w tej parafii też taka była,
że kiedy indziej w dziesięciu latach tyle
umar ło co tu w 1847 ro ku. Pa ra fia nie
po większej części tylko trawą się żywili,
bowiem zboże było drogie. Nędza była też
na plebani, bo pleban był na dorobku.
Umar ło w tej pa ra fii w 1847 ro ku w Że -
leźnikowej Wielkiej 170 osób, w Porębie
100, a w Myślcu 19, razem więc 289
ludzi. Grabarzów w tym roku było dwóch,
bo je den nie mógł na dą ży gro bów ko pać.
Najwięcej chowano ludzi bez trumny,
a w każdym grobie po kilkoro.
W 1861 r. za pro bo stwa ks. Fer dy -
nan da Mu cho wi cza pod czas po ża ru
szko ły znisz cze niu ule gły drzwi, okna
i komin. Na odbudowę obiektu przeznaczono
700 koron, a przynależne gminy
ufundowały sprzęt szkolny i jeden pień
pszcze li, aby dzie ci mo gły się uczyć
pszczelarstwa. Obowiązek zaopatrzenia
w opał spoczywał na Świetnym Magistra
cie No we go Są cza i po sia da czach
dworskich z Poręby Małej, którzy niechęt
nie na to przy sta wa li. Nie ma łym
osią gnię ciem na owe cza sy by ło urzą -
dzenie ogrodu dla dzieci na parceli Browarczysko
(dziś w tym miejscu znajdują
się wspaniałe boiska do piłki plażowej
i kort te ni so wy po wsta łe dzię ki sta ra -
niom dy rek to ra szko ły przy wspar ciu
obecnego wójta Stanisława Kiełbasy).
W 1875 roku na podstawie orzeczenia
Wy so kiej C. K. Ra dy Szkol nej Kra -
jo wej z 8 czerw ca 1875 r. szko łę uzna no
za etatową. Gminy Żeleźnikowa, Poręba
Mała, Myślec z obszarami dworskimi
zo sta ły zo bo wią za ne wspól nie tę
szko łę utrzy mać. Ozna cza ło to, iż ma ją
dbać o do bry stan bu dyn ku szkol ne go