Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

v Biznesmen z Biczyc 

v PANORAMA WSI SĄDECKICH – KRUŻLOWA WYŻNA 

NOWY SĄCZ | GORLICE | STARY SĄCZ | LIMANOWA | KRYNICA-ZDRÓJ | GRYBÓW | MSZANA DOLNA | PIWNICZNA-ZDRÓJ | MUSZYNA | BIECZ 

MIESIĘCZNIK REGIONALNY 

GRUDZIEŃ 2011 Nr 12 [48] | Rok IV Cena 5 zł (w tym 8% VAT) | NR INDEKSU 259071 

v www.sadeczanin.info 

* Wigilia internowanych 

* Boże Narodzenie na morzu 

v Kredens z Buczacza v Nie oglądaj się v Małuchowa z Sękowej 

v Sołtysi to twarde chłopy v Urodziny Marii Podgórskiej v Serce – sercu

... razem na zakupy 

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia 

niech pod świąteczną choinką znajdzie się 

zdrowie, radość, szczęście, życzliwość, 

wzajemne zrozumienie i spełnienie marzeń 

w Nowym 2012 Roku, 

życzy PSS Społem 

Od 12 grudnia sprawdź naszą ofertę w katalogu 

produktów świątecznych oraz w dodatku 

WIĘCEJ SZCZEGÓŁÓW NA: 

www.spolem.com.pl

12.2011 | w numerze: 

WWW.SADECZANIN.INFO 

39 

DRO GA OTWAR TA DO NIE BA 

Żył oszczędnie, bo zarobione pieniądze chciał przeznaczyć 

na wyjazd do Ameryki. A jednak zamiast emigrować, poświęcił 

wszystko, co miał dla ratowania Ojczyzny. Mogiła Jana Wróbel 

czekała 88 lat na odrestaurowanie, a po odnowieniu została 

okradziona z krzyża – pisze Kinga Bednarczyk. 

44 

MA ŁU CHO WA Z SĘ KO WEJ, GO SPO DY NI, 

KTÓ RA OTAR ŁA SIĘ O SEJM 

Z dzia da pra dzia da sę ko wian ka, wy cho wa na kul cie ro py, ma 

po mysł na swo ją gmi nę. Za ska ku ją cy swym roz ma chem, a to 

wie dzie ją pro stą dro gą z gmin nej za gro dy na… sa lo ny sej - 

mo we – pi sze Ber na de ta Wasz kie le wicz. 

FELIETON 

Wier ność prze gra nym 4 

WYDARZENIA 

Wy da rze nia 5 

Uro dzi ny No we go Są cza 10 

Opi nie 11 

Ser ce – Ser cu 12 

GOSPODARKA 

Za ro bić na sen ty men tach 12 

Od 17 do la rów do sta cji pa liw 14 

Ob wod ni ca Po de gro dzia 16 

Na si bra cia Sło wa cy zza mie dzy 16 

Ścisk eks po na tów 18 

Soł ty si to są twar de chło py 21 

SĄDECKIE WIGILIE 

Pra wie jak w do mu 29 

Po ciesz Je zu kraj pła czą cy 30 

Wi gi lie z mor ską bry zą 35 

WOKÓŁ NAS 

Dro ga otwar ta do nie ba 39 

Nie oglą daj się 40 

Ma łu cho wa z Sę ko wej 44 

SĄDECZANIE 

Kre dens z Bu cza cza 48 

Ad mul tos an nos 51 

52 

Praw da i do bro 52 

Stań czyk znad Du naj ca 56 

58 

Ostat ni sza bas przy Ja giel loń skiej 58 

KULTURA 

Ka lej do skop kul tu ral ny 62 

W hoł dzie Or lę tom Lwow skim 64 

De biut Ka mi la 65 

Kalendarium Muzeum Okręgowego 68 

Kto czy ta, nie błą dzi 69 

HISTORIA 

13 grud nia ro ku pa mięt ne go 71 

Kro ku sy pa mię ci 79 

100 lat są dec kie go har cer stwa 80 

Hi sto ria szko ły z Że leź ni ko wej 

Wiel kiej 85 

91 

Zda li eg za min z pa trio ty zmu 91 

ROZMAITOŚCI 

Zdzi sław Ski biak z Cie nia wy 95 

Wzy wa nie po sił ków 97 

Do i od re dak cji 98 

WWW.SADECZANIN.INFO


4 KOSYM SPOJRZENIEM 

GRUDZIEŃ 2011 

Wierność 

przegranym 

No wy Sącz stał się w koń ców - 

ce ro ku are ną star cia tzw. 

zio bry stów, któ rzy do ko na li 

frondy w Prawie i Sprawiedliwości, 

z prezesem partii Jarosławem 

Kaczyńskim. Korzenie rozłamu tkwią 

na Są dec czyź nie, stąd wy wo dzą się 

główni bohaterowie dramatu i wiadomość 

o rów no cze snym przy jeź dzie 

do Są cza Ja ro sła wa Ka czyń skie go 

i Zbi gnie wa Zio bry ze lek try zo wa ła 

me dia. Przez kil ka dni na sze mia sto nie 

scho dzi ło z „pa sków” te le wi zyj nych 

ka na łów in for ma cyj nych. Ry nek są - 

dec ki oku py wa ły wo zy trans mi syj ne 

z War sza wy i Kra ko wa. Wie trzo no 

sen sa cję, mo że na wet sza mo ta ni nę 

pod Ratuszem o głosy Sądeczan. Nic 

ta kie go się nie sta ło, ale wy nik star cia 

był jednoznaczny. 

Są de cza nie za gło so wa li no ga mi. 

Za Zio brą bie ga ła po Są czu je dy nie 

gro ma da pod eks cy to wa nych żur na li - 

stów, a ta kich tłu mów, jak na spo tka - 

niu z pre ze sem PiS w Miej skim 

Ośrod ku Kul tu ry przy al. Wol no ści, 

od dawna nie widziałem. Można to porównać 

tylko z przyjazdem prezydenta 

Le cha Wa łę sy na ju bi le usz 700-le cia 

No we go Są cza w 1992 ro ku, ale to by - 

ły in ne cza sy, kie dy lu dzie nie by li jesz - 

cze tak zmęczeni polityką. 

To dowodzi, że Sądeczanie są trwali 

w swoich przekonaniach i uczuciach. 

Zapewne niejeden z naszych Czytelników 

jest sfru stro wa ny, że ty le lat gło - 

su je na PiS, a zwy cię stwo nie 

nadchodzi. Nieraz jednak warto trwać 

przy przegranych. Wizja Polski Jarosława 

Kaczyńskiego, rozwinięta w Nowym 

Są czu, ja ko kra ju do stat nie go 

Henryk Szewczyk 

i nowoczesnego, ale też wiernego wierze, 

kulturze i tradycji Ojców – trafia 

do Są de czan i kie dyś – być może do - 

czeka się urzeczywistnienia. 

Niekłamana sympatia mieszkańców 

na sze go re gio nu dla Ja ro sła wa Ka - 

czyń skie go bie rze się ta kże, jak są dzę, 

ze zwy kłe go ludz kie go współ czu cia: 

świadomości tragedii osobistej, jaka go 

spotkała, i ciężaru odpowiedzialności, 

jaki na nim spoczywa. 

*** 

Kończymy czwarty rok wydawania 

naszego miesięcznika. W lutym 2012 

roku będziemy obchodzić skromny jubileusz 

z okazji wydania – oby tak się 

stało! – 50. numeru „Sądeczanina”. 

Dziękujemy naszym Czytelnikom 

za oznaki sympatii i przyjaźni przekazywane 

nieraz z bardzo odległych 

od Nowego Sącza miejsc. Odbieramy 

telefony, dostajemy listy i maile nie tylko 

z Krakowa, Warszawy, Gdańska, 

Wrocławia i Lublina, ale okazuje się, że 

nasze pismo jest czytane również 

na Alasce i w Sydney. Rozsiani po kraju 

i świecie Sądeczanie cenią „Sądeczanina” 

przede wszystkim za rzetelne 

dokumentowanie życia i historii Nowego 

Sącza i Sądecczyzny, opisywanie 

wybitnych synów tej ziemi, z których 

osiągnięć możemy być dumni. I tej linii 

redakcyjnej będziemy się trzymać. Bo 

jest wie le lo kal nych me diów, ale mie - 

sięcznik „Sądeczanin” jest jeden. 

Naszym Drogim Czytelnikom, 

gdziekolwiek są, pod jakąkolwiek przebywają 

szerokością geograficzną, niezależnie 

od temperatury, w jakiej będą 

oczekiwać w Wigilię narodzin Bożej 

Dzieciny. 

Szopka bożonarodzeniowa przy kościele 

w Nawojowej FOT. PIOTR DROŹDZIK 

ISSN 1899-3443a 

Sądeczanin 

miesięcznik niezależny, 

ukazuje się od stycznia 2008 r. 

na terenie Sądecczyzny. 

Redaguje zespół: 

Henryk Szewczyk – red. naczelny 

(h.szewczyk@sadeczanin.info) 

Kinga Bednarczyk, Janusz Bobrek, 

Małgorzata Cygnarowicz, 

Iga Michalec, Ireneusz Pawlik, 

Bernadeta Waszkielewicz 

Reklama i prenumerata: 

Kamila Jeleń-Kumor 

tel. (18) 415 70 77 w. 12 

e-mail: k.jelen@sadeczanin.info 

Reklama i dystrybucja: 

Marcin Pawłowski 

tel. (18) 415 72 29 w. 20 

e-mail: dystrybucja@sadeczanin.info 

Wydawca: 

Fundacja Sądecka 

ul. Barbackiego 57 

33-300 Nowy Sącz 

tel. (18) 415 70 77, 415 70 83 

e-mail: redakcja@sadeczanin.info 

Skład: IPRESS STUDIO WWW.IPRESS.PRO 

Druk: Flexergis, Nowy Sącz 

Zastrzegamy sobie prawo skracania 

i redagowania nadsyłanych tekstów oraz 

opatrywania ich własnymi tytułami. 

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść reklam i tekstów sponsorowanych.


GRUDZIEŃ 2011 WYDARZENIA 5 

Naszym wiernym 

Czytelnikom, Przyjaciołom 

i Współpracownikom, 

Mieszkańcom i Sympatykom 

Sądecczyzny, 

radosnych świąt 

Bożego Narodzenia 

życzy 

Redakcja „Sądeczanina” 

ROZ ŁA MOW CY 

Z NO WE GO SĄ CZA 

Po seł PiS z No we go Są cza Ar ka diusz 

Mu lar czyk sta nął na cze le no we go, 20- 

osobowego klubu parlamentarnego Solidar 

na Pol ska w ge ście so li dar no ści 

z wykluczonymi z partii eurodeputowanymi 

Zbigniewem Ziobrą (rodem z Krynicy), 

Jac kiem Kur skim i Ta de uszem Cy mań - 

skim. Ponadto w gronie „ziobrystów” znalazł 

się in ny są dec ki po seł, de biu tant 

w Sej mie, An drzej Ro ma nek, oraz po seł 

Edward Siar ka z Raby Wyżnej. 

Nowym, tymczasowym szefem PiS w naszym 

regionie został senator Stanisław Kogut. 

W Sejmiku Woj. Małopolskiego 

powstał 5-osobowy klub Solidarnej Polski, 

akces do „ziobrystów” zgłosiła też dotychczasowa 

przewodnicząca klubu PiS w Radzie 

Miasta Nowego Sącza Barbara Jurowicz. 

SĄ DEC KI KONTR ATAK 

KA CZYŃ SKIE GO 

23 listopada na Sądecczyznę przyjechał 

Ja ro sław Ka czyń ski i te go sa me go dnia 

niespodziewanie znalazł się w Nowym Sączu 

Zbi gniew Zio bro. Pre zes PiS od wie dził 

Marcinkowice, gdzie złożył wieniec pod tablicą 

smoleńską (została odsłonięta już 30 

kwietnia 2010 r.) i na grobach legionistów 

Józefa Piłsudskiego. 

Burzę medialną wywołał ks. prałat Józef 

Ba bicz, któ ry zwró cił się do go ścia sło - 

wa mi: „Ra tuj Pol skę!”. War szaw skim 

komentatorem nie spodobało się również, 

że w uroczystości wzięła udział młodzież 

szkolna, a wierszyk na cześć Jarosława Kaczyń 

skie go wy gło sił 8-let ni Jaś, syn An - 

drze ja Piszcz ka, pre ze sa Sto wa rzy sze nia 

„Parafiak”, organizatora wizyty prezesa PiS 

w Marcinkowicach. 

Na spotkanie z Kaczyńskim w sądeckim 

MOK-u przyszły tłumy, nie wszyscy dostali 

FOT. HSZ FOT. HSZ 

się do środku. Gościa powitano chlebem 

i solą, grały dwie kapele regionalne. Przemówienie 

b. premiera wielokrotnie przery 

wa no okla ska mi, a na ko niec sa la 

za śpie wa ła Ka czyń skie mu „Sto lat”. Tym - 

cza sem za krą żą cym po Są czu Zbi gnie - 

wem Zio brą (od wie dził m.in. po wsta ją ce 

Mia stecz ko Mul ti me dial ne) cią gnął tyl ko 

tłu mek pod eks cy to wa nych dzien ni ka rzy. 

Czytaj felieton na str. 4. 

Z TAR NO WA NA ŚLĄSK 

Do tych cza so wy or dy na riusz die ce zji 

tarnowskiej 63-letni Wiktor Skworc został 

nowym biskupem w Katowicach. Zastąpił 

arcybiskupa Damiana Zimonia, któ ry prze - 

szedł na eme ry tu rę. Pa pież Be ne - 

dykt XVI mia no wał na Gór nym Ślą sku 

autochtona (bp Wiktor Skworc jest Górno 

ślą za kiem z Ru dy Ślą skiej, w mło do ści 

pracował w kopalni). Jako biskup tarnowski 

od 1998 r. był czę stym go ściem na Są - 

dec czyź nie, m.in. wi tał Oj ca św. 

Ja na Paw ła II pod czas pa pie skiej piel - 

grzymki do Starego Sącza w 1999 r. Zainicjo 

wał po wsta nie Cen trum Edu ka cji 

Młodzieży KANA w Nowym Sączu i Centrum 

Piel grzy mo wa nia im. Ja na Paw - 

ła II w Sta rym Są czu. W wol nym cza sie 

cho dził po gó rach Be ski du Są dec kie go. 

W gronie następców wymienia się księży: 

ks. Pawła Ptasznika, któ ry obec nie jest kie - 

row ni kiem Pol skiej Sek cji Se kre ta ria tu 

Stanu w Watykanie, oraz ks. Józefa Klocha 

– rzecznika Konferencji Episkopatu Polski. 

WÓJT NIE WIN NY 

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu wydał 

werdykt oczyszczający Kazimierza Siedlarza, 

dłu go let nie go wój ta Ka mion ki Wiel - 

kiej, z za rzu tu kłam stwa lu stra cyj ne go. 

Prokuratura IPN twierdziła, że w zgromadzo 

nej do ku men ta cji K. Sie dlarz fi gu ru je 

jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeń 

stwa. No tat ki es be ków sąd uznał 

za nie wia ry god ne, do ty czą ce je dy nie wy - 

darzeń jawnych jak np. dostępnych w ówcze 

snej pra sie zjaz dów ZSL. 

LUK SU SY 

DLA STU DEN TÓW 

Stu den ci In sty tu tu Kul tu ry Fi zycz nej 

PWSZ roz po czę li za ję cia w no wym bu - 

dyn ku dy dak tycz nym (ok. 2019 m²) i ha li 

spor to wej (3192 m²) – głów nych czę - 

ściach aka de mic kie go kom plek su dy dak -


6 WYDARZENIA 


tycz no -spor to we go przy ul. Ko ściusz ki 

na pię cio hek ta ro wym te re nie klu bów 

Start i Du na jec. Stu den ci i wy kła dow cy 

otrzy ma li do dys po zy cji la bo ra to ria i pra - 

cow nie od no wy bio lo gicz nej (fi zjo lo gicz - 

na, hy dro ma sa że, krio ko mo ra, 

biomechaniczna, antropomedyczna, anatomiczna, 

sauna, siłownia, gimnastyka korek 

cyj na). Ofi cjal ne otwar cie, po od da niu 

do użyt ku po zo sta łych obiek tów, w tym 

i kry tej pły wal nii (1959 m²) z niec ką ba se - 

no wą o dłu go ści 25 m bo iskiem pił kar - 

skim i sta dio nem lek ko atle tycz nym, 

od bę dzie się w przy szłym ro ku. Bu do wa, 

roz po czę ta we wrze śniu 2010 r., we dług 

projektu przygotowanego przez Ewę i Remi 

giu sza Owczar ków, bę dzie kosz to - 

wać 46,4 mln zł, w tym z fun du szów UE 

– 27,6 mln zł, bu dże tu pań stwa – 18 mln zł, 

resz ta – wła sny wkład PWSZ. Wy ko naw - 

cami inwestycji są firmy EIFFAGE Budownic 

two Mi tex SA z War sza wy. 

KO MI SARZ LE LEK 

Pre mier Tusk wy zna czył Jac ka Lel ka 

na ko mi sa rza mia sta i gmi ny Sta ry Sącz 

po tym, jak wybrany do Sejmu Marian Cycoń 

był zmuszony złożyć rezygnację z pełnio 

ne go od 2002 r. sta no wi ska. Wy bo ry 

wy zna czo no na 22 stycz nia 2012 r. i ko mi - 

sarz Le lek bę dzie ich głów nym fa wo ry - 

tem, czując za sobą silne poparcie byłego 

bur mi strza. Jest już dżen tel meń ska umo - 

wa: w ra zie wy bo ru Ja cek Le lek (na uczy - 

ciel ma te ma ty ki, któ ry był już 

wiceburmistrzem powoła na swojego zastęp 

cę obec ne go prze wod ni czą ce go Ra - 

dy Mia sta, Ka zi mie rza Gi zic kie go. 

W RYTRZE JAK W HOLANDII 

Na gó rze Po łom (496 m n.p.m.) w Ry trze 

stanął wiatrak z generatorem o mocy 300 

kW. To wystarczy do zasilenia ok. 30 typowych 

gospodarstw domowych lub rozświetlenia 

trzech tysięcy żarówek 

stuwatowych. To już druga siłownia wiatrowa 

w Rytrze. Prekursorem był ks. Franciszek 

Klag, ale po sta wio ny w 1993 ro ku 

„parafialny” wiatrak jest niżej położony i ma 

mniej szą moc (160 kW). Maszt no we go 

wiatraka ma 30 m długości, a średnica koła 

wiatrowego wynosi 31 m. Wiatrak sprowadzono 

spod Hamburga w częściach 

(na 4 tirach) i postawiono go przy użyciu 

dwóch dźwigów, operacja trwała kilka godzin. 

Przymocowano do kołnierza stalowego, 

gdzie wlano 136 kubików betonu. Nawet 

taj fun go nie ru szy. 

Po zy ski wa niem ener gii przy wy ko rzy - 

staniu słynnych ryterskich wiatrów zajęła 

się spół ka An ta res -Ener gia, któ rej udzia - 

łowcem jest pochodzący z Barcic mieszka 

niec No we go Są cza An drzej Ku tak, b. 

elektryk w SGL Carbon. Inwestycja kosztowała 

ok. 650 tys. zł. Sama stacja transformatorowa 

to wydatek 180 tys. zł, zakup 

uży wa ne go ale spraw ne go wia tra ka 

w Niem czech – 50 tys. eu ro, do te go 45- 

arowa działka zakupiona od jednego z gospo 

da rzy ry ter skich oraz trans port 

urządzenia zza Odry i jego montaż. Pomimo, 

że Ko mi sja Eu ro pej ska wspie ra pro - 

duk cję ener gii elek trycz nej ze źró deł 

odnawialnych, to nasi inwestorzy nie skorzystali 

ze środków unijnych. Za późno złoży 

li wnio sek do mi ni ster stwa, kie dy już 

unij ne fun du sze na ten cel się skoń czy ły. 

Mu sie li oprzeć się ziel czych. 

KO NIEC MA RZEŃ 

Nie ste ty! Kosz tow ne od wier ty w po - 

szukiwaniu źródeł termalnych pod Jaworzy 

ną Kry nic ką. Od po cząt ku in we sty cja 

na zna czo na by ła du żym ry zy kiem, był to 

pierw szy te go ty pu od wiert na te re nie 

Karpat fliszowych, których ukształtowanie 

geo lo gicz ne znacz nie go rzej ro ko wa ło 

pod wzglę dem wy stę po wa nia geo ter mii 

niż bo ga te w nią Pod ha le, gdzie dzia ła kli - 

ka ośrodków rekreacyjnych wykorzystują 

cych za so by cie płej wo dy m. in. 

w Zakopanem, Szaflarach i Bukowinie Tatrzańskiej. 

Geolodzy studzili wizjonerskie 

FOT. HSZ 

zapały krynickich inwestorów, ale spółka 

Ko lej Gon do lo wa Ja wo rzy na Kry nic ka 

pod ję ła ry zy ko. Wo kół obiek tów ter mal - 

nych tworzone są dochodowe ośrodki rekreacyjne, 

uzdrowiskowe i rehabilitacyjne, 

bo zmi ne ra li zo wa na wo da z głę bi zie mi 

ma liczne właściwości lecznicze. Budowa 

takiego ośrodka w Krynicy miała dać pracę 

kil ku dzie się ciu miesz kań com re gio nu. 

Zy sku jąc do ta cję z Fun du szu Ochro ny 

Śro do wi ska, po kry wa ją cą po ło wę z nie - 

mal 17 mln zł kosztów, spółka rozpoczęła 

pracę nad odwiertem. Od 25 sierpnia 2010 

r. maszyna górnicza eksplorowała ziemię 

u podnóża góry w poszukiwaniu wód geotermalnych. 

Bez powodzenia. 

– Od wiert za my ka my, a co bę dzie 

z nim da lej czas po ka że – sko men to wał 

krótko Jan Łuszczewski, prezes spółki Kolej 

Gon do lo wa Ja wo rzy na Kry nic ka. 

SZCZĘ ŚLI WE LĄ DO WA NIE 

Powracający z wymiany studenckiej 

z USA 26-letni sądeczanin Hubert Waz, 

mieszkaniec Białej Niżnej k. Grybowa, student 

ostatniego roku krakowskiej AWF był 

jednym z 231 pasażerów (fotel 12 B) Boeinga 

767, który lecąc z Nowego Jorku awaryjnie 

lądował na „brzuchu”, bez wysuniętego 

podwozia na Okęciu. Pilot kpt. Tadeusz 

Wrona wykazał się największym kunsztem 

lotniczym. Tak niecodziennego wydarzenia, 

relacjonowanego z napięciem przez czołowe 

media światowe, jeszcze w historii warszawskiego 

lotniska nie było. 

SPI SA LI PO MNI KI 

PRZY RO DY 

Mło dzież z ko ła Li gi Ochro ny Przy ro dy 

z Pry wat ne go Tech ni kum Za wo do we go 

w No wym Są czu pod okiem dr. Jó ze fa 

Krzaka i geodety Joanny Kopczyńskiej zinwen 

ta ry zo wa ła i ozna czy ła, wraz z gra - 

ficz nym opi sem to po gra ficz nym, po mni ki 

przyrody na terenie Nowego Sącza. Łącznie 

jest ich 24, naj więk szą gru pę sta no wi 

ok. 50 drzew w par ku je zu ic kim w Za beł - 

czu, aleja topól czarnych oraz modrzewie 

i li py nad Du naj cem oraz brzo zy w par ku 

Mi czyń skich przy ul. Pra żmow skie go. 

Do ze spo łu ba daw cze go na le że li: Ka mil 

Dąbrowski, Paweł Góra, Damian Kiełbasa, 

Arkadiusz Kulig, Adrian Leszko, Jakub Rolka 

Kry stian Su seł, Mi chał Szkar łat, Ewe li - 

na Wik tor, Pa weł Wo lak, Pa tryk Wójs 

i Ka rol Zan der.

KON SPOL W CHI NACH 

Sądecka firma Konspol przystąpi do budowy 

zakładów przetwórczych w prowincji 

Guangdong w Chinach, zamieszkałej 

przez ok. 100 mln ludzi. Planowane zatrudnienie: 

300-400 osób, produkcja miesięczna: 

4 tys. ton wy ro bów z kur cza ka. 

Stosowne porozumienie w tej sprawie 

podpisali w Warszawie: wiceprezes Konspolu 

Konrad Pazgan i jego chiński partner 

Jiang Dong cai. W ślad za inwestycją w Chinach 

podobna fabryka powstanie w stolicy 

Indonezji Dżakarcie. 

Ks. A. Je dy nak z dzia ła cza mi PTTK, 

An drze jem i Do mi ni ką Kro czek 

KRZY ŻE DLA NA UCZY CIE LI 

Krzy ża mi Za słu gi i Me da la mi Ko mi sji 

Edukacji Narodowej odznaczeni zostali zasłużeni 

nauczyciele z Nowego Sącza podczas 

uro czy sto ści w Miej skim Ośrod ku 

Kul tu ry. Srebr ny Krzyż Za słu gi otrzy ma li: 

Urszula Ogonowska (Szkoła Podstawowej 

nr 9 im. T. Ko ściusz ki) i Dorota Szymbara 

(Pałac Młodzieży); Brązowy – Edyta Bacia 

i Bo że na Lu pa (Gim na zjum nr 3 im. H. 

Sienkiewicza). Medalem KEN wyróżniono 

m.in. kapelana PTTK ks. Andrzeja Jedynaka 

i Edwar da Stor cha, pe da go ga i prze - 

wodnika turystycznego. 

FOT. ANNA TOTOŃ 



STA CJA NAR CIAR SKA 

„NO WY SĄCZ” 

Jastrzębska spółka Snow Star Stanisława 

Kuch ty złożyła wniosek dotyczący budo 

wy pierw sze go w No wym 

Są czu 300-me tro we go krze seł ko we go 

wy cią gu nar ciar skie go (oraz rów no le gle 

saneczkowego) z trasą na zboczu przy ulicy 

Bar skiej w kie run ku Na ści szo wej i Ja - 

nu szo wej. Na 8 hek ta rach ma po wstać 

sta cja spor tów zi mo wych, sztucz nie na - 

śnieżana, z oświetlonymi trasami zjazdowymi, 

z wyciągami o przepustowości 1400 

osób na godzinę, a także pensjonat i zaplecze 

gastronomiczne. Magistraccy urzędni 

cy za sta na wia ją się, czy nar ciar ska 

in we sty cja nie wy wrze ne ga tyw ne go 

wpływu na środowisko przyrodnicze. 

PRZY SIĘ GA STRZEL CÓW 

Na ryn ku w No wym Są czu 55 dziew - 

cząt i chłopców ze Związku Strzeleckiego 

„Strze lec” zło ży ło uro czy stą przy się gę 

strze lec ką na sztan dar or ga ni za cji nada - 

ny w 2011 r. Or ga ni za cja li czy 180 osób, 

pro wa dzi m.in. kla sy mun du ro we w Ze - 

spo le Szkół nr 2 im. Sy bi ra ków. Sku pia się 

na dzia łal no ści pro obron nej i przy go to - 

wuje młodzież do pracy w służbach mundu 

ro wych. 

OD SZKO DO WA NIE 

ZA UTRA CO NE OKO 

518 tys. zł zadośćuczynienia i miesięcznej 

renty w wysokości 1,5 tys. zł zażądał 

przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu 

od skarbu państwa i klubu sportowego 

Sandecja 19-letni Michał Groń – kibic, 

który 10 czerwca 2009 roku podczas zamieszek 

towarzyszących imprezie w Parku 

Strzeleckim z okazji awansu drużyny do I ligi 

piłkarskiej został postrzelony przez policję 

gumowym nabojem i stracił prawe oko. 

FOT. MIGA 

CZER WO NA FAR BA 

W przed dzień Świę ta Nie pod le gło ści 

nie zna ni spraw cy po ma lo wa li czer wo ną 

far bą po mnik i ta bli cę z na zwi ska mi żoł - 

nierzy radzieckich poległych w walce z hitle 

row ca mi w stycz niu 1945 r. w No wym 

Są czu. Wi ce pre zy dent mia sta Je rzy Gwi - 

żdż na zwał ten czyn „nie go dzi wo ścią”, 

a spraw ców „ludź mi bez su mie nia”. 

URODZINY „BARBACKIEGO” 

85. uro dzi ny świę to wał Ze spół Szkół 

nr 3 im. Bo le sła wa Bar bac kie go w No - 

wym Są czu. Ju bi le usz po pu lar nej „odzie - 

żów ki” po łą czo no ta kże z 120. rocz ni cą 

uro dzin i 70. rocz ni cą śmier ci za ło ży cie la 

i pa tro na pla ców ki. Po ko ro wo dzie hi sto - 

rycz nym i mszy św. spo łecz ność szko ły 

zło ży ła wień ce na gro bie Bo le sła wa Bar - 

bac kie go na Sta rym Cmen ta rzu. W Miej - 

skim Ośrod ku Kul tu ry ucznio wie i go ście 

mie li oka zję bli żej po znać hi sto rię szko łę 

dzię ki po ka zo wi slaj dów. Dy rek tor Cze - 

sław Szarota wraz z Anną Totoń oraz Marią 

Te re są Masz czak przy bli ży li syl wet kę 

Bolesława Barbackiego. Wspominali jego 

dzie ciń stwo, okres, w któ rym na uczył się 

krawiectwa i szył rodzinie ubrania, a także 

jego pasje do teatru i malarstwa. Opowiada 

li jak za ło żył szko łę, two rzył pod ręcz ni - 

ki do krawiectwa oraz jak wyjątkowo dbał 

o swo je uczen ni ce i po ziom ich na ucza - 

nia. Ju bi le usz szko ły był świet ną oka zją 

do wrę cze nia spe cjal ne go wy ró żnie nia 

dla na uczy ciel ki wy cho wa nia fi zycz ne go 

oraz opie kun ki szkol ne go ko ło te atral ne - 

go – Mar ty Ku dlik. To wy ró żnie nie ode - 

bra ła ona z rąk sio strze ni cy Bar bac kie go, 

Zo fii Bar bac kiej -Gwi żec kiej. 

NO WA HA LA W NE WA GU 

No wo są dec ki Ne wag bu du je no wą 

halę produkcyjną. – Już w przy szłym ro ku


8 WYDARZENIA 


pokażemy państwu, jak się robi nowoczesne 

wagony metra w Polsce – zapowiada 

Zbi gniew Ko nie czek, pre zes fir my. Bu dy - 

nek, w któ rym mon to wa ne bę dą skła dy 

dla war szaw skie go me tra ma być od da - 

ny do użyt ku w po ło wie przy szłe go ro ku. 

Ne wag ra zem z Sie men sem ma wy ko - 

nać 35 po cią gów do ob słu gi dru giej li nii 

war szaw skie go me tra. Wy ja dą one wła - 

śnie z no wej ha li mon ta żo wej w No wym 

Sączu. Hala będzie miała 140 metrów długości, 

więc bez problemów pomieści długie 

na 120 me trów po cią gi. 

– Tempo prac jest ekspresowe. Jeszcze 

przed świętami chcemy postawić więźbę 

da cho wą. Je śli przed zi mą uda nam się 

przy kryć ha lę, bę dzie my mo gli kon ty nu - 

ować pra ce bez wzglę du na mróz i śnieg 

– mó wi wi ce pre zes Wie sław Pi wo war. 

Za 35 sześciowagonowych pojazdów Inspi 

ro dla War szaw skie go Me tra kon sor - 

cjum Sie mien sa i Ne wa gu otrzy ma 1 

mld 69 mln 594 tys. zł. Pierw sze 10 skła - 

dów zo sta nie wy pro du ko wa nych w Au - 

strii. Kon struk cja na stęp nych bę dzie 

od by wać się już w No wym Są czu. 

FOT. BOS 

FOT. HSZ 

PRO TEST W ZA BEŁ CZU 

Grupa radnych, mieszkańcy sądeckich 

osiedli Zabełcze i Przetakówki wraz z proboszczem 

miejscowej parafii oraz szefowie 

powstającego Miasteczka Multimedialnego 

zaprotestowali przeciwko planowanej 

przez spół kę ko mu nal ną No va bu do wie 

pod Górą Zabełecką Regionalnego Zakładu 

Zagospodarowania Odpadami. Protestu 

ją cy oba wia ją się, że za kład bę dzie 

uciążliwy dla otoczenia. 

„OR LIK” WY LĄ DO WAŁ 

W WIE LO GŁO WACH 

Gmina Chełmiec ma drugiego „Orlika”. 

Inwestycja kosztowała 1,4 mln zł, z czego 

gmina włożyła 750 tys. zł, a marszałek woje 

wódz twa do ło żył pro me sę w wy so ko - 

ści 250 tys. zł. Resz ta wy dat ków po kry ta 

została przez dotacje rządowe. „Orlik” składa 

się z dwóch bo isk: do pił ki no żnej oraz 

bo iska wie lo funk cyj ne go, gdzie mo żna 

grać w siatkówkę, koszykówkę i tenisa. To 

drugi tego typu obiekt w gminie Chełmiec, 

pierwszy postawiono w Świniarsku za 1,3 

mln zł. W Ma ło pol sce zre ali zo wa no już 

ponad 120 inwestycji w ramach programu 

„Moje Boisko – Orlik 2012.” 

ZJAZD STRA ŻA KÓW 

OCHOT NI KÓW 

Podczas zjazdu Oddziału Powiatowego 

Związ ku Ochot ni czych Stra ży Po żar nych 

REP w Tęgoborzy ponownie prezesem tej 

or ga ni za cji zo stał An to ni Bie nias, a wi ce - 

pre ze sa mi – Teo dor Gar gas, An to ni Pięt - 

ka i Zyg munt Pa ruch, se kre ta rzem 

– Ma rek Frą czek, skarb ni kiem – An to ni 

Baran. Ponadto w skład prezydium weszli: 

Ja nusz Ba sia ga, Jan Zie rał ka i Pa weł Mo - 

tyka. Na Sądecczyźnie działa 99 jednostek 

OSP, w tym 27 funk cjo nu je w Kra jo wym 

Sys te mie Ra tow ni czo -Ga śni czym. 

ODZNACZENIA 

DLA REZERWISTÓW 

Z AFGANISTANU I IRAKU 

Sied miu żoł nie rzy re zer wy z na sze go 

re gio nu peł nią cych nie na gan nie słu żbę 

woj sko wą po za gra ni ca mi kra ju w ra - 

mach Pol skich Kon tyn gen tów Woj sko - 

wych otrzy ma ło w są dec kim ra tu szu 

przy zna ne przez pre zy den ta RP od zna - 

cze nia „Gwiaz da Afga ni sta nu” i „Gwiaz da 

Ira ku”. Wrę czał je szef Woj sko wej Ko - 

mendy Uzupełnień ppłk Grzegorz Dobosz. 

„Gwiazdy Afganistanu” otrzymali: st. chor. 

Ma riusz Drąg, st. szer. Łu kasz Ptasz kow - 

ski; „Gwiaz dy Ira ku” – kpr. rez. Marcin Bogdań 

ski, st. szer. Wie sław Po czkaj ski, st. 

szer. Wik tor Żo łądź, st. szer. Ra fał Gór ka. 

Obie ma „Gwiaz da mi” uho no ro wa no sie - 

rż. szt. Krzysz to fa By sia. 

ZŁO TE GO DY W RA TU SZU 

Ma ria i Mi chał Gi zo wie, Bar ba ra i Sta - 

ni sław Koł ko wie, Ja ni na i Wła dy sław Kro - 

ko wie, Eu ge nia i Jan Szka rad ko wie, 

An to ni na i Jó zef Pyr do ło wie oraz Zofia 

i Zyg munt Tom czy ko wie świę to wa li 

w są dec kim ra tu szu Zło te Go dy, a Ja ni - 

na i Je rzy Ko tar bo wie – Dia men to we Go - 

dy (60 lat ma łżeń stwa). Z tej oka zji 

me da le przy zna ne przez pre zy den ta RP 

wrę czył ju bi la tom wi ce pre zy dent Je rzy 

Gwi żdż. 

NOWY TRENER W SANDECJI 

Po se rii nie po wo dzeń (cza rę go ry czy 

przechyliła porażka wyjazdowa 13 listopada 

z Wi słą Płock 1–6) w roz gryw kach I li gi 

pił kar skiej za rząd MKS San de cja zwol nił 

tre ne ra Ma riu sza Ku ra sa, któ re go obo - 

wiąz ki prze jął Ro bert Mo skal. No wy tre - 

ner pro wa dził już San de cję w 2009 r.: 

ob jął ste ry dru ży ny wio sną i w czerw cu 

do pro wa dził do ją do naj więk sze go suk - 

ce su w stu let niej hi sto rii klu bu – awan su 

do I li gi. W swo im po now nym de biu cie 

w roli trenera doznał porażki (z Arką Gdynia) 

i przy je dzie mu na wio snę ra to wać 

San de cję przed spad kiem do II li gi 

(od stre fy spad ko wej dzie li są de czan za - 

le d wie 3 punk ty). 

WY ŚPIE WA NY BIZ NES 

W zor ga ni zo wa nym przez Są dec ki 

Urząd Pracy konkursie „Mój sposób na biznes” 

promującym przedsiębiorczość i samo 

za trud nie nie za naj le piej ro ku ją ce go 

przed się bior cę No we go Są cza uzna no… 

pio sen ka rza Mi ro sła wa Wit kow skie go, 

FOT. JEC



wła ści cie la agen cji ar ty stycz nej „MW”. 

Dru gie miej sce ka pi tu ła kon kur so wa 

pod przewodnictwem Marty Mordarskiej 

przy zna ła Ra fa ło wi Wój so wi z fir my Im - 

Press&Events zajmującej się organizacją 

imprez sportowych i kulturalnych, trzecie 

Wojciechowi Jurkiewiczowi, właścicielowi 

restauracji i sklepu „Grube Ryby”. 

LĄ DO WI SKO 

DLA HE LI KOP TE RÓW 

Kosztem 1,5 mln zł powstało nowe lądowisko 

dla śmigłowców Lotniczego Pogotowia 

Ratunkowego, błyskawicznie 

wybudowane przy szpitalu w Nowym Sączu, 

wyposażone w nowoczesną elektronikę, 

oświetlenie i systemy nawigacyjne. Personel 

szpitala może wymieniać z załogą helikoptera 

informacje medyczne o stanie pacjenta 

przywożonego lub przeznaczonego do przetransportowania 

do innej placówki. 

MI STRZO WIE 

SZA CHOW NI CY 

Mistrzem Nowego Sącza w szachach 

– w ramach V Memoriału arcymistrza Jerzego 

Krzysztonia – został Michał Popiół 

(Zespół Szkół nr 1 im. KEN), legitymujący się 

już brązowym medalem mistrzostw Polski 

juniorów. Wyprzedził on Szymona Tomczy- 

FOT. MIGA FOT. B. STORCH 

ka (I LO), Mieczysława Guca, weterana instruktorów 

szachowych i emerytowanego 

nauczyciela historii Marka Michalika. 

NO WY SA LON ME BLI 

Przy ul. Tar now skiej w No wym Są czu 

otwar ty zo stał no wy sa lon me bli fir my 

Bu gaj ski. W pla ców ce oprócz eks klu zyw - 

nych kanap i foteli urządzono również kawiarnię, 

plac zabaw i pokój do przewijania 

dzie ci. 

ODE SZLI 

25 paź dzier ni ka 

w No wym Są czu 

zmarł Sta ni sław 

Szew czyk, za słu żo ny 

rze mieśl nik i spo - 

łecz nik, ho no ro wy 

star szy Ce chu Rze - 

miosł Ró żnych 

i Przed się bior czo ści 

w No wym Są czu, 

od zna czo ny naj wy ższym od zna cze niem 

rzemieślników – Szablą Kilińskiego (2008). 

S. Szew czyk uro dził się 13 lu te go 1925 r. 

w Ra bie Wy żnej. W la tach 1946–1957 ja - 

ko ofi cer Woj ska Pol skie go or ga ni zo wał 

ad mi ni stra cję woj sko wą na zie miach od - 

zyskanych. W latach 1957–1998 prowadził 

za kład ślu sar sko -ko wal ski przy ul. Dłu go - 

sza w Nowym Sączu, a jako mistrz kowalski 

re pre zen to wał No wy Sącz 

w telewizyjnym Turnieju Miast (1967), Wyko 

nał m.in. nie od płat nie ogro dze nie 

przy Starym Cmentarzu. Przez 22 lata pełnił 

obo wiąz ki star sze go ce chu (1962–1971 

i 1973–1986). Współtwórca i pierwszy prezes 

Izby Rze mieśl ni czej w No wym Są czu, 

pre zes Spół dziel ni Rze mieśl ni czej „Są de - 

czan ka”. Rad ny miej ski i wo je wódz ki. 

*** 

26 października 

w Nowym Sączu 

w wie ku 84 lat zmarł 

Eugeniusz Kłos (ur. 21 

sierp nia 1927 r. w Kań - 

czudze k. Przeworska), 

emerytowany 

sędzia Sądu Rejonowego 

– wydziału rodzinnego 

i ds. 

nieletnich w Nowym Sączu, przez 50 lat 

związany z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, 

prezes zarządu Oddziału Miejskiego TPD 

w Nowym Sączu w latach 1999–2008. Odznaczony 

m.in. Medalem Dr. Jordana i Odznaczeniem 

„Przyjaciel Dziecka”. 

*** 

1 listopada w Nowym Sączu zmarła Urszu 

la Rysz, z d. Ja niak, dłu go let nia le kar ka 

od dzia łu gi ne ko lo gicz no -po ło żni cze go 

szpitala im. Jędrzeja Śniadeckiego i ostatnio 

w przy chod ni Re me dium w os. Mi le - 

nium. Po grzeb od był się 5 li sto pa da 

w Tę go bo rzy. 

*** 

6 li sto pa da, w wie ku 81 lat zmar ła 

w Krakowie Danuta Suchorowska, wybitna 

skrzy pacz ka, od wa żna kon spi ra tor ka 

pod ziem nej „S”, li te rat i do ku men ta li sta, 

au tor ka pierw szej, wy da nej w dru gim 

obiegu w 1987 roku książki o ks. Władysławie 

Gur ga czu SJ, ka pe la nie Pol skiej Pod - 

ziem nej Ar mii Nie pod le gło ścio wej, pt. 

Gur gacz – Po pie łusz ko lat sta li now skich 

i wspól ni cy je go lo su. 

*** 

13 li sto pa da w no wo są dec kim szpi ta lu 

w wieku 79 lat zmarł Romuald Groszek, le - 

gen da są dec kiej bo he my, po pu lar ny kon - 

fe ran sjer. Syl wet ka Zmar łe go: str. 56-57. 

*** 

17 li sto pa da 

w wie ku 68 lat zmarł 

gen. dr Sta ni sław 

Cze pie lik, b. ko men - 

dant Wy ższej Szko ły 

Ofi cer skiej Wojsk 

Obro ny Prze ciw lot - 

ni czej (WSO WOP) 

im. Ro mu al da Trau - 

gut ta w Ko sza li nie 

(w la tach 1991–1996), S. Cze pie lik uro dził 

się 20 sierpnia 1943 r. w Zagorzynie, ukończył 

LO im. M. Cu rie -Skło dow skiej w Sta - 

rym Są czu (1961), WSO WOP w Olsz ty nie 

(1966) i Aka de mi Szta bu Ge ne ral ne go 

(1976). Do wo dził m.in. 66. Puł kiem Ar ty le - 

rii Prze ciw lot ni czej w Bo le sław cu (1978– 

1980) i 61. Brygadą Artylerii Wojsk Obrony 

Prze ciw lot ni czej (1982–1987), a na stęp nie 

był sze fem Wojsk Obro ny Prze ciw lot ni - 

czej (1996–1999). W 1997 r. mia no wa ny 

do stopnia generała brygady. Po przejściu 

na eme ry tu rę w 2000 r. zo stał pre ze sem 

spół ki Astra Con cept. Udzie lał się w Klu - 

bie Przy ja ciół Zie mi Są dec kiej, miesz kał 

w Ku no wie k. No we go Są cza. Zo stał po - 

cho wa ny w Wo li Pi ku li nie k. Łąc ka.


10 WYDARZENIA 


Odznaczeni w „Sokole” 

Urodziny Nowego Sącza 

Z okazji urodzin miasta – 719. rocznicy lokacji Nowego Sącza 

z wykładem okolicznościowym podczas uroczystej sesji Rady 

Miasta wystąpiła Anna Grabowska, nauczycielka historii i wiedzy 

o społeczeństwie w Zespole Szkół nr 1 im. Jana Długosza 

w Nowym Sączu. 

Bogusław Morka, Ewelina Hańska, Jan Zakrzewski 

Oprawą artystyczną jubileuszu 

był kon cert uro dzi no wy 

w Miejskim Ośrodku Kultury 

zatytułowany „Melodie świata” 

z udzia łem Bo gu sła wa Mor ki, Ja - 

na Za krzew skie go i Ewe li ny Hań skiej 

oraz zespołu kameralnego Allegro. 

Na to miast w MCK „So kół” 

przed monodramem monodram w wyko 

na niu ślą skie go ak to ra te atral ne go 

i dub bin go we go, re ży se ra i dy rek to ra 

Teatru Korez w Katowicach Mirosława 

Neinerta Kolega Mela Gibsona została 

odsłonięta granitowa tablica pamiątkowa 

(dłuta Zdzisława Tohla) poświęcona 

Mie czy sła wo wi Gór skie mu. 

Umieszczono na niej napis: 

„Umar łych wiecz ność do tąd trwa, 

dokąd pamięcią im się płaci (Wisława 

Szym bor ska). Pa mię ci Mie czy sła wa 

Gór skie go (1.01.1924 – 18.07.2011), le - 

gendarnego operatora kinowego, przez 

sześć dekad związanego z Sądeckim Soko 

łem, człon ka Za rzą du To wa rzy stwa 

Gimnastycznego Sokół w Nowym Sączu, 

naszego niezawodnego Przyjaciela i Kole 

gi, któ ry był wzo rem pra co wi to ści, 

skromności i życzliwości.” 

Ponadto Medalami Zasłużony Kulturze 

Gloria Artis odznaczono wybitnego 

znawcę folkloru Benedykta Kafla i wielkiego 

miłośnika orkiestr dętych Stanisława 

Migacza, a Medalami Zasłużony dla 

Kultury Polskiej: Małgorzatę Brodę, 

Dianę Kamykowską-Gacek, Krystynę 

Mroczkowską, Lilianę Olech, Romana 

Piechocińskiego, Marzannę Raińską, 

Ewę Rams, Be atęRompałę, Katarzynę 

Smoleń i Ilonę Stanaszek. W gronie wyróżnionych 

byli też: Katarzyna Załuska 

i Mieczysław Górski, którzy zmarli kilka 

wcze śniej. W ich imie niu od zna cze - 

nia odebrali przedstawiciele rodzin: 

matka – Maria Brylak-Załuska, synowa 

– Emilia Górska. 

(RED) Fot. Piotr Gryź lak (MCK „So kół”)


GRUDZIEŃ 2011 OPINIE 11 

FOT. JB 

NIE BY ŁO BY WOL NEJ POL SKI BEZ SO KO ŁA 

Le szek Zegz da, pre zes To wa rzy stwa Gim na stycz ne go „So kół” w No wym Są czu, z oka zji 18. 

rocz ni cy od ro dze nia or ga ni za cji: 

– Nie byłoby wolnej Polski bez Towarzystwa Gimnastycznego Sokół i w tych słowach naprawdę 

nie ma żadnej przesady. Polecam książkę Kazimierza Golachowskiego – Towarzystwo 

Gimnastyczne „Sokół” w Nowym Sączu 1887-1937 – pokazującej, czym ta organizacja 

była w okresie zaborów i przed wojną. Wszelkie aktywności społeczne w tamtym czasie zostały 

skanalizowane właśnie w tym Towarzystwie. Stworzyła je śmietanka towarzyska ówczesnych 

czasów – ludzie najwybitniejsi, ludzie największych osiągnięć. Zresztą działo się tak 

w całej Galicji. Warto wspomnieć, że tego rodzaju inicjatywa narodziła się w czasach zaborów 

w Czechach, przenikając stopniowo do naszego kraju, chociaż tam Towarzystwo było 

wąsko postrzegane – jako towarzystwo kultury fizycznej. Oczywiście, tak naprawdę u nas 

pod płaszczykiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” szykowano nowe kadry dla niepodległej 

Polski. Zresztą narodziło się z niego także PTTK, harcerstwo, Strzelec, chóry, biblioteka 

czy kino. Całe życie kulturalne naszego regionu było skoncentrowane w TG „Sokół”. 

W kilka miesięcy wybudowało ono Sokolnię na 600-lecie Nowego Sącza, nadając tym samym 

rytm całego życia kulturalnego miasta. Jednym słowem, trudno sobie wyobrazić Nowy Sącz 

i jego życie społeczne bez Sokoła. Jego fundamentem byli luminarze sądeccy – burmistrzowie, profesorowie i nawet księża. 

Zresztą kościół św. Kazimierza powstał właśnie z inicjatywy Towarzystwa. (JB) 

LI CE ALIST KA O IN STY TU CIE PA MIĘ CI NA RO DO WEJ 

W li sto pa dzie gru pa uczniów Ze spo łu Szkół nr 3 w No wym Są czu 

ra zem z na uczy cie la mi hi sto rii od wie dzi ła ma ło pol sko -świę to krzy - 

ski od dział In sty tu tu Pa mię ci Na ro do wej w Wie licz ce, miesz czą cy 

się w Pa ła cu Ko nop ków. 

Wyjazd do wielickiego IPN był niezapomnianą historyczną przygodą, 

pod ró żą w cza sie, do okre su, któ ry jest nam, mło dym dość od le gły. 

Dziś przecież nie wyobrażamy sobie, że moglibyśmy żyć w społeczeństwie, 

w którym na porządku dziennym byłaby inwigilacja, podsłuchy, 

cenzura, brak tajemnicy korespondencji i wolności słowa, fałszerstwa 

i oszustwa, trudności z wyrobieniem paszportu, czy wreszcie niemożność 

kupienia podstawowych produktów w sklepach. PRL jednak dla wielu 

osób to wciąż czas nie daw ny i wią że się z wie lo ma cię żki mi prze ży cia - 

mi i doświadczeniami. Należy pamiętać o tamtych czasach, mieć świadomość jak wiele zagrożenia niósł za sobą system komunistyczny, 

w którym prawa obywatelskie były pogwałcane niemal na każdym kroku. Dzięki IPN wiemy, jakie niebezpieczeństwa dla 

przeciętnych obywateli niosła swoimi operacjami Służba Bezpieczeństwa i Milicja Obywatelska. Dzięki wizycie w Instytucie dowiedzieliśmy 

się, jak szerokim zasobem informacji te służby dysponowały i jak je wykorzystywano w celu umocnienia rządów komunistycznych 

w okresie PRL. AGNIESZ KA MA ŁEC KA, VI LO IM. B. BAR BAC KIE GO W NO WYM SĄ CZU 

RE KORD GO NI RE KORD 

Zyg munt Ber dy chow ski o przy go to wa niach 

do III Fe sti wa lu Bie go we go w Kry ni cy -Zdro ju: 

– Właściwie przygotowania rozpoczęły się zaraz po zakończeniu 

drugiej edycji. Żeby taką imprezę przygotować na najwyższym 

poziomie trzeba ciężko pracować. Chcemy, aby III Festiwal Biego 

wy znów był więk szy. Li czę, że bę dzie nas o 50 pro cent wię cej, 

czy li, że pa kie ty star to we po bie rze 3500-3700 osób. To jest nasz 

cel. Chce my też utrzy mać bu dżet, czy li 350 ty się cy zło tych. 

Przy okazji Festiwalu nie można zapominać o Mistrzostwach 

Świata w biegach górskich w 2013 roku, w Krynicy. Z tego powodu 

w 2012 roku, na III Festiwalu na Jaworzynę stawi się znacznie 

więcej zawodników. Zawody mistrzowskie, Festiwal Biegowy 

i Forum ekonomiczne, bo wszystko to odbędzie się w jednym terminie, 

spowoduje, że w ciągu tygodnia we wrześniu przyszłego 

roku w Krynicy pojawi się około 10 tysięcy osób. To naprawdę 

jest ogrom ne przed się wzię cie. 

(JEC) 

FOT. ARCH. 

FOT. JEC


12 WYDARZENIA 


Akcja charytatywna Fundacji Sądeckiej 

Serce – Sercu 

Od 9 do 20 grud nia bę dzie trwa - 

ła największa świąteczna akcji 

charytatywnej na Sądecczyźnie 

„Serce – Sercu”, którą od siedemnastu 

lat, w okresie Bożego 

Narodzenia, przeprowadza Fundacja 

Sądecka. 

w niej włączają się 

także studenci, którzy pracowali 

jako wolontariusze pod- 

Doudziału 

czas Forum Ekonomicznego w Krynicy. 

Akcja „Serce – Serce”, w swoich założeniach, 

wspomaga w czasie Bożego 

Narodzenia tych wszystkich, którzy 

z różnych względów – zazwyczaj materialnych, 

nie mogą godnie przeżywać 

tych najradośniejszych ze świąt. I właśnie 

ta kim lu dziom sta ra się po ma gać 

Fundacja Sądecka organizując przedświąteczną 

zbiórkę żywności. 

W przygotowanie akcji włączają się 

właściciele firm i sklepy, które przekazują 

środki i produkty na zbiórkę oraz, 

co najważniejsze, cała rzesza młodzieży 

szkolnej i akademickiej, która wraz 

ze swoimi nauczycielami uczestniczy 

w zbiórce żywności. 

– Do zbiórek wyznaczeni są wolontariusze 

ze szkół ponadpodstawowych, 

natomiast nad ich pracą w wyznaczonych 

obiektach sklepowych będą czuwać 

studenci – wyjaśnia Katarzyna Berdychowska, 

koordynator studentów. 

W pla ców kach, na te re nie któ rych 

przeprowadzona będzie zbiórka żywności, 

przy rozstawionych koszach, będą 

dyżurować uczniowie z dziesięciu 

szkół, któ rzy na co dzień współ pra cu - 

ją z Fun da cją. Wo lon ta riu sze bę dą 

mieli specjalnie przygotowane identyfikatory 

z logotypem akcji, którym są 

dwa ser dusz ka. Klien ci, wcho dzą cy 

do skle pu, otrzy ma ją od mło dzie ży 

ulotki informujące o celu zbiórki żywno 

ści, a po zro bie niu za ku pów bę dą 

mogli podzielić się z najuboższymi zakupionymi 

artykułami spożywczymi. 

W koszach zazwyczaj lądują mąka, cukier, 

ma ka ron, kon ser wy, sło dy cze 

i owoce. 

Pacz ki bę dą roz no szo ne 

przez soł ty sów i pra - 

cow ni ków so cjal nych 

gmin nych ośrod ków po - 

mo cy spo łecz nej. W wie - 

lu do mach to wła śnie 

one bę dą pod sta wą sto - 

łu wi gi lij ne go. 

Po przeprowadzonej akcji, w siedzibie 

Fundacji Sądeckiej, wolontariusze 

pomogą w sporządzeniu bogatych paczek 

żyw no ścio wych. Jesz cze 

przed Wigilią trafią one do około siedmiu 

set naj bar dziej po trze bu ją cych, 

wielodzietnych rodzin, osób samotnych 

i cho rych. Pacz ki bę dą roz no szo ne 

przez sołtysów i pracowników socjalnych 

gminnych ośrodków pomocy społecz 

nej. W wie lu do mach to wła śnie 

one będą podstawą stołu wigilijnego. 

KIN GA BED NAR CZYK 

ZAMIAST KINA 

– SALA ZYGMUNTOWSKA 

Za niedługo w oknach zawisną zasłony 

i dopracowane zostaną wszystkie deta 

le no wej sa li wie lo funk cyj nej, któ ra 

powstała w pomieszczeniach dawnego 

kina „Kolejarz”. To oznacza koniec remontu 

historycznej kamienicy na rogu 

ulic Zyg mun tow skiej i Sien kie wi cza 


Dom Robotniczy na tzw. Starej Kolonii, 

zaprojektowany przez lwowskiego 

architekta Jana Stobieckiego, został odda 

ny do użyt ku w 1907 r. By ły tu nie - 

gdyś siedziba pewnej partii, czytelnia, 

chór, amatorski teatr. Jeszcze cztery lata 

te mu dom był ru iną. Na pod da szu ćwi - 

czyła kolejarska orkiestra dęta, w zniszczonej 

sali projekcyjnej dogorywało 

kino „Kolejarz”, które lata świetności 

miało dawno za sobą i została z nich właściwie 

już tylko legenda. Żeby funkcjonować 

na obecnym rynku kiniarzy, 

musiałoby przejść gruntowny remont. 

Latem 2007 r. kamienica znalazła się 

w rękach Andrzeja Ligary, który przystąpił 

do gruntownego remontu. 

– W ścisłej współpracy z konserwatorem 

za byt ków. Już przed na mi wy zna - 

czo no wła ści cie lo wi ter min re mon tu 

elewacji, więc kiedy przejęliśmy kamieni 

cę da no nam na to… ty dzień! Le d wo 

dało się odkręcić – wspomina ze śmiechem 

właściciel budynku. – Ale do koń - 

ca nie da ło się te go re mon tu zro bić 

w takiej kolejności, w jakiej chcieliśmy 

i jak być powinno. Musieliśmy bowiem


GRUDZIEŃ 2011 GOSPODARKA 13 

Zarobić 

na sentymentach 

Andrzej Ligara, przedsiębiorca z Biczyc Dolnych, łączy w sobie 

zdolności do interesów z sentymentami. Karierę biznesową 

rozpoczął od stacji benzynowej przy ul. Lwowskiej w Nowym 

Sączu, a teraz jego specjalnością stało się przywracanie świetności 

obiektom i miejscom obrosłym legendą, na które już 

wszyscy położyli krzyżyk. Jeżeli tak dalej pójdzie, to Ligara podniesie 

z ruin zamek Jagiellonów w Nowym Sączu… i na tym zaro 

bi. Ale po ko lei. 

Ale warto było, chcieliśmy je uratować. 

Podobno były kiedyś cztery, my zastaliśmy 

dwa – mówi Ligara. Dziś freski wiszą 

nad drzwiami prowadzącymi do sali. 

Projekt remontu przygotował i nadzorował 

wykonanie, z ratowaniem fresków 

włącznie, Witold Król. Restauracja, także 

dachu i wymiany stropów na żelbetonowe, 

kosztowała 4 mln zł. 

Właścicielom marzyło się, że w salce 

bę dzie dzia łał te atr. 

– Był chęt ny, dłu go się przy mie rzał, 

zro bi li śmy dla nie go już pro jek ty ara - 

nżacji. Niestety, to trudny biznes i ostatecznie 

zrezygnował – ubolewa Ligara. 

Do koń ca nie wy zby wa się jed nak 

myśli o przeznaczeniu obiektu na imprezy 

związane z kulturą i sztuką. Liczy, że 

w po miesz cze niu o po wierzch ni 255 

metrów kwadratowych jednak będą wystawiane 

sztuki teatralne i organizowane 

inne wydarzenia kulturalne, koncerty, 

imprezy rozrywkowe, ale też konferencje 

i szko le nia. No i we se la, bo sa la po - 

mie ści po nad 100 osób. Bu dy nek jest też 

wyposażony w nowe zaplecze kuchenne, 

choć przy więk szej im pre zie le piej 

korzystać z cateringu. Z czasem sala będzie 

doposażana. Niewykluczone, że także 

w… ekran ki no wy. 

– Teraz szukamy menedżera obiektu 

a po tem ru sza my! – mó wi wła ści ciel. 

zacząć od dachu i elewacji, zaś dopiero 

teraz kończymy wnętrza. 

Istniało nawet niebezpieczeństwo, że 

nie da się ru szyć brzyd kie go oka blo wa - 

nia energetycznego, które wisiało na zewnątrz 

bu dyn ku na pro wi zo rycz nych 

wspornikach. Widok znany z PRL. Ten 

ohydny sposób okablowania miał jednak 

swo je la ta i o ma ły włos nie zo stał uzna - 

ny za za by tek! Uda ło się jed nak te go 

uniknąć. I mimo wszelkich niedogodności 

wy szło nie źle. Ka mie ni ca jest dziś 

ozdobą ul. Zygmuntowskiej. W budynku 

mie ści się m.in. Lo kal ny Punkt In for - 

ma cyj ny Fun du szy Unij nych, biu ro 

fi nan so we, ap te ka i pry wat ny ośro dek 

zdrowia, sklep sportowy z „górnej półki” 

i coraz bardziej popularny klub muzyczny, 

organizujący ciekawe koncerty. 

*** 

Elewacje były gotowe w 2010 r. A teraz 

koń czy się re mont po miesz cze nia 

po ki nie. Nie ma już krze seł ki no wych 

ani ekra nu, choć za cho wa no układ sa li 

ze sceną. Zachowano też oryginalne freski, 

które znajdowały się na stropie. –To 

była koronkowa robota, bo strop był słomia 

ny. Trze ba by ło wy ciąć ob ra zy ze 

stropu, po kolei oddzielać warstwy, potem 

odnowić malunki, ubytki wypełnić.


14 GOSPODARKA 


Tym bardziej, że z bardzo wysokiego 

poddasza nad kinem udało się wygospo 

da ro wać aż dwa pię tra po miesz - 

czeń, z któ rych gór ne prze zna czo ne 

zostało na pokoje hotelowe. To miejsce 

noclegowe dla artystów, którzy przyjadą 

do Nowego Sącza, by wystąpić w tej 

sali. Albo dla gości weselnych. A między 

im pre za mi osiem po koi go ścin - 

nych mo że też być wy naj mo wa nych 

indywidualne, jako hostel. 

Pro jekt re mon tu przy - 

go to wał i nad zo ro wał 

wy ko na nie, z ra to wa - 

niem fre sków włącz nie, 

Wi told Król. Re stau ra - 

cja, ta kże da chu i wy - 

mia ny stro pów 

na żel be to no we, kosz to - 

wa ła 4 mln zł. 

Jest też nowa nazwa pomieszczenia: 

Sala Zygmuntowska. 

– Trochę zagadka dla gości, od jakie 

go Zyg mun ta na zwa po cho dzi, czy 

aby na pewno od królewskiej dynastii 

– pyta przekornie Ligara. 

Rzecz ja sna nie o dy na stię cho dzi, 

o czym informuje pobliska tablica pamiątkowa. 

Dom Robotniczy został sfinansowany 

w dużej mierze ze składek 

sądeckich kolejarzy i stanowił ważny 

ośrodek kulturalny związku kolejarzy. 

Swoją siedzibę miał tam sądecki oddział 

Polskiej Partii Socjalistycznej. A działacz 

PPS Zyg munt Ma rek (1872–1931), 

krakowski adwokat, był posłem na Sejm 

z Nowego Sącza i nawet wicemarszałkiem 

izby. W 1926 r. pro wa dził za koń - 

czoną niepowodzeniem misję 

utworzenia rządu i 31 maja w imieniu 

PPS wysunął kandydaturę Józefa Piłsudskiego 

na prezydenta RP. Gdy ten odmówił, 

Zygmunt Marek sam wystartował 

w wyborach, ale przegrał. 

NOWOCZESNY HOTEL 

ZAMIAST „SZAŁASU” 

W STARYM SĄCZU 

Na miejscu obecnego baru „Szałas” 

w Starym Sączu będzie działał nowoczesny 

hotel z dużą restauracją i salą 

konferencyjną, a w pobliskim lesie powsta 

ną mi łe ście żki spa ce ro we Tak 

mo że być już w 2012 ro ku, je śli An - 

drzej Ligara otrzyma stosowne pozwolenia. 

Przed się bior ca z Bi czyc Dol nych 

ma bar dzo am bit ny plan od no wie nia 

tego popularnego do niedawna miejsca 

spotkań i imprez na powietrzu, jakim 

był bar „Szałas” stojący niedaleko Popra 

du, tuż przy ron dzie na dro dze 

z Nowego do Starego Sącza. Na miejscu 

starego i mało już funkcjonalnego 

obiek tu ma sta nąć no wo cze sny kom - 

pleks. Na początek stacja benzynowa 

oraz ho tel dla po nad 70 osób. Dwu pię - 

tro wy, z pod da szem do póź niej sze go 

zagospodarowania, ma oferować dość 

wy so ki stan dard obiek tu trzy gwiazd - 

kowego. A w nim – sklep i duża restaura 

cja dla 150-200 osób, do bra 

na wesela. Do tego duża sala konferencyjna. 

Wszystko w nowoczesnej, drewnia 

nej i moc no prze szklo nej 

ar chi tek tu rze. Pra cę w no wym kom - 

pleksie może znaleźć nawet 30 do 40 

osób. Ko lej ne – w usłu gach i han dlu 

związanych z realizacją i funkcjonowaniem 

tej sporej inwestycji. Całość będzie 

kosz to wa ła wła ści cie la 5 do 6,5 

mln zł. 

Właściciel czeka na uprawomocnienie 

miejscowego planu, które nastąpi 

w grudniu. Potem wystąpi o niezbędne 

pozwolenia, a jeśli je otrzyma – ruszy 

z budową. 

– Dziś technologia umożliwia szybkie 

zre ali zo wa nie in we sty cji, na wet 

w pół ro ku – mówi Andrzej Ligara. 

A to początek całej inwestycji, która 

może zasilić Stary Sącz podatkami 

i stwo rzyć spo ro no wych miejsc pra cy. 

Ligara jest bowiem również właścicielem 

działki z domkami campingowymi. 

Je śli do sta nie ta ką mo żli wość, 

przeniesie je z okolic obecnej drogi powiatowej 

(do obwodnicy Podegrodzia) 

na tereny zalesione i bliższe Popradowi. 

A w tym miej scu, bli skim uli cy, 

rozpocznie się nowa inwestycja. To tere 

ny z prze zna cze niem prze my sło - 

wym. 

– Jesteśmy po rozmowach z pewnym 

koncernem – stwierdza Ligara. 

Ja kim Te go do wie my się, je śli 

do inwestycji dojdzie. 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ 

Biznesmen z Biczyc 

Od 17 dolarów 

do stacji paliw 

– Moja pierwsza wypłata to była równowartość 

17 dolarów! – śmie je się dziś An - 

drzej Ligara, właściciel dużej stacji paliw 

w Nowym Sączu, pięknie odnowionej kamienicy 

przy ul. Zygmuntowskiej, znanej 

restauracji „Szałas” w Starym Sączu, hotelu 

w Tarnowie i wielu innych nieruchomości. 

Jaką drogę wraz z żoną Grażyną 

przeszedł ten 53-letni biznesmen do tego, 

czym oboje zarządzają dzisiaj 

Po zna li się, jak wie le par, na stu diach: 

Wydział Melioracji Wodnej na Akademii 

Rolniczej w Krakowie. Ona, dziewczyna 

z sądeckich Biczyc Dolnych, on 

– chłopak z podtarnowskiego Gromnika. 

Grażyna Ligara ukończyła I LO w Nowym 

Sączu. Andrzej Ligara – Technikum 

Mechaniczne w Tarnowie. Miał 

dziewięcioro rodzeństwa, dziś już nikt 

w Gromniku nie mieszka. Matka i ojciec, 

porucznik w stanie spoczynku, oddali 33 

morgi ziemi, które uprawiali, państwu 

i też wynieśli się do Tuchowa. A Andrzej 

Ligara za żoną przyjechał po studiach 

do Biczyc i wrósł w Sądecczyznę. 

– Moja pierwsza praca: przy budowie 

wałów koło Nowego Sącza, na Dunaj 

cu – wspo mi na Gra ży na Li ga ra. 

Zgod nie z wy kształ ce niem. Za ra bia ła 

wte dy wię cej od mę ża! On pra co wał 

z Wo je wódz kim Za rzą dzie In we sty cji 

i Melioracji, ona w Miejskim Zarządzie 

Dróg, któ ry le piej pła cił. Po pa ru la tach, 

pod ko niec lat 80. XX wie ku, mąż zmie - 

nił więc pracę na firmę budującą zaporę 

wodną Klimkówka pod Gorlicami. Liczył 

na wy jazd do Nie miec, a że fir ma 

zwlekała – zmienił na kolejną i w końcu 

się uda ło. – Wy je cha łem na dwu let ni 

kontrakt pod Monachium. Przydały się 

moje uprawnienia hydrotechniczne, bo 

uszczelnialiśmy kondygnacje podziemne 

na osie dlach. Niem cy dzi wi li się, że 

przy takiej powierzchni, tylu dylatacjach 

nic nie prze pusz cza – opowiada o swoich 

początkach. 

Po kontr ak cie nie bar dzo miał do cze - 

go wracać – początek lat 90., restruktu-



ryzowane firmy zwalniały pracowników. 

Nie było mowy o kolejnym kontrakcie. 

Wyjechał więc na własną rękę i w sumie 

spę dził w Niem czech sie dem lat. Przy - 

pa dek spra wił, że ścią gnął do pra cy 

na sta cji ben zy no wej bra ta, mło de go 

mechanika. Dzięki niemu przypatrywał 

się, jak ten biz nes dzia ła: – Była stacja, 

kom pleks ob słu gu ją cy sa mo cho dy, sa - 

lon. Po do ba ło mi się. Choć nie zda wa - 

łem so bie spra wy, ile pie nię dzy trze ba 

na rozkręcenie tego interesu… 

Ale ciu łał. 

Żona też szybko zmieniła pracę –poszła 

uczyć dokumentacji i rysunku do budowlan 

ki. W szko le spę dzi ła 9 lat, aż do 22 

sierpnia 1999 roku, kiedy ruszyła ich stacja. 

– To był powód, stacja wymagała 

od nas dużego zaangażowania. Już pracując 

tutaj poprawiałam jeszcze ostatnie 

prace dyplomowe uczniów – wspomina. 

Bu do wa sta cji trwa ła aż trzy la ta. Pra wie 

dwa – uzyskanie wszystkich pozwoleń, 

uzgadnianie dokumentacji, przekonywanie 

kolejnych urzędników, że budować można 

i wszystko się da, no i procedury związane 

ze skarg sąsiadów przeciwko inwestycji. – 

An drzej prze ży wał kry zy sy, już nie miał sił. 

Chciał stację wydzierżawić – wspomina 

Grażyna Ligara. Z dzisiejszej perspektywy 

może powiedzieć, że na szczęście 

dzie rżaw ca się wy co fał. A mąż dał ra dę 

zbudować stację na wysokim poziomie, 

Dziś obo je z żo ną po sta - 

no wi li in we sto wać 

w nie ru cho mo ści. Ma ją 

kil ka pod wy na jem. 

Po ukoń cze niu re mon tu 

ka mie ni cy na ul. Zyg - 

mun tow skiej, za czy na ją 

in we sty cję w Sta rym Są - 

czu i w za byt ko wy bu dy - 

nek w Tar no wie. 

w oszczędnym systemie właściwie gospodarczym, 

przez półtora miesiąca pracując 

na niej i wręcz śpiąc, ja ko stróż, bo nie by - 

ło za co wynająć dozorcy. 

Sama budowa poszła migiem. Udało 

się nawet skompletować potrzebną kwotę: 

wkład wła sny w su mie był naj mniej szy, 

do tego doszło wsparcie koncernu, który 

udzielał licencji, pożyczka od brata Ligary 

i na ko niec kre dyt. – Żałowałem potem, 

że się ograniczyłem i nie wziąłem kredytu 

większego, bo trzeba było łatać. Dystrybutory 

na przykład wzięliśmy w leasingu, nie 

starczyło na nie – wspomina Ligara. Dziś 

go to śmie szy, ale na otwar ciu mie li ka - 

mień w brzu chu ze stra chu, czy się uda 

i będzie z czego kredyt spłacać. I poszło 

tak, jak się nie spo dzie wa li: nie na dą ża li 

przyjmować wpłat, kasa fiskalna była tylko 

jedna. W nocy wystawiali faktury, a już 

następnego dnia przyjechała druga kasa. 

Zamówili tak szybko, jak się dało. Interes 

krę ci się do dziś. 

Musieli tylko zamknąć salon motocyklowy 

(Ligara był dealerem hondy). 

Pierwszy taki salon w Nowym Sączu dziś 

mo że by się spraw dził, bo mo to cy kle są 

modne. Ale wtedy ledwo zipał, choć 

pierw szy mo tor ku pił tu dla sy na... Ko ral. 

– Jednak po dwóch latach zrezygnowałem 

z salonu, nie opłacał się – mówi Ligara. 

Dziś oboje z żoną postanowili inwestować 

w nieruchomości. Mają kilka pod wynajem. 

Po ukończeniu remontu kamienicy 

na ul. Zygmuntowskiej, zaczynają inwestycję 

w Starym Sączu i w zabytkowy budynek 

w Tarnowie. Ruszy w przyszłym 

roku. – Staramy się dywersyfikować działalność 

– mówią Ligarowie. 

Ale naj bar dziej cie szy ich to, że… 

w styczniu zostaną dziadkami! Starszy 

An drzej Li ga ra 

syn, 28-letni Kuba i jego żona Renata, 

spodziewają się dziecka. Syn robi aplikację 

radcowską, po studiach w Krakowie 

wrócił do Nowego Sącza. Młodszy, 

Szczepan, kończy medycynę i na staż nie 

może liczyć w rodzinnych stronach. Ma 

narzeczoną, również po medycynie. Chce 

być oku li stą, ale wy brał też stu dia z za rzą - 

dzania ochroną zdrowia. Czy odziedziczył 

po rodzicach żyłkę do biznesu 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ


16 GOSPODARKA 


Obwodnica 

Podegrodzia 

29 października otwarta została obwodnica Podegrodzia. 

Głównym wykonawcą inwestycji realizowanej przez Wojewódzki 

Zarząd Dróg było Przedsiębiorstwo Robót Drogowo- 

-Mostowych z Nowego Sącza i Mota-Engil Polska SA. Trasę 

zaprojektowała krakowska Pracownia Inżynierska Klotoida. 

Obwodnica kosztowała 53,12 

mln zł, w tym 44,36 mln zł 

pochodziło z funduszy unijnych. 

Roboty ziemne rozpoczęto 

jesienią 2009 roku. 

Wi do ko wa tra sa o łącz nej dłu go - 

ści 6,46 km za czy na się ok. 200 m 

za mostem w Gołkowicach, a kończy 

na dro dze do jaz do wej do mo stu św. 

Kin gi w Brze znej. Bie gnie wzdłuż Du - 

najca, z dala od zabudowań mieszkalnych. 

Po drodze zbudowano trzy mosty 

(m. in. na potoku Słomka i Jastrzębiku) 

i cztery ronda z rozjazdem do Starego 

Sącza i Nowego Targu, Czarnego 

Potoku i Łukowicy. 

W trakcie budowy wysiedlono 

mieszkańców dwóch gospodarstw 

w Naszacowicach. Kolejnym etapem będzie 

budowa zachodniej obwodnicy Nowego 

Sącza, która poprowadzi od ronda 

w Brzeznej do trasy krajowej numer 28. 

W uroczystości przecięcia wstęgi 

udział wzięli nowi parlamentarzyści 

oraz marszałek województwa małopolskiego 

Marek Sowa i starosta Jana Golonki 

w asyście wójciny Podegrodzia 

Małgorzaty Gromali. Nową drogę poświęcił 

ks. dr Jan Pio trow ski, pro boszcz 

parafii św. Małgorzaty z Nowego Sącza, 

a pierwszego przejazdu dokonano 

zabytkowym Peugeotem 201 z 1931 r., 

którego właścicielem jest miłośnik oldmobili 

Sebastian Talarczyk z Podegrodzia. 

Samochód kupił od francuskiej 

hrabiny. (RED) 

Samorządowcy z Sądecczyzny 

i Słowacji oraz przedstawiciele 

lokalnych instytucji rozmawiali 

23 listopada w MCK 

„Sokół” w Nowym Sączu 

o wspólnych projektach w ramach 

seminarium „Współpraca 

transgraniczna gmin, 

miast, powiatów Małopolski, 

a rozwój regionu”. 

FOT. JANUSZ BOBREK 

Współ pra ca mię dzy Pol - 

ską, a Słowacją ulega dyna 

micz ne mu roz wo jo wi 

zwłasz cza po 2004 r., gdy 

we szli śmy do Unii Eu ro pej skiej 

i po 2007 r., gdy we szli śmy do stre fy 

Szen gen – mó wił Grze gorz Pie chot ka, 

dyrektor ds. organizacyjnych Fundacji 

Sądeckiej, otwierając seminarium. Podczas 

spo tka nia sa mo rzą dow cy oraz 

przed sta wi cie le lo kal nych or ga ni za cji 

opowiadali o tym, jak budować współpracę 

z korzyścią dla rozwoju pogranicza 

pol sko -sło wac kie go. Jed nym 

z istotniejszych narzędzi są tu projekty 

współfinansowane z funduszy europejskich. 

Dzię ki nim uda ło się m.in. zre ali -



Nasi bracia 

Słowacy zza miedzy 

zować projekt „Platforma Medialna Popradzkie 

Wrota”. 

– Punktem wyjścia do napisania tego 

projektu był brak informacji dotyczących 

choćby atrakcji turystycznych regionu, dlatego 

chcieliśmy utworzyć bazę informacji 

użytkowej dla turystów i mieszkańców 

po obu stronach granicy – tłumaczył Andrzej 

Zarych, dyrektor kancelarii Starostwa 

Powiatowego w Nowym Sączu. Owocem 

projektu jest platforma medialna gromadząca 

informacje na temat pogranicza polsko-słowackiego 

przygotowane przez 

dziennikarzy, samorządy i przedstawicieli 

organizacji pozarządowych. 

– Pro jek ty bu du ją ce wza jem ną 

współpracę są bardzo potrzebne, mieszka 

my bli sko sie bie, ale oka zu je się, że 

Polacy i Słowacy wcale tak dobrze się 

nie zna ją – stwierdził Włodzimierz Tokar 

czyk, wi ce bur mistrz Mu szy ny. 

Uzdro wi sko zre ali zo wa ło w ostat nich 

latach szereg mikroprojektów wzmac - 

niających więzi między mieszkańcami 

po gra ni cza m.in. „Po znaj my się le piej 

w Muszynie”. W ramach projektu organi 

zo wa no sze reg kon fe ren cji, im prez 

kulturalnych i sportowych oraz wspólnych 

wy cie czek in te gru ją cych miesz - 

kańców z Muszyny i Lipan, Dubovicy 

oraz Lubotina. 

Interesującą perspektywę regionalnej 

współpracy między regionami karpackimi 

na polu turystyki przestawiła z kolei 

Mał go rza ta Bro da, dy rek tor In sty tu tu 

Eu ro pa Kar pat. W ra mach pro jek tu 

„Kar pac ka Ma pa Przy go dy, wspól - 

na promocja atrakcyjności turystycznej, 

przyrodniczej i kulturowej Małopolski” 

– W wo je wódz twie ma ło - 

pol skim to 1500 ki lo me - 

trów szla ku, na któ rym 

znaj du je się 248 obiek - 

tów w tym czte ry ko ścio - 

ły wpi sa ne na li stę 

UNE SCO. 

BO ŻE NA SRE BRO 

opracowane zostaną szlaki przygód, które 

ma ją prze mó wić do zmy słów i wy - 

obraź ni tu ry stów np. „Tam, gdzie li cho 

ma swój dom” – wio dą ce po ja ski niach 

karpackich, czy „Zapachy karpackie” to 

miej sca, w któ rych mo żna po czuć za - 

pach miod nej pa sie ki, kar pac kiej łą ki, 

czy lipowego lasu. – Chcemy odnaleźć 

klucz do serca turysty, żeby poczuł zew 

przygody – mówiła Małgorzata Broda. 

Niewątpliwym bogactwem turystycznym 

Polski i Słowacji jest architektura 

drewniana, o jej unikalności opowiadała 

z kolei Bożena Srebro, wiceprezes Zarządu 

Małopolskiej Organizacji Turystycznej. 

– W województwie małopolskim 

to 1500 kilometrów szlaku, na którym 

znaj du je się 248 obiek tów w tym czte ry 

kościoły wpisane na listę UNESCO. 

Chcielibyśmy przedłużyć ten szlak na Słowację 

– zapowiedziała Bożena Srebro. 

Se mi na rium „Współ pra ca trans gra - 

niczna gmin, miast, powiatów Małopolski, 

a roz wój re gio nu” przy go to wa ne 

zo sta ło przez Fun da cję Są dec ką w ra - 

mach cy klu „Pre zy den cja w Ma ło pol - 

sce” pro mu ją ce go ideę in te gra cji 

i aktywność społeczną obywateli. Partnerem 

przedsięwzięcia jest Województwo 

Małopolskie. 

EDY TA ZA JĄC


18 GOSPODARKA 

LUDZIE Z GŁOWĄ GRUDZIEŃ 2011 

Gru pa Re kon struk cji Hi sto rycz nej Gor li ce 1915. Sta ni sław Szam be lan – z lor net kę na szyi – dru gi z pra wej wśród 

klę czą cych w dol nym rzę dzie FOT. ŁU KASZ HA BEL 

Ścisk eksponatów 

Jeden z pokoi w domu Stanisława Szambelana w Krużlowej Niżnej 

przeznaczony jest na magazyn. Wszędzie – na półkach 

i na podłodze – poustawiane są w zwartych ordynkach stare 

żelazka, zegary, budziki, młynki do kawy, lampy naftowe i kolejowe 

(jeszcze karbidowe), wagi, maszyny do szycia i pisania, aparaty 

telefoniczne, dzwonki, kłódki, flaszki, kufle, szklanki… 

Dosłownie setki, ba – tysiące zabyt 

ko wych przed mio tów 

o pro we nien cji przy naj mniej 

sprzed II woj ny świa to wej, 

a czę sto i sprzed I. Pię trzą się i kłę bią 

tak, że wy da je się, iż po otwar ciu drzwi 

wysypią się z przepełnienia na zewnątrz. 

KO LEK CJE TE MA TYCZ NE 

Ale Sta ni sław Szam be lan za chwi lę 

otwie ra dru gi po kój, w któ rym pa nu je 

nie mniej szy tłok – zgro ma dzo ne są 

w nim ko lej ne set ki i ty sią ce obiek tów: 

ba gne ty, sza ble, szpa dy i ra pie ry, łu ski 

naj prze ró żniej szych ka li brów, wie lo - 

barw ne od zna cze nia, mo ne ty, ze gar ki, 

gu zi ki, na szyw ki na mun du ry, heł my 

i inne służbowe nakrycia głowy, menażki 

wielu armii, dokumenty, fotografie, 

cza so pi sma, ksią żki. 

A najcenniejsze sztuki umieszczone 

są do pie ro na pię trze, w tym miecz sa - 

mu raj ski, któ rym mo żna by ło by uciąć 

gło wę, a mo że za jed nym za ma chem 

nawet trzy jak Zerwikapturem Longinusa 

Podbipięty. Niejedno, zajmujące cały 

bu dy nek, mu zeum po zaz dro ści ło by 

Szam be la no wi bo ga tej ko lek cji! Ileż 

z jego nieprzebranych zbiorów dałoby 

się urządzić wystaw tematycznych: wojskową, 

wojenną, kolejarską, przedmiotów 

co dzien ne go użyt ku, wiej skich, 

gospodarczych, zegarmistrzowską, numizmatyczną… 

ZNAK FIRMOWY ZBIERACZA 

Szambelan mówi, że był jedynakiem 

i ja ko ta ki na brał na wy ku przy glą da nia 

się szcze gó łom. O je go za mi ło wa niu 

do pre cy zji świad czy rów nież fakt, że 

składał modele samolotów. Dzisiaj mają 

już nie co po utrą ca ne śmi gła, bo dzie - 

ci, któ re le d wo od ro sły od pod ło gi, 

pró bo wa ły roz krę cić je ki ja mi od mio - 

teł, ale na dal wi szą pod su fi tem, bo jak 

coś raz wpad nie w je go rę ce, to Szam - 

be lan ni gdy się te go nie po zby wa, co 

jest zna kiem fir mo wym ka żde go zbie -


GRUDZIEŃ 2011 LUDZIE Z GŁOWĄ GOSPODARKA 19 

ra cza z praw dzi we go zda rze nia. 

Szedł kie dyś do szko ły, cho dził wte - 

dy chy ba do pią tej lub szó stej kla sy, 

i w po lu zna lazł kil ka łu sek. I po my - 

śleć, że od te go ma leń kie go, wy da wa - 

ło by się – nic nie zna czą ce go 

zda rze nia, ba nal ne go epi zo du wła ści - 

wie, rozpoczęła się jego pasja kolekcjonerska. 

Że te kilka zardzewiałych łusek 

prze są dzi ło o je go dal szych lo sach 

– sta ły się bo wiem po cząt kiem wie lo - 

ty sięcz nych, im po nu ją cych zbio rów, 

któ rych zgro ma dze nie i po zna nie za ję - 

ło mnó stwo cza su. 

Najpierw wymieniał się z kolegami, 

któ rzy wie dząc o je go pa sji przy no si li 

z do mu np. sta re mo ne ty. Po tem ła ził 

po są sia dach i mysz ko wał po ich do - 

mach, al kier zach, są sie kach, spi chler - 

zach, ko mór kach. Na wet chęt nie 

po zby wa li się z la mu sów nie po trzeb - 

nych im, za bie ra ją cych miej sce, za po - 

mnianych, zakurzonych, niszczejących 

przedmiotów, rozmaitego barachła, gratów, 

rupieci, złomu, szpargałów. Ludzie 

we wsi i oko li cy wie dzie li, że tak sza - 

bruje, więc oddawali za darmo, w prezencie 

albo sprzedawali za grosze. 

Kie dyś jed ne go z go spo da rzy za stał 

przy roz pa la niu pie ca. Oka za ło się, że 

do ognia mia ły tra fić sta re ak ta no ta - 

rial ne. Dał na flasz kę i w ten spo sób 

wszedł w ich po sia da nie. Rzad ką 10- 

zło to wą mo ne tę z Trau gut tem z 1933 r. 

na był za 50 zł. Ko le dzy bi li się na stry - 

chu po dusz ką po bab ci, roz pi rzy li ją, 

a z niej ra zem z pie rzem po sy pa ły się 

przed wo jen ne do la ry ka na dyj skie, któ - 

re sta ro win ka scho wa ła so bie na czar - 

ną go dzi nę i nie przy po mnia ła o nich 

przed śmier cią. Ze sta ro ści by ły ze tla łe 

i roz sy py wa ły się w rę kach. 

KSZTAŁ CĄ CA MA NIA 

Z cza sem ma nia zbie rac ka za mie ni - 

ła się w zaawansowane hobby. Okoliczne 

za so by ule gły wy czer pa niu, za tem 

za czął jeź dzić na gieł dy ko lek cjo ner - 

skie i targi staroci. Najdrożej jest w Byto 

miu i tam prze wa ża ją ak ce so ria 

nie miec kie. Z ko lei w Kra ko wie ry nek 

jest wy dre no wa ny. Za to naj ta niej 

w Rze szo wie. Po znał śro do wi sko ta - 

kich jak on zbie ra czy i za czął się wy - 

mie niać. Od da wał po dwój ne 

eg zem pla rze lub iden tycz ne sztu ki 

i wzbo ga cał się o nie obec ne w je go 

zbio rach. Na to miast nie ma wy kry wa - 

cza me ta li i sam ni cze go nie od ko pał 

na po lach bi tew. 

Szam be lan, zbie ra jąc co po pad nie, 

nie po strze że nie, choć w nie unik nio ny 

spo sób po głę biał przy tym wie dzę. Jak 

już coś zna lazł, to za da wał so bie py ta - 

nia: czy da ny fant po cho dzi 

z I czy II woj ny świa to wej, jest pol ski, 

niemiecki czy rosyjski Intrygowało go 

to wszyst ko, bo prze cież dzia ło się 

w je go stro nach, tu – w oko li cy. Szu kał 

więc od po wie dzi w ksią żkach. 

On, absolwent zawodówki w Grybowie, 

zwy kły ślu sarz me cha nik z Kru - 

żlo wej Ni żnej, uczył się hi sto rii. Co ja 

pi szę – uczył, on ją wręcz stu dio wał! 

Hi sto rię dzie jów i wo jen, ale i hi sto rię 

ma te rial ną, bo prze cież mu siał za zna - 

jo mić się z hi sto rią bro ni, mun du rów, 

od zna czeń, nu mi zma ty ką. 

Za in te re so wał się ta kże 

lo sa mi wła snej ro dzi ny. 

Do wie dział się, że dzia - 

dek słu żył w ar mii au - 

stro wę gier skiej, 

kon kret nie w 20. puł ku 

c. k. ar mii w No wym Są - 

czu, czy li w tzw. cwan cy - 

gie rach. 

Przesiadywał w bibliotece w Nowym 

Są czu, od wie dzał mu zeum w Gor li - 

cach. Służył w wojsku w Lublinie, pracu 

jąc na bu do wach w Słup sku, 

War sza wie, Kra ko wie i na Ślą sku 

– wszędzie węszył za trofeami i wiedzą. 

Kupował książki z tej dziedziny. Pamięta, 

że jed na z nich – „Pol skie mun du ry 

wojskowe” – kosztowała 12 tys. zł, a on 

właśnie dostał wypłatę – całe 21 tysięcy… 

I bez zmru że nia oka wy dał na jed - 

ną książkę grubo ponad połowę pensji! 

Kie dyś pre nu me ro wał ty go dnik 

„Żoł nierz Pol ski”, w któ rym czę sto pi - 

sano o dziejach broni i kupował tzw. tygry 

sy, czy li se rię bro szur o te ma ty ce 

wo jen nej. Do dzi siaj sku pu je ksią żki 

o wyposażeniu wojskowym i gromadzi 

cza so pi sma np. „Od kryw cę” czy 

„Do bro ni”. 

SZLAK BO JO WY DZIAD KA 

Za in te re so wał się ta kże lo sa mi wła - 

snej ro dzi ny. Do wie dział się, że dzia - 

dek słu żył w ar mii au stro wę gier skiej, 

kon kret nie w 20. puł ku c. k. ar mii 

w Nowym Sączu, czyli w tzw. cwancygie 

rach (zwan zig, czy taj – cwan ciś, to 

po nie miec ku li czeb nik dwa dzie ścia). 

Walczył na I wojnie światowej – gdzieś 

na Ukra inie, na Bał ka nach i nad rze ką 

Pia ve k. We ne cji we Wło szech. Z chwi - 

lą klę ski Nie miec i Au strii je go od dział 

nie od dał się do nie wo li i nie roz pro - 

szył, lecz w zwar tych sze re gach i z bro - 

nią w ręku zarekwirował pociąg i takim 

esze lo nem – po ró żnych pe ry pe tiach, 

bo np. w Wied niu nie chcia no ich prze - 

pu ścić i w cha rak te rze ła pów ki trze ba 

by ło od dać 6 ko ni – wró cił do ma cie - 

rzy stej jed nost ki w No wym Są czu, 

gdzie stał się za lą żkiem już pol skie - 

go 1. Puł ku Strzel ców Pod ha lań skich. 

Wła śnie po kaź ne są zwłasz cza je go 

zbio ry mi li ta riów z I woj ny świa to wej. 

To prze cież nie opo dal, pod Gor li ca mi, 

ro ze gra ła się jed na z naj więk szych bi - 

tew tej kon fron ta cji na ro dów, na zy wa - 

na na wet wschod nim Ver dun. 

Na le ży do Gru py Re kon struk cji Hi - 

sto rycz nych Gor li ce 1915 kie ro wa nej 

przez Pio tra Ka miń skie go. Szam be lan 

Sta ni sław Szam be lan w mun du rze 

au stro -wę gier skie go sie rżan ta, z ka - 

ra bi nem ty pu Man li cher i z drob ną 

czę ścią ko lek cji w tle.


20 GOSPODARKA 


Por tret kaj ze ra Fran za Jo se fa I, po - 

dob ny do te go, ja ki w Przy go dach 

do bre go wo ja ka Szwej ka Ja ro sla va 

Hasz ka był nie mi ło sier nie – eu fe mi - 

stycz nie pi sząc – upstrzo ny przez 

mu chy… 

w 2009 r. był jej współ za ło ży cie lem. 

Prze krój spo łecz ny w gru pie roz cią ga 

się od bez ro bot nych do złot ni ka i funk - 

cjo na riu sza Stra ży Gra nicz nej. Ubie ra - 

ją się w mun du ry z epo ki, uzbra ja ją 

w ówczesną broń (Szambelan ma karabin 

man li cher z 1895 r.) i od twa rza ją 

bi twy i po tycz ki z ró żnych wo jen. Sce - 

na riu sze two rzą na pod sta wie rze czy - 

wistego przebiegu wydarzeń. Niekiedy 

tro ska o au ten tyzm jest tak wiel ka, że 

budują makietę drewnianego domu, żeby 

po tem ją spa lić. 

BI TWY Z SY NEM 

I dla te go Szam be lan ma w gar de ro - 

bie mundury austrowęgierskie, carskie, 

pol skie, hi tle row skie i ra dziec kie. Je śli 

ubie ra uni form au stro wę gier ski, to wy - 

grywa z Rosjanami. Po przeciwnej stronie 

czę sto „wal czy” je go syn Sła wo mir, 

co też jest zgod ne z praw dą hi sto rycz - 

ną, gdyż nie raz we wro gich ar miach 

znaj do wa li się oj ciec z sy nem czy brat 

z bratem. Pocieszające, że ani Szambelan 

sy na, ani syn oj ca jesz cze ni gdy nie 

„za bił” i nie wziął do nie wo li. Na to - 

miast w mun du rze pol skim z 1939 r. 

prze gry wa z Niem ca mi, choć mo że nie 

tak do tkli wie jak ów cze sna ar mia pol - 

ska w rze czy wi sto ści… 

Mundury kopiuje się z ilustracji, kupuje 

odpowiednie sukno i daje do uszycia. 

Niekiedy potrzeba wielu zabiegów, 

żeby wystarać się o sukno o właściwym 

od cie niu np. sza ra wy hecht grau. Mo - 

żna też już ku pić go to we, bo ruch re - 

kon struk cyj ny się roz wi ja i po wsta ła 

ni sza ryn ko wa na te go ro dza ju asor ty - 

ment. A jak po ja wia się po pyt, to za raz 

ktoś pró bu je go za spo ko ić po da żą 

– zwy kłe pra wo ryn ku. 

Z GRH Gor li ce 1915 np. tyl ko 

w tym ro ku od twa rzał woj ny świa to we 

w Sę ko wej i Czcho wie, a nie daw no 

prezentowali się przed sądecką premierą 

Bi twy war szaw skiej. 1920 Je rze go 

Hoffmana. Wcześniej uczestniczyli np. 

w otwar ciu kasz te lu w Szym bar ku al - 

bo w premierze książki Roberta Makłowi 

cza. Część z człon ków gru py bra ła 

nawet udział w kręceniu serialu telewizyj 

ne go Woj na i mi łość o woj nie pol - 

sko -bol sze wic kiej. 

Wpraw dzie z praw dzi we go woj ska 

(słu żył ja ko kie row ca w szpi ta lu woj - 

sko wym w Lu bli nie) wy szedł do cy wi - 

la w stop niu sze re gow ca, za to 

w re kon stru owa nym 1. Puł ku Strzel - 

ców Pod ha lań skich awan so wał do star - 

sze go sze re go we go, a w c. k. ar mii 

do chra pał się już trzech gwiaz dek 

na kołnierzu, co oznacza sierżanta, który 

mo że ko men de ro wać in ny mi. No 

i nosi mundur podoficera udekorowany 

me da la mi za wa lecz ność i ra ny oraz 

krzy żem Fran cisz ka Jó ze fa I. Oczy wi - 

ście dla lu dzi je go po kro ju kul to wą 

ksią żką są Przy go dy do bre go wo ja ka 

Szwej ka, a fil mem – C. k. de zer te rzy. 

MU ZEUM NA CE LOW NI KU 

TVP emituje interesujący cykl dokumentalny 

pt. Było, nie minęło red. Ada - 

ma Si kor skie go. Przy je żdża on z eki pą 

filmową i eksploracyjną w różne miejsca 

i z lo kal ny mi en tu zja sta mi hi sto rii 

szu ka ma te rial nych śla dów wy da rzeń 

hi sto rycz nych. I wio sną 2010 r. zja wił 

się w Nie cwi, aby po szu kać szcząt ków 

alianckiego samolotu typu Halifax, który 

wra cał znad War sza wy, gdzie 

w 1944 r. miał do ko nać zrzu tu dla po - 

wstańców. Posługując się wykrywaczami 

me ta li, fak tycz nie zna le zio no wie le 

czę ści z roz bi tej ma szy ny, któ re tra fi ły 

do Mu zeum Lot nic twa w Kra ko wie. 

Szam be lan na le ży też do Sto wa rzy sze - 

nia Mi ło śni ków Hi sto rii i Eks plo ra cji 

w No wym Są czu i ja ko ta ki wziął 

udział w tych „wy kop kach”. 

Jak na ko lek cjo ne ra, nasz bo ha ter 

za dzi wia bra kiem nie cier pli wo ści: 

– Nie je stem za chłan ny, że by wszyst ko 

mieć na tych miast. Wiem, że prę dzej czy 

póź niej i tak tra fi do mnie. 

Obok nowego domu Szambelana stoi 

stary i stodoła, coraz mniej używana, bo 

z gospodarstwa o powierzchni 3,60 ha 

trudno wyżyć. W marzeniach ich właściciel, 

radny gminny w kadencji 2006– 

2010, wi dzi tam mu zeum. W cha łu pie 

Jak na ko lek cjo ne ra, 

nasz bo ha ter za dzi wia 

bra kiem nie cier pli wo ści: 

– Nie je stem za chłan ny, 

że by wszyst ko mieć na - 

tych miast. Wiem, że prę - 

dzej czy póź niej i tak 

tra fi do mnie. 

umie ścił by wiej skie me ble i sprzę ty 

(nie któ re rze czy co dzien ne go użyt ku 

po cho dzą z je go ro dzin ne go do mu), 

a militaria może w stodole. Pewnie dało 

by się na to uzy skać na wet ja kąś unij - 

ną do ta cję. I Kru żlo wa wzbo ga ci ła by 

się o obiekt, który odwiedzaliby turyści 

i pielgrzymi zaraz po obejrzeniu drewnianego 

kościoła – Sanktuarium Przemienienia 

Pańskiego… 

Oprócz mu zeum otrzy ma li by w pa - 

kie cie re we la cyj ny wi dok na oko li cę. 

Z ta ra su do mu sto ją ce go nie opo dal 

przy siół ka Kar czem ne (bo kie dyś je go 

właściciel miał przegrać majątek ziemski 

w kar ty w karcz mie) roz cią ga się 

bo wiem roz le gła pa no ra ma, któ ra mie - 

ści m.in. Jo dło wą Gó rę, Ro so chat kę, 

Ja wo rze i Chełm. 

A na ra zie na le ża ło by to wszyst ko 

choć by ska ta lo go wać, mi mo iż Szam - 

be lan mó wi, że nie trze ba, bo on ka żdy 

z ty się cy eks po na tów ma w gło wie! 

IRE NE USZ PAW LIK



Sołtysi to twarde 

chłopy ale się feminizują, 

najlepszy jest w Gródku 

Kilkudziesięciu sołtysów (i kilkanaście sołtysek) z 14. gmin naszego 

regionu przyjechało 24 listopada do Ośrodka Kultury 

w Korzennej na uroczystość ogłoszenia wyników plebiscytu 

na Sołtysa Roku 2010, zorganizowanego przez Stowarzyszenie 

Sołtysów Ziemi Sądeckiej, Fundację Sądecką oraz Starostwo 

Powiatowe w Nowym Sączu. Sołtysem A. D. 2010 został Antoni 

Łu ka sik z Gród ka z gminy Grybów. 

zachęcanie do poprawy funkcjonowania 

sołectw i rad osiedlowych. Kapituła ocenia 

ją ca kan dy da tów bie rze pod uwa gę 

m.in. współpracę z lokalnymi organizacjami 

i społecznościami, zaangażowanie 

w dzia łal ność kul tu ral ną, in we sty cje, 

poprawę sieci drogowej, pomoc w rozwiązywanie 

różnych problemów mieszkańców 

poszczególnych wiosek. 

Do plebiscytu w tym roku zgłoszono 

łącznie 15 sołtysów. Członkowie Kapituły 

(prezes Stowarzyszenia Sołtysów 

Ziemi Sądeckiej Piotr Gniadecki, Marian 

Kruczek wiceprezes, Maria Olszowska, 

rzecznik prasowy Starostwa Powiatowego, 

Marian Ogórek, członek Zarządu 

Stowarzyszenia oraz Agnieszka Michalik 

z Fundacji Sądeckiej) w tajnym głosowaniu 

wybrali najlepszą trójkę. 

Nagrody i dyplomy, oprócz prezesów 

Stowarzyszenia, wręczali także Władysław 

Matczuk, dyrektor Fundacji Sądeckiej, 

wój to wie: Piotr Krok z Gry bo wa, 

Stanisław Kiełbasa z Nawojowej i Józef 

To biasz z Gród ka nad Dunajcem oraz Le - 

szek Skowron, wójt Korzennej, i wicestarosta 

nowosądecki Mieczysław Kiełbasa 

oraz rad ni gmin ni. Oto wy ni ki: 

Soł tys to wła dza co nie tyl ko 

do tytułu dzisiaj się sprowadza. 

Soł tys, chłop twar dy, ni czym się 

nie zrazi, jednymi drzwiami go 

wy pchną, to dru gi mi wła zi –odtych 

słów z wiersza autorstwa pani Krystyny, 

eme ry to wa nej na uczy ciel ki z Ko rzen - 

nej, zaczęło się uroczyste spotkanie sołtysów 

Sądecczyzny w Korzennej, którego 

kul mi na cją był wy bór naj lep sze go 

sołtysa minionego roku. 

Ce lem kon kur su jest pro mo wa nie 

i wy zwa la nie ini cja tyw spo łecz nych, 

dzia łal no ści na rzecz ma łych oj czyzn, 

I miejsce – Antoni Łukasik, sołtys wsi 

Gródek, gmina Grybów 

II miejsce – Stanisław Teper, sołtys wsi 

Chodorowa, gmina Grybów 

III miejsce – Teresa Filipowicz, sołtys wsi 

Mogilno, gmina Korzenna. 

Laureaci otrzymali nagrody, upominki 

i dyplomy. Kapituła Plebiscytu zdecydowała 

również o symbolicznym 

wyróżnieniu pozostałych nominowanych. 

*** 

Zwycięzca plebiscytu, Antoni Łukasik, 

nie pojawił się jednak w Korzennej.


22 GOSPODARKA 


Sta ni sław Te per, soł tys wsi Cho do - 

ro wa, gmi na Gry bów 

Nagrodę w jego imieniu odebrała córka. 

– Dziękuję. Tata będzie równie wzruszony 

jak ja – oznajmiła. 

Odpowiedziały je rzęsiste brawa. Zebrani 

wiedzieli o ciężkiej chorobie, z jaką 

dziel nie zma ga się pan An to ni, któ ry 

przed kil ku na stu la ty po raz pierw szy 

zorganizował sądeckich sołtysów w ścisłej 

współ pra cy z Fun da cją Są dec ką 

(wtedy Sądecka Fundacja Rozwoju Wsi 

i Rolnictwa). 

78-letni Stanisław Teper to najstarszy 

w gronie wyróżnionych i jeden z najstarszych 

sołtysów na całej Sądecczyźnie. 

Jest wdow cem. Ma 5 dzie ci, 21 wnu - 

ków, 19 pra wnu ków i jak sam mó wi 

trzech ko lej nych jest już w dro dze 

– Dla mnie sołtysowanie, to przedłużenie 

życia zawodowego. Przez lata byłem 

kie row ni kiem po cią gu. Od 13 lat 

je stem soł ty sem, bo wte dy czu ję się lu - 

dziom potrzebny a spraw do załatwienia 

jest mnó stwo. Wbrew po zo rom, to ta kże 

praca umysłowa, bo roboty papierkowej 

jest spo ro, ale ja to lu bię. Mam na dzie - 

ję być soł ty sem tak dłu go, jak tyl ko się 

da, to mój elik sir mło do ści – wy znał 

nam pan Sta ni sław. 

Jak za pew nia pa mięć ma jesz cze do - 

brą, po dob nie jak wzrok, dla te go z wi - 

dze nia ko ja rzy prak tycz nie ka żde go 

mieszkańca wsi Chodorowa. – Z młodymi 

jest tro chę go rzej, bo się po że ni li 

i jest tro chę no wych twa rzy. Od 13 lat ni - 

komu nawet „psiakrew” nie powiedziałem, 

cho ciaż kil ku by się przy da ło 

– przyznaje. 

Te re sa Fi li po wicz to nie je dy na ko - 

bieta sołtys w naszym regionie. Jednak 

reszta jej koleżanek po fachu 3. miejsce 

w plebiscycie przyjęła jako własny sukces 

i jednocześnie wkład w feminizację 

sołtysowej braci. 

Elżbieta Wysowska z Lipnicy Wielkiej 

też odnalazła się w sołtysowaniu. 

– Sołtysem jestem od stycznia. Przełamałam 

u nas stereotypy, bo dawno kobieta 

u nas nie sołtysowała. Praca dla 

lo kal nej spo łecz no ści ma swój sens. 

Zresz tą nie ska rżę się. Ba, na wet po łą - 

czyłam to ze swoją pasją, czyli motoryzacją. 

W pełnieniu obowiązków pomaga 

mi mój mo to ro wer Sim son. Ma już 20 

lat, ale ka żdą gór kę nim za li czam. Dzię - 

ki te mu ja ko soł tys czę sto by wam w do - 

mach miesz kań ców. Cza sem coś im 

przy wio zę, cza sem mu szę do cze goś 

prze ko nać al bo cze goś przy pil no wać. 

Jeżdżę też samochodem i traktorem. Tylko 

na ti ry nie mam jesz cze pa pier ka 

– uśmiecha się sołtys Wysowska. 

Plebiscyt to jednak tylko wisienka 

na torcie zjazdu sołtysów z Sądecczyzny. 

– Chodzi także o wzajemną integrację. 

Cie szy my się też, że za szczy ci ło nas 

tak licz ne gro no wój tów, dzię ki te mu 

współpraca na linii wójt – sołtys będzie 

zapewne układać się wzorowo – powiedział 

prezes Gniadecki. 

Zgromadzeni goście wysłuchali wystę 

pu wo kal ne go ar tyst ki z Ko rzen nej 

oraz zespołu ludowego z Lipnicy Wielkiej. 

Potem nastąpiła, trwająca do późnych 

godzin wieczornych, integracja… 

BO GU MIŁ STORCH 

STOWARZYSZENIE 

SOŁTYSÓW ZIEMI 

SĄDECKIEJ 

Stowarzyszenie zostało założone 

w 2005 ro ku. Sku pia ok. 170 soł ty sów (80 

proc.) z powiatu nowosądeckiego. Celem 

Stowarzyszenia jest reprezentacja najniższego 

szczebla samorządu lokalnego, jakim 

jest sołectwo, wobec administracji 

państwowej i samorządowej. Stowarzyszenie 

zabiega o podniesienie rangi sołectwa 

m.in. poprzez wydzielenie z budżetów 

gmin osobnych środków dla poszczególnych 

wsi oraz ustawową, należną rekompensatę 

za pracę w świątki i piątki,, 

pierw szej oso by we wsi”. 

Stowarzyszenie organizuje szkolenia 

dla swo ich człon ków m.in. w za kre sie po - 

zyskiwania środków unijnych, gdyż sołtysi 

wskazują potrzeby inwestycyjne swoich 

wiosek i mobilizują ludzi do działania. Sołtysi 

sądeccy są bardzo pobożni. Każdego 

roku, w maju, peregrynują do Lichenia 

w ramach ogólnopolskiej pielgrzymki sołtysów. 

Legenda głosi ponoć, że pojawią się 

tam na wet czę ściej niż w sie dzi bie Ogól - 

nopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów 

w Koninie.


GRUDZIEŃ 2011 REKLAMA 23

24 


TEKST SPONSOROWANY GRUDZIEŃ 2011 

Uporządkowanie gospodarki 

ściekowej w miejscowościach 

Biała Niżna i Stróże 

W dniu 27 października 2011 r. na za pro sze nie Wój ta Gmi ny Gry bów Pio tra Kro ka oraz Dy rek to ra 

Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Grybowie Jana Grucę, odbyła się konferencja, na której 

przedstawiono aktualny przebieg prac przy realizacji projektu pn. „Uporządkowanie gospodarki 

ściekowej w miejscowościach Biała Niżna i Stróże” współfinansowanego ze środków UE. 

Przedstawiciele Firmy Budomont z Łańcuta 

Kanalizacja – budowa 

Uroczystość zaszczycili swą obecnością 

przedstawiciele Wojewódzkiego 

Funduszu Ochrony 

Środowiska i Gospodarki Wodnej 

w Krakowie, Radni Gminy Grybów, kierownicy 

jednostek organizacyjnych gminy, 

pracownicy urzędu Gminy Grybów oraz 

Jednostki Realizującej Projekt. Na spotkaniu 

obecni byli również przedstawiciele Firmy 

BUDOMONT z Łańcuta, realizującej w ramach 

kontraktu I budowę sieci kanalizacji 

sanitarnej w miejscowościach Biała Niżna 

i Stróże oraz przedstawiciele Firmy GRONT- 

MIJ pełniącej funkcję Inżyniera Kontraktu 

nad realizowaną inwestycją. 

Konferencję poprowadził Wójt Gminy 

Piotr Krok, który poinformował zaproszonych 

gości, że wszystkie formalności związane 

z przeprowadzeniem procedur przetargowych 

na Kontrakt I „Budowa sieci 

kanalizacyjnej” oraz Kontrakt II „Inżynier 

Kontraktu” są zakończone. 

W ramach budowy kanalizacji sanitarnej 

w Gminie Grybów realizowanej dzięki dofinansowaniu 

z Programu Operacyjnego Infrastruktura 

i Środowisko Funduszu 

Spójności wykonano już 48 % całego zakresu 

projektu. W wyniku podpisanej umowy 

realizacyjnej KONTRAKTU I z Firmą Budomont 

Sp z o.o. z Łań cu ta na kwo tę 15 mln 

PLN w ramach projektu pn. „Uporządkowanie 

gospodarki ściekowej w miejscowościach 

Biała Niżna i Stróże” realizacja sieci 

kanalizacyjnej została rozpoczęta. Planowany 

termin zakończenia robót przewidziano 

na początek roku 2013. Prace przebiegają 

bez znaczących zakłóceń i postępują zgodnie 

z ustalonym harmonogramem – prace 

trwają równolegle w kilku miejscach. Trudności 

wynikające z realizacji projektu spowodowane 

są głównie technologią 

prowadzenia prac tj. wykopem otwartym 

i koniecznością wyłączenia jednego pasa ru-



25 

Wystąpienie przedstawicieli Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie 

chu. Niezależnie od trudności napotykanych 

podczas realizacji projektu należy podkreślić, 

że tak wa żne przed się wzię cie jest nie zbęd - 

ne do prawidłowego funkcjonowania sieci 

kanalizacyjnej. 

Zakres rzeczowy zadania obejmuje budowę 

51,4 km sieci kanalizacyjnej oraz 6 

przepompowni ścieków. Bezpośrednio 

po realizacji inwestycji możliwość korzystania 

z sieci kanalizacyjnej uzyska 4571 osób 

(tak zakłada projekt budowlany). Po zrealizowaniu 

inwestycji możliwość podłączenia 

będą mieli wszyscy mieszkańcy kanalizowanych 

miejscowości. 

W czasie konferencji uczestnicy mogli 

zapoznać się z przebiegiem trasy kanalizacyjnej 

i technologią jej wykonania korzystając 

z podkładu sytuacyjnego (autorem projektu 

jest Firma PROSPIN z Krakowa). Całość 

in we sty cji to koszt 26,5 mln PLN. 

W ramach dofinansowania Gmina otrzyma 

ła 13.5 mln PLN. 

W efek cie, po za koń cze niu in we sty cji 

Gmi na osią gnie po ziom ska na li zo wa nia 

w aglomeracji Grybów-Stróże około 50 %. 

Powstałą infrastrukturą zarządzał będzie 

Za kład Wo do cią gów i Ka na li za cji w Gry - 

bowie. 

Całość ścieków z wybudowanego w ramach 

Projektu systemu kanalizacyjnego, 

będzie odprowadzana do nowo wybudowanej 

oczyszczalnia ścieków w miejscowości 

Stróże (wykonawcą obiektu była Firma 

BUDEKO z Nowego Sącza). Nakłady na budowę 

oczyszczalni wyniosły 8 000 000 PLN 

w całości sfinansowane ze środków własnych 

gminy. Oczyszczalnia docelowo będzie 

oczyszczać ścieki z terenu całej Gminy 

Grybów gdyż jej moc przerobowa wynosi 

930 m3/dobę z możliwością rozbudowy. 

Prace nad oczyszczalnią zakończono 31 

sierpnia 2011 r. 

Zakres rzeczowy zadania 

obejmuje budowę 51,4 km 

sieci kanalizacyjnej 

oraz 6 przepompowni 

ścieków. Bezpośrednio 

po realizacji inwestycji 

możliwość korzystania 

z sieci kanalizacyjnej 

uzyska 4571 osób 

(tak zakłada projekt 

budowlany). 

Oczyszczalnia ścieków Stróże – prezentacja technologii 

Realizacja projektu pn. „Uporządkowanie 


Bia ła Ni żna i Stró że” wpły nie 

pozytywnie na ochronę środowiska naturalnego 

Gminy Grybów chroniąc jego potencjał 

ekologiczny i podnosząc poziom 

życia mieszkańców gminy. Głównym celem 

projektu jest poprawa jakości wód powierzchniowych 

poprzez wyeliminowanie 

bezpośrednich zrzutów nieoczyszczonych 

ście ków do wód i gleb.



25 





























bowie. 

























budowlany). 















25 





























bowie. 

























budowlany). 













28 



 

 

 

 

 

 

PRODUCENT ZABAWEK PLUSZOWYCH 

Nowy Sącz, ul. Mała Góra 40 (Jamnica) 

sprzedaż hurt, detal 

tel. (18) 443 92 32 

 

 

 

 

 

Z okazji zbliżających się 

Świąt Bożego Narodzenie 

oraz nadchodzacego Nowego 

Roku 2012, naszym Klientom oraz 

wszystkim pracownikom i ich 

rodzinom moc serdecznych życzeń 

składa Zarząd Biura Rachunkowego 

DEKRET w Nowym Saczu


GRUDZIEŃ 2011 SĄDECKIE WIGILIE 29 

Wigilia w DPS przy ul. Nawojowskiej w Nowym Sączu 

Prawie jak w do mu 

W Domu Pomocy Społecznej dla kobiet przy ul. Nawojowskiej 

155 w No wym Są czu czas pły nie ina czej… choć więk szość 

rodzin zostawiając tam – zazwyczaj na zawsze – swoich rodziców, 

dziadków czy chociażby wujostwo, traktuje DPS jako zwyczaj 

ną pla ców kę opie ki, jest to prze cież DOM PO MO CY. Jak 

podkreśla dyrektor placówki, Marian Morański, to miejsce jest 

ich do mem. 

Wchodzimy w relacje rodzinne, 

do każdego staramy 

się pod cho dzić 

w sposób indywidualny. 

Bardzo nie lubimy pojęć „pensjonariusz” 

bądź „pensjonariuszka”, to są mieszkańcy. 

Sa ma na zwa mó wi „dom”, a dom ko - 

jarzy się z rodziną... – wyjaśniał podczas 

naszej wizyty dyrektor Marian Morański. 

Święta Bożego Narodzenia wyglądają 

tu jak wszę dzie: są de ko ra cje, pre zen - 

ty, wi gi lia…, ale nie to jest naj wa żniej sze. 

Najważniejsze, że te kobiety, pozostawione 

przez swo ich bli skich, ma ją ko goś, kto 

jest dla nich wspar ciem, opie ką, po moc - 

ną dłonią (przyjacielem). 

Okres świąteczny rozpoczyna się już 

od wizyty Świętego Mikołaja. 

– Ka żda z pań do sta je ja kiś drob ny 

prezent. Mikołaj nie może o nikim zapomnieć 

– mó wią Ali cja Pie nią żek 

i Elżbieta Ruszel, terapeutki. W wigilię 

natomiast w DPS odbywa się wspólny, 

uroczysty posiłek. 

– Już ty le lat je ste śmy w tym miej scu 

i tym zawodzie, że nasze rodziny musiały 

nauczyć się, iż taka praca wymaga poświęceń. 

Nie zostawiamy swoich podopiecz 

nych w tym wa żnym dniu. Dy rek tor 

razem z nami śpiewa kolędy, dzieli się 

opłatkiem. Dopiero wtedy, późnym wieczorem, 

ruszamy do swoich mieszkań 

i rodzin – mówią dwie terapeutki. 

Wigilia musi być urządzona w dwóch 

turach, żeby nikogo nie pominąć. Osobno 

pra cow ni cy dzie lą się opłat kiem 

z osobami sprawnymi fizycznie, osobno 

z tymi leżącymi, którzy nie mogą sami 

dotrzeć na posiłek. 

– Najbardziej wzruszającym momentem 

jest ten, kie dy któ raś z pań pod cho - 

dzi i skła da na praw dę in dy wi du al ne 

życzenia. Osoby tutaj spędzające swoją 

starość często znają nasze dzieci, wiedzą, 

co dzie je się w na szych ro dzi nach. 

To trze ba prze żyć i być tu taj, że by wie - 

dzieć, jak bar dzo te pa nie są z na mi zży - 

te – mówi Alicja Pieniążek. 

Stoły tego dnia ułożone są w podkowę, 

sprawne mentalnie kobiety są eleganc 

ko ubra ne, jest też oczy wi ście 

więcej dań – te tradycyjne, jak pierogi, 

czy groch z ka pu stą ta kże. 

*** 

Pracownicy DPS starają się wprowadzić 

swo ich pod opiecz nych w kli mat 

świąt poprzez wspólne zajęcia, robienie 

kartek i odświętnych stroików. 

– Pamiętamy też o najbliższych nam 

sąsiadach, o sponsorach i o tych, którzy 

naprawdę wiele pomagają i przyczyniają 

się np. do roz wo ju na szych pań – mówią 

terapeuci. 

Ży cie w DPS re je stru je kro ni ka ze 

zdjęciami z wycieczek, imprez i radosnych 

odwiedzin. Czasami zdarza się, że 

wolontariusze, bądź młodzież szkolna, 

czy dzie ci przed szkol ne, od wie dza ją 

mieszkanki, żeby chociażby zaśpiewać 

– i w ten spo sób umi lić czas. 

Trudne pytanie, którego się pewnie 

wszyscy spodziewali jednak paść musiało. 

– Czy w okresie świątecznym, przyjeżdża 

rodzina tych, którzy tu mieszkają


30 SĄDECKIE WIGILIE 


Czy wie dząc, że np. ro dzi ce ma ją tu fa - 

cho wą i do brą opie kę, za po mi na się 

o nich… na wet wte dy – za py ta łam 

niepewnie pracowników. 

– Odwiedzają. Zazwyczaj w pierwszy 

dzień świąt. W tam tym ro ku 

na przy kład jed na z có rek zja dła ze 

swo ją ma mą wspól ną wi gi lię tu taj, 

po czym do pie ro wte dy za bra ła ją 

do domu. W Boże Narodzenie, jest tu 

więk szy ruch niż za zwy czaj. Na szczę - 

ście. One wszyst kie bar dzo te go po trze - 

bują… – mówią panie Alicja i Elżbieta. 

– Wcho dzi my w re la cje 

ro dzin ne, do ka żde go 

sta ra my się pod cho dzić 

w spo sób in dy wi du al ny. 

Bar dzo nie lu bi my po jęć 

„pen sjo na riusz” bądź 

„pen sjo na riusz ka”, 

to są miesz kań cy. 

MA RIAN MO RAŃ SKI 

– Chociaż… – dodają po chwili. 

– Trze ba przy znać, że jak tyl ko my wra - 

camy, po jakiejś krótkiej nieobecności, 

od razu jesteśmy zasypywane mnóstwem 

pytań i opowieściami. Teraz my również 

jesteśmy dla tych ludzi rodziną… 

Pra cow ni cy Do mu Po mo cy Spo - 

łecznej nie traktują swojej pracy, jako 

przykrego obowiązku – to praca z powołania. 

To dzięki temu, święta Bożego 

Narodzenia mogą być ŚWIĘTAMI, 

a nie tęsknotą i wspomnieniem wcześniejszych, 

lepszych lat. 

DO RO TA DO BRZAŃ SKA 

Fot. ar ch. DPS dla ko biet w No wym Są czu 

BRAT NA SPA CER NI KU 

– Naj pierw sie dzie li śmy na doł ku 

– opowiada Ryszard Pawłowski – a potem 

za pa ko wa li nas do ny ski. I wio zą 

trzech przestępców: Romek Hasslinger, 

pro fe sor Gre la i ja. Gre la 13 grud nia 

miał imie ni ny, bo Alek san der. Był wy - 

chowawcą w „ekonomie”, czekał w domu 

na delegacje z klasy z życzeniami, bo 

to by ła nie dzie la. I za miast uczniów 

przy szli smut ni pa no wie i za bra li 

go. I tak so bie dys ku tuj my we trzech, 

gdzie je dzie my, a pię ciu nas pil nu je. 

Po kierunku jazdy uznaliśmy, że to będzie 

wię zie nie w Tar no wie. Mi nę li śmy 

Tarnów i w tym momencie jeden z milicjan 

tów mó wi tak, że by śmy sły sze li: 

„Ciekawa, jaka dzisiaj pogoda w Medyce”. 

Ciar ki nas prze szły po ple cach, ale 

mówię: „Straszą”. Kiedy jednak zobaczy 

li śmy świa tła Rze szo wa, ob je cha li - 

śmy mia sto i da lej je dzie my, to mó wię: 

– Jed nak chy ba bia łe nie dźwie dzie, 

na co Gre la wy buch nął: „K…, a ja mam 

płyt kie bu ty”, to my z Rom kiem 

w śmiech. Pan pro fe sor pierw szy raz 

w życiu zaklął! Jechał na Sybir w płytkich 

bu tach i pod kra wa tem, gdyż cze kał 

w do mu na swo ich uczniów. Ja by łem 

dobrze ubrany, akurat z nocki na kolei 

wró ci łem, jak mnie zgar nę li, a to by ła 

bardzo mroźna noc. 

Pierwszy raz puścili nas na spacery 

w Za łę żu, gdy przy spa wa li kra ty 

nad spacernikami, bo wcześniej złodzieje 

strajkowali tam na kominie. I dopiero 

wte dy do wie dzia łem się, że mój brat He - 

niek też tu jest, bo aku rat okno mo jej ce - 

li, do dziś pa mię tam nu mer – 333 

wychodziło na spacernik. Wtedy w Załężu 

były trzy rodziny: Pawłowscy, Majdzi 

ko wie – oj ciec i syn oraz bra cia 

Moj ko wie z Tar no wa. Jak zo ba czy łem 

bra ta na spa cer ni ku, to za dar łem się 

przez okno „He nek!”. Obej rzał się, za - 

machnął mi ręką i w tym momencie jeden 

kla wisz krzy czy do dru gie go: 

„Po licz okna, wjedź pod ce lę i spuść mu 

kon kret ny ło mot…”, ale nie wje chał. 

Mnie się w Za łę żu nic nie dzia ło: jeść 

dali, bezpiecznie – kraty z jednej strony, 

zaryglowane drzwi z drugiej, natomiast 

naj strasz niej sza by ła myśl, że w do mu 

została trójka małych dzieci, a żona musi 

iść do ro bo ty. Dla te go uwa żam, że je - 

żeli dzisiaj dostajemy jakieś blachy, to


GRUDZIEŃ 2011 31 


Od lewej: siedzą – Ryszard Pawłowski, Henryk Najduch, Jacek Rogowski, 

Eugeniusz Baran; stoją – Krzysztof Michalik, Andrzej Szkaradek 

Wigilia internowanych 

Pociesz Jezu 

kraj płaczący 

13 grudnia minie 30. rocznica wprowadzenia stanu wojennego. 

Z Sądecczyzny władza ludowa internowała 28 osób (czytaj 

obok). Sądeczanie siedzieli w więzieniu w Załężu k. Rzeszowa. 

Czwórka z nich: Ryszard Pawłowski, Eugeniusz Baran, Jacek Rogowski 

i Krzysztof Michalik podzieliła się swoimi wspomnieniami 

z więziennej Wigilii przed trzema dekadami. Ich relację 

uzupełnia opowieść Henryka Najducha, który więziennego 

chleba zasmakował w 1984 r. 

one się na le żą na szym żo nom, a nie 

nam. A w Wi gi lię do sta li śmy opła tek 

od klawisza i zrobiliśmy sobie świeczkę 

z kawałka koca i z tłuszczu z zupy. No 

i łzy nam po cie kły, jak ca łe wię zie nie za - 

częło śpiewać kolędę: „Pociesz Jezu kraj 

płaczący, ześlij w serca prawdy ziarno, 

siłę swoją daj walczącym, pobłogosław 

Solidarność”. 

NO WY ROK Z BI SKU PEM 

ABLE WI CZEM 

– Jeden z młodych strażników wykazał 

się godną Polaka postawą i przed Wigilią 

doręczył nam dyskretnie opłatek 

– wspomina Eugeniusz Baran. 

– Pamiętam, że w świąteczne wieczory 

całe więzienie aż huczało od kolęd. Nie 

pomagały zakazy i groźby ze strony strażników. 

1 stycznia 1982 roku do Załęża 

przyjechał biskup Ablewicz, ordynariusz 

tarnowski. Celebrował mszę świętą dla 

internowanych na długim korytarzu więziennym. 

Wygłosił homilię, a towarzyszący 

mu księ ża spo wia da li nas. Przy ka żdej 

celi stał funkcjonariusz ZOMO w pełnym 

uzbrojeniu. Podczas mszy świętej podszedł 

do mnie mężczyzna, którego wsadzili 

do więźniarki w Gorlicach. 

Przy po mniał, że nie chcie li śmy z nim roz - 

mawiać, że uważaliśmy go za kapusia, 

Mi nę li śmy Tar nów 

i w tym mo men cie je den 

z mi li cjan tów mó wi tak, 

że by śmy sły sze li: „Cie ka - 

we, jak dzi siaj po go da 

w Me dy ce”. Ciar ki nas 

prze szły po ple cach, ale 

mó wię: „Stra szą”. 

tymczasem on jest z nami. Poklepałem go 

po ramieniu i przeprosiłem za wcześniejsze 

podejrzenia. Po nabożeństwie podszedłem 

do biskupa Ablewicza i poprosiłem, 

aby odwiedził w celi chorego Jerzego 

Wyskla. Zomowiec nie czynił przeszkód. 

Biskup Ablewicz obdarował każdego 

z nas paczką żywnościową, otrzymaliśmy 

m.in. cebule, jabłka, masło, papierosy. 

Poczuliśmy, że ludzie za murami solidaryzują 

się z nami i nie jesteśmy sami. To 

była duża pociecha. 

RAZEM KNULI PRZECIW 

USTROJOWI I RAZEM 

SIEDZIELI 

Jacek Rogowski i Krzysztof Michalik 

pra co wa li w Są dec kich Za kła dach 

Elek tro -Wę glo wych (obec nie Car bon 

SA). Obaj dzia ła li w za kła do wej So li - 

darności. Zatrzymano ich tego samego 

dnia, 15 grudnia, razem siedzieli przez 

tydzień na „dołku” w Sączu, a potem razem 

pojechali do Załęża, gdzie ich usadzono 

w jednej celi. 

– Kiedy mnie wypuszczali – opowiada 

Jacek Rogowski – to dostałem papier, 

że mnie zwalniają z internowania, natomiast 

do dzi siaj nie mam do ku men tu, że 

mnie in ter nu ją. Bo nam chcie li zro bić 

sprawę karną za zorganizowanie strajku




Krzysztof Michalik 

w SZEW -ie, ale im nie wy szło. Kie dy nas 

trzymali w Sączu, to przesłuchiwali 

świadków z Biegonic, o czym się dopiero 

później dowiedziałem. Przez cały poniedziałek 

po wprowadzeniu stanu 

wojennego rozmawiałem z komisarzem 

zakładu, który mnie namawiał z dyrektorem 

do zakończenia strajku. Komisarz 

nawet ustnie zmobilizował mnie do wojska, 

bo byłem oficerem rezerwy. Miałem 

mundur w domu, należałem do specjalnej 

formacji wojskowej na wypadek wybuchu 

bomby atomowej. W bunkrze był 

ośrodek analizy skażeń, gdzie prognozowaliśmy 

straty i wymyślali sposoby 

ochrony ludności na wypadek wojny. 

Z tego powodu prawie w każdą wolną 

so bo tę nas szko li li i on mnie wte dy zmo - 

bilizował. Poszedłem do domu, a jak następnego 

dnia przyszedłem do pracy, to 

już SB na mnie cze ka ło. Pa mię tam, że za - 

nim wyjechaliśmy z Sącza, to nasza nyska 

zatrzymała się pod sklepem 

na Milenium, gdzie esbecy brali szynki 

świąteczne. Przyjechaliśmy do Załęża 

późnym wieczorem, byliśmy z Krzyśkiem 

tylko we dwóch w celi. Wigilia kojarzy mi 

się ze szcze kacz ką, przez któ rą ca ły czas 

podawali komunikat, że kto chce, to się 

może zapisać na sernik albo piernik, to 

mi się wbi ło w pa mięć. A po tem, przez 

ca ły pierw szy dzień świąt nada wa li ko - 

mu ni kat, że z ja kichś tam wzglę dów ani 

pier ni ka ani ser ni ka nie bę dzie, jak to 

w komunizmie. Wigilia tak wyglądała, że 

zamienili obiad na kolację, ale zanim 

do nas dotarł kocioł, siedzieliśmy 

na końcu korytarza, to wszystko było 

zimne, w misce pływała warstwa białego 

tłusz czu. Nie da ło się te go zjeść, a po - 

tem śpiewaliśmy kolędy, aż raptem 

wszystko ucichło i wszyscy pogrążyli się 

w myślach o najbliższych. Ja w domu zostawiłem 

żonę i dwójkę dzieci. Pierwszy 

kontakt z nimi miałem dopiero w styczniu. 

Kiedy siedziałem w Sączu na komen- 

Po sze dłem do do mu, a jak 

na stęp ne go dnia przy - 

sze dłem do pra cy, to już 

SB na mnie cze ka ło. Pa - 

mię tam, że za nim wy je - 

cha li śmy z Są cza, to 

na sza ny ska za trzy ma ła 

się pod skle pem na Mi le - 

nium, gdzie es be cy bra li 

szyn ki świą tecz ne. 

dzie, to nie po wie dzie li żo nie gdzie 

jestem. Dopiero po 10 latach dogadaliśmy, 

że ona przy nio sła pacz ki z cie płą 

odzie żą, a ja te go nie do sta łem. 

Na Szwedzkiej traktowali nas jak kryminalistów, 

siedzieliśmy z pijaczkami. 

*** 

– Przez tydzień pobytu na Szwedzkiej 

– uzupełnia Krzysztof Michalik – przy- 

KONKURS HISTORYCZNY „STAN 

WOJENNY I JEGO NASTĘPSTWA” 

Dyrekcja i społeczność uczniowska Gimnazjum nr 5 im. św. 

Kingi w Nowym Sączu zaprasza na finał Powiatowego Konkursu 

Historycznego „Stan wojenny i jego następstwa”, który odbędzie 

się 12 grud nia 2011 r. o godz. 11. W pro gra mie m.in. część ar ty stycz - 

na oraz wystąpienia zaproszonych gości. 

Konkursowi towarzyszą słowa Jana Pawła II: 

Potrzeba nieustannej odnowy umysłów i serc, aby przepełniała 

je miłość i sprawiedliwość, uczciwość i ofiarność, szacunek 

dla in nych i tro ska o do bro wspól ne, szcze gól nie o to do bro, ja - 

kim jest wolna Ojczyzna. 

Konkurs „Stan wojenny i jego następstwa” po raz pierwszy 

zorganizowano w 2009 r. Pomysłodawcą projektu są nauczyciele 

Gimnazjum nr 5 oraz Zygmunt Berdychowski, radny sejmiku 

małopolskiego, który objął patronatem nasze przedsięwzięcie. 

W realizacji tego zadania szkole pomaga Fundacja Sądecka. Organizację 

i przebieg całego projektu powierzono nauczycielom 

historii i wiedzy o społeczeństwie. 

W pierwszym roku projekt miał zasięg wewnątrzszkolny, jednakże 

szybko okazało się, że zainteresowanie konkursem jest duże i postanowiliśmy 

zaprosić do udziału uczniów szkół z całej Sądecczyzny. 

Celem konkursu jest wzmacnianie postaw patriotycznych 

młodego pokolenia i poczucia tożsamości narodowej oraz kształtowanie 

szacunku do wartości demokratycznych takich jak wolność, 

pluralizm, tolerancja i aktywność obywatelska. Pragniemy 

rozwijać pasję badawczą wśród młodzieży w poszukiwaniu prawdy 

historycznej, a także budzić szacunek dla dokonań Polaków 

w okresie walki z komunizmem oraz prześladowań i represji 

w czasach PRL-u. 

Główną nagrodą w konkursie są całoroczne stypendia naukowe 

z Funduszu Stypendialnego im. Braci Potoczków, działającego 

przy Fundacji Sądeckiej. 

Konkurs to również spotkanie z żywą historią, ponieważ zapraszamy 

osoby, które w czasie stanu wojennego brały czynny 

udział w walce o polską demokrację. Nieodłącznym elementem 

imprezy jest wystawa prac uczniów naszego gimnazjum tematycznie 

związanych z okresem stanu wojennego. 

W dniu konkursu w naszej szkole uczniowie i zaproszeni goście 

mają okazję obejrzeć wystawę eksponatów z Okręgowego 

Muzeum w Nowym Sączu oraz prywatną kolekcję Andrzeja 

Szkaradka i Zygmunta Berdychowskiego. 

Lucyna Zygmunt 

Dyrektor Gimnazjum nr 5 w Nowym Sączu


GRUDZIEŃ 2011 33 


Eugeniusz Baran 

zwyczailiśmy się do stołówki kasyna milicyjnego, 

bo stamtąd nosili nam jedzenie. 

Najczęściej dawali krupnik, można 

było wytrzymywać, tylko był problem, że 

nie by ło się gdzie umyć i ca ły ty dzień sie - 

dzieliśmy w tym samym ubraniu. 

Po przyjeździe do Załęża mogliśmy się 

wreszcie wykąpać. Pamiętam takie zdarzenie 

przed Wigilią. Z Sącza przyjechałem 

z kartonem papierosów, a chłopaki 

z są sied niej ce li ska rży li się, że nie ma ją 

co ku rzyć. Kie dy więc roz wo zi li ten wi - 

gilijny obiad, to poprosiłem klawisza, 

aby im prze ka zał jed ną pacz kę. Sko czył 

na mnie: „To nie ho tel, to wię zie nie!”, 

ale póź niej sam przy szedł, otwo rzył ce lę, 

spytał, gdzie chciałem podać te papierosy 

i rzeczywiści im podał. Pamiętam jeszcze, 

że po Wigilii dokwaterowali nam 

dwóch chłopaków, którzy zostali sami 

w celach, bo przed świętami wypuszczono 

ma sę lu dzi. Ja wte dy by łem jesz cze 

kawalerem, obecną żonę znałem, płakała 

za mną mat ka. Dwa ra zy es be cy przy - 

je żdża li po mnie do do mu, ale mnie nie 

zastali, gdyż do późnego wieczora byłem 

u swojej dziewczyny. Tato mówił, że byli 

u mnie koledzy, ale z opisu nie kojarzyłem 

o ko go mo że cho dzić. Trze ci raz nie 

przyjechali, tylko czekali na mnie 

na dworcu w Biegonicach i zgarnęli 

mnie, gdy wysiadłem z pociągu. Rodzice 

dopiero 6 stycznia dowiedzieli się, gdzie 

jestem. Na Szwedzkiej przesłuchiwali 

mojego kuzyna, ale mu nie powiedzieli, 

że je stem dwa pię tra ni żej. 

KOLĘDA 

INTERNOWANYCH 

Pociesz Jezu kraj płaczący, 

Ześlij w serca prawdy ziarno, 

Siłę swoją daj walczącym, 

Pobłogosław Solidarność. 

Więźniom wszystkim daj wytrwałość, 

Pieczę miej nad rodzinami, 

A słowo Ciałem się stanie 

I zamieszka między nami. 

Matkom, żonom ześlij siłę, 

Otrzyj łzy czekania dzieciom, 

A nam wszystkim Panie miły 

Ześlij Boże dobry wieczór. 

Zaśpiewamy wtedy razem 

Tę kolędę za kratami, 

Że słowo Ciałem się stało 

I jest dzisiaj między nami. 

SKŁAD KA 

NA IN TER NO WA NYCH 

– Pierwsza myśl po przemówieniu Jaruzelskiego 

o wprowadzeniu stanu wojen 

ne go – wspo mi na Hen ryk Naj duch 

– to lecieć na zakład, żeby pochować jak 

najwięcej z tych rzeczy, które mieliśmy 

w komisji zakładowej, bo wiedzieliśmy, 

że za raz tam wja dą. Uda ło się. Ja ko 

elektryk najważniejsze dokumenty ukry- 

Ryszard Pawłowski, Andrzej Szkaradek




nych do sta ły po rząd ne wa łów ki 

przed Wigilią. A później zebraliśmy podpisy 

pod petycją do dyrektora i komisarza 

wojskowego o uwolnienie Andrzeja 

i Zenka. Podpisało się ponad 500 pracowników, 

do dzisiaj mam kserokopię. 

Na pi sa li śmy w tej pe ty cji, że oni nie 

dzia ła li prze ciw ko Pol sce i na ro do wi 

pol skie mu, tyl ko na rzecz ro bot ni ków 

i że nic ta kie go nie zro bi li, aby mie li być 

więzieni. Nawet sekretarz POP podpisał 

się pod pe ty cją. Po szli śmy z Wac kiem 

Mi ga czem do dy rek to ra, ale był za ję ty 

rozmową z komisarzem, więc zostawiliśmy 

petycję sekretarce. Obiecała, że do - 

star czy dy rek to ro wi. Za go dzi nę 

przyleciał Wacek i mówi: „Henek, ściągnęli 

mnie na górę i powiedziałem im, 

że by łeś ze mną”. Zro bi ła się wiel ka afe - 

ra, że ni by jak śmie li śmy ta ką pe ty cję 

złożyć o uwolnienie przestępców. 

„To wy w imieniu bandytów występujecie, 

kto to organizował, kto pisał, kto 

zbierał podpisy!” – badali nas. A my 

twardo mówimy, że zakład duży i nie zna 

się każdego z imienia i nazwiska. Ciągnęli 

nas na komendę, lecz nikogo że - 

śmy nie wy da li. Spra wa szyb ko 

przy ci chła, chy ba po mógł nam ten pod - 

pis se kre ta rza par tii. Do stał so lid ny 

ochrzan, ale oni się ba li, że mo gą mieć 

kło po ty, gdy się roz nie sie, że ich czło - 

wiek podpisał się pod takim papierem. 

A trzy la ta póź niej, kie dy mnie za mknę - 

li, to ko le dzy za mną się uję li i pa mię ta li 

o mojej rodzinie. Wtedy to była prawdziwa 

solidarność … 

Wy słu chał HEN RYK SZEW CZYK 

Spacernik w Załężu 

łem w ka na łach wy so kie go na pię cia, 

gdzie prak tycz nie nikt nie miał do stę pu 

i te rze czy prze trwa ły do 1989 ro - 

ku. I oczywiście od razu dowiedzieliśmy 

się, że z No wo ma gu in ter no wa li dwie 

oso by: An drze ja Szka rad ka, któ ry był 

od de le go wa ny do pra cy związ ko wej 

w De le ga tu rze So li dar no ści, i Zen ka 

Szajnę, który był przewodniczącym zakładowej 

Solidarności na etacie. Od razu 

została zorganizowana składka, żeby 

coś przy go to wać na świę ta dla ro dzin 

internowanych, nie tylko naszych. Skontak 

to wa li śmy się z ko le ga mi z ZNTK, 

WPK, PKP.Iztych pieniędzy zostały zaku 

pio ne świ nia ki. Ro dzi ny in ter no wa - 

LI STA SĄ DE CZAN IN TER NO WA NYCH 13 GRUD NIA 1981 

I W NA STĘP NYCH DNIACH 

Eu ge niusz Ba ran (ZNTK), zwol. 8.02.1982 r. 

An drzej Bąk (stu dent AGH), in ter. 16.12.1981 r., zwol. 22.01.1982 r. 

Ma rian Bia ło skór ski (SD), zwol. 7.05.1982 r. 

Sta ni sław Bo dzio ny („S” RI), zwol. 2.03.1982 r. 

Alek san der Gre la (na uczy ciel), zwol. 29.06. 1982 r. 

Jó zef Grzyb (PKS), zwol. 25.01.1982 r. 

Ro man Has slin ger (na uczy ciel), zwol. 5.03.1982 r. 

Ta de usz Jung (WPK), zwol. 26.04.1982 r. 

Jó zef Jun gie wicz (SZEW), zwol. 27.02.1982 r. 

Ro man Ka ły niuk (ZNTK), zwol. 6.03.1982 r. 

Ber nard Mar si ske (Zw. Zaw. MO), zwol. 13.01.1982 r. 

Krzysz tof Mi cha lik (SZEW), in ter. 15.12. 1981 r., zwol. 26.04. 1982 r. 

Wal de mar Mi ku lec (stu dent UJ), in ter. 15.02.1981 r. – zwol. 29.04.1982 r. 

Hen ryk Opi lo (PPU Kry ni ca), zwol. 26.03. 1982 r. 

Hen ryk Paw łow ski (DRKP), zwol. 4.05.1982 r. 

Ry szard Paw łow ski (DRKP), zwol. 8.02. 1982 r. 

Jó zef Pie karz (PBWiM), zwol. 13.01.1982 r. 

Wła dy sław Pik sa („S” RI), zwol. 06.03.1982 r. 

Ja cek Ro gow ski (SZEW), in tern. 14.12.1981 r., zwol. 8.03.1982 r. 

Grze gorz Saj dak (SZEW), zwol. 3.04.1982 r. 

Jan Si koń („S” RI), zwol. 6.03.1982 r. 

Ze non Szaj na (NO WO MAG), zwol. 2.04.1982 r. 

An drzej Szka ra dek (NO WO MAG), zwol. 19.11.1982 r. 

Ma rek To ma sik (SZEW), zwol. 14.01.1982 r. 

Ma rek Wój to wicz (SZEW), zwol. 04.03.1982 r. 

Je rzy Wy skiel (WPK), zwol. 11.02.1982 r. 

Ry szard Za gór ski (SZEW), zwol. 02.04. 1982 r., po now nie in tern. 13.05.1982 r. 

– zwol. 22.11.1982 r. 

Ja cek Za rem ba (De le ga tu ra ZR „S”), zwol. 26.03.1982 r. 

*** 

Z tej li sty nie ży ją trzy oso by: Aleksander Grela, Waldemar Mikulec i Zenon Szajna.



Wigilie z morską 

bryzą pod różnymi 

szerokościami świata 

Wielomiesięczna rozłąka z rodziną i ciężka praca po kilkanaście godzin dziennie wpisane są w życie 

każdego rybaka pływającego na statkach dalekomorskich. Ludzie morza – jak o nich mówią – przywykli, 

że miesiącami przemierzając wody świata, nie schodzą na ląd. Przywykli również do tego, że 

niejedną wigilię przyszło im spędzić z dala od domu i od swoich bliskich. Franciszek Kotarba, były 

wiceburmistrz Piwnicznej-Zdroju „oddał” morzu 23 lata życia. W tym czasie tylko cztery razy było 

mu dane usiąść razem przy wigilijnym stole z żoną, dziećmi, rodziną. Połamać się z nimi opłatkiem. 

Przy wi gi lij nym sto le 

Przez wszyst kie te la ta spę dzo ne 

na rybackich statkach Kotarba 

po znał mo rza i oce any nie tyl ko 

z tej do brej stro ny, gdy wo dę nie 

mą ci na wet lek ki po wiew wia tru, ale ta - 

kże z tej dru giej, gdy mo rze ma zło - 

wiesz cze ob li cze, gdy przez po kład 

z hukiem przelewają się sztormowe fale. 

– Mo rze, to nie okieł zna ny ży wioł 

– mówi Kotarba. – Każdego marynarza, 

rybaka uczy pokory. Proszę mi wierzyć. 

Dla mnie ma ono w so bie – jesz cze to 

coś – nie od par ty urok, ja kiś ma gnes, 

któ re spra wi ły, że sta ło się ono mo im 

„dru gim do mem” na 23 la ta. 

*** 

Fascynacja odległymi oceanami dla 

chłopaka z maleńkiego Rytra w Beskidzie 

Są dec kim nie by ła, jak się oka za ło, 

chwilowym porywem, dziecięcą mrzonką. 

Zaw sze lu bił czy tać ksią żki przy go - 

do we, w tym ta kże te o da le kich 

mor skich wy pra wach. To był in ny świat, 

nie zba da nych głę bin, świat pe łen stat - 

ków i prawdziwych wilków morskich. 

Potem była szkolna wycieczka do Ministerstwa 

Żeglugi w Warszawie. 

– Wtedy w Rytrze budował się Dom 

Wcza so wy „Jan tar”. By ła koń ców ka 

lat 60. Cho dzi łem wów czas do ósmej 

klasy szkoły podstawowej. Jej ówczesny 

kie row nik pan Ro mań ski znał się z kimś 

z fir my, któ ra wzno si ła ten obiekt, a ten 

ktoś miał zna jo mo ści w Mi ni ster stwie 

Żeglugi. I tak zostaliśmy do tego gmachu 

za pro sze ni. Po je cha li śmy na wy - 

ciecz kę do sto li cy i mo gli śmy go 

zwiedzić. 

Z wo dą – wpraw dzie nie tą bez kre - 

sną, oby ty był je go dzia dek Sta ni sław, 

który w latach jeszcze przedwojennych 

prze pra wiał lu dzi łód ką w Mło do wie 

z jednego brzegu Popradu na drugi. Później 

po ma ga ła mu w tym je go cór ka 

– mama pana Franciszka. 

– No cóż, tak mia ło być. Tak by ło za - 

pi sa ne tam na gó rze – jak to mó wił Ku - 

buś Fa ta li sta – żar tu je Fran ci szek 

Kotarba. – A tak już po wa żnie rzecz uj - 

mu jąc: za wsze chcia łem pod ró żo wać. 

Zobaczyć inne kraje. Dorastałem, w czasach 

PRL-u. Wte dy pra ca na mo rzu da - 

wała taką możliwość. Dla młodych ludzi 

było to bardzo kuszące. 

Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcą 

ce go im. Ma rii Skło dow skiej -Cu rie 

w Starym Sączu przyszły rybak daleko-




Ry bac ki sta tek w po bli żu Fal klan dów Po łu dnio wych 

mor ski na kil ka lat „za ko twi czył” się 

w Szczecinie. Wybrał studia na Wydziale 

Ry bac twa Mor skie go i Tech no lo gii 

Żywności Akademii Rolniczej. 

– Swoją przyszłość wiązałem z flotą 

handlową, ale wyszło inaczej. Była flota 

– i owszem, ale rybacka, która dała mi 

lepszą znajomość morza. Zanim ukończy 

łem uczel nię, mia łem już za so bą 

pierw sze wyj ścia w mo rze. Naj pierw 

mieliśmy krótsze praktyki – trzymiesięczne. 

Wypływaliśmy kutrami na Bałtyk. To 

był rok 1972, mo że 73. Wów czas do sta - 

łem naj więk szy wy cisk. Naj gor sza 

na morzu były krótka i gwałtowna fala 

oraz bu rze – nie na żar ty. Pierw szy 17- 

metrowy kuter tzw. „Żółtek” – jednostka 

z Kołobrzegu, na którym pływałem, 

spi sy wał się dziel nie. Dla mnie to był 

prawdziwy chrzest na morzu. Weryfikacja, 

te go, czy bę dę ry ba kiem, czy nie. 

Czy spraw dzę się, ja ko mło dy adept 

w bardzo trudnych warunkach, bo mo - 

rze ni ko go nie roz piesz cza. Na „żółt - 

kach”, gdy mo rze za czy na ło „bu jać” 

na praw dę trud no by ło się utrzy mać 

na nogach, nie mówiąc o wykonywaniu 

co dzien nych obo wiąz ków, opra wia niu 

ryb. Do świad cze ni ry ba cy przy glą da li 

się nam uwa żnie. Bę dzie coś z te go de li - 

kwen ta, czy też nie. 

Później, na piątym roku studiów była 

kolejna praktyka – tym razem sześciomie 

sięcz na. Wy pra wa na wo dy 

północno-zachodniej Afryki na trawlerze 

-za mra żal ni „Knia zik”, któ re go ar - 

ma to rem by ło nie ist nie ją ce już 

Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich 

i Usług Ry bac kich „Gryf” ze 

Szczecina. Tam znajdowały się łowiska 

sardynek. Potem pływał na statku „Korwin” 

podobnego typu. Po studiach Franciszek 

Kotarba podpisał przedwstępną 

umowę o pracę z Przedsiębiorstwem Połowów 

Dalekomorskich i Usług Rybackich 

„Odra” ze Świnoujścia. Po odbyciu 

służby wojskowej z marynarskim workiem 

wszedł w 1977 ro ku na po kład 

„Tunka” – znacznie większej jednostki. 

Z kolegami popłynął w rejony Georgii 

Po łu dnio wej, bie gu na po łu dnio we go, 

Fal klan dów po łu dnio wych, gdzie by ły 

łowiska kryla. Zahaczyli jeszcze o Montevideo. 

*** 

By ły wi ce bur mistrz Piw nicz nej - 

-Zdro ju, obec nie peł nią cy obo wiąz ki 

dyrektora Miejskiego Zakładu Gospodarki 

Komunalnej i Mieszkaniowej poznał 

pra cę na stat ku ry bac kim 

od podstaw. Zaczynał jako praktykant, 

później był młodszym rybakiem, technologiem, 

ochmistrzem, czyli zastępcą 

kapitana do spraw produkcji, a w ostatnich 

la tach słu żby na mo rzu był w ści - 

słym kie row nic twie ry bac kich 

jednostek. Najpierw pływał na statkach, 

któ re, po po ło wach czę ściej za wi ja ły 

do portu. Potem przyszły już wyprawy 

dalekomorskie, (nawet sześciomiesięczne). 

Na mo rzu spę dził w su mie 23 la ta 

i na nim przy szło mu spę dzić nie jed ną 

wigilię z dala od żony dzieci, rodziny. 

Przy sto le za sta wio nym tra dy cyj ny mi 

potrawami i mnóstwem ryb, których, jak 

zawsze na morzu nie brakowało łamał 

się opłat kiem z ko le ga mi z za ło gi, ale 

my śla mi był przede wszyst kim w Piw - 

nicz nej -Zdro ju, gdzie na je go po wrót 

czekała żona Barbara i trójka dzieci oraz 

Sieć „po szła” do wo dy 

Uda ny po łów 

Spotkanie z foką (Georgia Południowa)



ro dzi na w Ry trze, skąd mo żna po wie - 

dzieć „wypłynął” na wody świata. 

– Do rozłąki z najbliższymi nie da się 

przy wyk nąć. Mo żna z nią się je dy nie 

oswoić. W świąteczno-noworoczny czas 

każdy z kolegów-rybaków był na statku 

obec ny cia łem, ale du chem znaj do wał 

się daleko poza nim ze swoimi bliskimi. 

Naj trud niej sza by ła pierw sza wi gi lia 

na „Tunku” – wspomina Kotarba. – Był 

rok 1977. Pierwsze święta poza domem, 

jesz cze, ja ko ka wa ler, spę dza ne u wy - 

brzeży Georgii Południowej pod biegunem 

południowym. Przepiękna wyspa. 

Le żał śnieg, choć tam wów czas by ło la - 

to. Wi dok nie zwy kły, nie za po mnia ny. 

Wi gi lia, na sza tra dy cyj na, pol ska ze 

sztuczną choinką zabraną z kraju. Pyszne 

wigilijne potrawy. Na naszym stole 

królowały ryby: nototenia, żyjąca w wodach 

wo kó łark tycz nych, nie zwy kle 

smacz na, ker gu le na. Kie dy ła ma li śmy 

się opłat kiem nie jed ne mu z nas, z 80- 

osobowej załogi w oku zakręciła się łza. 

Po wigilii włączyliśmy film. Magnetowidy 

były wtedy nowością, a potem każdy 

poszedł do swojej kajuty i łączył się 

w myślach z bliskimi. 

Statki rybackie, zwłaszcza te większe 

jednostki, były prawdziwymi fabrykami. 

Na tych, na których pływał Kotarba, dobo 

wo prze ra bia no od 80 do 120 ton su - 

rowca. Praca trwała dotąd, dopóki były 

ry by do prze two rze nia. Póź niej trze ba 

by ło po sprzą tać, wy myć prze twór nię, 

urządzenia i wtedy była przerwa. 

– Pra ca szła na dwie zmia ny. Kie dy 

ja zaczynałem pływać na statkach praco 

wa ło się po 18 go dzin, a po tem by ło 

sześć na odpoczynek. Tak było na Bałtyku. 

Solidnie dostawało się w kość. 

Franciszek Kotarba jedną z wielu wigilii 

poza domem spędził w stolicy Urugwa 

ju w Ame ry ce Po łu dnio wej. 

Do portu w Montevideo wpłynął kilka 

dni przed Wi gi lią. Tam był wów czas 

środek lata, trzydzieści kilka stopni. 

– Wtedy na wigilijnym stole, oprócz 

na szych tra dy cyj nych po traw, zna la zły 

się owoce rosnące w ciepłym klimacie 

i stołowe wino. Tę wigilię odbierało się 

zupełnie inaczej niż dotychczasowe, spędzone 

na morzu. Upał. Brakowało zimowej 

atmosfery. Mieszkańcy Montevideo 

przychodzili później do nas na statek, by 

oglądać choinkę. W pamięci utkwiło mi 

to, że nie sma ko wał im nasz pol ski bi gos, 

bo, jak mó wi li „zgni łej” ka pu sty nie bę - 

dą je dli. 

Innym epizodem, który Franciszek 

Kotarba zapamiętał z tej wigilii było wyjście 

do mia sta, na kil ka go dzin przed tym, 

zanim wszyscy zebrali się na statku 

przy wigilijnym stole. Wtedy w Urugwaju 

rządziła dyktatura wojskowa. 

Franciszek Kotarba na 

morzu spędził w sumie 23 

lata i na nim przyszło mu 

spędzić niejedną wigilię 

z dala od żony dzieci, 

rodziny 

– Mieszkańcy jej się sprzeciwiali. 

Po zejściu na ląd z kolegami, idąc główną 

ulicą miasta, prowadzącą do parlamentu, 

zobaczyliśmy, że w wielu domach 

otworzyły się okna i nagle usłyszeliśmy 

ogromny łomot. Mieszkańcy uderzali pokryw 

ka mi. Oka za ło się, że by ła to ich for - 

ma protestu, przeciwko rządom 

wojskowym. Huk, niesamowity na całe 

miasto. 

Kolejna Wigilia – na Morzu Beringa 

też by ła spe cy ficz na. By mo żna by ło 

usiąść do wigilijnej wieczerzy trzeba było 

za trzy mać, i to na bar dzo krót ko, 

przerób ryb. 

– Lu dzie ode szli od ta śmy, by za nie - 

dłu go po now nie przy niej sta nąć. Tak to 

Chwi la za du my u brzegu wy spy Geo r gia Po łu dnio wa 

już by ło, że w Wi gi lię ryb ki pcha ły się 

wyjątkowo do sieci i trzeba je było przetworzyć. 

Nie było wyboru. Na tych wodach, 

któ re by naj mniej nie na le ża ły 

do spokojnych nie narzekaliśmy na marne 

po ło wy. Lu bi ło do ło żyć min ta jem. 

By ło go na praw dę du żo. W tych re jo - 

nach ni gdy nie by ło spo koj nie. Jak za - 

czę ło dmu chać, to nie jed no krot nie 

trzeba było trzymać talerze na stole. 

*** 

Kiedy na statkach pojawiły się telefony 

satelitarne łączność z krajem była łatwiej 

sza. Ry ba cy mo gli skon tak to wać 

się z ro dzi na mi, po roz ma wiać, zło żyć 

ży cze nia. Póź niej Fran ci szek Ko tar ba 

pły wał po Mo rzu Be rin ga i Mo rzu 

Ochockim na rosyjskim statku „Vigo”. 

Ka drę kie row ni czą sta no wi li ry ba cy 

z ró żnych kra jów. By li m. in.: Ame ry ka - 

nie, Kanadyjczycy, Norwegowie, Polacy. 

Resz tę za ło gi, li czą cej po nad 120 

osób stanowili Rosjanie. Na tym statku, 

w ciągu doby przerabiało się około 500 

ton ryb, przede wszyst kim min ta ja. To 

była pływająca fabryka. 

– Na tej jednostce pracowało dziesięciu 

Polaków. Przygotowaliśmy sobie taką kameralną 

wigilię. Przyszedł do nas kapitan, 

złożył życzenia. Kolejną wigilię na tej jednostce 

spędziliśmy na Morzu Ochockim. 

Gdy łamaliśmy się opłatkiem słychać było 

tylko stukanie lodu o kadłub. A później 

trzeba było wrócić do pracy. Można powie 

dzieć, że przez te la ta, kie dy pły wa łem, 

byłem w nim gościem. Prowadzenie domu,

38 




wychowywanie trojga dzieci spoczęło 

w dużej mierze na barkach mojej wspaniałej 

żony. Żadne słowa nie wyrażą moje 

go uzna nia i po dzi wu dla niej, że sa ma 

temu podołała. 

Fran ci szek Ko tar ba po raz ostat ni 

wypłynął w morze w 2000 roku, a potem 

przy szedł czas, by za mknąć mor - 

ski etap ży cia i osiąść na sta łym lą dzie. 

Sce ny z chrztu mor skie go 

– Podjąłem męską decyzję. Coś zaczyna 

się w życiu człowieka, a potem 

kończy. Miałem jeszcze propozycje pływania 

na statkach pod banderą francuską, 

ale powiedziałem dość. Pojawiła 

się ofer ta pra cy w Urzę dzie Mia sta 

i Gmi ny w Piw nicz nej -Zdro ju. Bur - 

mistrz Edward Bo ga czyk za pro po no - 

wał mi funkcję zastępcy burmistrza i się 

zgo dzi łem. Wi ce bur mi strzem by łem 

od 2002 do 2006 ro ku, a od 2009 ro ku 

pełnię obowiązki dyrektora Miejskiego 

Za kła du Go spo dar ki Ko mu nal nej 

i Mieszkaniowej w Piwnicznej. 

– Cóż mo rze ma w so bie Trud no to 

opisać. Morze to żywioł, dający mocnego 

kopa, solidną dawkę adrenaliny 

i zda nia nie zmie nię. Tam trze ba być 

naprawdę zdeterminowanym. Profesja 

rybacka czy też marynarska to zawód 

dla prawdziwych twardzieli. Szczególnie 

ry bac ka. Do brze spraw dza ją się 

w tym zawodzie ludzie z gór, przywykli 

do twardej pracy i szacunku dla przyro 

dy. Mo rze nie da ru je fu szer ki. Czy 

tacy są wśród dzisiejszych nastolatków 

z Rytra, Piwnicznej, Nowego czy Starego 

Są cza Z pew no ścią – są. Niech tyl - 

ko ci ewentualni kandydaci do służby 

na mo rzu pa mię ta ją, że czę sto przyj - 

dzie im spę dzać Wi gi lię na wo dzie. 

A wte dy tę sk no ta za do mem jest naj - 

więk sza. Bo to szcze gól ny dzień. 

IGA MI CHA LEC 

Fot. arch. ro dzin ne Fran cisz ka Ko tar by 

Porucznik Jan Wróbel 

Kie dy 11 li sto pa da 1918 ro ku 

Pol ska od zy ska ła nie pod le - 

głość wy da wa ło się, że to ko - 

niec krwa wych walk 

za Ojczyznę. Jakże złudne były to marze 

nia, oka za ło się już kil ka mie się cy 

później, kiedy tworzące się dopiero wojsko 

pol skie mu sia ło znów sta nąć do wal - 

ki, tym ra zem z Ar mią Czer wo ną. 

Odradzająca się Rzeczpospolita uratowała 

nie tylko swoją suwerenność, ale 

całą Europę przed komunistyczną rewolucją. 

Wojna pochłonęła jednak ogromną 

licz bę ofiar. 

Prawie każda miejscowość w Polsce 

ma swoich bohaterów tamtych czasów. 

Je den z nich po cho dził z Mę ci ny, nie - 

wielkiej wsi leżącej na trasie z Chełmca 

do Limanowej. 

BO GU ŻY CIE. 

OJ CZYŹ NIE WOL NOŚĆ 

Po rucz nik Jan Wró bel uro dził się we 

wsi Pisarzowa w 1897 roku i mając zaledwie 

5 lat został sierotą. Zajęła się nim 

i je go ro dzeń stwem ro dzi na Lu pów 

z Mę ci ny. To dzię ki nim Jan Wró bel 

ukończył gimnazjum w Nowym Sączu 

i podjął pracę w urzędzie skarbowym. 

Żył oszczędnie, bo zarobione pieniądze 

chciał prze zna czyć na wy jazd 

do Ame ry ki. Pod ko niec 1914 ro ku


GRUDZIEŃ 2011 WOKÓŁ NAS 39 

Historia bohatera por. Jana Wróbla 

Droga otwarta 

do nieba 

Żył oszczędnie, bo zarobione pieniądze chciał przeznaczyć na wyjazd 

do Ameryki. A jednak zamiast emigrować, poświęcił wszystko 

co miał, w tym naj cen niej szy skarb – wła sne ży cie – dla 

ratowania Ojczyzny. Porucznik Jan Wróbel, który brał udział 

w wojnie polsko-bolszewickiej, to jeden z tych, którzy wywalczyli 

dla nas niepodległość. Jego mogiła powinna być dowodem historycznej 

pamięci Polaków. Czekała 88 lat na odrestaurowanie. 

A po odnowieniu została okradziona z krzyża. 

przez Męcinę przechodziły w kierunku 

Nowego Sącza polskie kawaleria i piechota, 

a za nimi – I Brygada Legionów 

pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. 

Do domu państwa Lupów zajechał wtedy 

sam wielki marszałek, a siedemnastoletni 

Janek zapewne nie posiadał się 

z radości, bo mógł osobiście porozmawiać 

z Piłsudskim. 

Co usły szał, nie wie my. Ale zna my 

efekt słów wielkiego wodza: odpowiada 

jąc na je go ode zwę Jan Wró bel po - 

szedł do woj ska, a oszczęd no ści… 

przekazał państwu. Był legionistą, porucznikiem 

5 Pułku Piechoty. Jego dowód 

cą był Ka zi mierz Sosn kow ski, 

późniejszy generał. 

Jan Wró bel brał udział w wie lu bi - 

twach, ta kże tej war szaw skiej. Po zwy - 

cię skiej wal ce wró cił do ro da ków 

z Męciny, ale codziennie śledził wydarzenia 

w kraju. Pewnego dnia usłyszał 

w radiowych wiadomościach, że 5 Pułk 

na dal wal czy! Mi mo, że był ran ny 

i wbrew prośbom rodziny ponownie założył 

mundur. – Ojczyzna mnie wzywa. 

Z Bo giem – od po wie dział bli skim 

z uśmiechem, wsiadając na konia i odjechał. 

Do tarł aż na Li twę i tam ak tyw nie 

włą czył się do wal ki. Pod Ka re li ca mi 

koło Nowogródka został ranny jeszcze 

dotkliwiej niż wcześniej – w głowę. To 

tu 7 października 1920 roku zastała go 

śmierć. Miał dopiero 23 lata. Umierając 

prosił tylko swojego dowódcę, aby nie 

zo sta wiał go na ob cej zie mi. Chciał spo - 

cząć w rodzinnej ziemi pod Limanową... 

Przyjaciel spełnił ostatnią wolę żołnie 

rza. 4 kwiet nia 1921 ro ku, w Nie - 

dzie lę Wiel ka noc ną, oso bi ście 

przywiózł ciało porucznika złożone aż 

w dwóch trumnach – metalowej i dębowej. 

Na wieku leżały wojskowe odznaczenia: 

Krzyż Virtuti Militari i ordery. 

Pogrzeb w Męcinie odbył się jeszcze tego 

sa me go dnia ze wszyst ki mi woj sko - 

wymi honorami. Uczestniczyły w nim 

tłumy mieszkańców, a ksiądz proboszcz 

wygłosił płomienne kazanie. – Jeśli komu 

dro ga otwar ta do nie ba, to tym co 

służą Ojczyźnie – podkreślał. – Szanujmy 

wolność i módlmy się za bohaterów. 

OKRA DLI MO GI ŁĘ 

ŻOŁ NIE RZA! 

Do 1998 roku mogiłą porucznika Jana 

Wró bla opie ko wa ła się ro dzi na. 

Zwłaszcza śp. Zofia Wiewiórowa z rodzi 

ny Lu pów. To dzię ki niej prze trwał 

wszyst kie te la ta – ta kże trud ne cza sy 

komunistyczne, grób usypany z ziemi, 

z dębowym krzyżem i niewielką tabliczką 

informacyjną. W 1999 roku mogiłę 

obetonowano, a drewniany krucyfiks zastą 

pio no me ta lo wym. Re mont zo stał 

prze pro wa dzo ny dzię ki ów cze sne mu 

pro bosz czo wi ks. Sta ni sła wo wi Ma - 

ciuszkowi. 

Pa ni Zo fia, zda jąc so bie spra wę, że 

nad cho dzi kres jej ży cia i ktoś mu si 

prze jąć opie kę nad mo gi łą bo ha te ra, 

prosiła bliskich, którym ufała: – Nie zapomnijcie 

o Janku. 

Jed ną z tych bi skich był po rucz nik 

Strzel ca na od dział Pod ha lań ski Zdzi - 

sław Smo leń. To on pod jął sta ra nia o re - 

no wa cję gro bu i god ne upa mięt nie nie 

lo kal ne go bo ha te ra – po rucz ni ka Ja - 

na Wróbla. Od strony urzędowej sprawą 

za ję ła się miesz kan ka Mę ci ny – Ja ni - 

na Fir lej. Tra fi ła ona na do bry czas: wo - 

je wo da ma ło pol ski 17 kwiet nia 2007 

ro ku za ape lo wał w me diach o po moc 

w sporządzeniu ewidencji miejsc pamięci 

narodowej, grobów i cmentarzy wojennych, 

na terenie Małopolski. 

– Po zapoznaniu się z całą procedurą 

praw ną zde cy do wa łam się pod jąć 

sta ra nia i upa mięt nić po stać i za słu gi 

młodego oficera – wspomina Janina Firlej. 

– Chcia łam jed no cze śnie po ka zać 

młodemu pokoleniu, jak ciężka była droga 

Polski do wolności. 

Mi mo wie lu prze szkód, któ re się po - 

ja wi ły, ba rier wy da ją cych się cza sa mi 

nie do pokonania, udało się jej odrestauro 

wać grób por. Wró bla. – Duża w tym 

za słu ga śp. pre zy den ta Le cha Ka czyń - 

skie go i śp. An drze ja Prze woź ni ka,


40 WOKÓŁ NAS 


do któ rych zwró ci łam się o po moc 

– podkreśla pani Janina. 

Mogiłę wyremontował Urząd Gminy 

w Limanowej ze środków Małopolskiego 

Urzę du Wo je wódz kie go. Po ło żo no 

na niej nowe płyty nagrobne, zachowano 

oryginalny, metalowy krzyż z tablicą. 

Na płycie umieszczono symbol orła 

wojskowego (wzór z 1919 roku), którego 

Woj sko Pol skie uży wa ło w la - 

tach 1919-1920. 

Orzeł wy ko na ny z brą zu nie prze - 

trwał jed nak dłu go. W sierp niu 2011 ro - 

ku został skradziony przez nieznanego 

spraw cę. Ko men da Po wia to wa Po li cji 

w Li ma no wej umo rzy ła po stę po wa nie 

w tej spra wie pod ko niec wrze śnia, nie 

mniej, w przypadku wykrycia sprawcy, 

zostanie wznowione. 

NA RÓD BEZ HI STO RII 

JEST JAK CZŁO WIEK 

BEZ PA MIĘ CI 

Polacy czekali na wolność aż 123 lata. 

Pra wie tak sa mo dłu ga by ła dro ga 

do postawienia solidnego nagrobka młode 

mu le gio ni ście z Mę ci ny, jed ne mu 

z tych żołnierzy, którzy swe życie oddali 

wła śnie za wol ność Oj czy zny. Mo gi łę 

porucznika Jana Wróbla, bohatera walk 

o niepodległość Polski, wyremontowano 

do pie ro po 88 la tach. 

Pamięć o nim przetrwała dzięki pa - 

triotom z męcińskiej ziemi i bliskiej rodzinie 

Janka. 

– Dbajmy o tę mogiłę, przychodźmy 

tu z na szy mi dzieć mi, bo to na nas spa - 

da odpowiedzialność podtrzymania pamięci 

o wydarzeniach z historii naszego 

kraju – apeluje Janina Firlej. 

Le gio ni sta Jan Wró bel nie był wiel - 

kim strategiem wojennym, nie znajdziemy 

o nim wzmian ki w an na łach. To 

je den z wie lu żoł nie rzy, ja cy zgi nę li 

w walce. Dlaczego nazywamy go bohaterem 

Bo wal czył i zgi nął za to, w co wie - 

rzył – za niepodległość. 

Jego mogiła to trwały pomnik historii 

i dziedzictwa narodowego, a duch bohaterów 

walki o niepodległość naszego 

kraju będzie żył dopóty, dopóki pamięć 

o tamtych wydarzeniach będzie przekazywana 

następnym pokoleniom. 

KIN GA BED NAR CZYK 

fot. KB, ar chi wum Ja ni ny Fir lej 

Nie oglądaj się! 

20 paź dzier ni ka br. w wie ku 90 lat zmarł w No wym Tar gu Je - 

rzy Bielecki, jeden z pierwszych więźniów Auschwitz, Sprawiedliwy 

wśród Narodów Świata, honorowy obywatel państwa 

Izrael, człowiek, który wsławił się brawurową ucieczką – przebrany 

za esesmana – razem z ukochaną dziewczyną, również 

więźniarką, Cylą z oświęcimskiego obozu. 

Jurek i Cyla w 1998 roku 

Jerzy Bielecki miał silne związki 

z Nowym Sączem: osobiste. rodzinne, 

przyjacielskie i zawodowe 

(ja ko dy rek tor szko ły 

budowlanej). Z Nowego Sącza w maju 

1940 r. pró bo wał prze do stać się 

do Francji, to został aresztowany i więzio 

ny. Po woj nie czę sto przy je żdżał 

na spotkania z sądeckimi kombatantami, 

młodzieżą szkolną w szkole Chrobrego, 

władzami miasta. Przyjaźnił się 

z b. więźniami Auschwitz, sądeczanami 

Iza kiem Gold fin ge rem i Zyg mun - 

tem Podhalańskim. Obdarzony świetną 

pamięcią i wyjątkowym darem pasjonu 

ją ce go opo wia da nia bu dził nie kła - 

mane zainteresowanie rozmówców. 

Niezwykłą historię obozowej miłości 

Je rze go i Cy li (zmar ła w 2006 r.) 

i nieprawdopodobnej ucieczki przypomi 

na my frag men ta mi ar ty ku łu 

z „Dziennika Polskiego” sprzed kilkunastu 

lat pióra sądeckiego redaktora Jerzego 

Leśniaka. 

*** 

(…) Ucieczka (bodaj jedyna w tak 

śmia łym sty lu) więź nia z bar dzo ni - 

skim nu me rem obo zo wym, mi mo 

wściekłego pościgu i poszukiwań, udała 

się. Dziś Je rzy miesz ka w No wym 

Tar gu, a Cy la – na Bro okly nie. 28 

grudnia skończyła 78 lat. 

– Pan de Niro zainteresował się nami 

po obejrzeniu pokazanego w Ame-



ry ce fil mu do ku men tal ne go To ma sza 

Ma gier skie go „Don’t turn back – a lo ve 

sto ry from Au schwitz” (Nie oglą daj się 

– historia miłosna z Oświęcimia) – mówi 

Je rzy. 

W powodzi wyjątkowo już bogatej literatury 

i obrazów filmowych o tematyce 

wojenno-obozowej, ten akurat epizod 

z ży cia Je rze go Bie lec kie go wznie ca 

ciarki po plecach. 

Wszyst ko, co naj wa żniej sze, dzie je 

się przez przypadek – Jerzy przywołuje 

za sły sza ną on giś myśl ks. prof. Jó ze fa 

Tischnera, znajomego od wielu lat z sąsiadującej 

z Nowym Targiem Łopusznej. 

Mi łość, nie na wiść, śmierć – ja kże 

często biorą swój początek w przypadkowej 

chwili. Ciekawe, czy Stwórca regu 

lu je te przy pad ki, czy jest obec ny 

przy tych epizodach człowieczego losu 

Czym za tem jest fa tum i ła ska, fa ta lizm 

i Bóg 

NU MER 243 

Dziewiętnastoletni Jerzy opuścił rodzin 

ny dom w Mi cha ło wi cach ko ło 

Miechowa z plecakiem, w towarzystwie 

trzech kolegów – Stanisława Stachury, 

Józefa Waśki i Edwarda Bubki. W szufladzie 

zostawił list do rodziców i braci 

wy ja śnia jąc po wód odej ścia: „Wró cę 

do wolnej ojczyzny…” 

– Sta ra li śmy się uni kać bar dziej 

uczęszczanych dróg. Usiłowaliśmy przedo 

stać się w ma ju 1940 na Wę gry, a po - 

tem do Fran cji. Z prze zor no ści, 

po re ko ne san sie w re jo nie Sa no ka, 

chcieliśmy dobrze przygotować przerzut 

przez gra ni cę. Wpa dli śmy jed nak nie - 

oczekiwanie w ręce gestapo w Dąbrówce, 

na kwa te rze wiej skiej, pod No wym 

Sączem. Najprawdopodobniej zadenuncjował 

nas ukraiński konfident, którego 

spotkaliśmy na stacji kolejowej. Niemcy 

aresz to wa li nas w no cy z 7 na 8 ma ja, 

w dniu św. Stanisława. Wzięli też gospodarza, 

Ignacego. 

Przesłuchanie w sądeckim więzieniu. 

Jerzy tłumaczy, że przyjechał tu na pogrzeb 

ciotki i przy okazji poszukiwaniu 

pra cy. „Nie le piej ci by ło u ma my” 

– kpią stra żni cy. W ce li kil ka na ście 

osób, wszyscy granicznicy. Warszawiacy, 

ktoś z Kielc, na wet pro fe sor. Za nim 

jesz cze Je rzy usły szał „was hast du in 

Ungarn ge sucht!” (cze go szu ka łeś 

na Węgrzech) poczuł uderzenie pięścią 

mię dzy oczy, a w ustach smak krwi. Do - 

stał wtedy solidne bicie. Noc przeleżał 

na brzuchu. Polecenie spakowania manatek 

przyjął jak wybawienie. Pomyślał 

na wet, że bę dzie bli żej do mu, bo wci - 

śnię ty do sa mo cho du zdą żył doj rzeć 

przez szpa rę dro go wskaz: Brze sko 

– 23 km. Rzeczywiście trafił do więzienia 

w Tarnowie (…). 

– Niebawem, w czerwcu skierowano 

mnie w pierw szym trans por cie do Au - 

schwitz – wspomina Jerzy na dowód obnażając 

przedramię z niskim numerem 

obozowym „243”. 

CY LA NI CZYM 

PRO MYK SŁOŃ CA 

(…) Pochodziła z Łomży, była córką 

właściciela dużego, nowoczesnego młyna. 

W dniu jej przy jaz du trans por tem 

do Birkenau, w styczniu 1943 r., straciła 

matkę i dziewięcioletnią siostrę, obie 

za ga zo wa ne cy klo nem. Kil ka ty go dni 

póź niej wy koń czo no oj ca Mor de cha ja 

Wpa dli śmy jed nak nie - 

ocze ki wa nie w rę ce ge - 

sta po w Dą brów ce, 

na kwa te rze wiej skiej, 

pod No wym Są czem. Naj - 

praw do po dob niej za de - 

nun cjo wał nas ukra iń ski 

kon fi dent, któ re go spo - 

tka li śmy na sta cji ko le - 

jo wej. 

i dwóch dorosłych braci, Jakuba i Natana. 

Z licznej, szczęśliwej rodziny została 

przy ży ciu sa ma… 

– Naj czę ściej roz ma wia li śmy przez 

dziu rę w de sce sza lun ku, po wsta łą 

po wyjętym sęku. Rzadziej, z zachowaniem 

naj więk szej ostro żno ści, roz ma - 

wia li śmy pod czas przerw obia do wych 

przy otwar tych drzwiach, w ką cie wą - 

ziut kie go przed sion ka. Mo głem wów - 

czas do tknąć, a na wet po ca ło wać 

w po li czek. Co tu zresz tą ukry wać, już 

po kil ku dniach Cy la sta ła się dla mnie 

oso bą bli ską i dro gą. By ła jak pro myk 

słoń ca w tej po twor nej, obo zo wej sza - 

rzyźnie… 

Za miast zwy cza jo wych kwiat ków 

czy upo min ków, ja kie mło dy chło pak 

podarowuje dziewczynie, Jerzy podrzucał 

Cy li ka wa łek chle ba, ja kieś le kar - 

stwo czy odzież. 

Bielecki – 3 miesiące po ucieczce 

Cyla, 1945 r.




– Opętała mnie myśl o ratowaniu jej 

życia. Nie miałem wątpliwości, że hitlerow 

cy po sta no wi li wy tę pić wszyst kich 

Żydów z podbitej Europy. Komory gazowe 

pracowały coraz częściej przez całą 

dobę, kominy krematoryjne bez przerwy 

zionęły czerwonymi jęzorami ognia i tłustym 

czar nym dy mem. Cza sem wiatr 

niósł słod ka wy za pach pa lo nych ludz - 

kich ciał. 

Cy la pra co wa ła w żeń skim ko man - 

dzie trudniącym się m.in. reperacją worków. 

Kiedyś zapytała Jerzego: 

– Co z na mi bę dzie 

– Ca lut ko, ja cię stąd wy rwę 

Godzinami rozmyślał nad sposobem 

realizacji szalonego zamysłu. Ucieczka! 

Droga do wolności i miłości. 

WIĘ ZIEŃ ROT TENFŰHRER 

Mundur esesmana, a następnie buty, 

pas i kaburę na pistolet, czapkę polówkę 

załatwił Jerzemu kolega Tadeusz Srogi. 

Poszczególne sorty były dostarczane 

w kilku etapach. Bluzę przeszmuglował 

w ku ble od śmie ci, dys tynk cje rot - 

tenfűhrera w kieszeni. Wszystko schowane 

w skrytce na poddaszu magazynu. 

W razie wpadki lokatorom baraku groziła 

natychmiastowa „czapa| na jedenastym 

bloku. Inny z kolegów, za ćwiartkę 

Bielecki nad grobem Cyli, Nowy Jork, 2005 r. 

czystego spirytusu „zorganizował” gotówkę 

– cztery tysiące marek. 

Zna la zła się i sta ra prze pust ka wy - 

sta wio na na na zwi sko rot tenfűhre ra 

Helmuta Stellera, uprawionego do konwo 

jo wa nia trzech więź niów. Je rzy 

prze ro bił na zwi sko na Ste inem, licz bę 

więź niów z 3 na 1, wy tarł sta rą da tę 

z odpowiedniej rubryki, aby o godzinie 

„0” wstawić aktualną. Fałszerstwo okaza 

ło się sto sun ko wo ła twe, bo wpi sów 

Oto i szla ban – Kon trol l - 

stel le. Krót ka roz mo wa 

ze stra żni kiem. Je rzy 

i Cy la prze cho dzą na dru - 

ga stro nę, za dru ty. Zie - 

mia pa li ich w sto py, 

mu szą jed nak za cho wać 

na tu ral ną swo bo dę. 

do prze pust ki do ko na no ko pio wym 

ołów kiem. 

Przy go to wa nia, mi mo obo zo wych 

ogra ni czeń, prze bie ga ły me to dycz nie. 

Jerzy skompletował pelerynę, konserwę 

na drogę, brzytwę do golenia, buty dla 

Cy li. Wszyst ko cze ka ło spa ko wa ne 

w schow ku na na dej ście dni, gdy obo - 

wiązywać będzie kolor (oliwkowo-zielony) 

bezcennej przepustki. 

W przeded niu pla no wa nej uciecz ki 

trze ba by ło ją na gle odło żyć. Gru pę Ży - 

dówek przeniesiono do innego komanda. 

Cyla wylądowała w prasowalni. 

– Spo ty ka li śmy się co dwa dni o tej sa - 

mej godzinie w wyznaczonym miejscu. 

Termin spotkania przesuwał się o 24 godziny. 

Powiedziałem Cyli, żeby była przygotowana: 

W każdej chwili mogę przyjść 

po ciebie w mundurze esesmana i zabrać 

na „przesłuchanie”. To będzie pretekst 

dla twej komandofűhrerki. Po wyjściu pomaszerujemy 

na punkt kontrolny w strażnicy, 

a potem na wolny świat. 

Nadszedł dzień dwudziestego lipca. 

Obóz obie gła wieść o trzech Ży dach 

i Francuzie zastrzelonych podczas próby 

ucieczki. Jerzemu kończyła się cierpli 

wość, bo „je go ko lor” cią gle nie 

nadchodził. 

– Przypadkowo zobaczyłem w kantorku 

dokumenty, które położył na stole esesman 

konwojujący zwykle rozwagę 

i przetartą śrutę. Na stercie formularzy 

zamigotał kolor oliwkowo-zielony! Miałem 

kilkanaście godzin na rozstanie się 

z miejscem, w którym siedziałem od czterech 

lat. 

Skrupulatnie wypełnił wolne rubryki 

w podrobionej przepustce i wstawił aktualną 

datę. 

Po szedł do schow ka. O trze ciej 

po południu ubrał się w zielono-brunatną 

koszulę i niemiecki mundur, zasznuro 

wał juch to we bu ty, a na man kie ty 

spodni założył brezentowe spinacze. 

– Włożyłem na głowę czapkę polówkę 

z bielejącą na niej „trupią główką” i hitlerowską 

„wroną” na froncie, przerzuciłem 

chlebak przez ramię, nałożyłem 

na oczy przeciwsłoneczne okulary. Na zewnątrz 

ude rzył mnie lip co wy żar. 

Pod ubraniem tonąłem w strugach potu, 

koszula momentalnie przykleiła się do pleców. 

Mo je ner wy uspo ko iły się nie co, gdy 

zauważyłem jak grupki pracujących więźniów 

podrywają się na baczność i zdejmują 

czapki, kiedy koło nich przechodziłem. 

Tylko zachowanie zimnej krwi gwarantowało 

powodzenie. 

Wszedł do budynku gdzie pracowała 

Cyla. Kobietę w uniformie SS przywitał 

„heil Hitler”.



Te le gram in for mu ją cy o uciecz ce 

z obo zu Cy li Sta wi skiej (pod tym na - 

zwi skiem prze by wa ła w obo zie) wy - 

sła ny do pla có wek po li cji 

Czystą mową Goethego wyjaśnił cel 

wizyty: „Jestem z Politische Abteilung 

(Politycznego Oddziału) i mam zlecenie 

doprowadzić na przesłuchanie więźniarkę”. 

Podał nazwisko, numer obozowy. 

Przyprowadzono Cylę, bladą, ze spuszczonymi 

oczami, na „gumowych” nogach. 

„Gdybyśmy ją zatrzymali na dłużej, 

to da my znać” – powiedział i warknął 

na więźniarkę: „komm, los, Schel ler, ge - 

ra de aus”. Szli w mil cze niu wzdłuż 

licznego komanda mocno obstawionego 

przez ka pów. Je den z nich na wi dok Je - 

rzego – esesmana dla okazania lojalności 

za czął okła dać więź niów pał ką. 

Po kilometrze zamienili kilka słow. „Jurek, 

bo ję się” – zapamiętał szept. Powiedział 

jej: „nie oglą daj się!” (…). 

Oto i szlaban – Kontrollstelle. Krótka 

rozmowa ze strażnikiem. Jerzy i Cyla 

przechodzą na druga stronę, za druty. 

Zie mia pa li ich w sto py, mu szą jed nak 

zachować naturalną swobodę. Jerzemu 

przy cho dzi na myśl, że jed nak stra żnik 

coś podejrzewa i zaraz wznieci alarm. 

Podążali na szosę, na której lada moment 

mógł się pojawić lotny patrol. I rzeczywiście, 

minęła ich furmanka z obozowymi 

kotłami po zupie prowadzona przez 

woźnicę, który znał Cylę z widzenia 

i mógł ją roz po znać. 

ZA SZLA BA NEM 

Skręcili w las. Przemierzali łąki, mokradła, 

Cyla już opadała z sił, zostawała 

z tyłu. 

Z za drzew widzieli jadące z i do łagru 

ciężarówki. O ósmej wieczorem zawy 

ła sy re na – znak, że z Oświę ci mia 

zbiegł wię zień. Czy po ścig już ru szył 

Co bę dzie, gdy do ak cji wkro czą wy tre - 

sowane psy 

Za cho wał się ory gi na ły li stów goń - 

czych po ucieczce z obozu Jerzego Bielec 

kie go i Cy li Cy bul skiej, da to wa ne 

z dnia 22 lip ca 1944, godz. 19.35, dro gą 

te le gra ficz ną do po ste run ków po li cji. 

Koledzy Jerzego – Tadeusz Srogi i Marian 

Wodniak, którzy przeżyli obozową 

ge hen nę, opo wia da li mu po woj nie 

o wściekłości wachmanów. 

Na krótki odpoczynek zatrzymali się, 

z du szą na ra mie niu, w kę pie wi kli ny 

nad brze giem So ły, trzy ki lo me try 

od obozowego ogrodzenia. Po zmroku 

ruszyli w dalszą drogę. Przed świtem ujrze 

li spa da ją cą gwiaz dę (me te oryt), 

któ ra roz pa dła się na dwie czę ści sy piąc 

wokół iskrami. „To tak, jak by dro gi na - 

sze go ży cia mia ły się ro zejść” – powiedzia 

ła Cy la Je rze mu. By ły to sło wa 

prorocze. 

Tułali się i kluczyli po lasach kilkana 

ście dni. Ko cha li się jak wol ny mę - 

żczy zna z wol ną ko bie tą. Cho dzi li 

no ca mi, w dzień za szy wa li się w kry - 

jówkach, w zbożu lub zagajnikach. Wyczerpani 

oboje popadli w gorączkę. Jedli 

brukiew wyrwana z pól, popijali wodą 

ze sta wów (…) 

Wielokrotnie zmieniali miejsce pobytu 

(pomni, że na przedramieniu mieli tatuaż 

z numerem obozowym) zanim 

doczekali wyzwolenia. Jerzy przystał 

do partyzantów z AK, Cylę przygarnęła 

zaprzyjaźniona rodzina Czerników koło 

Racławic, gdzie traktowano ją jak córkę. 

– Ży cie ma swo je pra wa. Ka żde z nas 

po szło wła sna dro gą. W 1945 Cy la do - 

stała wizę tranzytową i wyjechała przez 

Szwe cję do Ame ry ki. Wy szła za mąż. 

Za oce anem nie wio dło się jej naj le piej, 

nie zna ła an giel skie go, pra co wa ła 

po nocach. Ja zdałem maturę w „Nowodwo 

ru” i ukoń czy łem Po li tech ni kę 

w Kra ko wie w 1951 r., a po woj sku pra - 

cowałem w ekspozyturze PKS w Nowym 

Tar gu. Więk szość za wo do we go ży cia 

spę dzi łem w tu tej szym Ze spo le Szkół 

Mechanicznych im. Stanisława Staszica, 

w latach 1961–1979 jako dyrektor i jedno 

cze śnie na uczy ciel bu do wy ma szyn 

i technologii. 

TRZY DZIE ŚCI DZIE WIĘĆ 

CZER WO NYCH RÓŻ 

Po raz pierwszy od oświęcimskiego 

exodusu spotkali się po 39 latach. Jerzy 

cze kał na Cy lę 8 czerw ca 1983 r. na lot - 

ni sku Ba li ce. Na po wi ta nie wrę czył 

jej 39 czer wo nych róż. Ze zło żo nej dla 

Muzeum w Oświęcimiu i spisanej przez 

mgr. Ta de usza Waś kę re la cji Cy li Cy - 

bulskiej-Zacharowicz: 

„Po wy jeź dzie do USA stra ci łam 

kon takt z Jur kiem. Z po mo cą przy szedł 

mi przypadek. Zatrudniona u mnie młoda 

dziew czy na z Pol ski po cho dzi ła 

z wo je wódz twa, gdzie miesz ka li Czer - 

ni ko wie. Po przez swo ja ko le żan kę za - 

trud nio ną na po czcie za ła twi ła mi 

adres rodziny Czerników i ciotki Jurka. 

Dowiedziałam się, że Jurek żyje, mieszka 

w mie ście No wy Targ. Na dal jed nak 

nie mia łam do kład ne go ad re su. Na pi - 

sa łam więc wprost do ko men dan ta po - 

li cji w tym mie ście. Otrzy ma łam nie 

tyl ko ad res, ale na wet do mo wy nu mer 

te le fo nu”. 

1 września 1986 Bielecki otrzymuje 

dyplom honorowy i medal Sprawiedliwy 

wśród Na ro dów Świa ta. Ma swo je 

drzewko oliwne w Alei Sprawiedliwych 

na Wzgó rzu Pa mię ci w Je ro zo li mie. 

Na dyplomie w dwóch językach (hebrajskim 

i polskim) widnieje sentencja, którą 

uczynił potem tytułem swojej książki: 

Kto ra tu je jed no ży cie, jak by świat ca ły 

ratował. 

„Dzien nik Pol ski”, nr 305, 31 grud nia 1998 

Fo to gra fie ar chi wal ne udo stęp nio ne 

przez wnu ka J. Bie lec kie go, 

p. Grze go rza De nen fel da




Małuchowa z Sękowej, 

gospodyni, która otarła 

się o Sejm 

Pani Basia – pa ni wójt szyb ko 

się orientuje o kogo chodzi, gdy 

wspominamy o jednej z mieszka 

nek, 70-lat ce na ru bie żach 

Sękowej. – Ona ta ka bied na, bo my tam 

ko ło niej zbior nik na wo dę bu du je my 

i nie mo że się z tym po go dzić… Miesz ka 

– Nie sądziłam, że 

wybory mogą być 

tak przyjemnym 

czasem w życiu. 

Bardzo miło 

wspominam 

kampanię, ogrom 

pozytywnych 

sygnałów. 

MAŁGORZATA MAŁUCH 

Z dziada pradziada sękowianka, wychowana na kulcie ropy, która 

przy nio sła tej zie mi wiel ki suk ces, ma po mysł na swo ją gmi nę. 

Zaskakujący swym rozmachem: ośrodki narciarskie, uzdrowisko, 

baseny geotermalne, atrakcje przemysłu naftowego, nowocze 

sne osie dla… Mo że wy da ją się zbyt du że, lecz pó ki co swo je 

pomysły wójt Sękowej Małgorzata Małuch realizuje. A to wiedzie 

ją prostą drogą z gminnej zagrody na… salony sejmowe. 

w naj pięk niej szych re jo nach gmi ny! 

– dorzuca od razu Małuch. Zna po prostu 

wie lu miesz kań ców swej gmi ny. 

Z wie lo ma to czy też bo je. Woj ny 

wprost, albo potyczki wygrywane sprytem, 

bo jak mó wią – go spo dy ni gmi ny 

potrafi przeciwnika przekonać, a jak argu 

men ty nie da ją ra dy, to i po dejść, 

wziąć choć by na łzy. Mó wią na wet, że 

płacze na zawołanie. 

Chy ba war to, sko ro efek ty jej pra cy 

i argumentów, jakie by nie były, widać 

w gminie. Może nie są tak spektakularne, 

jakby wielu chciało. Może nie sięgają tak 

głęboko w boczne uliczki gminne, jak 

ocze ki wa no. Ale są. A ich mia rą jest za - 

skakujące poparcie, które otrzymała w tegorocznych 

wyborach parlamentarnych. 

PŁOT KA STA ŁA SIĘ 

RE KI NEM 

Po 20. la tach pra cy w sa mo rzą dzie, 

właściwie przez przypadek, trafiła na listę 

kandydatów do Sejmu. Długo odmawiała, 

ale w ostatniej chwili, w sytuacji 

awa ryj nej – po re zy gna cji kan dy dat ki 

z Biecza – niejako z przymusu pomogła 

ko le gom wy peł nić „dziu rę na li ście”. 

Bezpartyjna kandydatka Platformy Obywatelskiej, 

umieszczona trochę z przymu 

su wy peł nie nia pa ry te tów płci, 

o mały włos zostałaby posłanką. Jasne, 

że zadziałał czar lokalnego lidera – wyborcy 

po prostu chcieli mieć „swojego”, 

gorlickiego posła, który o nich na pewno 

będzie pamiętał, a nie, nawet najlepszego 

i skutecznego, polityka z Nowego 

Sącza, Limanowej czy Podhala. Ale to 

jesz cze nie tłu ma czy aż tak wiel kie go 

poparcia dla samorządowca, że skutecznie 

konkurowała z byłym wicemarszałkiem 

Ma ło pol ski Lesz kiem Zegz dą, 

który na ziemię gorlicką przywiózł kilo 

me try dróg, in we sty cje i pie nią dze 

na kulturę. Wszyscy to pamiętają i mocno 

popierają nowosądeczanina w kolejnych 

wy bo rach. Ale nie tym ra zem. 

Małuch wygrywała nawet z jedyną gorlicką 

posłanką PiS Barbarą Bartuś. Ak-



tyw ną po li tyk z Li pi nek. Star tu jąc 

pierw szy raz do Sej mu i z o wiele trudniejszej 

pozycji, Małuch goniła Bartusiową 

dużymi krokami: znana posłanka 

PiS w powiecie gorlickim dostała 9 991 

głosów, a kandydatka PO – 5407. W samych 

Gor li cach prze ję ła wręcz prym 

pierwszeństwa: wójt Sękowej uzyskała 

tam 2563 gło sy, a dzia łacz ka PiS – 2362. 

Tak wła śnie ktoś, ko go mia no za płot kę, 

okazał się rekinem. – Nie sądziłam, że 

wybory mogą być tak przyjemnym czasem 

w życiu. Bardzo miło wspominam 

kam pa nię, ogrom po zy tyw nych sy gna - 

łów. W Gor li cach lu dzie pod cho dzi li 

i mówili, że mnie cenią i popierają. Ja 

też cenię te sygnały i traktuję jako mocne 

zo bo wią za nie wo bec tych lu dzi, ja 

o nich pamiętam – mówi Małuch. 

Jeszcze przez kilka tygodni po wyborach 

zadawała sobie pytanie: wziąć jednak 

ten po sel ski man dat Bo cią gle 

dzwonili ze sztabu z Krakowa się upewnić, 

że jest go to wa, gdy by Ma rian Cy coń 

zrezygnował, jak straszył… I zawsze odpowiadała 

sobie tak samo: – Nieeee! 

Za cztery lata może, tego nie wykluczam. 

Ale te raz, mam jesz cze du żo pra cy 

w gmi nie i chcę ją do koń czyć. Jed nak 

mo ją mi sją jest gmi na. 

To mu si być ten klucz do suk ce su. 

SUK CES PLU SZO WE GO 

MI SIA 

Od progu widać, że gabinet wójta zajmu 

je ko bie ta: nie jest tak zim ny i pu sty, 

jak te mę skie. Tu są ży we ko lo ry, zie leń, 

kwiaty, bibeloty, pluszowy miś na biurku, 

ciastka na stole. Przytulnie. A przecież 

umysł go spo da rza jest ści sły. 

Ukoń czy ła Wy dział Geo de zji i Kar to - 

gra fii na AGH. Jest twar da. Pre zes 

gminnego OSP w Sękowej. Trzy córki, 

wiadomo – nie jest łatwo wychować tyle 

dzie ci, pro wa dzić dom i pra co wać. 

Do te go dwa psy i trzy ko ty! I pa sja: że - 

glar stwo, trud ny sport dla wy trwa łych, 

odpowiedzialnych, kreatywnych w rozwiązywaniu 

zaskakujących problemów, 

po tra fią cych do trzeć do ce lu sa mot nie 

ale i pracować z zespole. 

W ro ku 2010, na dwu dzie sto le cie 

funk cjo no wa nia sa mo rzą du te ry to rial - 

nego w Polsce, otrzymała od Fundacji 

Roz wo ju De mo kra cji Lo kal nej Ma ło - 

polskiego Instytutu Samorządu Terytorial 

ne go i Ad mi ni stra cji ty tuł „Mą dra 

Gmina”. 

Star to wa ła w wy bo rach z ha słem: 

„Ma łe Oj czy zny bu du ją sil ną Pol skę” 

i tę swo ją Sę kow ską oj czy znę bu du je 

od 21 lat: dwie kadencje jako radna powiatu 

gorlickiego i członek zarządu, ale 

przede wszyst kim od 16 lat ja ko se kre - 

tarz gmi ny, pią ty rok ja ko wójt. Wy bra - 

ło ją po now nie na tę funk cję 71 proc. 

sę ko wian, tak do brze oce nia ją wy ni ki 

toczonych przez gospodynię gminy wojen. 

W koń cu sło wo „wójt” ozna cza 

„przyzwany na pomoc”. 

Plan pierwszy: Sękowa jako zaplecze 

miesz kal ne dla Gor lic. Licz ba miesz - 

kańców gminy za jej kadencji wzrosła 

aż o 15 procent. Sękowa komunikacyjnie 

dobrze połączona z miastem, blisko, 

jest czysta i piękna. Pełna infrastruktura. 

Kanalizacja na 70 proc. terenu. Oddany 

pierwszy etap budowy wodociągu 

gmin ne go. – Jak wszy scy mie wa my 

przejściowe problemy w suche lata, woda 

to pod sta wa. Wo do cią gi nam ją do - 

star czą. Uję cie miej skie. Do te go dwa 

zbiorniki kumulujące wodę, jeden na 3 

ty sią ce me trów sze ścien nych, dru gi 

na półtora. Nie chcę dopuścić do sytuacji, 

że te ren się roz wi ja a nie mo że my 

komuś zapewnić wody – podkreśla wójt. 

Jesz cze przez kil ka ty go - 

dni po wy bo rach za da wa - 

ła so bie py ta nie: wziąć 

jed nak ten po sel ski man - 

dat Bo cią gle dzwo ni li 

ze szta bu z Kra ko wa się 

upew nić, że jest go to wa, 

gdy by Ma rian Cy coń zre - 

zy gno wał, jak stra szył… 

Do tego oczyszczalnia ścieków. Plan 

bu do wy przy do mo wych oczysz czal ni, 

żeby nie wchodzić już w nieatrakcyjne 

eko lo gicz nie i fi nan so wo szam ba. Są 

programy specjalne dla gminy oddalonych, 

ta kie jak Bart ne czy Bo da ki. 

W su mie to wszyst ko to dzie siąt ki mi - 

lionów złotych, oczywiście z pozyskanego 

dofinansowania. 

Do te go ter mo mo der ni za cja obiek - 

tów uży tecz no ści pu blicz nej, bu do wa 

kompleksu sportowego „Orlik”, na który 

przyjeżdżają tłumnie gorliczanie, modernizacja 

dróg i budowa chodników. 

– A te raz je ste śmy za kwa li fi ko wa ni 

do programu Związku Gmin Dorzecza 

Wisłoki i będziemy dofinansowywać zakup 

i instalację kolektorów słonecznych 

na bu dyn kach pry wat nych. To jest 1,5 

mln zł dla miesz kań ców, bę dzie my wy - 

bierać najlepsze, nowoczesne technologie 

– zachwala Małuch. 

Wójt właśnie przejmuje od Agencji 

Nieruchomości i przekształca na budowlane 

tereny w gminie. To może rozruszać 

tereny po drugiej stronie boiska, koło kościoła. 

Niektóre, na styku Sękowej i Gorlic, 

gmina gotowa jest przeznaczyć 

pod han del. To miej sce, któ re nie ze psu - 

je charakteru i urody gminy, a może – jak 

sądzi jej gospodyni – zapewnić rozwój




i podatki. Dla miasta to też wygodna sytuacja, 

bo ewentualna galeria handlowa 

nie zabije drobnych gorlickich kupców. 

Póki co akurat to pozostaje tylko planem. 

Ale Małgorzata Małuch plany realizuje. 

Z BO OMU 

TRY SKA JĄ CEJ RO PY 

Z dziada pradziada sękowianka, tak 

da le ko jak się ga hi sto ria ro du, ma po - 

mysł na swoją ziemię. – Dzieje rodziny 

zwią za ne są z ro pą, jak ca łej na szej oko - 

li cy. Mo ja ma ma po cho dzi ła z do mu 

wiertacza, który jeździł po całym świecie, 

nawet na Sumatrę. Mama urodziła 

się w Borysławiu, bo tam za Długoszem 

wyjechali – wspomina. 

Władysławowi Długoszowi, budowni 

cze mu oka za łe go pa ła cu i par ku 

w Siarach (gmina Sękowa), Małuch postawiła 

nawet w tym roku pomnik z małym 

mau zo leum. Ten PSL -owiec 

w 1911 r. był po słem do Ra dy Pań stwa 

w Wied niu i mi ni strem ds. Ga li cji. 

W II RP – senatorem. Prezesem Krajowe 

go To wa rzy stwa Naf to we go i Pań - 

stwo wej Ra dy Naf to wej. Pra co wał 

w kopalniach ropy naftowej w Siarach, 

Sękowej i Ropicy Górnej, przechodząc 

wszyst kie szcze ble ka rie ry naf to wej, 

od po moc ni ka ko wa la do kie row ni ka. 

Gdy się wzbo ga cił, był ak tyw nym dzia - 

łaczem i dobroczyńcą ziemi gorlickiej, 

w latach 1909–1923 marszałkiem Rady 

Powiatowej w Gorlicach. Budował domy 

ludowe, szkoły, internaty polski i ruski 

(łemkowski). A także „Dom Sokoła” 

z pierwszym kinem w Gorlicach. W połowie 

XIX w. gorączka naftowa ogarnęła 

ca łą Ga li cję, je den z pierw szych 

w świecie naftowych zagłębi powstawały 

od Gor lic po Lwów. Dłu gosz od krył 

też Zagłębie Borysławskie, co stało się 

przełomem w polskim przemyśle naftowym. 

Ale na ko niec za wsze wra cał 

do Siar i tu umarł. 

Władysławowi Długoszowi, 

budowniczemu okazałego 

pałacu i parku 

w Siarach (gmina Sękowa), 

Małuch postawiła nawet 

w tym ro ku po mnik 

z małym mauzoleum. 

– To był czas bo omu naf to we go, po - 

równywalnego z początkami budowy 

sukcesu Ameryki Północnej i gorączki 

zło ta. W tych cza sach nasz te ren bar dzo 

dużo zyskał – mówi o historii swej rodziny 

i „małej ojczyzny”. – Są cią gle miej - 

sca, gdzie w szy bach jest na dal ro pa, 

bulgoce i gaz się wydobywa. Sama widziałam! 

To doskonały produkt turystyczny, 

na przykład na szlak spacerowy. 

Powstał pomysł zbudowania wspólnego 

projektu z Ukrainą, taka ciekawa oś turystyczna. 

Ciągle myślimy o jej rozwoju. 

Po wstał Kar pac ko -Ga li cyj ski Szlak 

Naf to wy, któ ry za czy na się wła śnie 

w Sę ko wej. Po mnik Dłu go sza sta nął 

w miejscu dawnej karczmy, w której robio 

no in te re sy naf to we i wer bo wa no 

wier ta czy do pra cy na Bor neo, Ja wie 

czy Sumatrze. Werbował ich i Długosz, 

są zdjęcia dokumentujące jego spacery 

z psem z tej oko li cy. 

Koło „Orlika” wciąż istnieje największy 

odwiert w tej okolicy, głęboki na ponad 

5 ty się cy me trów. Wójt ma na dzie ję, 

że wykorzysta go pod… geotermię. – Jeste 

śmy na eta pie ba dań, czy jest tam go - 

rąca woda. Geologia jest dobra, 

odpowiedni uskok tektoniczny, znawcy 

mó wią więc, że na pew no jest. Wa żne 

o jakiej temperaturze i ile – mówi Małuch. 

To wiel ki pro jekt, któ ry mo że za owo - 

cować basenami termalnymi, a zatem zalewem 

turystów, a także dostarczyć 

energię całej gminie. A podobnych odwiertów 

jest w Sękowej więcej. Jedyny 

minus, że gmina sama tego projektu finanso 

wo nie udźwi gnie. Po trze ba na to wie lu 

milionów, Małuch liczy więc na Ministerstwo 

Środowiska i Narodowy Fundusz 

Ochrony Środowiska. – Zaczynam ich o to 

męczyć. Przez cztery lata wszystko powinno 

się udać zro bić – ocenia. 

Ale to tyl ko ele ment więk sze go pla - 

nu turystycznego. 

– Chcę stworzyć atrakcyjny ośrodek 

turystyczny, który przyciągnie rzesze turystów 

i podniesie standard życia mieszkańców. 

Mamy niesamowity potencjał,



mnó stwo rze czy jesz cze nie od kry tych 

– sądzi pani wójt. 

PRZY SZŁOŚĆ Z BIE GIEM, 

SIAR KĄ I BO RO WI NĄ 

Bu do wa in fra struk tu ry ma po móc 

ściągnąć inwestorów. Są już pierwsi, zain 

we sto wa li w ośro dek nar ciar ski 

na Magurze Małastowskiej. W zeszłym 

sezonie uruchomili nowoczesny wyciąg 

krzesełkowy, tworzą nowe trasy, a dzięki 

nim po wsta ją ko lej ne in te re sy, 

na przy kład w miej sca noc le go we. 

– Bar dzo li czę na ko lej ne in we sty cje. 

Niedaleko jest 26 hektarów należących 

do Gor lic, mia sto chce się ich po zbyć 

a ten teren można nawet połączyć narto 

stra dą z kom plek sem w Ma ła sto wie 

– planuje Małuch. 

Ma wsparcie przy realizacji turystycznych 

projektów w lokalnych stowarzysze 

niach, ta kich jak Na Rzecz Roz wo ju 

Wsi Krzy wa. Wraz ze zna nym pi sa rzem 

i wydawcą Andrzejem Stasiukiem, który 

zamieszkał w Wołowcu (też gmina 

Sękowa), wymyślili projekt „Śnieżne 

Trasy Przez Lasy”. Wytyczyli 100 kilometrów 

tras dla narciarstwa biegowego, 

wiodących łąkami i leśnymi traktami. 

Widoki na cudowne pasma Beskidu Niskiego. 

Trasy i łatwe, i takie, które trzeba 

było opatrzyć tablicą „Niebezpieczny 

odcinek”. W tym sezonie zostaną oddane 

do użyt ku. – Znaw cy mó wią, że po - 

dob nych tras nie ma. Dłu gie, pięk ne 

tereny, widoki. Planujemy otwarcie sezonu 

17 grudnia Biegiem Pierwszego Śniegu 

w Banicy – zachwala pani wójt. 

To kolejny element na mapie podgorlickich 

atrakcji. W przygotowaniu są trasy 

crossowe. Beskid Gorlicki oznakował 

setki kilometrów tras na potrzeby turystyki 

konnej, łącząc Małopolskę z Podkar 

pa ciem. Gmi na le ży na zna nym 

Szla ku Ar chi tek tu ry Drew nia nej. Naj - 

bar dziej zna ny obiekt, z li sty UNE SCO, 

to ko ściół w Sę ko wej. Ale ko lej ne już 

czekają na wpis do obiektów dziedzictwa 

kulturowego. 

A teraz Małgorzata Małuch zapaliła 

się do projektu rewitalizacji uzdrowiska 

Wapienne. Jego historia sięga wojen napoleońskich, 

kąpiele w wodach mineralnych 

siarkowo-wodorowych oraz okłady 

z borowin pomagają chorym na reumatyzm 

i go ściec, ale od dzie sią tek lat 

ośrodek ledwo zipał. To po prostu wieś. 

Pierwsze inwestycje zaczął prywatny inwe 

stor: zbu do wał kom pleks ba se nów, 

właśnie otworzył grotę solną z małymi 

tę żnia mi, wkrót ce ru szy no wo cze sny 

dom noc le go wy. A gmi na po zy ska ła 

prawie 6 mln zł na budowę nowej infrastruktury. 

W 2012 roku uruchomi Dom 

Zdrojowy, Pijalnię wód oraz Promenadę 

Napoleońską wraz z dwoma dużymi 

ogrodami Laury i Marysieńki. – Na głuchej 

wsi ro bi my per łę uzdro wisk – Wa - 

pienne. Klient jest, przyjeżdżają goście 

z Tarnowa, Dębicy i z Podkarpacia, bo 

najbliższe uzdrowiska mają w Iwoniczu 

i Rymanowie – zachwala wójt Sękowej. 

Niedaleko są wsie połemkowskie, tylko 

dwie w gmi nie – Bo da ki i Bart ne, ale 

ta ostatnia to prawdziwa perełka. Organizuje 

Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny 

„Świat pod Kyczerą”, 

na który w tym roku przyjechały setki 

gości z całego świata. Po gliniastych ulicach 

zagubionych między górami spacerowali 

i degustowali łemkowskie 

specjały Meksykanie w sombrerach, kolorowo 

odziane Indonezyjki i Tajki, Kurdowie 

i Syryjczycy w arabskich 

chustach, czarne piękności z Republiki 

Budowa infrastruktury 

ma pomóc ściągnąć inwesto 

rów. Są już pierw si, 

zainwestowali w ośrodek 

narciarski na Magurze 

Małastowskiej. 

Zielonego Przylądka w bajecznych spódnicach, 

Rosjanie i Serbowie w ludowych 

strojach… długo by wymieniać. – Będziemy 

rozwijać tę imprezę, tam powinno 

przyjechać 10 tysięcy ludzi a nie kilka 

– planuje Małuch. – Społeczność tych 

wiosek jest bardzo zintegrowana i chętna 

do współpracy. Gdyby chcieli mieć 

dwujęzyczne nazwy, byłyby już dziś, ale 

uzna li, że to jesz cze nie jest ten czas. 

Fakt, na ra zie w Sę ko wej jest czas 

Małgorzaty Małuch. A za cztery lata ten 

czas mo że ją wy nieść z pod gor lic kiej 

wsi na ul. Wiej ską w War sza wie. 

Do parlamentu. 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ 

Zdję cia: Wa cław Ku bi niec


48 SĄDECZANIE 


Kredens z Buczacza 

Mieszkanie na piętrze, jednej z piękniejszych w mieście, dobrze 

znanej sądeczanom stylowej, secesyjnej kamienicy Remich 

na rogu ulicy Narutowicza i placu św. Kazimierza zajmuje Ludmiła 

Remi, z domu Kosturkiewicz, wdowa po architekcie powiatowym 

Zenonie II Adamie Remim, któremu nasze miasto 

zawdzięcza wiele wspaniałych budowli. 

Lud mi ła Re mi 

Mieszkanie jest pełne obrazów, 

antyków, książek i bibelotów. 

Takich mieszkań 

– mu ze ów już nie ma 

za wiele w Sączu. W salonie króluje dębowy 

kredens z Buczacza i fortepian. 

Gospodyni jest pełna wdzięku i serdeczności, 

tak charakterystycznej dla kresowych 

Polaków, pomimo sędziwego 

wieku nie opuszcza ją znakomita pamięć. 

Pewnego październikowego poranka 

pani Ludmiła przyjęła dziennikarza „Sąde 

cza ni na”, w roz mo wie asy sto wał 

wnuk Bar tek, czy li Ze non IV Bar tosz 

Remi. W życiorysie Ludmiły Remi odbijają 

się powikłane losy Polaków w zeszłym 

wie ku. Po słu chaj my opo wie ści 

Starszej Pani. 

*** 

W ja ki spo sób tra fi ła Pa ni do No we - 

go Są cza 

– Po cho dzę z Bu cza cza, pięk ne go, 

kre so we go mia stecz ka po ło żo ne go 

przed wojną w województwie tarnopolskim. 

Bu czacz le ży nie da le ko Za lesz - 

czyk, nad Stry pą, któ ra wpły wa 

do Dnie stru. W Bu cza czu stoi ra tusz, 

perła architektury rokokowej, zaprojektowany 

przez włoskiego mistrza Bernarda 

Meretyna. Przed wojna uczyliśmy się 

w szko le, że to naj pięk niej szy ra tusz 

w Polsce, obok poznańskiego. Mojego 

ojca Franciszka Kosturkiewicza bolszewicy 

aresztowali we wrześniu 1939 roku. 

O dru giej w no cy za stu ka li 

do na szych drzwi i już wię cej oj ca nie 

zo ba czy łam. Mój oj ciec miał sklep wę - 

dliniarski i zatrudniał chłopaków. Miał 

też tro chę po la, no to So wie ci uzna li go 

za pomieszczika, ziemianina, a że jeszcze 

należał do Sokoła i z Sokołami jeździł 

na ćwi cze nia do Czer nio wiec, co 

so bie bar dzo chwa lił i by ło dla nie go 

bar dzo wa żne, no to ja ko pol ski pa trio ta 

był w oczach bol sze wi ków wro giem 

Związku Sowieckiego. Mama Stefania, 

też w So ko le pra co wa ła, udzie la ła się 

przy organizacji różnych imprez. 

Co się sta ło z oj cem 

– Wywieźli go najpierw do Tarnopola, 

jeź dzi łam tam, że by mu po dać pacz - 

kę. Bolszewicy paczkę wzięli, czy mu 

da li – nie wiem. Mó wi li: „Na co mu 

pacz ka – my mu jeść da je my”. W Bu - 

czaczu chodziłam się dopytywać, kiedy 

oj ca wy pusz czą. Od po wia da li: „Pusz - 

czą, pusz czą, cha zjaj ka nie boj sa”. Wy - 

wieźli ojca aż pod Archangielsk, mama 

pisała listy i odpisali, że z Archangielska 

wyszedł w stronę Buzułuku, gdzie 

się kierowali Polacy, którzy po układzie 

Sikorski – Majski szli do armii Andersa, 

aż z Kam czat ki się scho dzi li, ale oj - 

ciec nie doszedł. Dowiedzieliśmy się, że 

zachorował śmiertelnie na dżumę i pochowali 

go gdzieś pod Samarkandą. 

Jak wy glą da ło roz sta nie z Kre sa mi 

– W Buczaczu przez dwa lata chodziłam 

do szkoły sowieckiej i tam zrobiłam 

sowiecką maturę, bo przed wojną skończyłam 

czwartą klasę gimnazjalną i miałam 

iść na dwa la ta do li ceum. Więc oni 

to uzna li, że mnie bra ku je dwa la ta 

do matury. I mam takie świadectwo matu 

ral ne, z jed nej stro ny po ro syj sku, 

a z drugiej po polsku. Dyrektorem szkoły 

był Rosjanin, pamiętam jak zdawałam 

tą ruską maturę. Przy tablicy rozwiązywało 

się zadania matematyczne. I żeby 

mi się po wio dło, to wzię łam na eg za min 

medalik Matki Boskiej, który ściskałam 

w lewej ręce. I tak stoję przy tej tablicy 

i rozwiązuje zadanie, nawet mi to dosyć 

idzie, aż rap tem wy pa dła mi kre da i za - 

miast tą wol ną rę ką ją pod nieść z pod ło - 

gi, to otwie ram tą dru gą i wy padł mi


GRUDZIEŃ 2011 SĄDECZANIE 49 

me da lik, a tu ru ski dy rek tor stoi. Tak 

strasz nie się zde ner wo wa łam, szyb ko 

pod no szę me da lik, cho wam za sie bie, 

a on mówi: Ludeczka, Ludeczka, niczewo, 

niczego. Jakoś to powiedział po rosyj 

sku, że on też wie, co to jest me da lik 

i co dla Po la ków zna czy. 

Jak się ukła da ło Po la kom współ ży - 

cie z Ukra iń ca mi 

– W samym Buczaczu nie było podczas 

wojny napadów banderowskich, bo 

w mieście stało wojsko niemieckie, ale 

wko ło strasz ne rze czy się dzia ły. Pa mię - 

tam, to jesz cze by ło za pol skich cza sów, 

przed 1939 ro kiem, jak na świę to Jor da - 

na Ukraińcy wyszli z cerkwi z feretrona 

mi i sztan da ra mi. Miesz ka li śmy 

przy głównej drodze, procesja przechodziła 

koło naszego domu, więc naturalnie 

wy le cie li śmy na ga ne czek 

i słuchaliśmy jak oni śpiewają: Smert, 

smert Polakom i proklatuje komunie, to 

znaczy, że Polacy i przeklęta komuna, to 

byli jednakowi wrogowie dla nich. Tak 

śpie wa li, a na cze le pro ce sji szedł ich 

du chow ny, nie śli krzyż, im to nic nie 

przeszkadzało. Tej piosenki ukraińskiej 

ni gdy nie za po mnę. Ale tak na co dzień, 

nie mo gę po wie dzieć, ży ło się zgod nie, 

nie było przed wojną konfliktów. Koło 

nas mieszkało dwóch kowali. Jeden był 

Polakiem, a drugi Rusinem, choć pochodzi 

li z tej sa mej ro dzi ny. Wte dy nie mó - 

wi ło się Ukra iniec, lecz Ru sin. 

Kie dy przy je cha li ście do No we go 

Są cza 

– Z Buczacza wyjechaliśmy z matką 

i młod szym o dwa la ta bra tem jesz cze 

podczas okupacji niemieckiej. Najpierw 

trafiliśmy do Bytomia, bo tam pracowała 

moja nauczycielka z Buczacza, która 

mnie zwerbowała do harcerstwa. A potem 

pojechaliśmy do Rytra. Profesor Irena 

Ha sko z Bu cza cza, ab sol went ka 

Sor bo ny, któ ra uczy ła nas pol skie go 

i francuskiego, miała tutaj siostrę Zofię 

Szepczyńską, żonę nadleśniczego, który 

pracował w Rytrze u Stadnickich. Pan 

Wywieźli ojca aż pod Archangielsk, 

mama pisała 

listy i odpisali, że z Archangielska 

wyszedł 

w stronę Buzułuku, gdzie 

się kierowali Polacy, którzy 

po układzie Sikorski 

– Maj ski szli do ar mii 

Andersa, ale ojciec nie 

doszedł. 

Szepczyński też został zmobilizowany 

we wrze śniu 1939 ro ku i prze by wał 

w niewoli niemieckiej, a jego żonie pozwolili 

mieszkać z dwójką synów w leśni 

czów ce. Pa mię tam, jak zbie ra łam 

szysz ki w le sie. Niem cy tam nie pod - 

chodzili, bo bali się partyzantów. A raz 

zbieraliśmy z koleżanką borówki na Hali 

Ko niecz nej, bo trze ba by ło z cze goś 

żyć, gdy na raz z la su wy szło dwóch par - 

tyzantów. Byli ubrani w jasne spodnie 

i białe bluzy, mieli karabiny. – A co wy 

tu robicie – pytają. – Zbieramy borówki, 

nie wi dzi pan – mówimy. – Nie je stem 

ża den pan, tyl ko ofi cer pol ski. Wypytali 

nas, gdzie mieszkamy i puścili wolno: 

– Bo ko mu o nas po wie cie, wy też się 

Niemców boicie. 

Jak się Pa ni wte dy No wy Sącz 

spodo bał 

– Po ta kim Bu cza czu, to Sącz się wy - 

da wał mia stem nie by le ja kim, choć Bu - 

czacz miał aż trzy mo sty, bo ta Stry pa tak 

się wije malowniczo wokół góry Fedora. 

A ja przed wojną, jak wyjeżdżałam gdzieś, 

to na har cer skie obo zy, a nie do mia sta. We 

Lwo wie by łam tyl ko raz z mat ką i bra tem, 

i to dlatego, że bratu mieli wyłuskiwać 

migdałki, taka to była wyprawa. 

Jak Pa ni się po zna ła z przy szłym 

mę żem 

– Ta pani Szepczyńska była zaprzyjaźniona 

z Kowalczykami z Rytra, którzy 

z kolei mieli syna na stancji u matki 

mojego przyszłego męża w Nowym Sączu. 

Gdy skoń czy ła się woj na, to ja też 

chciałam z bratem zamieszkać na tej 

stancji, bo trzeba było dokończyć szkołę, 

gdyż tej sowieckiej dziesięciolatki nie 

chciano mi uznać. Przychodzę pewnego 

dni po wojnie do pani Marii Remiowej 

i jej córka Aurelia przedstawia mi swojego 

brata, który stał w takim wypłowiałym 

polowym mundurze pod piecem. 

– To jest Ze nek, wczo raj wró cił z nie wo li 

niemieckiej, a to jest Ludka z Buczacza 

– przedstawia nas. – O, z Buczacza, a ja 

byłem w Buczaczu, kiedy studiowałem 

architekturę we Lwowie – powiedział Zenek 

i tak się za czę ła na sza zna jo mość. 

Pobraliśmy się w tym samym 1945 roku,




bar dzo szyb ko to po szło. Mąż był du żo 

star szy, on z 1905 ro ku, a ja z 1922, mie - 

dzy na mi by ło 17 lat ró żni cy. Ze non był 

architektem, bardzo cenionym, ludzie 

w Sączu pamiętali jego ojca, też Zenona. 

Mąż miał już przed woj ną do ko na - 

nia. Po woj nie za trud nił się w urzę dzie 

miejskim, a później pracował w powiecie 

przy Kazimierzu Węglarskim. To były 

czasy eksperymentu sądeckiego, 

kiedy pomimo istnienia partii i socjalizmu 

próbowano w Sączu różne dobre 

rzeczy robić i wiele się udawało. Z Węglarskim, 

przewodniczącym prezydium 

Powiatowej Rady Narodowej bardzo dobrze 

ze so bą ży li, mie li so bie za wsze du - 

żo do powiedzenia, mąż uważał, że 

Węglarski to nie jest żaden komunista, 

tylko sądecki patriota. Mąż dużo jeździł 

po okolicy, projektował i budował. Pracy 

mu nigdy nie brakowało. Mieliśmy 

mnóstwo znajomych. W naszym domu 

bywał na przykład ksiądz Nitka z Paszyna, 

gdzie mąż przed woj ną za pro jek to - 

wał ko ściół. Nie ste ty, mąż zmarł w 1967 

roku, w wieku 62 lat i zostałam sama. 

Przychodzę pewnego dni 

po wojnie do pani Marii 

Remiowej i jej córka 

Aurelia przedstawia mi 

swojego brata, który stał 

w takim wypłowiałym 

polowym mundurze pod 

piecem. 

Naj star szy syn miał wte dy 11 lat, dru gi 

był o dwa la ta młod szy, a cór ka o pięć. 

Nigdy nawet nie pomyślałam, aby powtórnie 

wyjść za mąż. Pracowałam 

przez wiele lat w biurze Terenowego Zespołu 

Usług Projektowych, przyjmowaliśmy 

zamówienia na projekty, 

sprzedawaliśmy typowe projekty. Nie 

nu dzi łam się, przez 15 lat, do 1990 ro ku 

prowadziłam sekretariat Stowarzyszenia 

Architektów Polskich. Udało mi się trójkę 

dzieci wykształcić. Zenon jest architektem, 

mieszka w Zakopanem, Jacek 

REMI – DYNASTIA SĄDECKICH ARCHITEKTÓW 

Walenty Remi (1842–1998), protoplasta rodu, mistrz tapicerski o zainteresowaniach 

społecznych. 

Zenon I Adam Remi (1873–1924) ukończył c. k. Państwową Szkołę Przemysłową – Dział 

Budowlany we Lwowie, budowniczy miejski w Nowym Sączu w latach 1904–1919, zaprojektował 

szereg obiektów publicznych i domów mieszkalnych, m.in. kamienice: Sternów, 

Persów, Kirschnerów, Kopczyńskich, Zielińskich, Wilkoszów, Rossmanithów, Morawskich 

i Świeżów i własną kamienicę przy Placu św. Kazimierza, nadbudowę I piętra Sokoła, 

dworki w Klęczanach i Gorzkowie, zrobił rekonstrukcji dworku w Zyszycach, stanicę harcerską 

w Kosarzyskach, współpracował z prof. Teodorem Talowskim przy projekcie kościoła 

św. Kazimierza w Nowym Sączu, był autorem rekonstrukcji Zamku Starościńskiego 


Zenon II Marian Remi (1905–1967) ukończył architekturę na Politechnice Lwowskiej, 

harcerz, ranny w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku, więziony do lutego 1945 roku 

w oflagu w Woldenbergu. Długoletni architekt powiatowy (1945–1961), a następnie naczelny 

inżynier Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich, zorganizował pracownię projektową 

„Miastoprojekt – Kraków” w Nowym Sączu. 

W 1934 roku wygrał konkurs na projekt Szkoły Handlowej w Nowym Sączu (obecnie 

Zespół Szkół Ekonomicznych), jego dziełem są kościoły w Paszynie i Białej Niżnej, szkoły 

w Podegrodziu, Złockiem, Rytrze, wiele kamienic w Nowym Sączu, nadzorował też odbudowę 

Baszty Kowalskiej w 1947 roku i muru obronnego w rejonie zamku. 

Zenon III Andrzej Remi (ur. 1946 r.) ukończył architekturę na Politechnice Krakowskiej, 

mieszka w Zakopanem. Architekt i malarz (malarstwa uczył się pod kierunkiem Ewy Harsdorf 

w Domu Kultury Kolejarza), projektował m.in. ołtarz papieski w Starym Sączu. 

Zenon IV Bartłomiej Remi (ur. 1973), ukończył wydział architektury Politechniki Krakowskiej, 

pracuje w biurze projektowym w Dublinie. 

– doktorem leśnictwa, mieszka w Poznaniu, 

a Ania architektem – urbanistą, 

mieszka w Kielcach. Dzieci dobrze się 

uczyły i nie były wymagające. Dostawały 

stypendia na studiach. A Jacek dość 

wcześniej próbował coś dorobić. 

I to Pa ni zde cy do wa ła, że naj star szy 

syn Ze non pój dzie w śla dy oj ca 

i dziad ka, też Ze no nów i zo sta nie ar - 

chi tek tem 

– On sam zdecydował, Zenek od małego 

rysował, mam mnóstwo różnych jego 

albumików z dzieciństwa, choć wtedy 

pił ka no żna by ła dla nie go rów nie wa żna 

jak architektura. Od razu wiadomo było, 

że Ze nek mu si być ar chi tek tem i tak się 

stało. Ta sama historia powtórzyła się 

później z wnukiem Bartkiem. 

Czy po do ba się Pa ni dzi siej szy No wy 

Sącz 

– O tak, po ko cha łem to mia sto, 

miesz kam tu od 1945 ro ku, po ty lu la - 

tach chy ba się już mo gę na zy wać są de - 

czan ką Wszyst ko mi się w Są czu 

po do ba, znam tu ka żdy ka mień, a naj - 

bardziej kościoły. Ulubiony mój kościół 

to świę te go Ka zi mie rza, bo naj bli żej, 

więc trud no że by by ło ina czej, ale lu bi - 

łam się też bardzo pomodlić w kościele 

oj ców je zu itów przed ob ra zem Mat ki 

Bożej Pocieszenia. Kościół farny też jest 

piękny, mąż przebudowywał jego wieże, 

ale ta ki du ży, tro chę chłod ny, a u je - 

zu itów jest tak cie pło i przy tul nie. 

Któ ry współ cze sny obiekt ar chi tek - 

to nicz ny by Pa ni wy ró żni ła 

– Nie chcę oce niać, niech to fa chow - 

cy ro bią. Po do ba mi się pięk nie od no - 

wio ny i roz bu do wa ny gmach So ko ła, 

ładna jest dobudowana galeria, choć taka 

nowoczesna. Byłam na jej otwarciu, 

roz ma wia łam z ar chi tek tem, któ ry to 

projektował. Staram się wychodzić z domu, 

nie bo ję się scho dów, dzię ki tym 

scho dom mam zdro we ko la na. Ko rzy - 

stam z ró żnych za pro szeń na kon cer ty 

i wer ni sa że i in ne im pre zy kul tu ral ne, 

których w naszym mieście nie brakuje. 

Sama sobie sprzątam, robię zakupy, jestem 

w pełni samodzielna. Mam kochają 

cą ro dzi nę: tro je dzie ci, pię cio ro 

wnucząt i siedmioro prawnuków. Dbają 

o mnie, odwiedzają mnie często albo zabierają 

do siebie, codziennie ktoś dzwoni, 

nie czu ję się sa mot na. 

Roz ma wiał HEN RYK SZEW CZYK



90. urodziny Marii Podgórskiej 

Ad mul tos annos! 

21 listopada 90. rocznicę urodzin 

obchodziła Pani Maria 

Podgórska, córka sądeckiego 

generała Józefa Gizy i Wiktorii 

Szkaradek. 

Urodzona w Nowym Sączu, aż 

do momentu przeniesienia ojca 

do Iwieńca na stanowisko 

do wód cy VI ba onu Kor pu su 

Ochro ny Po gra ni cza, uczęsz cza ła 

do miej sco we go za kła du na uko we go, 

tzw. Ciuciubabki. W następnych zaś latach 

jej edukacyjne itinerarium wiodło 

przez miejsca związane z kolejnymi etapami 

służby Józefa Gizy, aby zakończyć 

się zdaną z wyróżnieniem maturą w Katowicach 

tuż przed wybuchem II wojny 

światowej. Była to więc normalna droga 

życiowa oficerskiej córki, której ukoronowaniem 

miały być studia prawnicze 

w Uniwersytecie Jagiellońskim. 

Wszystkie te plany zostały pokrzyżowa 

ne przez woj nę. Naj star szy brat Mie - 

czy sław po legł pod Ra dło wem, Jó zef 

Giza przeszedł granicę, aby dalej wal - 

czyć, a Ma ria zna la zła się na gle w ro li 

je dy nej ży wi ciel ki po zo sta łej ro dzi ny 

w osobach matki Wiktorii i młodszych 

bra ci Ka zi mie rza i Ta de usza. Pod ję ła 

pracę w starostwie powiatowym w Nowym 

Są czu, jed no cze śnie wstę pu jąc 

w sze re gi Ar mii Kra jo wej, gdzie ja ko 

łączniczka ps. Maja wykonywała tyleż 

niebezpieczną co prozaiczną pracę przerzu 

ca nia ma te ria łów kon spi ra cyj nych 

na ró żne skrzyn ki kon tak to we, w tym 

do domu rodziny Zgórniaków w Gorlicach. 

Często trasę tę pokonywała na rowerze, 

wioząc materiały ukryte w rurze 

kierownicy. Pozostawała też w bliskim 

kontakcie konspiracyjnym z porucznikiem 

Straży Pożarnej Stanisławem Maza 

nem, dzia ła ją cym w Sta rym Są czu 

w ra mach kon spi ra cyj nej or ga ni za cji 

„Skała” i rozstrzelanym potem w Męcinie. 

Za swoją pracę podziemną wiele lat 

po wojnie otrzymała Krzyż Armii Krajowej 

i stopień podporucznika AK. 

Po wojnie nie zarzuciła idei prawniczych 

studiów wyższych, zaliczając kilka 

semestrów na Uniwersytecie Jagiellońskim. 

Jednak na przeszkodzie 

w ukończeniu studiów stanęła znów 

sprawa pomocy rodzinie w Nowym Sączu 

w ciężkiej sytuacji powojennej 

i związana z tym konieczność podjęcia 

pracy zarobkowej. Po powrocie do rodzinnego 

miasta Maria Podgórska, posiadająca 

świetne przygotowanie 

językowe, nauczała języków obcych 

(niemieckiego, angielskiego i łaciny), 

pracując jednocześnie w Rejonie Dróg 

Publicznych w Nowym Sączu. Spod jej 

ręki wyszło wielu prominentnych dziś 

uczestników życia publicznego, znanych 

prawników, dziennikarzy, duchownych, 

menadżerów i lekarzy. Natomiast 

w swym macierzystym zakładzie pracy 

Pani Maria była w 1980 r. współzałożycielką 

zakładowej organizacji NSZZ Solidarność. 

W chwilach odpoczynku 

najbardziej ceniła dobrą książkę i grę 

w brydża, szczególnie z sądeckimi jezuita 

mi, by wy mie nić tu tak czci god nych 

ojców jak Felicjan Machajski, Tadeusz 

Michalik, Henryk Sokołowski czy Władysław 

Augustynek. 

W tak pięk nym wie ku Ma ria Pod gór - 

ska po zo sta je po sta cią ob da rzo ną 

ogrom ną eru dy cją, wiel ką by stro ścią 

umysłu i doskonałą pamięcią, do czego, 

W tak pięk nym wie ku 

Ma ria Pod gór ska po zo - 

sta je po sta cią ob da rzo ną 

ogrom ną eru dy cją, wiel - 

ką by stro ścią umy słu 

i do sko na łą pa mię cią, 

do cze go, jak za wsze pod - 

kre śla, przy czy ni ła się 

na uka ła ci ny. 

jak za wsze pod kre śla, przy czy ni ła się 

nauka łaciny. Przebywając w jej przypomi 

na ją cym ma łe mu zeum do mu prze - 

nieść się mo żna w in ną epo kę, 

od dy cha jąc Pol ską cza su Pił sud skich 

i Wieniawów. A więc, życząc Dostojnej 

Ju bi lat ce jak naj lep sze go zdro wia, za - 

kończmy w duchu łacińskim: Tibi, nunc 

nonagesimum diem natalem celebranti, 

ad mul tos an nos! 

(RED)




Prawda 

i dobro 

Rozmowa prof. JÓZEFEM HAŁASEM, 

sądeczaninem, wybitnym malarzem 

abstrakcjonistą, nestorem wrocławskiej 

Akademii Sztuk Pięknych 

Ja kie są Pa na Pro fe so ra naj dal sze wspo mnie nia 

– Z Przetakówki. Mieszkaliśmy wtedy na ulicy Kraszewskiego 

u pana Kiełtyka. Mieliśmy na ulicy, jako pierwsi radio! 

Pa mię tam ra dio w oknie otwar tym, krze sła na ze wnątrz, 

sąsiedzi, słuchaliśmy wtedy „Lwowskiej Fali”. Dwa tygodnie 

przed wielką powodzią w roku 1934, kiedy woda dochodziła 

do wysokości Gęsich Plant, linia kolejowa na nasypie była zala 

na, ta kże uli ca Kra szew skie go – prze pro wa dzi li śmy się 

do Sta rej Ko lo nii. Miesz ka li śmy przy uli cy Pod ha lań skiej 

pod nu me rem 27, je że li się nie my lę. W tym sa mym do mu, 

w drugiej połowie, mieszkał pan Nawrocki, stolarz, na rogu 

prze czni cy pan Muc, ma szy ni sta, któ re go ob ra zy olej ne 

na dykcie – kwiaty – sprzedawane były pod Konsumem, czyli 

pod Domem Robotniczym. Naprzeciwko nas mieszkała pani 

Zalewska, obok Jan Główczyk, który był moim rówieśnikiem. 

W III klasie pisaliśmy listy do szkoły na Polesiu – on pisał, ja 

ilu stro wa łem. Przed na szym do mem stał wiel ki kasz tan 

a w ogródku były dwie jabłonie, wspaniałe antonówki, które 

podkradałem z piwnicy, idąc do szkoły. W Kolonii zacząłem 

chodzić do szkoły podstawowej imienia Władysława Jagiełły 

przy ulicy Batorego. Mieszkałem z rodzicami, trzema siostrami 

i bra tem do ma tu ry w 1948 ro ku. 

Jak za pa mię tał Pan Pro fe sor tę spo łecz ność, któ ra ży ła 

nie ja ko w en kla wie, któ rej rytm wy zna cza ła sy re na ko - 

le jo wa i roz kład jaz dy PKP 

– Powiem na przykładzie ojca. Był szarym, szeregowym 

pracownikiem Warsztatów Kolejowych. Był częściowo inwalidą. 

Miał wiele zainteresowań i talentów. Śpiewał w chórze 

przy kościele ojców jezuitów, a w Domu Sodalicji przy ulicy 

Świętego Ducha, gdzie była sala teatralna, grał jakieś role. Dla 

chóru kościelnego robił piękne nuty, często rękami mojego 

o cztery lata starszego brata. Dodawał coś do tuszu lub atramentu, 

żeby nie wysychał, z papierka na nuty zdmuchiwał pozłotkę: 

złotą, czerwoną lub niebieską, nuty mieniły się tęczą. 

Mój ojciec potrafił grać na skrzypcach i klarnecie, był fotoamatorem, 

lubił majsterkować w drewutni. Był też nałogowym 

węd ka rzem. Z bra tem ła pa li śmy po lne ko ni ki, jęt ki, 

żab ki, chra bąsz cze. Z oj cem jeź dzi li śmy na węd ko wa nie 

Jozef Hałas skończył malowanie ostatniego obrazu 

nad Poprad do Żegiestowa, Piwnicznej czy Rytra. W niedzielę 

do Krynicy, mieliśmy na rok 12 biletów darmowych. Z tego 

okresu pamiętam Nikifora. 

Jak Pan Pro fe sor za pa mię tał wy buch woj ny 

– Ewakuacja przed frontem do Stanisławowa, później przyjazd 

do Prze my śla. Za mknię ta gra ni ca. Sie dem mie się cy 

mieszkaliśmy na korytarzu w klasztorze ojców reformatorów. 

Spaliśmy na kamiennej podłodze, zapamiętałem wyprawy o 4 

rano po chleb do Bakończyc pod Przemyślem. Po otwarciu 

granicy sowiecko-niemieckiej wróciliśmy 23 maja 1940 roku 

do No we go Są cza, do Ko lo nii. Po tem oku pa cja. Pa mię tam 

wyprawy na wieś po żywność z najstarszą siostrą, która przyjechała 

z przymusowych robót w Niemczech i ukrywała się. 

W południe nosiłem ojcu obiad do Warsztatów Kolejowych, 

przechodząc przez most nad torami. Wstępowałem na dworzec. 

Pamiętam duże obrazy Cieczkiewicza. Zachwycaliśmy 

się nimi z bratem. W 1945 roku, kiedy Niemcy wycofywali 

się, chowaliśmy się do piwnicy. Stacja kolejowa była punktem 

stra te gicz nym i by ła moc no ostrze li wa na. Zbie ra li śmy 

niewypały granatników aż ten skład odkryła mama i kazała 

mi to wy rzu cić.



Co by ło da lej 

– Po wojnie przyspieszone gimnazjum i liceum. Tak w czasie 

okupacji, jak i w szkole malowałem akwarele. Profesor ry - 

sun ków, pan Mie czy sław Bo ga czyk, prze wi du jąc mo ją 

przyszłość, radził: „Panie kolego, niech pan idzie studiować 

architekturę”. Sam był rzeźbiarzem i pewnie nie życzył mi losu 

malarza. Architektura, to była lepsza przyszłość. 

Rósł Pan Profesor w pokoleniu dzieci, które przeżyły wojnę. 

Jak w takiej rzeczywistości można szukać piękna 

– Przy to czę dwa przy pad ki do ty czą ce mo ich po cząt ków 

ma lar stwa. W cza sie oku pa cji na pi sa łem do wuj ka, za kon - 

ni ka klasz to ru bo ni fra trów w Kra ko wie, że by mi przy słał 

pocz tów ki z wi do ka mi Kra ko wa. Prze ry so wu jąc, pró bo wa - 

łem ma lo wać. Wu jek przy je chał do nas na wa ka cje i mó wi: 

„Cie szę się, że po ma gasz ro dzi com”, bo my ślał, że sprze - 

da ję swo je ob raz ki. Za prze czy łem, bo ja te ma lun ki roz da - 

wa łem. „To ty się ba wisz w lor da, za miast po ma gać 

ro dzi com!” – obu rzył się wu jek. Z przed woj ny – pa mię - 

tam – przy cho dził do nas Ja nek Szysz ka, ma larz po ko jo wy, 

sko czek nar ciar ski, w cza sie woj ny – ku rier, nasz da le ki 

krew ny, roz kła dał na sto le far by olej ne, pędz le i na dyk cie 

ko pio wał wi do ki z pocz tó wek. Ja mu to wa rzy szy łem, wy - 

ko rzy stu jąc reszt ki farb z pa le ty ma lo wa łem ni mi oło wia ne 

ko ni ki. Za pach tych farb pa mię tam do dziś. Gdzieś w pierw - 

szej lub dru giej kla sie mie li śmy lek cje ry sun ków w „Ciu - 

ciu bab ce”. Pro wa dzi ły je li ce alist ki, przy go to wu ją ce się 

do za wo du na uczy cie la. Pa mię tam, że ry so wa łem bo cia - 

na kred ka mi. Te pa nien ki się za chwy ca ły! Chy ba gdzieś 

w trze ciej kla sie pan dy rek tor Bia ło skór ski po wie dział, że 

mo gę do stać sty pen dium. By li śmy z oj cem w Kra ko wie 

w Ole an drach – ja z te ką ry sun ków. Pa rę mie się cy 

przed woj ną dy rek tor mnie we zwał i do sta wa łem srebr ne 10 

zło tych! Mó wi ło się – „Sty pen dium Jó ze fa Pił sud skie go”. 

Po woj nie w li ceum imie nia Chro bre go ro bi łem afi sze ogło - 

szeniowe. Moje pozaszkolne zainteresowania kładły się cieniem 

na nie któ re przed mio ty. Pa mię tam, jak pro fe sor Se jud 

z ma te ma ty ki na pi sał ja kieś zda nie na ta bli cy i mó wi: 

„Do roz wią za nia po pro si my Ha ła sa” – szyb ko jed nak zre - 

zy gno wał – „Nie, nie, on nie bę dzie wie dział”. Kla sa 

w śmiech. „Z cze go się śmie je cie ba ra ny – on przy naj mniej 

ma in ne za in te re so wa nia, a wy co”. Te za in te re so wa nia to 

ma lo wa nie i har cer stwo. Bar dzo by łem za an ga żo wa ny 

w harcerstwo. Najpierw byłem „Wodzem” gromady zuchów 

na ko lei, póź niej „Na miest ni kiem”. Mia łem oko ło 10-11 

dru żyn zu cho wych. Kie dy har cer stwo za czę to stop nio wo 

eli mi no wać – bar dzo to prze ży wa łem. 

PROF. JÓ ZEF HA ŁAS 

Uro dził się 7 stycz nia 1927 ro ku w No wym Są czu. W 1949 ro ku 

przybył do Wrocławia, gdzie rozpoczął studia w Państwowej Wyższej 

Szkole Sztuk Plastycznych (obecnie ASP im. Eugeniusza Gepperta), 

początkowo rozwijając swoje zainteresowania związane 

z impresjonizmem i rzeźbą Rodina. Dyplom z malarstwa w pracowni 

prof. Eugeniusza Gepperta uzyskał w 1954 roku. W tym samym 

cza sie wstą pił do ZPAP, w któ rym peł nił m.in. funk cję człon ka 

Zarządu Głównego Sekcji Malarskiej. Brał udział w przełomowej 

Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki w Warszawie Arsenał’55. 

Współtwórca Grupy X (1956) i członek grupy Szkoła Wrocławska 

(od 1967 roku zwanej jako Grupa Wrocławska). 

W latach 1958–2001 związany pracą dydaktyczną z PWSSP (przerwa 

w latach 1962–1967 – pedagog w Liceum Sztuk Plastycznych 

we Wrocławiu), gdzie utworzył Katedrę Kształcenia Ogólnoplastycznego 

na Wydziale Architektury Wnętrz i Projektowania Plastycz 

ne go (opie kun do 1980 r.). W 1971 r. ar ty sta uzy skał ty tuł 

docenta. W latach 1984–1985 pełnił funkcję prorektora PWSSP, 

a 1985 objął katedrę Malarstwa na Wydziale Malarstwa i Rzeźby 

(prze rwa w la tach 1990–1996). W 1988 ro ku uzy skał sto pień pro - 

fesora nadzwyczajnego oraz stał się członkiem Rady Wyższego 

Szkolnictwa Artystycznego – do której należał do 1996 roku. 

W 1990 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Laureat licznych 

nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki za działalność dydaktyczną. 

Ma w dorobku ponad 300 wystaw indywidualnych 

i zbiorowych.




A jak wyglądały studia Pana Profesora Pokolenie, które 

przeżyło wojnę, musiało ją stopniowo odreagować. Otrząsnąć 

się, uwolnić świadomość od dramatu. Zacząć postrzegać 

nową rzeczywistość. Jak dawaliście sobie z tym radę 

– Na studia poszedłem z entuzjazmem do impresjonizmu. 

Kolor mnie fascynował, podświadomość pracowała jednak 

w ponurych barwach. Profesor Geppert, który nas prowadził 

– w jego obrazach podziwiałem profesjonalizm – zwracał nam 

uwa gę, że na sze pra ce są ciem ne i sza re. To wy ni ka ło rów - 

nież z oto cze nia. Wro cław był w gru zach. Szyb ko jed nak po - 

ja wił się ży wy ko lor. W tym cza sie po lu bi łem i za czą łem 

stopniowo ulegać malarstwu o tematyce dziecięcej i pejzażowi. 

Za chwy ca łem się Ma kow skim i Pie te rem Bru eghe lem. 

Ale największe wrażenie zrobiły na mnie „płótna domowe” 

mojego kolegi z roku Waldemara Cwenarskiego, malowane 

poza uczelnią. Kolega studiów nie skończył, zmarł na IV roku. 

Ale wracając do koloru. Stopniowo zaczynałem ograni - 

czać jego ekspresję. Kolor zaczął występować przemiennie. 

Intuicyjne zainteresowanie się malarstwem dzieci, pozwoliło 

mi zdobywać świadomość plastyczną. 

Ka żdy ar ty sta za nu rzo ny jest w swój czas. Był so cre - 

alizm, pro mu ją cy awans spo łecz ny kla sy ro bot ni czej. 

Czy miał Pan Pro fe sor zle ce nia na ten te mat 

– Moi profesorowie, którzy liczyli się w malarstwie nie ulegali 

socrealizmowi. Ja studiowałem naturę, jakby od początku 

nie ule ga jąc mo dom czy na ci skom. Ma lo wa łem so bie 

a muzom! Chociaż raz w PRL – u dostałem pismo z ministerstwa, 

z pytaniem, jakie obrazy mogę namalować w związku 

z ideą braterstwa narodów. Odpowiedziałem, że malarstwa nie 

planuję. Muszę się tu przyznać, że nie interesowałem się tym, 

co się dzieje na świecie, byłem zajęty malowaniem. Nie podróżowałem, 

nie miałem stypendiów zagranicznych, nie zabiega 

łem o kup no al bu mów z re pro duk cja mi i z tren da mi 

w sztu ce. Chcia łem do pra co wać się wła snych wy po wie dzi 

w malarstwie. 

MA MY WSPÓL NY AD RES 

Z DZIE CIŃ STWA 

Rozmówczyni Pana Profesora, Maria Barbara Stablewska, to 

sądeczanka osiadła w Gdańsku. Wychowała się też w Starej Kolonii 

Kolejowej. 

– Podhalańska obsadzona kasztanami i Barlickiego obsadzona 

lipami, to Profesora Józefa Hałasa i mój adres z dzieciństwa. Pewnie 

kiedyś spotkaliśmy się, ale tego nie pamiętamy – mówi. 

– Zbiegiem okoliczności, u podstaw którego była nostalgia do tego 

magicznego miejsca i miasta nastąpiła wymiana korespondencji: 

Gdańsk – Wrocław. Pocztą konwencjonalną. Listy pisane odręcznie. 

Zaszczyt i radość z nawiązanego kontaktu. Wspomnienia. Zaciekawiona 

postacią Pana Profesora i jego dorobkiem 

artystycznym, zadawałam wiele pytań. I dostawałam odpowiedzi. 

Czasem, zamiast odpowiedzi cytuję notatki Profesora z różnych lat, 

które mi udostępnił. Dzielę się nimi z czytelnikami „Sądeczanina”. 

On był pierwszym ogniwem w łańcuszku korespondencji… 

Wy szu ka łam ta ką wy po wiedź Pa na Pro fe so ra: „Ca łe 

mo je ma lo wa nie jest po wro tem do oko lic dzie ciń stwa, 

te ma tów, za fa scy no wań, na wet do kon kret nych prze - 

żyć ko lo ry stycz nych. Zwłasz cza gó ry to fun da ment mo - 

jej sztu ki. Uczu cio wy zwią zek z kra iną dzie ciń stwa.” 

A in ne in spi ra cje niż na tu ra 

– Wszystko jest w naturze. Malarz powinien zachować zdolność 

postrzegania rzeczy zwyczajnych, które są cudami po prostu. 

Cu dem jest liść, drze wo czy ka mień. Gó ry, to te mat, któ ry 

u mnie powraca. Robiłem plenery w Szczawniku, Powroźniku, 

Brzegach, Tropiu. Chodziłem po górach od dziecka, później 

w harcerstwie, jeszcze później z żoną. Z Piwnicznej przez 

Radziejową, Przehybę do Krościenka; Nidzica, Spisz, Pawlikowski 

Wierch, Jurgów, Brzegi – potem wypady w Tatry. Znałem 

wszystkie góry w Polsce, może z wyjątkiem Gór 

Świętokrzyskich. Nad wszystkie przekładam Beskid Sądecki 

i Gorce. A Kosarzyska koło Piwnicznej, gdzie byłem po drugiej 

kla sie ja ko zuch na ko lo nii, są dla mnie jak Se vres w oce - 

nie innych okolic – lasów, potoków, dolin, drzew, powietrza… 

Wspo mnę, że pew ne cy kle mo ich prac na zwa łem: „N. S – czy li 

Nowe Struktury”, albo „N. S. – Najważniejsze Słowa”, a ostatnio 

cykl gwaszy zatytułowałem „NaSączanie…”. 

An drzej Ja rosz zna ko mi cie opi su ją cy twór czość ma lar - 

ską Pa na Pro fe so ra, uwa ża, że jest jed nak zbyt trud - 

na dla prze cięt ne go od bior cy sztu ki, nie kie dy 

nie zro zu mia ła. Jak sam Pan Pro fe sor mógł by przy bli żyć 

swo ją twór czość 

– Może powiem, że kiedyś malarstwem próbowałem opowiadać. 

Były to tematy nawiązujące do dzieciństwa, czasu, 

który był u mnie najważniejszy w krystalizowaniu osobowo-



ści. Przez ana lo gię po wiem, że by ła to pro za. Póź niej pró bo - 

wałem odczucia wyrażać głównie za pomocą kształtu i koloru 

– to by ło jak by przej ście do po ezji. Mógł bym do dać 

szczegółowiej, niektórzy mówią o moim malarstwie – abstrakcja 

geometryczna, ale jeśli nawet tak jest, to w odróżnieniu 

od przy pa dło ści abs trak cji, że naj czę ściej jest ona 

anonimowa –moja abstrakcja jest rozpoznawalna, jest inna, 

osobista. Jestem pesymistą, ale z poczuciem humoru. Zacytuję 

recenzję mojej siostrzenicy, która mi się podoba. Myślę, 

że wie le osób by tak uwa ża ło, zwy kli lu dzie, nie ma ją cy kon - 

taktu ze sztuką. Siostrzenica mieszkająca we Włoszech, odwie 

dzi ła mnie kie dyś w mo jej pra cow ni we Wro cła wiu. 

Po ka za łem jej ob ra zy z wcze sne go okre su fi gu ra tyw ne go, 

późniejsze i ostatnie. Recenzja była bardzo konkretna: „No, 

to wujek przed studiami malował bardzo interesująco, na studiach 

jesz cze dość cie ka wie, póź niej co raz go rzej, a obec nie 

to wujek pozoruje malarstwo”. 

Co to jest kul tu ra ma lar ska 

– Dla mnie nie ste ty nie jest to naj wy ższa po chwa ła w oce - 

nie dzieła. Kulturalnie namalowany obraz, to obraz ze zrozumieniem 

problemu malarskiego, ale bez piętna osobowości, 

anonimowy. Można go pochwalić na tle bazgrołów bez wrażliwości 

czy bez świadomości plastycznej. 

Jak to prze ło żyć na prak tycz ną stro nę dzia ła nia 

– Istnieje taka możliwość w sztuce, nie nakaz, że w tym, 

co się ro bi, ma być praw da i do bro. Choć trud no to na po cząt - 

ku założyć. Jest to niezależne od chęci i od zamierzeń. W Zapi 

skach ja to roz wa ża łem w ten spo sób, że od bie ra my coś ja ko 

indywidualne przeżycie, Intensywne Odczucie Rzeczywistości 

/IOR/. 

Jak pa trzeć na dzie ło sztu ki abs trak cyj nej, że by go zro - 

zu mieć 

– Nie bardzo potrafię odpowiedzieć na to pytanie. 

Po win no się być wra żli wym 

– Co to jest wra żli wość Jest to mo żli wość od bie ra nia sy - 

gnałów zewnątrz i wpływu ich na wnętrze. Brak wrażliwości 

to przechodzenie obok nich: nie zauważenie, nie słyszenie, nie 

odczuwanie. Brak przeżycia, pewna ślepota, głuchota – hermetyczne 

zamknięcie. 

Czy mo żna roz wi jać wra żli wość 

– Naturalnie, temu służy sztuka. Podam przykład z tryptykiem. 

Ksiądz, w młodości studiujący na PWSSP zaproponował 

zakonnicom umieszczenie mojego tryptyku w ich kaplicy. 

On uwa żał, czuł, że z te go ema nu je coś – co skła nia do kon - 

templacji, czyli uwzniośla, odrywa myślenie od codziennej 

pospolitości. Siostrom to się jednak nie podobało, widocznie 

nie miały wrażliwości… 

Czy za uwa żył Pan Pro fe sor po wrot ną fa lę do re al no ści 

ob ra zo wa nia Czy sztu ka abs trak cji nie sprzy krzy ła się 

od bior com 

– Nie do re al no ści ob ra zo wa nia przy wią zu ję wa gę, ale 

do wyrażania przeżycia wizualnego. Ja w tej dziedzinie jestem 

zwolennikiem tradycyjnie – płaszczyzny, koloru, materii, 

kom po zy cji. Fak tem jest, że nie du żo jest od bior ców 

sztuki, bardzo dużo jest natomiast odbiorców bojących się być 

nienowoczesnymi, ulegających propagandzie, czy reklamie 

bez zrozumienia natury rzeczy. 

Od po ło wy lat 60-tych pro wa dzi Pan Pro fe sor ro dzaj no - 

ta tek. Je den z za pi sków brzmi, cy tu ję: „Lu bię być sam 

w na tu rze, ale jak tych sa mot ni ków jest dzie siąt ki, 

rzecz prze sta je być in te re su ją ca”. Czy tak poj mo wa - 

na sa mot ność nie pro wa dzi do osa mot nie nia 

– Do wie lu my śli nie do cho dzi się ga da jąc z kimś. Do te go 

po trze ba sa mot no ści. Gdzieś za no to wa łem, że słu cha jąc 

z kimś mu zy ki, gdy ten ktoś od szedł, ta mu zy ka da lej słu cha - 

na – by ła in na, głęb sza. Pew ne od czu cia są mo żli we tyl ko 

w sa mot no ści. Ale lu bię kon tak ty to wa rzy skie. Mie wa łem 

przy ja ciół. Jed nak jak się za sta no wię, coś w tym jest, do mo - 

ich ulubionych książek bardzo dawno należał Robinson Crusoe 

De foe, czy póź niej Wilk stepowy Hermana Hesse. 

Filtr cza su dzia ła po wo li, lecz sku tecz nie. Od ce dza zja - 

wi ska trwa łe, wa żne i war to ścio we w ma lar stwie no - 

wo cze snym. Czy ar ty ści bo ją się te go, czy są prze ko na ni 

o swo im ta len cie 

– Ta lent to sy tu acja wyj ścio wa. Wa żne jest, co się zro bi 

z tym talentem, czy się go rozwinie. Zależy to od wielu cech 

charakteru, a także od losu, przypadku. Sztuki się nie wymyśla, 

do sztu ki się do cho dzi, tak uwa żam. Mó wi się, że naj lep - 

sze zostanie dostrzeżone. Niestety często mniej ważne, jest 

wyżej cenione a dobrze zareklamowane – utrwala się. Ważnym 

czyn ni kiem jest rów nież miej sce, gdzie coś po wsta je, 

w ja kim kra ju, al bo w ja kiej sto li cy, czy z da la czy bli sko 

od centrum kulturalnego. Do wpisania swojej sztuki w dziedzictwo 

narodowe potrzeba też odrobiny szczęścia i wiele, 

wie le lat pra cy…. 

Roz ma wia ła MA RIA BAR BA RA STA BLEW SKA




FOT. JULIUSZ JAROŃCZYK 

Romuald Groszek (1932–2011) 

Stańczyk znad Dunajca 

13 listopada w wieku 79 lat 

zmarł Romuald Groszek, legenda 

sądeckiej bohemy, popularny 

konferansjer. 

Był ab sol wen tem I Li ceum 

i Gimnazjum im. J. Długosza, 

stu dio wał (5 se me strów) che - 

mię na UJ. Har cerz „Czar nej 

Je dyn ki”, na le żał ta kże do III Wod nej 

Drużyny Harcerskiej im. gen. Mariusza 

Zaruskiego, która po wojnie zainicjowała 

że glar stwo nad Je zio rem Ro żnow - 

skim. Od 1970 r. pra co wał w do mach 

kul tu ry m.in. w Klę cza nach i No wym 

Są czu (MOK, WOK), Klu bie „La chy”, 

wcześniej w winiarni na Boconiu i Sanepidzie 

(jako instruktor oświaty zdrowot 

nej). Pro wa dził dzie siąt ki im prez 

artystycznych i rozrywkowych, bale sylwestrowe 

i ogniska dziecięce. W wyborach 

w 1989 r. był jed no cze śnie 

pre zen te rem pod czas wie ców wy bor - 

czych PZPR i Komitetu Obywatelskiego 

„So li dar ność”, po tem zwią za ny 

z po słem Je rzym Gwi żdżem; czło nek 

Związku Sądeczan. 

(RED) 

Że gna jąc Rom ka re dak cja się gnę ła 

do fragmentów artykułu Henryka Szewczy 

ka pt. „Stań czyk znad Du naj ca”, za - 

mieszczonego w tygodniku „Echo”, nr 3 

z 16–22 ma ja 1996 r. 

*** 

Najdowcipniejszy sądeczanin jeździ 

po mieście 30-letnią syreną (pali 23 l benzy 

ny na 100 km), ku rzy cy ga ro i ma od - 

stające uszy. Groszkiem targają trzy 

pasje, o których potrafi monologować godzinami: 

Nowy Sącz, kobiety i… życie. 

Swoich słuchaczy przyprawia o ataki 

śmiechu albo dziwną zadumę. Groszek 

wie, co to zna czy być czło wie kiem przy - 

zwoitym i wymyślił najkrótszą definicję 

pojęcia kindersztuba: „Trzeba wiedzieć, 

kiedy wolno nahaftować do fortepianu”. 

Groszek potrafił zainstalować muszkę 

pod kołnierzem i dobrze rozumie, 

na czym polega różnica pomiędzy wiernością 

kobiecie, a wiernością – ideałom.



Niespodzianka: Groszek nie jest sądeczaninem. 

Przyszedł na świat 30 maja 

1932 r. w Rymanowie na ziemi 

sanockiej, w domu położonym 150 metrów 

od bó żni cy. W rok póź niej Grosz - 

kowie przenieśli się do naddunajeckiego 

grodu. Senior objął posadę kierownika 

w aptece „Pod Białym Orłem” przy Rynku. 

Z dzieciństwa zapamiętał Groszek 

swojego katechetę – ks. dr. Jędrzeja Cierniaka, 

wybitnego proboszcza sądeckiej 

fary, tajnego szambelana Papieskiego. 

– „Na uczył mnie ko chać lu dzi” – wzdy - 

cha pan Ro man tak oso bli wie, że nie 

wia do mo: do brze to czy źle 

Kultury przy kamieniołomie w Klęczanach. 

Gdy powstało województwo Groszek 

prze no si się do WOK -u. Póź niej 

wi dzi my go w „La chach”. W 1987 r. 

Roman Groszek zatrudnia się w Miejskim 

Ośrodku Kultury. Urządza festiwale 

mu zycz ne, wy sta wy ma lar skie 

i przeglądy kabaretowe. Prowadzi ogniska 

dzie cię ce i ba le syl we stro we. 

W ostat nim ćwierć wie czu w No wym 

Sączu niewiele było imprez, do których 

Ro man Gro szek nie do ło żył by swo ich 

trzech gro szy. 

Miał szczę ście znać oso bi ście mnó - 

stwo sądeckich osobistości. Był na „ty” 

W ostatnim ćwierćwieczu w Nowym Sączu niewiele 

było imprez, do których Roman Groszek nie dołożyłby 

swo ich trzech gro szy. Miał szczę ście znać oso bi ście 

mnóstwo sądeckich osobistości. Był na „ty” z sekretarzami 

partii, księżmi, profesorami. Z wieloma tuzami 

– skromnie zauważa – wypił wiadro wódki. 

pracował na rzecz np. sekretarza-wojewo 

dy Rącz ki, zaś po po łu dniu – dla Paw - 

łowskiego. Z tym, że na wiecach komuny 

Groszek zachwalał Solidarność, a na mitingach 

Komitetu Obywatelskiego „S” 

obrzy dzał lu dziom PZPR. Efekt był pio - 

runujący. Zanim ktokolwiek przejrzał 

groszkową grę przyszedł pamiętny 4 

czerwiec i komunę diabli wzięli. 

Kto dzi siaj pa mię ta! Kto to do ce ni! 

Ostatnio bohater tej opowieści snuje się 

po ukochanym mieście ponury jak 

chmura gradowa. Chudziutka emeryturka, 

MOK pogrzebano, przy władzy jacyś 

barbarzyńcy, wszystko się kończy... Panie 

Ro ma nie – uszy do gó ry! Jesz cze się 

razem pośmiejemy z tego lub owego. 

HEN RYK SZEW CZYK 

maj, 1996 r. 

Groszka nie dopuszczono do egzaminu 

wstępnego na Politechnikę Gliwicką 

z powodu „burżuazyjnego pochodzenia 

spo łecz ne go i wro gie go sto sun ku 

do Związ ku Ra dziec kie go”. Tak sta ło 

w kwestionariuszu osobowym. Papiery 

wykradł z rektoratu uczelni, młody pracownik 

naukowy Tadeusz Gawron, syn 

przedwojennego policjanta granatowego 

w No wym Są czu. Ze stu diów na wy - 

dzia le che mii Uni wer sy te tu 

Jagiellońskiego Groszek wyleciał po 5 

semestrach za „imperialistyczny brydż”. 

To by ło w 1953: Sta lin umarł, ale Po la - 

cy staliniści dokręcali śrubę. 

Groszek ma głęboką satysfakcję, że 

dwóję z marksizmu postawił mu wybitny 

teo re tyk mię dzy na ro do we go ru chu 

robotniczego, prof. dr hab. Marek Waldenberg. 

– „To była sprawiedliwa ocena” 

– uwa ża pan Ro man. Tak 

wyedukowany wrócił do Nowego Sącza, 

ima jąc się ró żnych za jęć. Raz wy stę pu - 

je w roli technologa przetwórstwa owocowo-warzywnego 

(w marmoladziarni 

na Bo co niu), to znów – in struk to ra 

oświaty zdrowotnej (w Sanepidzie). 

Ca ły czas Gro szek krę ci się ko ło kul - 

tu ry, to tu, to tam. Jed nak na śmierć i ży - 

cie związał się z kulturą dopiero w 1970 

r. Został wtedy szefem prężnego Domu 

z sekretarzami partii, księżmi, profesorami. 

Z wieloma tuzami – skromnie zauważa 

– wypił wiadro wódki. Groszek 

sypie o nich anegdotami, jak z rękawa. 

Ponad wszystko jednak pan Roman ceni 

sobie jedną małą pożółkłą fotografię. 

Na tym zdję ciu Ro mecz ka Grosz ka 

w krótkich spodenkach, trzyma na kolanach 

przedwojenny burmistrz Nowego 

Są cza, Ro man Si chra wa. Gro szek jest 

na 100 proc. pew ny, że No wy Sącz już 

nigdy nie będzie miał takiego gospodarza. 

Gro szek nie poj mu je wprost, dla - 

czego sądeczanie nie wystawili jeszcze 

Si chra wie po mni ka. Po stu ment po wi - 

nien sta nąć pod Ra tu szem. Z tej stro ny 

ma gi stra tu, gdzie Si chra wa miał swój 

gabinet. W tym gabinecie, w pewną grudnio 

wą noc 1939 r. bur mistrz wy pi sał 20 

razy swoje nazwisko na liście zakładników. 

Niemcy docenili klasę przeciwnika: 

bur mistrz stra cił urząd, ale ży cie 

zachował. 

Ale teraz czas na ujawnienie najskryciej 

do tąd ukry wa nej praw dy. W No - 

wym Są czu ko mu nę oba lił Ro man 

Groszek!!! 

W wy bo rach w 1989 r. jak przy sta ło 

na profesjonalistę, prowadził konferansjerkę 

dla kandydatów obu sztabów wyborczych. 

Jednego dnia do południa 

FOT. STANISŁAW ŚMIERCIAK




Wspomnienie o Jakubie Müllerze 

w pierwszą rocznicę śmierci 

Ostatni szabas 

przy Jagiellońskiej 

Napisano o nim wiele książek i setki artykułów. Dla wielu był 

świadkiem minionego świata. Jakub Müller – krawiec z ulicy 

Romanowskiego, syn Mendla i Chany, zajął poczesne miejsce 

w historii, pośród wielkich i uczonych mężów świętego Sanc. 

Ciężko było sobie wyobrazić, że 

te go ro ku już nie przy je dzie 

do uko cha ne go mia sta. Zaw - 

sze mar twił się co się sta nie 

z pamięcią o świecie Jego dzieciństwa, 

kie dy umrze. Dziś mo gę na pi sać, że są - 

de cza nie do brze wy peł nia ją te sta ment 

Ja ku ba – po cząw szy od Pa ni Bar ba ry 

Ma le czek opie ku ją cej się cmen ta rzem 

i bożnicą, po organizatorów i uczestników 

wy da rzeń i im prez zwią za nych 

z Żydami sądeckimi. 

JAK ZA WSZE W SZA BAS 

UKA ZU JE SIĘ NO WE NIE BO 

By ło to 3 wrze śnia 2010 ro ku. Ja kub 

Müller tak, jak przez wie ki je go oj co wie 

pochylał się nad modlitewnikiem w szabasowy 

wieczór. Co piątek późnym popołudniem 

modlił się i zapalał dwie 

świą tecz ne świecz ki. Tak też by ło te go 

wieczoru. Na dworze zachodziło już 

słońce, ulice powoli pustoszały. Wewnątrz 

małej bóżniczki zbudowanej 

przez Natana Kriszera trwała intensywna 

rozmowa z Bogiem. Przerywana była 

co ja kiś czas przez jed ną świecz kę, któ ra 

tego wieczora natarczywie sama się gasiła. 

Nie da się zapomnieć atmosfery panującej 

w tym małym pomieszczeniu. 

Szczególnie w piątki, kiedy w powietrzu 

unosił się zapach wypalanej świeczki. 

Jesz cze dłu go w uszach bę dę miał szept 

modlitw w języku hebrajskim. Zawsze 

Jakubowa modlitwa była szeptem. 

Po skończonej modlitwie, jak zwykle 

usiedliśmy na chwilę, żeby pogawędzić. 

Roz ma wia li śmy o dok to rze Ja ku bie 

Men dle rze i Mau ry cym Ame ise nie. 

Wspomniałem, że odnalazłem grób rodziny 

tego ostatniego na cmentarzu żydowskim 

w Krakowie. Jakub obiecał, że 

jak bę dzie na Ka zi mie rzu za rok to się 

tam wybierzemy, bo „tak niewiele zostało 

grobów”- mówił. Następnym naszym 

tematem stał się nowosądecki kahał. Jakub 

wspo mi nał, że aby gło so wać 

na członków gminy wyznaniowej, Żydzi 

przy cho dzi li na Wą so wi czów 4, 

do siedziby kahału. Wspominał władze 

gminy – bogatego kupca Tenzera i adwokata 

Hersza Syropa. Ten świat pozosta 

nie już ta jem ni cą. Tak jak za wsze 

tajemnicą były świece szabasowe, które 

paliły się po wyjściu z bóżnicy, według 

nakazów religii mojżeszowej. 

Po wyjściu udaliśmy się ulicą Jagiellońską 

w stronę Rynku. Sądecki zegar 

ratuszowy, który jeszcze raz stawał się 

świad kiem hi sto rii, wy bi jał go dzi - 

nę 18.30. Spacerowym krokiem mijaliśmy 

ko lej ne ka mie ni ce, a Ja kub sy pał 

na zwi ska mi: Engländer, Ten zer, Pisz, 

Pennar. Nagle zrobiła się cisza w naszej 

roz mo wie. Po wiał chłod niej szy wiatr, 

a Jakub zapytał, jak wygląda zimą jego 

uko cha ny No wy Sącz. Za śmia łem się 

i po wie dzia łem, że trze ba przy je chać. 

Wygląda bajkowo, jak Narnia. Niestety, 

nie czy tał On po wie ści Le wi sa, więc nie 

do koń ca wie dział. Opi sa łem mu, jak 

wszyst ko po kry wa śnieg, a mróz osre - 

brza li nie elek trycz ne i ga łąz ki drzew. 

Akurat podjechał autobus. Jakub wsiadł 

i od je chał na uli cę Ry bac ką, gdzie 

mieszkał u państwa Maleczków.



Młody Jakub Müller na modlitwie 

w ohelu cadyka 

Au tor z Ja ku bem Mül le rem w są - 

dec kij bo żni cy. 2009 rok 

Spotkaliśmy się już kolejnego dnia. 

Była to sobota – szabas. Akurat wychodził 

z bóżniczki i szedł na rynek maślany. 

Po wie dział: „Chodź to Cię na uczę 

handlować!” Jeszcze tej soboty nauczył 

mnie przedwojennej sztuki handlu. Nabył 

grzyby, które zabierał do Szwecji, ale 

ja jek już mu się nie uda ło ku pić po do - 

brej ce nie. Trze ba by by ło na grać Je go 

wymianę argumentów z handlarką i dopie 

ro mo żna zro zu mieć, co to jest han - 

del. W Ryn ku za ku pił jesz cze, jak co so - 

botę chałkę i odprowadziłem go na ulicę 

Romanowskiego – tutaj się urodził i wycho 

wał. Tu taj też miesz kał po woj nie 

z żo ną i dzieć mi. Jak co ty dzień po szedł 

Był ostat nim są dec kim 

sza me sem. Spra wo wał 

pie czę nad cmen ta rzem 

ży dow skim przy uli cy 

Ry bac kiej i bó żnicz ką 

Bajs Nusn przy uli cy Ja - 

giel loń skiej, ale przede 

wszyst kim na szą pa mię - 

cią o Ży dach są dec kich. 

na obiad do dzie ci swo ich daw nych są - 

siadów, państwa Bocheńskich. 

Przed wy jaz dem spo tka li śmy się 

jesz cze wie czo rem. Już ostat ni raz za - 

mknął bóżniczkę. Przeszedł ulicą Jagiellońską. 

Zmierzał drobnymi kroczkami 

do skle pu z an ty ka mi na ro gu Ryn ku. 

Tam czę sto się spo ty kał się z ludź mi. 

Tam go po zna łem kil ka lat wcze śniej 

i tam mia łem się z nim po że gnać. Sie - 

dząc przy herbatce tradycyjnie już opowia 

dał o świe cie, któ ry tkwił za Je go 

nie bie ski mi ocza mi. Tyl ko jesz cze On 

pamiętał te twarze. Mówił: „Gdybym ja 

był ar ty stą to bym to na ma lo wał. Tę uli - 

cę Kra szew skie go, gdzie gar ba rze su - 

szy li skó ry, to Pie kło, sta rą sy na go gę 

na Lwow skiej – ja to wi dzę w gło wie. 

Te go mia sta już nie ma”. 

I tak te go dnia wy szli śmy na spa cer 

oczami kilkuletniego chłopca od Przetaków 

ki, gdzie Gelb na Bo co niu miał fa - 

bry kę mar mo la dy. Ten prze my sło wiec 

umarł jeszcze przed wojną na powikłanie 

po operacji prostaty – przynajmniej 

tak głosiła plotka. Następnie myśli Jakuba 

bie gły na ulicz ki miesz czą ce się 

pod zamkiem i dalej, nad Dunajec. Opowiadał 

historię metr po metrze, kamień 

po kamieniu. Tutaj nad największą rzeką 

w mieście, wraz z kolegami bawił się 

cały rok – w lecie grali w piłkę, pływali, 

a w zimie jeździli na sankach. Tutaj 

je go są siad z Ro ma now skie go Ber ger 

wypasał kozy, które same były nauczone 

wy cho dzić z ma łej sta jen ki i sa me 

wra ca ły do niej. Póź niej po ja wił się 

w opo wie ści Ja ku ba pie karz Czu chry, 

mieszkający obok mostu helleńskiego, 

któ ry ura to wał ma łą dziew czyn kę ży - 

dowską przed zagładą. Wspomniał fa - 

bry kę cu kier ków Jur kow skie go 

na Tar now skiej, dok to ra Moh ra, któ ry 

prze mie rzał uli cę Pio tra Skar gi idąc 

do szpi ta la ży dow skie go na Kra szew - 

skiego. I tak sypały się nazwiska lekarzy: 

Körbel, Stat ter, Re iss. Ka mie ni cę 

te go ostat nie go mie li na wet zbu rzyć, 

kiedy planowano budować nowy most 

hel leń ski. Oka za ło się to tyl ko plot ką. 

Rozmawialiśmy o podróży, o Szwecji. 

Tam w „zło tej klat ce”, jak Ja kub na zwał 

swo je miesz ka nie w Malmö, miał 

wszyst ko, ale naj gor sza by ła dla Nie go 

samotność. Niby dzieci Go odwiedzały, 

co chwi le ktoś dzwo nił, ale ca łe dnie 

spę dzał sam. Cze kał na wio snę, kie dy 

pa ko wał się i przy je żdżał do No we go 

Sącza, na rocznicę śmierci cadyka Chaima 

Halberstama. 

Siedzieliśmy tak sobie dopóki nie zadzwonił 

telefon od Pani Basi Maleczek. 

Przyjechali chasydzi z Węgier, aby modlić 

się na ży dow skim cmen ta rzu, 

przy grobie cadyka. Szybko wyszliśmy. 

Pomogłem zabrać Jakubowi sernik i para 

sol. Po pa trzył na ze gar ra tu szo wy. 

„Jeszcze raz się popatrzę” – powiedział 

oglądając rynek, kiedy podjeżdżała taksów 

ka. On ca ły czas czuł, że to ostat ni 

raz. W 2009 ro ku też że gna li śmy się 

w pośpiechu, też zadzwoniła Pani Basia 

i też na Ry bac ką po je chał tak sów ką. 

Tradycyjnie pożyczyliśmy sobie, para - 

fra zu jąc se de ro we ży cze nia na świę ta 

Pe sach: Na przy szły rok w Są czu! Ja kub 

od po wie dział i do dał: Wszyst ko w rę - 

kach Boga. Oby do zobaczenia! Jeszcze 

ROCZNICA 

16 grudnia w nowosądeckiej synagodze 

będziemy wspominać Jakuba Müllera. 

Obec ność tych, któ rzy go zna li bę dzie 

jeszcze jednym wypełnieniem Jego testamentu. 

Dla tych, którzy nie mieli przyjemności 

słuchać Jakuba, będzie to okazja to 

poznania tej niezwykłej postaci i wysłuchania 

opowieści o ostatnim sądeckim 

Żydzie.




się ści ska jąc na po że gna nie po my śla - 

łem, ja ki on jest kru chy. Jesz cze raz 

do zobaczenia! i odjechał. Był 6 września 

2010 roku. Z Nowego Sącza wyjechał 

rankiem następnego dnia. 

MIAŁ PIĘK NĄ ŚMIERĆ, 

MÓ WIĄ CHA SY DZI 

Był ostat nim są dec kim sza me sem. 

Sprawował pieczę nad cmentarzem żydow 

skim przy uli cy Ry bac kiej i bó - 

żnicz ką Bajs Nusn przy uli cy 

Jagiellońskiej, ale przede wszystkim naszą 

pamięcią o Żydach sądeckich. 

Uro dził się 20 mar ca 1920 r. przy uli - 

cy Ro ma now skie go w No wym Są czu, 

w ro dzi nie ży dow skie go han dla rza 

Men dla. Oj ciec wal czył w Wiel kiej 

Wojnie i przeciwko bolszewikom. Jakub 

był je go pier wo rod nym sy nem. Miał 

liczne rodzeństwo – Karolę, Feigę, Eliasza, 

Salomona i Bluma. Często wracał 

we wspo mnie niach na „Pie kło”, skąd 

pochodziła jego rodzina. Bywając tam 

u dziad ków i cio tek, czę sto ba wił się 

z polskimi kolegami. 

Kiedy wybuchła wojna dla Żydów 

rozpoczęła się gehenna. Wyśmiewano 

ich, tańczyli na rynku, obcinano im publicznie 

brody, bito – wszystko widział 

Ja kub Müller. W 1941 ro ku wraz z ro dzi - 

ną trafił do nowosądeckiego getta zamkniętego. 

Tam poznał okrucieństwa 

szefa sądeckiego gestapo Heinricha Hamanna. 

Nie czekał biernie na likwidację 

get ta. Na wio snę 1942 r. uciekł za je go 

mury zostawiając w nim całą rodzinę. 

Czas okupacji wspominał nie chętnie. Jak 

mó wił, nie wszyst kie ra ny by ły jesz cze 

zabliźnione. Przeżył wojnę ukrywając się 

w Jelnej i Siennej. Wśród jego wybawicieli 

była rodzina Górowskich. Tam Jakub 

po znał swo ją przy szłą żo nę. 

Po wojnie z całej ponad stuosobowej rodziny 

nie odnalazł nikogo. Długo szukał 

brata Eliasza, który w czasie wojny znajdo 

wał się w ZSRR. Je go też nie od na lazł. 

Z Ste fa nią Gó row ską oże nił się 

w 1948 ro ku. W ich do mu szyb ko po ja - 

wi ła się dwój ka dzie ci: cór ka Ka ro li - 

na i syn Zyg munt. W No wym Są czu 

Jakub pracował jako krawiec. Z garstką 

oca la łych Ży dów za ło żył spół kę kra - 

wiecką, następnie upaństwowioną. Nie 

poddali się – założyli spółdzielnię „Pokój”, 

która istniała jeszcze długo po tym 

jak oni tam nie pra co wa li. W la - 

tach 1949–1969 Ja kub był pre ze sem 

Kongregacji Wyznania Mojżeszowego 

w Nowym Sączu. Dbał o życie religijne 

są dec kich Ży dów: od no wił bó żnicz kę 

przy ulicy Jagiellońskiej, zbierał macewy 

z sądeckich ulic i chodników, a następ 

nie od twa rzał ży dow ski cmen tarz 

przy ulicy Rybackiej. Odbudował ohel 

(grobowiec) cadyka Chaima Halberstama. 

Był świad kiem w spra wie Ha man - 

na – brał udział w wi zjach lo kal nych 

na terenie byłego getta. W 1968 r. władze 

komunistyczne rozpoczęły antysemicką 

nagonkę. Nie ominęła ona także 

Nowego Sącza. Ci, którzy ocaleli z Za- 

Na ruinach getta w N. Sączu, 1945 r. 

Jakub Müller z Izakiem Goldfingerem



Trzeci z lewej Jakub Müller, obok niego jako dziecko Anda Rottenberg 

głady powoli opuszczali swoje rodzinne 

miasto. 

Jakub z rodziną wyjechał w 1969 roku 

do Malmö w Szwe cji. Jak opo wia dał, 

nie po je chał do Izra ela ani Sta nów Zjed - 

no czo nych, bo chciał być jak naj bli żej 

Są cza. Cią gle łu dził się, że wró ci tu taj 

szybko. Władze jednak sukcesywnie odma 

wia ły mu zgo dy na wjazd do kra ju. 

Pracował w zakładzie pracy chronionej 

w Malmö, gdyż pod czas woj ny je go 

zdrowie zostało poważnie nadszarpnięte. 

W 1975 r. prze szedł na eme ry tu rę. 

Mimo, iż od państwa szwedzkiego dostał 

wszyst ko, od chu s te czek do no sa 

po mieszkanie, ciągle czekał na spełnienie 

się jed ne go ma rze nia: aby wró cić 

do miasta nad Kamienicą i Dunajcem. 

Do piął swe go w 1990 ro ku. 

Po śmier ci żo ny w 1992 r. mógł się cał - 

ko wi cie od dać opie ce są dec kim po zo - 

stałościom po Jego współwyznawcach. 

Po wra cał do swo je go Są cza co ro ku, 

spę dza jąc tu taj czas od kwiet nia 

do wrze śnia. Od no wa od bu do wał 

cmentarz żydowski, który ogrodził. Odnowił 

bóżniczkę Bajs Nusn. Ofiarował 

wiele pamiątek do Muzeum Okręgowego 

w Nowym Sączu, współtworząc stałą 

wy sta wę po świę co ną Ży dom 

Są dec kim. Dzię ki Je go sta ra niom 

w 2008 r. odsłonięto tablicę pamiątkową 

na rogu ulic Franciszkańskiej i Kazi 

mie rza Wiel kie go, gdzie w 1942 r. 

Hamann z swoją świtą zamordował jednej 

nocy 81 osób. Na cmentarzu rozpoczął 

budowę pomieszczenia sanitarnego 

z łaźnią (mykwą). Niestety nie dokończył 

dzieła. Co roku oprowadzał tysiące 

tu ry stów, mło dzie ży i piel grzy mów 

po cmentarzu żydowskim, terenie getta 

i sy na go dze. Kto od był z nim spa cer 

po cen trum mia sta, ten wie jak bez cen - 

ne były Jego opowieści. Jeszcze wieczorem 

przed swo im ostat nim wy jaz dem 

z Sącza modlił się w ohelu cadyka z kilkudziesięcioma 

chasydami. 

TAK JAKBY PRZESZEDŁ 

Z JEDNEGO KĄTA, 

DO DRUGIEGO 

Kie dy w nie dziel ne po po łu dnie 19 

grud nia za czy na łem pi sać krót ki tekst 

o są dec kich Ży dach za zna czy łem, że 

od cza sów Abra ha ma (pierw sze go są - 

dec kie go wy znaw cy re li gii mo jże szo - 

wej, o któ rym pierw sza wzmian ka 

pochodzi z 1469 r.), do Jakuba mija 542 

lata. Byłem pewien, że czytany w 2011 

r. tekst będzie aktualny. W tym momencie 

do sta łem wia do mość, że Ja kub 

Müller zmarł. Cię żko by ło w to uwie - 

rzyć, ale prze cież On nas na to przy go - 

to wy wał przez ostat nie la ta. Zaw sze 

powtarzał, że czeka na niego po drugiej 

stro nie ca ła ro dzi na. Śmier ci się nie bał 

– poznał ją doskonale. Wiedział jak ją 

traktować. 

Nie wy obra ża łem so bie, że w ma ju 

już nie za pu kam do bó żni cy. Nie usły - 

szę już tam cha rak te ry stycz ne go: Pro - 

szę! Przecież jeszcze w powietrzu jest 

echo tego głosu. Nie wyobrażałem sobie 

przy stan ku au to bu so we go, na któ - 

rym w wa ka cyj ne wie czo ry nie sie dzi 

Jakub i w piątki pustego krzesła w sklepie 

z antykami. Nie wyobrażałem sobie 

cmentarza na Rybackiej bez Jakuba i że 

już nikt w świę tym mie ście Są czu nie 

zapali świec szabasowych. 

Kiedy w Netani odbywały się uroczystości 

pogrzebowe Jakuba Müllera (30 

grudnia w południe) oprowadzałem grupę 

znajomych po cmentarzu na ulicy Rybac 

kiej. Dziw nie się czu łem, że to ja idę 

z klu cza mi do ohe lu ca dy ka, bo tu, 

w konarach drzew wisi jeszcze Jakubowy 

głos. Sta ną łem na tym cmen ta rzu 

wtedy nieprzygotowany na to, że Jego 

już tu nie bę dzie. Kie dy mi ja li śmy miej - 

sce, na któ rym chciał spo cząć Ja kub, zza 

chmur wy szło słoń ce. Przy pa dek, to nie 

jest ko szer ne sło wo – przy po mnia łem 

sobie słowa pisarza Icchaka Singera. Zamy 

ka jąc już ohel, kie dy wszy scy po szli, 

stałem chwilę i patrzyłem na puste krzesło 

stojące na środku i dwie palące się 

świeczki. Na krzesło z małych okienek 

padała wiązka światła. Tu historia się zamyka 

– tak jak przy obrzezaniu Jakuba 

było pozostawione puste krzesło dla Eljasza, 

tak i tutaj stanęło puste. 

Kie dy w Ne ta ni od by wa ły się uro czy sto ści po grze bo - 

we Ja ku ba Mülle ra (30 grud nia w po łu dnie) opro wa - 

dza łem gru pę zna jo mych po cmen ta rzu na uli cy 

Ry bac kiej. Dziw nie się czu łem, że to ja idę z klu cza mi 

do ohe lu ca dy ka, bo tu, w ko na rach drzew wi si jesz - 

cze Ja ku bo wy głos. 

W dniu śmier ci Ja ku ba No wy Sącz 

wy glą dał jak Na rnia – za śnie żo ny 

i zmrożony. Na pewno w tej chwili z góry 

widział swój Rynek, Romanowskiego 

i Jagiellońską pokryte białą powłoką. 

Biel w judaizmie to przecież kolor żałoby… 

Ja kub od szedł, ale tak jak ni gdy 

nie widziałem jak wypalały się świece 

sza ba so we, tak nie chciał bym wi dzieć 

jak wy pa li się pa mięć o Nim. 

ŁU KASZ PO ŁOM SKI 

Fot. Piotr Droź dzik, arch. „Są de cza ni na”


62 KULTURA 


KA LEJ DO SKOP KUL TU RAL NY 

Pro mo cja ksią żki Je rze go Gi zy 

PO DWÓJ NY JU BI LE USZ 

Podwójny jubileusz świętował prowadzony przez 

Mariana Salamona chór męski Echo II Katolickiego 

Towarzystwa Śpiewaczego przy parafii św. Kazimierza 

w Nowym Sączu: 20-lecia działalności w obecnej 

formule organizacyjnej i 120-lecia powstania (we 

wrześniu 1901 r.) poprzednika: chóru Echo I. W gali 

jubileuszowej w ratuszu m.in. wystąpiły solistki Anna 

Moszycka-Zabrzeska, Małgorzata Słowik-Fornagiel 

z Ze spo łu Wo kal no -In stru men tal ne go „AVE” 

oraz pianistka Joanna Bodziony. Jubilata oraz zasłużonych 

chórzystów (Józefa Unolda, Stanisława Barana, 

Marka Kosala, Tadeusza Kurdziela i dyrygenta 

Mariana Salamona oraz Tadeusza Koseckiego, Marka 

Nowaka i Andrzeja Orła) uhonorowano Złotymi 

i Srebrnymi Jabłkami Sądeckimi. Gościem specjalnym 

był ks. pra łat Sta ni sław Cza chor, b. pro boszcz 

parafii św. Kazimierza, który w 1991 r. doprowadził 

do reaktywowania chóru, liczącego dziś 33 osoby, 

dys po nu ją ce go re per tu arem ok. 120 pie śni pa trio - 

tycznych, kościelnych i świeckich, zarówno kompozytorów 

polskich, jak i zagranicznych. Chór śpiewał 

m.in. w katedrze lwowskiej i na Cmentarzu Łyczakow 

skim we Lwo wie, przed ob ra zem MB Ostro - 

bramskiej w Wilnie oraz w kościele na Kahlenbergu 

w Wied niu. Wy stę po wał we Wło szech, Fran cji, 

w Czechach i na Słowacji. Opiekunem zespołu jest 

ks. Jacek Mikulski. 

RA TO WA LI SĄ DEC KIE NE KRO PO LIE 

Po raz jedenasty na miejskich cmentarzach odbyła 

się kwesta „Ratujmy sądeckie nekropolie”, przeznaczona 

na renowację zabytkowych nagrobków. W puszkach 

kwestujących m.in. ze Związku Sądeczan, 

Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, 

Klubu Inteligencji Katolickiej, Polskiego Towarzystwa 

Turystyczno-Krajoznawczego, Polskiego Towarzystwa 

Tatrzańskiego „Beskid” oraz Towarzystwa Gimnastycznego 

„Sokół” znalazło się 17 532 zł. W kwestach 

w la tach 2001–2010 ze bra no łącz nie 113 tys. zł, co po - 

Kwe sta „Ra tuj my są dec kie ne kro po lie” 

Wystawa ZPAP FOT. JANUSZ BOBREK 

zwoliło uratować 50 grobów o wysokiej wartości artystycznej. 

Podsumowanie akcji z 10 lat: 2001 

– 4 500 zł, 2002 – 7 200 zł, 2003 – 8 700 zł, 2004 

– 6 900 zł, 2005 – 11 800 zł, 2006 – 12 800 zł, 2007 

– 11 800 zł, 2008 – 16 200 zł, 2009 – 12 800 zł, 2010 

– po nad 21 tys. zł. 

ZPAP W DAW NEJ SY NA GO DZE 

„Wspomnienie o artystach sądeckich” – oto tytuł 

wystawy otwartej w Galerii „Dawna Synagoga” zorganizowanej 

w ramach 100-lecia Związku Polskich 

Ar ty stów Pol skich przez od dział ZPAP w No wym 

Są czu i Mu zeum Okrę go we. Ko mi sarz eks po zy cji 

Barbara Adamowicz pokazała m.in. dzieła Bolesława 

Barbackiego, Władysława Hasiora, Alfreda Kotkow 

skie go, Ry szar da Pie trz kie wi cza, Ro mu al da 

Reguły, Marii Ritter, Wojciecha Sarneckiego, Stanisława 

Szafrana, Adama Walczyńskiego. 

PRZY JA CIE LE SZWEJ KA 

W No wym Są czu po wstał Re gi ment Przy ja ciół 

dobrego wojaka Szwejka. Honorowym dowódcą został 

prof. Zbi gniew Śli pek, rek tor są dec kiej Pań stwo - 

wej Wy ższej Szko ły Za wo do wej. Przy wrę cza niu


GRUDZIEŃ 2011 KULTURA 63 

Prze my sław Sa le ta z Kasią Bieszczad 

Wspo mnie nie o Wła dy sła wie Lu ba sio wej 

im. KEN. W roli Dulskiej wystąpiły (zamiennie) Monika i Urszula 

Mleczkówny, a Dulskiego – Paweł Brokos. Reżyseria: 

Barbara Świętoń. 

Dul ska na sce nie MOK FOT. JANUSZ BOBREK 

od zna czeń człon kow skich prze strze ga no re gu la mi nu Par tii 

Umiarkowanego Postępu w Granicach Prawa, którą współtwo 

rzył Ha szek w 1911 r., aby wy śmiać ów cze sne biu ro kra - 

tycz ne ab sur dy. W ro lę Szwej ka wcie lił się Ju lian Smuk, 

a wieczór ubogacony anegdotami znanego szwejkologa Antoniego 

Kroha, ubogacił „Sąd nad Szwejkiem” w wykonaniu 

Teatru Fredreum z Przemyśla. 

WSPO MNIE NIE O WŁA DY SŁA WIE 

LU BA SIO WEJ 

Podczas zaduszkowego spotkania w Sądeckiej Bibliotece 

Publicznej przypomniano zmarłą w 2010 r. sądecką poetkę 

Wła dy sła wę Lu ba sio wą. Re flek syj ny wie czór po pro wa dzi li 

Danuta Sułkowska i Wojciech Kudyba. O oprawę artystyczną 

„Zaduszków literackich” zadbał zespół „Piwnica pod książkami”: 

Patrycja Sarota, Julia Kaczmarczyk, Małgorzata Mężyk 

i Krzysztof Korczyński (gitara) pod opieką Anny Kosowskiej- 

-Zgrzeblak. Młodzi artyści przygotowali nastrojową recytację 

wierszy Władysławy Lubasiowej w muzycznej aranżacji. 

DUL SKA NA SCE NIE MOK 

Na scenie MOK w Nowym Sączu odbyła się premiera Moralność 

pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, spektaklu przygotowanego 

przez Studio F działające przy Zespole Szkół nr 1 

KON CERT DLA KA SI BIESZ CZAD 

W sądeckim „Sokole” odbył się koncert charytatywny pn. 

„Wystarczy uwierzyć”, z którego dochód przeznaczono na leczenie 

Katarzyny Bieszczad, sądeczanki walczącej o powrót 

do zdrowia po ciężkim wypadku motocyklowym i związanej 

z nim operacji kręgosłupa. W koncercie wzięli udział m. in.: 

zna ny bok ser Prze my sław Sa le ta, bard Ro bert Ka sprzyc ki, 

Mateusz Ziółko, Mirosław Witkowski, grupa teatralna Gaudete. 

Ze sprzedaży cegiełek i licytacji dzieł sztuki pozyskano 

ok. 14,7 tys. zł. Projekt „Wystarczy uwierzyć” zainicjowali koledzy 

i koleżanki Kasi z I LO im. Jana Długosza, na czele z Lidią 

Szeligą i Maciejem Sroką. 

GA LI CYJ SKA DE BA TA 

„Co nam zo sta ło z Au strii…” – oto ty tuł de ba ty zor ga - 

ni zo wa nej w są dec kim „So ko le”, z udzia łem hi sto ry ka 

i kry ty ka sztu ki An dy Rot ten berg, dy rek to ra Mię dzy na ro - 

do we go Cen trum Kul tu ry w Kra ko wie prof. Jac ka Pur chli, 

pi sa rza i et no gra fa dr. An to nie go Kro ha i po li to lo ga 

z WSB–NLU dr. Ra fa ła Ma tyi. Pre le gen ci i pu blicz ność 

– oma wia jąc za gad nie nia zwią za ne z od dzia ły wa niem sztu - 

ki i kul tu ry daw nej mo nar chii au stro -wę gier skiej oraz 

kon tek sty hi sto rycz ne i spo łecz ne ce sar stwa Habs bur gów, 

któ rych wpływ jest od czu wal ny do dziś – usi ło wa li od po - 

wie dzieć na py ta nie: skąd wła ści wie się wziął sen ty ment 

do cza sów ga li cyj skich 

PRO MO CJA KSIĄ ŻKI JE RZE GO GI ZY 

W ko sza rach Kar pac kie go Od dzia łu Stra ży Gra nicz nej 

w No wym Są czu od by ła się pro mo cja no wej ksią żki Je rze - 

go Gi zy pt. Organizacja „Wolność”, opisującej dzieje zawiąza 

nej w kwiet niu 1918 r. – w sze re gach sta cjo nu ją ce go 

w No wym Są czu 20. ga li cyj skie go puł ku pie cho ty Księ cia 

Prus Hen ry ka – kon spi ra cji nie pod le gło ścio wej, któ ra do - 

prowadziła do powstania 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. 

(RED)


64 KULTURA 


Pamiętali o Orlętach 

Jerzy Leśniak, Bogusław Kołcz, Bolesław Biłowus 

FOT. HSZ 

W hołdzie 

Orlętom 

Lwowskim 

Msza św. w intencji Orląt Lwowskich w kościele 

oo. Jezuitów w Nowym Sączu i koncert zespołu 

MY-16 z Zespołu Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych 

nr 2 im. Or ląt Lwow skich w są dec kim „So - 

kole” były głównymi akcentami sądeckich 

obchodów 93. rocznicy obrony Lwowa, przygotowanych 

przez Towarzystwo Miłośników Lwowa 

i Kresów Południowo-Wschodnich (TML i KP-W) 

Eucharystię w kościele św. Ducha, gdzie znajduje się alabastrowa 

rzeźba naturalnej wielkości św. Stanisława, 

sprowadzona po wojnie z kościoła jezuickiego we Lwowie, 

celebrował i patriotyczne kazanie wygłosił o. Wojciech 

Łokieć SJ, którego rodzice pochodzili spod Tarnopola. 

W „Sokole” Bolesław Biłowus, rodowity lwowianin, którzy 

z ma łżon ką Zofią prze pro wa dził się do No we go Są cza 

przed kilkunastu laty i objął prezesurę Towarzystwa, przypo - 

mniał historię walk z Ukraińcami o Lwów w listopadzie 1918 

roku. – 1421 obrońców Lwowa, jedna czwarta walczących, 

miała mniej niż 17 lat, to dzieci i gimnazjaliści obronili Lwów 

w listopadzie 1918 roku – mówił Biłowus. Wyświetlono film 

pt. Orlęta lwowskie (1990), z archiwalnymi ujęciami, obrazu 

ją cy hi sto rię po wsta nia, po tem po wo jen nych znisz czeń 

i odbudowy przed kilkunastu laty Cmentarzu Orląt we Lwowie 

z nar ra cją prof. Sta ni sła wa Ni ciei, wy bit ne go znaw cy 

przedmiotu. 

Następnie dziewczęta z Akademickiego Gimnazjum i Liceum 

im. Bo le sła wa Chro bre go czy ta ły wzru sza ją ce li sty 

do najmłodszych obrońców Lwowa, m.in. 14-letniego Jurka 

Bit scha na, któ rzy ży cie od da li za swo je uko cha ne mia sto, 

a potem uczniowie szkoły z Zawady uraczyli gości koncertem 

piosenek lwowskich, m.in. autorstwa niezapomnianego 

dra Je rze go Ma sio ra. „Ty ma mo otrzyj oczy, z uśmie chem 

do mnie mów…” – śpiewali mali sądeczanie. 

– Przed 19 laty naszą szkołę odwiedził „Dziadek”, doktor 

Jerzy Masior, a potem „Babcia”, Jadwiga Wawro, oboje już 

nie żyją, którzy zaszczepili w nas miłość do Lwowa i Kresów 

wschodnich, co przyczyniło się do nadania naszej szkole 

imienia Or ląt Lwow skich – mówił dyrektor Janusz Chruślicki. 

Podczas lwowskiej uroczystości w „Sokole” Bolesław Biłowus 

udekorował red. Jerzego Leśniaka, Złotą Odznaką Zasłu 

żo nego Czło nka TML i KP -W, przy zna ną przez Za rząd 

Główny we Wrocławiu. W okolicznościowej laudacji prof. 

Bogusław Kołcz, dyrektor Akademickiego Gimnazjum i Liceum 

im. Bo le sła wa Chro bre go (w szko le mie ści się Izba Pa - 

mię ci dra J. Ma sio ra), pod kre ślił za słu gi J. Le śnia ka dla 

popularyzacji wśród sądeczan tematyki kresowej w licznych 

książkach i setkach artykułów. Red. Leśniak był również organizatorem 

wielu wypraw edukacyjnych do Lwowa i na Kresy 

wschod nie daw nej Rzecz po spo li tej, m.in. re dak cji 

„Rocznika Sądeckiego”. 

Bolesław Biłowus dwukrotnie zaprezentował publiczności 

zgromadzonej w sali im. R. Sichrawy w MCK „Sokół” okładkę 

listopadowego numeru „Sądeczanina”, który zdobi zdjęcie 

Cmentarza Orląt Lwowskich i serdecznie podziękował naszej 

redakcji za „trwanie przy Lwowie”. (HSZ)



Jeszcze bardziej niż przedtem pokochałem ludzi starszych 

Debiut Kamila 

W drugiej odsłonie z cyklu Foto-Debiuty w galerii BWA „Sokół” 

pokazano wystawę fotografii pt. „Jeszcze bardziej niż przedtem 

pokochałem ludzi starszych” Kamila Filipowskiego, który zaprezentował 

25 czarno-białych fotogramów wykonanych aparatem 

Ca non 5D. 

Kamil Filipowski – z prawej 

Au tor (ur. 27 czerw ca 1991 r.) 

jest nowosądeczaninem, który 

obec nie stu diu je w Kra kow - 

skiej Aka de mii Fo to gra fii, 

znajdującej się w pięknej, XIX-wiecznej 

kamienicy w samym centrum miasta, 

przy uli cy Grodz kiej – jed nej 

z naj star szych ulic Kra ko wa. Z okien 

Aka de mii roz po ście ra się im po nu ją cy 

widok na Zamek Królewski na Wawelu. 

Kamil swoją pasję fotograficzną rozwi 

ja już od wie lu lat po przez do ku men - 

to wa nie w for mie re por ta żu in ne go 

swo je go za in te re so wa nia zwią za ne go 

z ko lej nic twem. Dzia ła ja ko pre zes 

w Nowosądeckim Stowarzyszeniu Miłośników 

Kolei, które zrzesza pasjonatów 

i zajmuje się propagowaniem transportu 

kolejowego oraz dbaniem o historię 

ko lej nic twa (mię dzy in ny mi 

organizacją przejazdów pociągami retro 

– „Kolej na majówkę”). 

Od niedawna Kamila Filipowskiego 

zainteresował również portret. 

– Zdjęcia Kamila należą do nurtu fotografii 

klasycznej. Portret pokazywany 

jest w for mie dyp ty ków – po wie dział 

na otwarciu opiekun artystyczny wystawy, 

fotografik Tomasz Oleksy. 

– Te ma tem mo ich prac jest por tret lu - 

dzi starszych, którzy swoim spojrzeniem, 

swoim wyrazem twarzy opowiadają historię 

o so bie sa mych, ja cy są i co w ży ciu 

przeszli – powiedział Kamil Filipowski. 

Bohaterami prezentowanych zdjęć są 

normalni, jak wskazuje sam autor, przecięt 

ni lu dzie, któ rzy od sła nia ją swo ją 

nie zwy kłą hi sto rię, czę sto peł ną bo le - 

snych prze żyć, gdyż są to na przy kład 

oso by bez dom ne. Ka mi lo wi uda ło się 

zdo być ich za ufa nie, bo nie rzad ko 

przed sta wia oso by skry te, i na wią zać 

porozumienie, a nawet zaczątki jakiejś 

przyjaźni. 

– Pokazałem np. zdjęcie osoby bezdomnej 

z Krakowa, z którą rozmawiałem 

może pół godziny. Opowiedziała mi historię 

swojego życia. Skończyła tylko szkołę 

podstawową, po której zaczęły się trudne 

chwile, czyli bezdomność, alkoholizm. Powiem 

szcze rze, że mą drość tej oso by za - 

chwyciła mnie bardzo i wiele osób 

mogłoby się od tego bezdomnego uczyć 

mądrości życia. Fotografia jest dla mnie 

sposobem na życie, sposobem na wyrażanie 

swo ich uczuć i po glą dów na świat. 

Moja fotografia tak naprawdę zaczęła 

się... od ko lei. Naj pierw by ło to zwy kłe ro - 

bie nie zdjęć, że by mieć „faj ną” ta pe tę lo - 

komotywy na pulpicie komputera. Później 

przerodziło się to w odkrywanie fotografii, 

też pod kątem artystycznym. I tak to 

trwa mniej wię cej od sze ściu lat. 

JA NUSZ BO BREK


66 KULTURA 


Jeszcze bardziej niż przedtem poko



chałem ludzi starszych Zdjęcia Kamila Filipowskiego


68 KULTURA 


KALENDARIUM Grudzień 2011 

NO WY SĄCZ 

Dom Go tyc ki, ul. Lwowska 3 

16 grud nia 2011 – 5 lu te go 2012 

Z NAJ LEPS ZY MI ŻYC ZE NIA MI 

Wystawa przygotowana na okres bożonarodzeniowy: 

dawne pocztówki, rekwizyty kolędnicze. 

Ga le ria Daw na Sy na go ga, ul. B. Joselewicza 12 

Kon ty nu acja wy sta wy: do 12 lu te go 2012 

STULECIE ZPAP 1911–2011. 

WSPOMNIENIE O SĄDECKICH 

ARTYSTACH 

Wy sta wa przy po mi na ją ca syl wet ki ar ty stów już 

nieżyjących, którzy byli związani z Sądecczyzną, poprzez 

przynależność do Związku Polskich Artystów 

Plastyków lub poprzez miejsce urodzenia, czy miejsce 

czasowego zamieszkania. Równolegle trwać będzie 

doroczny SALON 2011 – prace współcześnie 

tworzących sądeczan. Na ekspozycji w galerii „Dawna 

Synagoga” prezentowane będą w większości zbiory 

wła sne no wo są dec kie go mu zeum, uzu peł nio ne 

dziełami z kolekcji prywatnych. 

Sądecki Park Etnograficzny i Miasteczko Galicyjskie, 

ul. Lwow ska 226 

Kon ty nu acja wy sta wy: do 15 stycz nia 2012 

SKAN SE NOW SKIE IM PRE SJE III 

Poplenerowa wystawa prac plastycznych inspirowanych 

klimatem Sądeckiego Parku Etnograficznego 

i Miasteczka Galicyjskiego autorstwa studentów 

kie run ku Edu ka cja Ar ty stycz na PWSZ w No wym 

Sączu. 

NAR TY W SKAN SE NIE 

Impreza sportowo – edukacyjna, grudzień 2011 (dokładny 

termin uzależniony od warunków pogodowych 

zostanie podany na stronie internetowej www.muzeum.sacz.pl) 

Galeria Marii Ritter i Stare Wnętrza Mieszczańskie 

16 grud nia 2011 – 31 stycz nia 2012 

SZOP KI BO ŻO NA RO DZE NIO WE 

Wystawa pokonkursowa prac dzieci i młodzieży. 

KRYNICA-ZDRÓJ 

Muzeum Nikifora, ul. Bulwary Dietla 19 

Kon ty nu acja wy sta wy: do 19 lu te go 2012 

KONCERT NA TAFLI SZKŁA. MALARSTWO 

KRZYSZTOFA OKONIA 

Wy sta wa ma lar stwa na szkle wy bit ne go ar ty sty 

Krzysztofa Okonia. 

SZCZAWNICA 

Muzeum Pienińskie, ul. Plac Dietla 7 

2 grud nia 2011 – 2 stycz nia 2012 

KARDYNAŁ ADAM STEFAN SAPIEHA: 

CZŁOWIEK, DUSZPASTERZ, MĄŻ STANU 

Wystawa przygotowana przez krakowski Oddział 

IPN pre zen to wać bę dzie zdję cia oraz do ku men ty 

zwią za ne z oso bą księ cia me tro po li ty kra kow skie - 

go Ada ma Sa pie hy. Przed sta wio ne zo sta ną ró żne 

aspek ty je go bio gra fii m.in. dzia łal ność spo łecz - 

na i po li tycz na, ak tyw ność dusz pa ster ska na prze - 

strze ni lat 1912–1951. Po nad to część eks po zy cji 

uka że po stać kar dy na ła od stro ny pry wat nej, w je - 

go kontaktach z rodziną i bliskimi. Otwarciu wystawy 

w Szczaw ni cy to wa rzy szyć bę dzie spo tka nie 

z pra cow ni kiem na uko wym IPN oraz z krew ny mi 

kar dy na ła. 

PODEGRODZIE 

Muzeum Lachów Sądeckich im. Zofii i Stanisława Chrząstowskich 

w Podegrodziu 

TRA DY CYJ NA KUL TU RA MA TE RIAL NA 

LA CHÓW SĄ DEC KICH: 

• współczesna sztuka ludowa, 

• plastyka obrzędowa, 

• podegrodzkie stroje ludowe. 

FO TO GRA FIE WOJ CIE CHA MI GAC ZA 

Prezentacja prac wiejskiego fotografa z Gostwicy, 

dokumentującego kulturę i zwyczaje regionu lachowskiego 

na przełomie XIX i XX w. 

AR CHE OLO GIA PO DE GRO DZIA I OKO LIC 

NO WE GO SĄC ZA 

Wystawa ilustrująca pradzieje regionu.



Nowe książki – sandecjana 

Kto czy ta, nie błą dzi 

UCZTA DLA DU SZY I OCZU 

Na kła dem wy daw nic twa Gon dwa - 

na uka zał się prze pięk ny al bum Łem - 

kow skie cer kwie ze zdję cia mi Je rze go 

Żaka, oraz tekstem znawcy beskidzkiej 

historii i kultury, gorliczanina Andrzeja 

Piecucha. Okładkę zdobi cerkiew greckokatolicka 

pw. Św. Dymitra z Salonik 

w Szczawniku. 

Wydawca (Jacek Herman-Iżycki, poligraf, 

afrykanista, w przeszłości) współza 

ło ży ciel re no mo wa nej ofi cy ny 

Prószyński i spółka, do przedstawienia 

łemkowskich klimatów pogranicza nieprzypadkowo 

wybrał Jerzego Żaka, wybit 

ne go ar ty sty fo to gra fi ka z Kry ni cy, 

który w albumie zaznacza swoją bogatą 

oso bo wość twór czą, ujaw nia ją cą się 

w oryginalnych, niepowtarzalnych ujęciach 

krajobrazu jako syntezy przyrody 

i historii, dzieł sztuki i dziedzictwa przeszłości. 

Bez pomocy mistrza Jerzego takie 

go łem kow skie go świa ta pew nie 

nigdy byśmy nie zobaczyli. Warto dodać, 

że zde cy do wa na więk szość zdjęć 

powstała w ostatnich dwóch latach. 

Wydawnictwo (304 strony) ujrzało 

światło dzienne w dwóch wersjach językowych: 

polsko-angielskiej (Piotr Leoniak) 

i polsko-łemkowskiej (Monika 

Tylawska). Zwraca uwagę dojrzały i wyrafinowany 

pod względem estetycznym 

artystycznym projekt graficzny Zbigniewa 

Karaszewskiego i Iwony Miśkiewicz 

– wy jąt ko wa uczta nie tyl ko dla du szy, ale 

ta kże dla oczu. To pierw sza pu bli ka cja, 

w której autorzy starali się pokazać i opisać 

wszystkie zabytkowe cerkwie zachowane 

na terenach Łemkowszczyzny. 

Przetrwały one tragiczne dla Łemków czasy 

wysiedleń w latach czterdziestych 

i zniszczeń dokonywanych w okresie 

PRL -u. Więk szość z nich to obec nie ko - 

ścioły rzymskokatolickie, niektóre stały się 

obiektami muzealnymi. W albumie przedstawiono 

111 cerkwi, w tym kilka zbudowanych 

współcześnie. Dzięki znakomitym 

fotografiom możemy podziwiać bogactwo 

drewnianej i murowanej architektury, 

piękno ikonostasów, ikon i polichromii. 

Swą urodą zachwycają również zachowane 

w naturalnym otoczeniu kaplice, przydrożne 

kapliczki, figury i krzyże. 

Bez pomocy mistrza Jerzego 

takiego łemkowskiego 

świata pewnie 

nigdy byśmy nie zobaczyli. 

Od wydawcy: 

W albumie przedstawiono wszystkie 

zabytkowe cerkwie łemkowskie, jakie ocalały 

w polskiej części Łemkowszczyzny, 

od leżących na zachodzie Jaworek, poprzez 

wsie Wier chom la Wiel ka i Mi lik 

nad Popradem, Izby i Brunary nad rzeką 

Białą, aż po cerkwie w dolinach rzek 

Osła wy i Osła wi cy, we wsiach ta kich jak 

Komańcza, Turzańsk i Szczawne. Prawie 

wszystkie pokazane w albumie cerkwie 

usytuowane są w swoim pierwotnym, naturalnym 

otoczeniu. 

Drewniane i murowane świątynie reprezentują 

różne epoki i style architektoniczne. 

Najstarsza wśród nich, 

zbudowana w 1600 roku, zachowała się 

w Powroźniku, najmłodsze cerkwie to te 

powstałe przed wybuchem II wojny światowej 

i kilka nowych, zbudowanych w Gorlicach, 

Kulasznem, Krynicy i Zyndranowej. 

Uzupełnieniem zdjęć prezentujących 

piękno architektury cerkiewnej są fotogra 

fie po ka zu ją ce wa żne dla Łem ków 

uroczystości religijne związane z sanktuarium 

na Świętej Górze Jawor w Wysowej 

Zdroju, święto Jordanu w Pętnej, 

kermesz (odpust) w Olchowcu oraz obchodzone 

w Nowicy uroczystości związane 

ze świętem Zaśnięcia Najświętszej 

Marii Panny. 

*** 

JER ZY ŻAK – ur. W 1937 r. w Tar - 

nopolu, przywędrował na Sądecczyznę 

wraz z rodzicami podczas drugiej wojny 

światowej, krynicki fotografik, od 40 

lat członek Związku Polskich Artystów 

Fo to gra fi ków, ma ją cy eks po no wa ne 

miej sce w szwaj car skiej En cyc lo pe die 

Internationale des Photographes, okre - 

ślany przez fachowców z branży „reżyserem 

i psychologiem fotografii”, autor 

wielu albumów. 

SĄDECZANIE „PANTEONIE 

WSPANIAŁYCH” 

W Por tre tach Ma ło pol skich Se nio - 

rów, opra co wa nych przez Ewę Pi łat 

i wydanych przez Regionalny Ośrodek 

Polityki Społecznej, w gronie 25 wyjątko 

wych, ob da rzo nych spe cy ficz nym 

temperamentem, doświadczeniem i życio 

ry sem lu dzi, od naj du je my na szych 

są dec kich kra ja nów, lau re atów ko lej - 

nych edy cji Ma ło pol skie go Ple bi scy tu 

„Poza Stereotypem – Senior Roku”: Annę 

Totoń i Józefa Gościeja.


70 KULTURA 


Pani Anna od lat swoim zaangażowaniem 

w dokumentowanie i upowszechnianie 

historii Nowego Sącza udowadnia, że 

wiek nie jest przeszkodą w realizacji życiowej 

pasji, angażowania się w sprawy 

lokalnej wspólnoty. Podobnie czyni od pół 

wieku Józef Gościej, strażnik pamięci narodowej, 

emerytowany polonista z Zespołu 

Szkół Rolniczych w Marcinkowicach, 

współtwórca i kustosz tamtejszego Muzeum 

Historycznego, w którym znajduje 

się zbiór unikatowych pamiątek dotyczących 

legionistów Józefa Piłsudskiego. 

Któż nie zna pa nią An nę, pa na Jó ze - 

fa Lu dzie z sza cun kiem i uzna niem 

kła nia ją im się z da le ka, bo oni nie stru - 

dze nie uczą star szych i mło dych przy - 

wiązania do historii, do małej ojczyzny, 

któ rą jest ro dzin ne mia sto, ro dzin - 

na wieś i ziemia sądecka… 

Ponadto w gronie zaprezentowanych 

w wydawnictwie Seniorów Roku znajdu 

ją się Bar ba ra Cie nia wa z Kry ni cy, 

Jolanta Kieres i Halina Komar z Nowego 

Są cza i Adam Ma zur z Mu szy ny. Ka - 

żda z tych po sta ci jest cie ka wym 

tematem na osobne opowiadanie. 

DZIEŃ POWSZEDNI 

W MAŁYM MIASTECZKU 

Ko lej ny al bum wy da ny przez Mu - 

zeum Okręgowe w Nowym Sączu w ramach 

pro jek tu Via Ga li cja przy no si 

zdjęcia z Miasteczka Galicyjskiego i zara 

zem wy sma ko wa ne re pro duk cje ob - 

ra zów ze zbio rów wła snych, Mu zeum 

Narodowego w Warszawie i Krakowie 

oraz Muzeum Książąt Lubomirskich we 

wrocławskim Ossolineum. 

Całość według klarownej koncepcji 

wydawniczej Marii Marcinowskiej, 

pod opieką redakcyjną Marii Teresy 

Maszczak, z tłumaczeniem na język angielski 

dokonanym przez Małgorzatę Walczak, 

stanowi cacko edytorskie i może 

stanowić powód do dumy oficyny nowosądeckiej 

Goldruk Wojciecha Golachowskie 

go. Po czę ści jest to też ka ta log 

wystawy w Domu Gotyckim, która kilka 

miesięcy temu przybliżyła nam atmosferę 

życia w niewielkich miastach na przełomie 

XIX i XX wieku. Obrazy Maksymiliana 

Gierymskiego, Alfreda Wierusza 

Kowalskiego, Wacława Józefa Koniuszki, 

Wojciecha Weissa, Teodora Axentowicza, 

Józefa Pankiewicza, Józefa Brandta czy 

Jacka Malczewskiego sąsiadują tu z fotografiami 

mistrza Piotra Droździka z różnych 

zakątków Miasteczka 

Galicyjskiego, bez którego już trudno sobie 

wyobrazić zwiedzanie Nowego Sącza. 

War to ścio wym uzu peł nie niem są 

oparte o liczne źródła i literaturę rzetelne 

tek sty Woj cie cha Śli wiń skie go, 

Edy ty Ross -Paz dyk, Woj cie cha Dra ga - 

na, Barbary Romańskiej, Anny Bomby, 

Sylwii Zarotyńskiej, Bogusławy Błażewicz, 

Bar ba ry Sza fran, Mag da le ny 

Kwie ciń skiej, Do ro ty Iwiń skiej, Bar - 

tło mie ja Cze cha i Ma rii Mo len dy. 

Lektura pozwala poznać źródła pierwo 

wzo rów mu ze al ne go Mia stecz ka, 

w tym ra tu sza, któ ry miał sta nąć w Sta - 

rym Sączu, a także historię powstawania 

jed no stek Ochot ni czych Stra ży 

Po żar nych w Ga li cji. Przy bli żo ny jest 

też „Dom Garncarza” i związany z nim 

uni ka to wy sta ro są dec ki ośro dek garn - 

carski, zakład fotograficzny z eksponata 

mi z pry wat nych zbio rów Igna ce go 

Stad ni ka (za kład „Ja ni na”), pocz ta 

i sklep kolonialny ze swoimi egzotyczny 

mi cu da mi, ap te ka i ga bi net den ty - 

styczny, pracownia snycerza i rzemiosło 

drzew ne, za kład fry zjer ski i cu kier nia 

(wzorowana na słynnym sądeckim zakła 

dzie Jó ze fa Dzię cio łow skie go 

z przedwojennej Jagiellońskiej), żydowski 

zakład krawiecki, wreszcie karczma 

(gospoda) wiejska i małomiasteczkowa. 

NIEZWYKŁY ŚWIAT 

MACIEJA BOGUSZA 

STĘCZYŃSKIEGO 

Po wrześniowej wystawie w „Dawnej 

Synagodze” w Nowym Sączu pt. „Maciej 

Bogusz Stęczyński – zapomniany 

obieżyświat” pozostała albumowa publikacja 

(160 stron) przypominająca galicyjskie 

wędrówki dziewiętnastowiecznego 

podróżnika od Kresów Wschodnich 

po Ta try, Pie ni ny, Spisz i Ora wę. Ten nie - 

zwykły człowiek niestrudzenie przemierzał 

trakty dawnej monarchii 

Habsburgów, docierając w odlegle zakątki 

dziewiętnastowiecznej Europy. Dokumentował 

zabytki widziane po drodze, 

życie ludu wiejskiego, stroje, domy, 

zamki, itp.; utrwalał widoki, z których 

wiele do dziś stanowi nieocenione źródło 

ikonograficzne dla badaczy odwiedzanych 

przez niego terenów. 

Sądecki czytelnik w pierwszej kolejności 

z pewnością wyłowi rysunki z „obwodu 

Sandeckiego” powstałe ok. 1846 

roku: Muszynę z rozwaliną zamku Palocha, 

pozostałości po zamku Zawiszy 

Czarnego w Rożnowie, warownię w Rytrze, 

zamek królewski w Nowym Sączu, 

skały i drogę do pustelni św. Świerada 

w Tropiu, krajobrazy nad Dunajcem, panoramę 

Łącka, klasztor Klarysek, pałac 

w Nawojowej, kamień diabelski pod Jaworzyną 

Krynicką. 

Re dak cją al bu mu wy da ne go przez 

no wo są dec kie Mu zeum Okrę go we, 

wy dru ko wa ne go i opra co wa ne go gra - 

ficz nie w dru kar ni Gol druk, za jął się 

Ja cek Kol bu szew ski, au tor wień czą ce - 

go publikację tekstu o wędrówkach, rysunkach, 

grafikach oraz poezji Macieja 

Bo gu sza Stę czyń skie go pt. „Po zna wa - 

łem kraj dro gi…”. 

PSOT NY PO TWÓR 

Książeczka o wielogłowym potworze 

jest pokłosiem konkursu plastycznego 

i wystawy zorganizowanych przez Muzeum 

Okręgowe w Nowym Sączu dla 

najmłodszych: przedszkolaków i uczniów


GRUDZIEŃ 2011 HISTORIA 71 

13 grud nia roku 

pamiętnego... 

szkół podstawowych. Tematem wiodącym 

były legendy sądeckie, pobudzające 

zainteresowania historią i kulturą Sądecczyzny. 

Czytając przygody czasami psotne 

go, to znów groź ne go smo ka dzie ci 

dowiadują się o pochodzeniu nazwy sądeckich 

miejscowości: Wielogłów, Zawady, 

Trzetrzewiny, Klęczan i góry, którą 

miejscowi nazwali Paścią i takie miano 

nosi do dziś. 

Na szwedzki najazd patrzymy 

oczami Sienkiewicza, autora 

„Potopu”. Jednak ten 

genialny – i do dziś czytany 

pi sarz – nie był prze cież kro - 

nikarzem. Z historii czerpał 

to, co mu by ło po trzeb ne. In - 

ne rzeczy pomijał. 

Punktem zwrotnym w polsko- 

-szwedzkiej wojnie była dla 

niego obrona Częstochowy. 

Ale nieprzyjaciel odstąpił 

od oblężenia klasztoru dopiero 27 grudnia. 

Tym cza sem No wy Sącz sam się 

wyzwolił – i to dokładnie dwa tygodnie 

wcze śniej, bo 13 grud nia. To w No wym 

Sączu zaczął się początek końca 

szwedzkiej okupacji naszego kraju. 

Szwedom chodziło o zdobycie niemal 

bezbronnego państwa, które mogło 

wy ży wić kil ka państw ta kich, jak 

Szwe cja. Pol ska, osła bio na woj na mi 

kozackimi, nie była w stanie przeciwsta 

wić się wy ćwi czo nym, kar nym 

i licz nym woj skom Ka ro la Gu sta wa. 

Do te go do szła jesz cze nie uf ność 

szlachty, ciągle wietrzącej u Jana Kazimierza 

dążność do absolutum dominium 

(wła dzy ab so lut nej), a ta kże 

zdra da Hie ro ni ma Ra dzie jow skie go, 

któ ry po ska za niu go na ba ni cję 

i śmierć uciekł do Szwe cji, gdzie usil - 

nie agitował do zaatakowania Polski. 

Oczy wi ście, ofi cjal na przy czy - 

na woj ny by ła in na. Ka ro la Gu sta wa 

drażniło używanie przez Jana Kazimierza 

ty tu łu kró la szwedz kie go. Choć 

– we dług ów cze snych po jęć – miał 

do nie go pra wo. Był wnu kiem Ka ta - 

rzyny Jagiellonki (córki Zygmunta Stare 

go i Bo ny, żo ny Ja na III Wa zy) 

i synem Zygmunta III Wazy. 

*** 

W lip cu 1655 r. woj ska szwedz kie we - 

szły więc do Pol ski. Ciąg dal szy zna my, 

choćby z sienkiewiczowskiego Potopu: 

kapitulacje, przegrane bitwy, zdrady. 

SKARB KI BI CA 

Ukazał się II Rocznik piłkarski MKS 

Sandecja Nowy Sącz opracowany przez 

rzecznika klubu Dariusza Grzyba. Dla 

kibiców lubujących się w statystykach 

rzecz cen na. Tyl ko dwa klu by (Lech Po - 

znań i Jagiellonia Białystok) w Polsce 

mogą pochwalić się podobnymi, bogato 

ilustrowanymi kolorowymi wydawnictwa 

mi. No wy Rocz nik... San de cji jest 

zapisem sezonu 2010/2011, z podaniem 

wyników spotkań, składów, zdobywców 

goli etc. Warto powspominać, bo akurat 

ten se zon są dec cy pił ka rze za koń czy li 

na wysokim, czwartym miejscu w tabeli, 

a te raz Szko da ga dać… 

BI BLIO FIL 

Ta bli ca upa mięt nia ją ca wy zwo le nie No we go Są cza


72 HISTORIA 


27 wrze śnia Jan Ka zi mierz przy był 

do Nowego Sącza. Opuścił go następnego 

dnia, kie ru jąc się ku Czorsz ty no wi. 

Tam dogonili go wysłannicy sądeckich 

miesz czan, py ta jąc, jak ma ją się za cho - 

wać w ob li czu za gro że nia. Król, nie 

chcąc dopuścić do zniszczenia miasta, 

polecił je poddać. 

W początkach października szwedzkie 

oddziały pod dowództwem Jerzego 

Forgwella zajęły Nowy Sącz. Wkrótce 

potem przybyły posiłki z armii hr. Magnu 

sa de la Gar die, do wo dzo ne przez 

por. Patryka Gordona. 

Szwedzki komendant trzymał swych 

żoł nie rzy w ry zach, ale nie dłu go to 

trwało. Kiedy w połowie listopada zastą 

pił go ppłk Ste in – wszyst ko się zmie - 

ni ło. Roz po czę ło się nę ka nie mia sta 

ró żne go ro dza ju kon try bu cja mi, któ re 

zubożyły Sącz niemal doszczętnie. 

Miesz cza nom ode bra no wsze la ką 

broń i zde po no wa no ją u aria ni na Ja - 

na Wielogłowskiego. Rozpoczęły się też 

grabieże. Co zamożniejsi sądeczanie posta 

no wi li po wie rzyć co cen niej sze 

przed mio ty ku sto szo wi ko ścio ła św. 

Mał go rza ty, któ ry ukrył je w pod zie - 

miach. Wiadomość o tym dotarła jednak 

do Szwe dów, któ rzy wdar li się do ko - 

ścielnych lochów i nie znalazłszy poszuki 

wa nych skar bów, zbez cze ści li 

znajdujące się tam trumny. 

Tymczasem wokół okupantów zaczęła 

zaciskać się pętla. W Nawojowej szyko 

wa ła się do ak cji pie cho ta 

Lubomirskich (wówczas starostów sądeckich), 

a w pobliskich lasach obozowało 

2-3 tys. chłopów pod dowództwem 

bra ci Ja na i Ka zi mie rza Wą so wi czów 

oraz 200 dragonii muszyńskiej biskupa 

krakowskiego. Ich celem była Dąbrowa 

Wo kół oku pan tów za czę - 

ła za ci skać się pę tla. 

W Na wo jo wej szy ko wa ła 

się do ak cji pie cho ta Lu - 

bo mir skich 

– wioska, z której rozchodziły się drogi 

do Krakowa i Wiśnicza. 

Ppłk Stein postanowił uprzedzić akcję 

pol skich od dzia łów i roz bić je. 

W tym ce lu opu ścił No wy Sącz, za bie - 

ra jąc ze so bą znacz ną część szwedz kiej 

załogi. W mieście pozostała niewielka 

za ło ga pod do wódz twem por. Pa try ka 

Gordona. Dostał on szczególny rozkaz: 

przy naj mniej szym od ru chu opo ru ze 

stro ny miesz czan, miał ich wszyst kich 

– bez wyjątku – wymordować. 

Pew nie tak by się sta ło, gdy by nie ko - 

bieta. Ponoć jakiś szwedzki oficer, zakocha 

ny w niej, zdra dził treść te go 

rozkazu. Rezolutna mieszczka przekazała 

wiadomość pisarzowi miejskiemu 

Jędrzejowi Szczyckiemu, który zawiadomił 

„kogo trzeba”. 

Poza wałem, którego resztki możemy 

do dziś oglądać przy Maślanym Rynku, 

stały stodoły miejskie. Ukryło się w nich 

kilkunastu nawojowskich chłopów. Gdy 

czeladź miejska wyszła z miasta wieczorem 

13 grud nia 1655 r., w dzień św. Łu - 

cji, do sto dół po sia no i sło mę dla by dła, 

ukryci w piwnicach żołnierze przebrali 

się w ich sza ty i do sta li się do mia sta. 

Po opanowaniu Bramy Węgierskiej spuścili 

pomost na fosę. Rozpoczęła się walka, 

a potem bezlitosna rzeź. 

Ste in, do wie dziaw szy się o klę sce, 

wyruszył z Dąbrowej do Sącza i przypu 

ścił szturm do mia sta. Tym cza sem 

od strony Kamienicy uderzyła na Szwedów 

piechota nawojowska oraz piechota 

spi ska Je rze go Lu bo mir skie go 

z Lubowli, prowadzona przez Jana Gerlichowskiego. 

I to był koniec szwedzkiego 

panowania w Nowym Sączu. 

Po le głych w obro nie mia sta miesz - 

czan po cho wa no u mu rów miej skich, 

przy na ro żni ku uli cy Drwal skiej (dzi- 

siej sza Ja giel loń ska). Spo czy wa li tam 

do ro ku 1800, kie dy prze nie sio no je 

na cmentarz kościelny (Stary Cmentarz). 

Ka plicz ka Szwedz ka 

W 2005 r. wydano także kartę okolicznościową



HISTORIA 

73 

Jan Kazimierz i Karol Gustaw 

Niestety, miejsce ich pochówku zostało 

za po mnia ne. Szwe dów po grze ba no 

za murami miasta, na miejscu straceń, 

gdzie dzi siaj stoi ka plicz ka pw. św. Mar - 

ka z 1771 r., po wszech nie zwa - 

na „Szwedzką”. Ocalałych 19 żołnierzy 

odwieziono do Lubowli. O ich losach także 

nic nie wie my. 

Nowy Sącz otrzymał od Jana Kazimierza 

pisemne podziękowanie za dzielność, 

wystawione w Krośnie 8 stycznia 1656 r. 

Niestety, z czasem zasługę sądeczan przyćmiła 

obrona Jasnej Góry. Niesprawiedliwa 

bywa Matka Historia... 

*** 

W li sto pa dzie 2005 ro ku na Ja snej 

Górze odbyła się konferencja naukowa 

zorganizowana z okazji jubileuszu 350- 

lecia obrony klasztoru. W jej trakcie amba 

sa dor Szwe cji w Pol sce, Tho mas 

Bertelman, powiedział m. in.: 

– Nie wiem, czy te raz, 350 lat póź niej, 

można prosić o wybaczenie za cierpienia 

i zniszczenia, których w Polsce dokonały 

wojska dowodzone przez Szwedów, 

ale ubo le wa my nad tym, że spo wo - 

do wa ne wów czas znisz cze nia by ły tak 

ogromne, że Polacy zapamiętali je jako 

swoisty potop”. 

9 grud nia te go ro ku w No wym Są czu 

uczczono ów „dzień wyzwolenia”. M. 

in. na rogu ul. Jagiellońskiej i Szwedzkiej, 

pod po mni kiem Wła dy sła wa Ja - 

gieł ły, od sło nię to ta bli cę z na pi sem: 

Na chwałę naszym przodkom, którzy 13 

grudnia 1655 r. wystąpili zbrojnie przeciwko 

wojskom Karola X Gustawa okupu 

ją cym kraj, wy zwa la jąc No wy Sącz 

spod potopu szwedzkiego jako pierwsze 

miasto w Rzeczypospolitej. Sądeczanie 

A.D. 2005. 

Dodajmy, że wydarzenie to zainspirowało 

poetę Mieczysława Romanowskiego 

do napisania poematu Dziewczę 

z Sącza. To pierw szy te go ty pu utwór li - 

te rac ki, któ re go bo ha te ra mi są miesz - 

czanie. Sądeccy mieszczanie. 

JA CEK ZA REM BA 

R E K L A M A

74 



Radosnych Świąt Bożego Narodzenia 

spokojnie spędzonych w gronie rodzinnym 

oraz wszelkich łask Bożej Dzieciny 

na każdy dzień Nowego Roku 

Mieszkańcom Gminy Grybów 

życzą 

Przewodniczący Rady Gminy 

Jan Radzik 

Wójt Gminy Grybów 

Piotr Krok 

W oczekiwaniu na zbliżające się 

Święta Bożego Narodzenia i Nowy 

Rok pełni nadziei spoglądamy 

w przyszłość. Składamy życzenia: 

zdrowia, pogody ducha, spełnienia 

wszystkich marzeń, zawodowej 

satysfakcji i wielu sukcesów. 

Argasińscy

Gabinet masażu „FizjoMed” 

Zabiegi szczególnie polecane: 

Liposukcja Kawitacyjna – Ultradźwięki, Endomasaż, Beauty Instrument 

oraz 98 innych, różnorodnych i specjalnie dobieranych zabiegów 

Święta, Sylwester, 

Karnawał – już blisko! 

Zadbaj o swą sylwetkę i urodę 

Rejestracja 

telefoniczna, 

dogodne pory 

wykonywania zabiegów 

Serdecznie zapraszam! 

Marta Ryfiak 

GABINET „FIZJOMED”, ul. Długosza 19, Nowy Sącz 

tel. 532 564 864, www.fizjomedmasaze.pl

POSZUKUJEMY 

KANDYDATA/KANDYDATKI 

DO PRACY NA STACJI DIALIZ 

W NOWYM SĄCZU 

NA STANOWISKU: LEKARZ 

Wymagania: 

• wykształcenie medyczne (specjalizacja 

z nefrologii lub chorób wewnętrznych) 

• doświadczenie w zawodzie lekarza 

Oferujemy: 

• zatrudnienie na podstawie umowy o pracę 

lub na kontrakcie 

• możliwość rozwoju zawodowego, 

• warunki wynagrodzenia – do uzgodnienia. 

• pracę w dynamicznie rozwijającym się 

przedsiębiorstwie, 

• stabilne i stałe zatrudnienie, 

Zainteresowane osoby prosimy o nadsyłanie aplikacji 

(cv + list motywacyjny) z zamieszczeniem klauzuli o ochronie 

danych osobowych na adres e-mail: rekrutacja@fmc.pl

78 



Zakład Przetwórstwa Mleczarskiego 

„DOMINIK” Sp. z o.o. 

Dąbrowa 6A, 33-311 Wielogłowy, tel./fax. 18 443 24 16 

Hurtownia Nabiałowa – ul. Dojazdowa 3 

33-300 Nowy Sącz, tel./fax. 18 441 68 82 

e-mail: biuro@zpm-dominik.pl 

Wszystkim klientom, zdrowych i wesołych 

Świąt Bożego Narodzenia, oraz szczęśliwego Nowego Roku 

życzy ZPM „DOMINIK” sp. z o.o. 

WSPIERAJĄ NAS MEDIALNIE: MIESIĘCZNIK „SĄDECZANIN” I PORTAL WWW.SĄDECZANIN.INFO 

• „Uzdrowisko Krynica-Żegiestów” S.A. 

• Centrum Rekreacji WSB-NLU „OLIMP” w Nowym Sączu; 

• Supermarket „Rafa” w Nowym Sączu, 

• Bar „Małgorzatka” w Nowym Sączu; 

• „UŚMIECH DZIECKA” s. c. Dorota Pierzga, Marta Mikulska w Nowym Sączu; 

• Sklep Zielarsko-Medyczny „MELISA” s. c. w Nowym Sączu; 

• Zakład Fryzjerski Stanisława Jasińska w Nowym Sączu; 

• Salon Cosmetic Ewa Elster w Nowym Sączu; 

• Galeria Obrazów oraz Salon Fryzjerski „Rene” w Nowym Sączu; 

• Salon Fryzjerski „OLIVIA” Dorota Kosal w Nowym Sączu; 

• Gabinet Kosmetyki Estetycznej „LAWENDA” Ewa Żygłowicz w N. Sączu; 

• Angielskie ABC/Centrum Korepetycji Joanna Tomyślak w Nowym Sączu; 

• „SARA” Fryzjer Damsko-Męski Elżbieta Najduch w Nowym Sączu; 

• Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu; 

• Fryzjer P. P. H. U. „NATALIA” Beata Kania w Nowym Sączu; 

• „Multimed Sp. z o. o.” w Nowym Sączu; 

• Salon Fryzjerski Barbara Pawlik w Nowym Sączu; 

• F. H. U. „KRYSZTAŁ” Anna Plata w Nowym Sączu; 

• Lecznica Weterynaryjna „SERWIN” Szpital Weterynaryjny w Nowym Sączu; 

• Gabinet Kosmetyki Dłoni „LAWENDA” Beata Małgorzata Chrzan w N. Sączu; 

• „SYDA” Daniel Truszkowski w Nowym Sączu; 

• Firma Handlowo – Usługowa „Kręgielska” w Nowym Sączu; 

• Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Sączu; 

• „Bizart” – biżuteria, Wioletta Olszowska w Nowym Sączu; 

• Salon fryzjerski, Anna Pietrzak w Nowym Sączu; 

• NZOZ „TWOJE ZDROWIE” Chirurgia Jednego Dnia w Nowym Sączu; 

• SPA dla PSA Sylwia Micigolska w Nowym Sączu. 

• Salon Fryzjerski „Jola” Jolanta Sikorska w Nowym Sączu; 

• Handel Artykułami Przemysłowymi i Spożywczymi – Kwiaty Irena 

Ptaczek w Nowym Sączu; 

• Gabinet Stylizacji Paznokci Edyta Dobosz w Nowym Sączu; 

• Studio Zdrowia – Gabinet Rolletic Elżbieta Górecka w Nowym Sączu; 

• Salon Fryzjerski „Karin”, stylizacja paznokci, wizaż w Nowym Sączu; 

• Gabinet stylizacji paznokci i wizażu „Joanna” w Nowym Sączu; 

• Salon Fryzjerski „JAROLA” s. c. Aleksandra Hajnosz-Michalik, 

Aleksandra i Jarosław Wingralek w Nowym Sączu; 

• „HABART” Stacja Kontroli Pojazdów w Powroźniku; 

• Zakład Fryzjerski Czesława Olszak w Nowym Sączu; 

• Centrum Informacji Turystycznej w Nowym Sączu; 

• Krynicka Organizacja Turystyczna w Krynicy – Zdroju; 

• Salon Fryzjerski „Ewa” Grzegorz Wańczyk w Nowym Sączu; 

• Osiedle „Zielony Gaj” (Chełmiec – Gaj); 

• Szkoła Podstawowa nr 21 w Nowym Sączu. 

• Gabinet Masażu i Neuromobilizacji „FizjoMed” Marta Ryfiak w N. Sączu; 

• Salon fryzjerski „Revolution”, Katarzyna Gargas w Nowym Sączu; 

• Gabinet Kosmetyczny Wiesława Wokacz w Nowym Sączu; 

• „TB” Tomasz Baliczek z Nowego Sącza; 

• Centrum Usług Pielęgniarsko-Opiekuńczych „RÓŻA” Marta Głąbińska; 

• FRAMESI BEAUTY CENTER Karol Fedko w Nowym Sączu; 

• ART-AN Estetyka Ciała w Nowym Sączu; 

• Centrum Kosmetyczne Karolina Zasowska w Nowym Sączu; 

• Studio Fryzur i Urody „LAWENDA” Beata Iwańska w Nowym Sączu; 

• EDDAR Edyta i Dariusz Wielocha z Królowej Górnej; 

• Galeria Fryzur „COSMO” Bożena Ryba w Nowym Sączu; 

• „Elite nails” Stylizacja paznokci Katarzyna Giedroń w Nowym Sączu; 

• „Mały Robinson” w Nowym Sączu; 

• Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu; 

• Gabinet Kosmetyczny Agnieszka Sołoduszkiewicz w Nowym Sączu; 

• Sądeckie Towarzystwo Sportowe w Nowym Sączu; 

• Sądecki Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Sączu; 

• Myjnia Samochodowa F.H.U. Zenon w Nowym Sączu. 

Sądeczanin 

MIESIĘCZNIK I PORTAL INTERNETOWY 

Reklama i prenumerata: 

Kamila Jeleń-Kumor 

tel. (18) 415 70 77 w. 12 

e-mail: k.jelen@sadeczanin.info 

Reklama i dystrybucja: 

Marcin Pawłowski 

tel. (18) 415 72 29 

e-mail: dystrybucja@sadeczanin.info



Hubert Trepa i Karolina Śliwa 

Krokusy pamięci 

Sądecki akcent międzynarodowego Projektu Krokus, który 

uświadamia niebezpieczeństwa związane z dyskryminacją, 

uprzedzeniami i nietolerancją: młodzież z Akademickiego Liceum 

i Gimnazjum im. Króla Bolesława Chrobrego zasadziła 

na cmentarzu żydowskim przy ul. Rybackiej cebulki żółtych krokusów, 

które zakwitając wczesną wiosną będą przypominały 

półtora miliona żydowskich dzieci oraz dzieci innych narodowości 

poległych w czasie Holokaustu. 

Przy pomnikach ofiar terroru hitlerowskiego 

i grobie 400. Żydów 

za mor do wa nych w tym 

miej scu 29 kwiet nia 1942 r. za - 

palono znicze pamięci. 

O osobistych przeżyciach opowiedziała 

uczniom sądeczanka Anna Grygiel-Huryn, 

przedstawicielka stowarzyszenia 

„Dzieci Holokaustu”, która urodziła się 

w getcie w Zakliczynie w 1942 r. i przeżyła 

okupację hitlerowską ukryta wraz 

z matką przez polską rodzinę w ziemiance 

pod lasem w Dobrocieszu k. Stańkowej. 

– Przyszliśmy tutaj po to, aby zamanifestować, 

że ci, którzy cierpieli prześladowanie 

w czasie II wojny światowej, 

ci którzy ginęli w Nowym Sączu i okolicach 

to by li na si są sie dzi, to by li ci, któ - 

rzy mie li nie szczę ście uro dzić się 

w nie wła ści wym mo men cie, mie li nie - 

szczęście urodzić się jako przedstawiciele 

in nej ra sy. Sta ra my się uświa do mić 

naszej młodzieży, że mogli również być 

na ich miej scu i mo gli rów nież cze kać 

na pomoc innych – powiedział dyrektor 

szkoły Chrobrego, Bogusław Kołcz. 

Ogólnoeuropejską akcję zainicjowało 

Ir landz kie To wa rzy stwo Wie dzy 

o Ho lo kau ście i pol skie Mu zeum Ży - 

dowskie Galicja z Krakowa. 

(LB)


80 HISTORIA 


100 lat sądeckiego 

Wer ni sa żem wy sta wy pn. „Wier ni ide ałom się ga my ju tra” w MCK „So kół” roz po czę to na po - 

cząt ku li sto pa da br. ob cho dy stu le cia har cer stwa w No wym Są czu. W są dec kiej „So kol ni” sto 

lat te mu (28 paź dzier ni ka 1911 r.) An drzej Mał kow ski wy gło sił wy kład o skau tin gu i na za jutrz 

prze pro wa dził ćwi cze nia po lo we w Mar cin ko wi cach, a 11 li sto pa da 1911 przy I Gim na zjum im. 

J. Dłu go sza po wsta ła I No wo są dec ka Dru ży na Skau to wa im. Ste fa na Czar niec kie go, co uwa ża 

się za po czą tek har cer stwa na Są dec czyź nie. 

Otwarcie ekspozycji zgromadziło 

tłumy ludzi związanych 

z tradycją harcerską od dziesiąt 

ków lat, m.in. Ja nu sza 

Korpaka, który był zuchem jeszcze 

przed II woj ną świa to wą, czy też człon - 

ków działającej tuż po wojnie na powstałym 

Jeziorze Rożnowskim III Wodnej 

Drużyny Harcerskiej im. gen. Mariusza 

Zaruskiego. Przybyli również byli hufcowi 

i komendanci m.in. Andrzej Głuc 

i Andrzej Orchel. Na ścianach podziwiać 

można archiwalne fotografie, dokumenty, 

sztandary i przeróżne rekwizyty, stroje 

oraz biwakowy ekwipunek. 

Przybliżone zostały wizerunki i sylwet 

ki czo ło wych li de rów har cer skich, 

którzy odgrywali ważną rolę także w życiu 

społecznym Nowego Sącza, jako pedagodzy 

i wychowawcy, twórcy i społecz 

ni cy, m.in. Zo fii Jan czo wej, Ma rii 

Wu sa tow skiej -Bu gaj skiej, Ma rii Sty - 

czyńskiej-Butscherowej-Długopolskiej, 

Zenona Remiego, Andrzeja Otmianowskiego, 

Eugeniusza Pawłowskiego, Stani 

sła wa Wą so wi cza, Bro ni sła wy 

Szczepańcówny, Kazimierza Hełczyńskiego, 

Ireny Styczyńskiej, Jerzego Masio 

ra, Jó ze fa Czy żow skie go, 

Władysława Hasiora (na wystawie poka 

za no je go „har cer ski au to por tret”). 

Oży ły na zdję ciach obo zy w sta ni cy 

w Ko sa rzy skach i bi wa ki na gór skich 

szlakach. Ukazano bohaterski udział sądeckich 

druhów w I i II wojnie światowej, 

w obro nie Lwo wa i woj nie 

z bolszewikami, jak również działalność 

w drugiej połowie XX w. i współczesną. 

To była poruszająca wędrówka w bogatą 

prze szłość, peł ną wznio słych ide ałów, 

pielęgnowania patriotycznych i społecznych 

wartości. 

Wystawę przygotował Hufiec ZHP 

im. Bohaterów Ziemi Sądeckiej 

przy współpracy z nowosądeckim Archiwum 

Państwowym. Komisarzem była 

hm. Urszula Kochanik-Grzegorczyk, którą 

w wyszukiwaniu, przygotowaniu 

i opracowaniu materiałów i eksponatów 

wspomagali: hm. Stanisław Korusiewicz, 

hm. Sta ni sław Gnia dy, hm. Ma ria Lo rek 

wraz z seniorami Kręgu „Szumiący Bór”. 

Obec nie no wo są dec ki Hu fiec ZHP 

kierowany przez komendanta phm. Rober 

ta Ku bicz ka zrze sza 219 zu chów, 

har ce rek i har ce rzy w 25 dru ży nach 

oraz 54 instruktorów. (RED)



harcerstwa 

Hm Zo fia Pro kop -Żyt ko wi czo wa, 

dh Ma ria Sty czyń ska -But scher -Dłu - 

go pol ska 

*** 

Wystawie w „Sokole” towarzyszył 

ka ta log opra co wa ny przez znaw cę 

pro ble ma ty ki har cer skiej harc mi - 

strza Sta ni sła wa Ko ru sie wi cza. Oto 

ob szer ne frag men ty z przed sta wio - 

nych przez nie go stu let nich dzie jów 

sądeckiego harcerstwa: 

*** 

Idea powstania skautingu jako nowego 

sposobu wychowania młodzieży naro 

dzi ła się w Wiel kiej Bry ta nii. Jej 

twórcą, a zarazem założycielem pierwszych 

dru żyn skau to wych. był lord Ro - 

bert Baden-Powell. 

Prze nie sie nie tej idei na grunt Pol ski 

to zasługa Andrzeja Małkowskiego, który 

roz po czął pra cę nad tym przed się - 

wzię ciem od prze tłu ma cze nia na nasz 

język dzieła twórcy skautingu „Skauting 

jako system wychowania młodzieży”. 

POD SKRZY DŁA MI 

„SO KO ŁA” 

Nowe wychowawcze treści harcerstwa, 

jak u nas na zy wa no skau ting, nie 

były jednak obce naszemu społeczeństwu. 

Wypracowały je od dawna działające 

najróżniejsze organizacje, kółka 

i towarzystwa, skupiające patriotyczną 

młodzież. Harcerstwo w sposób naturalny 

i oczywisty powiązało ją w całość, ze 

szczególnym uwzględnieniem pracy niepodległościowej 

i obcowania z przyrodą. 

Jak to w życiu bywa, przeszczepienie 

nowinek nie zawsze spotyka się ze zrozumieniem 

środowiska. Tak było i w naszym 

przypadku. Władze szkolne w początkowym 

okresie nie chciały zaakceptować 

nowego ruchu, widząc w nim konkurencję 

dla własnych interesów. Naturalną reakcją 

na te kroki było zakładanie tajnego, 

czy też – jak go ina czej na zwa no – dzi kie - 

go skautingu. Taki również istniał w Nowym 

Sączu, założony na przełomie 

jesieni 1910 i wiosny 1911 roku. 

Oparcie działalności o Towarzystwo 

Gimnastyczne „Sokół” pozwoliło ruchowi 

wyjść na szer sze – tym ra zem le gal - 

Oparcie działalności o Towarzystwo 

Gimnastyczne 

„Sokół” pozwoliło 

ruchowi wyjść na szersze 

– tym ra zem le gal ne 

– wody i rozpocząć 

„pod bój szkół śred nich”. 

ne – wo dy i roz po cząć „pod bój szkół 

średnich”. 

Za oficjalną datę narodzin sądeckiego 

har cer stwa przyj mu je się 28 paź - 

dzier ni ka 1911 ro ku. Wów czas to A. 

Małkowski wygłosił w sali „Sokoła” dla 

oko ło 280 słu cha czy w ró żnym wie ku 

od czyt za ty tu ło wa ny „Skau ting no wa 

organizacja młodzieży”. Spotkał się on 

z dużym zainteresowaniem przybyłych. 

Nazajutrz z szesnastoma chętnymi prelegent 

przeprowadził ćwiczenia polowe 

w Marcinkowicach. 

Oba te wydarzenia odbiły się szerokim 

echem wśród mło dzie ży gim na zjal - 

nej, co pozwoliło 11 listopada 1911 roku 

przy I Gim na zjum im. Ja na Dłu go sza 

utwo rzyć I No wo są dec ką Dru ży nę 

Skau to wą im. Ste fa na Czar niec kie go, 

OBCHODY 

Msza św. za ojczyznę odprawiona 11 

li sto pa da w ko ście le św. Ka zi mie rza 

przez bpa An drze ja Je ża, pa trio tycz ne 

śpie wa nie pod Dę bem Wol no ści, emi - 

sja Kro nik Są dec kich w „So ko le”, wrę - 

czenie i rozwinięcie sztandaru Hufcowi 

ZHP im. Bo ha te rów Zie mi Są dec kiej 

(powierzono go opiece chorążemu Micha 

ło wi Gru cy i to wa rzy szą cym mu 

druh nom Aga cie Po la kie wicz i Be acie 

Ma cho wicz), po łą czo ne z de fi la dą har - 

cer ską oraz kon cer tem pt. „Tań czą 

iskry z gwiaz da mi” i spo tka niem z oka - 

zji stu le cia „Czar nej Je dyn ki” – I No wo - 

są dec kiej Dru ży ny Wę drow ni czej im. 

Ste fa na Czar niec kie go oraz na za - 

jutrz III Grą Miej ską im. hm. Ire ny Sty - 

czyń skiej pn. Mel du ję nie pod le głość 

to wa rzy szy ły ob cho dom Świę ta Nie - 

pod le gło ści w No wym Są czu.


82 HISTORIA 


na cze le któ rej sta nął uczeń Sta ni sław 

Kramarski. 

Wkrót ce ta no wa for ma pra cy z mło - 

dzieżą zaowocowała powstaniem dwóch 

ko lej nych dru żyn w No wym Są czu, 

a mianowicie: II Drużyny Skautowej im. 

Romualda Traugutta (31 stycznia 1913) 

przy II Gimnazjum – prowadzonej przez 

prof. Juliana Heina i I Żeńskiej Drużyny 

Skau to wej im. Kró lo wej Ja dwi gi, 

Ko men dan ci z daw nych lat – An - 

drzej Or chel, An drzej Głuc 

której drużynową została Maria Wusatowska-Bugajska 

(7 maja 1913). 

Podobnie było w Starym Sączu, gdzie 

zorganizowano I Drużynę Skautową im. 

Za wi szy Czar ne go przy Se mi na rium 

Nauczycielskim (7 marca 1913) – prowa 

dzo ną przez Wła dy sła wa Ma zu ra 

i I Żeń ską Dru ży nę Skau to wą (12 lip - 

ca 1913). 

Ten dy na micz ny roz wój har cer stwa 

zo stał prze rwa ny wy bu chem I woj ny 

światowej. Z tą chwilą starsi druhowie 

odeszli do Legionów Polskich lub zostali 

zmobilizowani do armii austriackiej. 

Tym sa mym prak tycz nie prze sta ła ist - 

nieć cała kadra, co spowodowało zastój 

organizacyjny. Pozostałe w mieście druży 

ny, z wy pra co wa nych przez sie bie 

środków, wyposażały w odzież osobistą 

swoich kolegów idących walczyć o niepodległą 

Polskę, a także podjęły pracę 

w miejscowym szpitaliku Czerwonego 

Krzyża oraz w „Herbaciarni” na dworcu 

kolejowym. 

MIĘ DZY WOJ NA MI 

Udanej odbudowy męskiego harcerstwa 

w mieście nad Dunajcem podjął się 

prof. Piotr Zieliński, opierając swoje wysił 

ki na uczniach obu gim na zjów. Efek - 

tem owej systematycznej pracy na niwie 

harcerskiej jak i niepodległościowej były 

tzw. „Dni listopadowe 1918 roku”. 

Wtedy to harcerze, wespół z członkami 

innych organizacji niepodległościowych, 

zbrojnie przywrócili po latach niewoli 

niepodległość Nowemu Sączowi. Jednak 

niedługo przyszło się cieszyć dopiero co 

odzyskaną wolnością, bowiem wydarzenia 

we Lwo wie zmu si ły dru hów, by wy - 

ruszyli miastu na pomoc. Jeszcze nie 

przebrzmiały echa niedawnej odsieczy, 

a już podążyli ponownie na front, tym razem 

na wojnę polsko-bolszewicką. 

W tym też cza sie druh ny z żeń skiej dru - 

żyny prowadziły kuchnię, dożywiając 

prawie wszystkie rodziny żołnierzy walczących 

na froncie. 

W okresie międzywojennym następuje 

systematyczny rozwój harcerstwa, tak 

męskiego jak i żeńskiego. Poczynaniom 

W okre sie mię dzy wo jen - 

nym na stę pu je sys te ma - 

tycz ny roz wój 

har cer stwa, tak mę skie - 

go jak i żeń skie go. Po czy - 

na niom tym pa tro nu ją 

huf co wi: Wi told Na wra - 

til, Eu ge niusz Paw łow ski, 

Sta ni sław Wą so wicz, Ze - 

non Re mi oraz Ma ria Wu - 

sa tow ska i Bro ni sła wa 

Szcze pa niec. 

tym patronują hufcowi: Witold Nawratil, 

Eugeniusz Pawłowski, Stanisław Wąso 

wicz, Ze non Re mi oraz Ma ria 

Wusatowska i Bronisława Szczepaniec. 

Są dec ką brać zna no nie tyl ko w Pol sce, 

lecz również poza jej granicami. Uczestniczyła 

bowiem w światowych Jamboree 

w Pra dze (1931), Go de le (1933), 

Spa le (1935) i Ko pen ha dze (1936), 

gdzie zaskarbiała sobie serca ich uczestni 

ków ta kże pre zen ta cją re gio nal ne go 

folkloru. Zbliżająca się kolejna zawierucha 

wo jen na od ci snę ła swo je zna mię 

również na pracy harcerskiej. W drużynach 

pro wa dzo no szko le nia sa ni tar ne 

i przeciwgazowe oraz obchodzenia się 

z bro nią. A gdy 24 sierp nia 1939 r. ogło - 

szo no utaj nio ną mo bi li za cję, naj star si 

druhowie rozpoczęli służbę w 1. Pułku 

Strzelców Podhalańskich lub – podobnie 

jak ich huf co wy Ze non Re mi 

– w sze re gach Ba ta lio nu Obro ny 

Narodowej. Z kolei ci, których do wojska 

nie pobrano z powodu małoletniości, 

roznosili po mieście i okolicznych 

miej sco wo ściach kar ty mo bi li za cyj ne



lub pełnili służbę w punktach obserwacyjnych 

obrony przeciwlotniczej miasta. 

Jeszcze nie zakończyły się działania 

wo jen ne, a już na prze ło mie wrze śnia 

i października powstała tajna Organizacja 

Białego Orła „Resurectio”, skupia - 

ją ca rów nież mło dzież har cer ską. 

Jed nak jej ży wot nie był zbyt dłu gi, bo - 

wiem nieznajomość tajników pracy podziem 

nej do pro wa dzi ła do szyb kiej 

de kon spi ra cji. Jej człon ko wie zo sta li 

w 1940 r. rozstrzelani na Wysokiem lub 

wy sła ni z pierw szym trans por tem 

do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. 

W Auschwitz 11 listopada 1941 r. 

zginął hufcowy Stanisław Wąsowicz. 

Pomimo panującego w mieście terroru 

i wy wo zu do przy mu so wej pra cy 

w Rze szy, har cer stwo do koń ca woj ny 

działało w podziemiu. Niespełna trzy lata 

po roz bi ciu Or ła Bia łe go, w zi - 

mie 1942 r. po wsta ła (dzia ła ją ca 

w strukturach Hufców Polskich) nowa 

drużyna, którą kierował Andrzej Otmianow 

ski ps. „Gar da”. W dru ży nie tej był 

zastęp harcerek prowadzony przez siostrę 

„Gar dy” – Zo fię Otmia now ską, 

pseudonim „Małgorzata”. 

Prawdopodobnie zdrada w szeregach 

organizacji doprowadziła do jej częściowego 

rozbicia, a aresztowanych druhów, 

po uwięzieniu w tarnowskim więzieniu, 

rozstrzelano w czerwcu 1944 r. w Zbylitowskiej 

Górze. 

W okresie II wojny światowej nowosądeckie 

druhny pracowały w punktach 

opa trun ko wych, pro wa dzi ły taj ne na - 

uczanie, opiekowały się wojennymi sierotami, 

były łączniczkami. Szkoliły się 

zwłaszcza w zakresie pierwszej pomocy 

medycznej z myślą o oddziałach leśnych 

oraz planowanym ogólnopolskim 

po wsta niu. Har cer ki ze sła ne do obo zu 

w Ravensbrück zorganizowały tam drużynę 

„Mury”, która pozwalała im przetrwać 

obozowy koszmar. 

Zakończenie działań wojennych bynajmniej 

nie oznaczało końca ludzkich 

nie szczęść. Trwa ła prze cież na tych te - 

renach tzw. „wojna podziemna”. Przeko 

na li się o tym uczest ni cy obo zu 

har cer skie go zor ga ni zo wa ne go w lip - 

cu, 1945 r. ko ło sa na to rium „Wik tor” 

w Żegiestowie-Zdroju, których to niejednokrotnie 

zrywały w nocy ze snu złowrogie 

terkotania broni maszynowej. 

W NO WEJ 

RZE CZY WI STO ŚCI 

Po latach okupacji panował wśród 

młodzieży entuzjazm i chęć realizacji 

swoich potrzeb i marzeń harcerskich. Powstało 

w Nowym Sączu wiele gromad 

zuchowych i drużyn harcerskich, a wśród 

nich – III Wodna Drużyna Harcerzy im. 

gen. Mariusza Zaruskiego oraz XI Szybowcowa 

Drużyna Harcerzy. 

Chęć pod po rząd ko wa nia przez ów - 

czesne władze, wszystkich młodych lu- 

STANICA HARCERSKA 

W KOSARZYSKACH, 

NASZE GNIAZDO 

Urocze lasy, potoki, cisza i dzika przyroda na trasach wycieczek 

i biwaków pierwszych drużyn harcerskich z Nowego Sącza wzbudziły 

pragnienie posiadania własnej bazy. Tak powstała myśl powstania 

stanicy w Komarzyskach. W parę lat później, staraniem 

profesora II Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu 

Szymona Kopytki, Rada Gminna w Piwnicznej ofiarowała 

w wieczyste użytkowanie Harcerstwu z Nowego Sącza część Szerokiej 

Polany w Komarzyskach pod budowę Stanicy. 

W 1924 r. architekt miasta Nowego Sącza inż. Zenon I Remi 

bezinteresownie wykonał plan budowy, a organizację budowy 

przejął prezes Koła Przyjaciół Harcerstwa prof. Kazimierz Hełczyński 

zwa ny „Si wą Bro dą”. 

Z powodu braku pieniędzy podjęto najrozmaitsze sposoby zarobkowania. 

Organizowano festyny, przedstawienia, kiermasze, 

bożonarodzeniowe szopki, sprzedawano własnoręcznie wykonane 

zabawki, ozdoby, w sprzedaży były również „cegiełki”. W czasie 

wakacji starsi harcerze – studenci pracowali na budowie. 

I tak po paru latach, z belek sosnowych uszczelnionych 

mchem, po wstał w 1927 r., zbu do wa ny w du żej mie rze przez sa - 

mych harcerzy, pachnący żywicą, duży, wspaniały drewniany 

dom. 10 czerwca 1928 r. odbyło się uroczyste poświęcenie Stanicy 

Harcerskiej Hufców Nowego Sącza. 

Stała się ona harcerskim sercem. Tam organizowano kolonie 

zuchów i harcerzy, latem oraz zimą. Na obozy przybywały drużyny 

z różnych stron Polski. Tam odbywały się spotkania Komendy 

Hufca i Chorągwi Krakowskiej, kursy i szkolenia. Harcerstwo 

trwale związało się z miejscową ludnością i rozreklamowało Piwniczną-Zdrój 

i jej urocze tereny. 

Stanica – tak jak harcerstwo – przechodziła różne koleje. Wyłączona 

z życia przez II wojną światową, w 1945 r. znów przygarnęła 

odnajdujących się harcerzy. W 1946 r. powstał nowy projekt 

rozbudowy, wykonany przez inż. Zenona II Remiego. Dobudowano 

nowe skrzydło, zwiększając powierzchnię o dodatkową salę. 

Mijały lata. Zużywały się i niszczały ściany budynku. 

W 1958 r. w Nowosądeckiej Komendzie Chorągwi zapadła decyzja 

o jego remoncie i odnowieniu. Rada Przyjaciół Harcerstwa 

(z przewodniczącym Markiem Oleksińskim, późniejszym wojewodą 

nowosądeckim) z dużym zrozumieniem i życzliwością podjęła 

się i przeprowadziła całą inwestycję. 

W cza sie Zlo tu z oka zji 10-le cia nada nia imie nia Cho rą gwi 

No wo są dec kiej w 1988 r. otwar to przy wró co ną do ży cia sta - 

ni cę. Wró ci ło skrzy pie nie drew nia nych scho dów, wró cił za - 

pach drewna i żywicy, wrócił gwar dzieci i młodzieży… Ciesząc 

się ogrom nym po wo dze niem wśród dziew cząt i chłop ców 

z różnych stron Polski, wypełniona po brzegi nie tylko w okresie 

wa ka cji i zi mo wych fe rii, sta ni ca go ścin nie na dal przy gar - 

nia wszyst kie wę dru ją ce du sze. 

W 1992 r. po now nie sta ła się wła sno ścią Huf ca ZHP im. Zie mi 

Sądeckiej. 

Staraniem Grona Starszoharcerskiego w 1996 r. w czasie 

Zlotu Harcerstwa Starszego nadano stanicy imię prof. Kazimierza 

Hełczyńskiego – „Siwej Brody” i odsłonięto pamiątkową tablicę. 

Z okazji 95-lecia powstania drużyn skautowych w naszym 

regionie odsłonięto w pobliżu stanicy obelisk upamiętniający to 

wydarzenie.


84 HISTORIA 


dzi Związ ko wi Mło dzie ży Pol skiej 

(ZMP) doprowadziła w 1949 r. do rozwią 

za nia do tych cza so wych struk tur 

ZHP i zastąpienia ich nowym tworem, 

którym była Organizacja Harcerska Polski 

Ludowej (OHPL). 

Rów no cze śnie zmie nio no Pra wo 

i Przy rze cze nie Har cer skie oraz ca łą 

symbolikę. 

W wyniku przemian w ruchu robotni 

czym w grud niu 1956 r. na zjeź dzie 

w Łodzi reaktywowano ZHP. W czasie 

wspomnianego spotkania zdecydowano 

między innymi, że nie będzie powrotu 

do przed wo jen nej struk tu ry Związ ku, 

dzielącej hufce na męskie i żeńskie. 

Tym samym dano możliwość do powstania 

hufców koedukacyjnych. Później 

zmie nio no ta kże tekst Pra wa 

i Przy rze cze nia Har cer skie go. Część 

starszych stażem instruktorów zaakceptowała 

te zmiany i powróciła do pracy 

in struk tor skiej w re ak ty wo wa nym 

Związku Harcerstwa Polskiego. 

W ten sposób w pracy w organizacji 

splatały się niektóre elementy tradycji 

dawnego ZHP i metod OHPL, wzbogacone 

o nowe doświadczenia. Takim przykładem 

niech będą wprowadzone w życie 

coroczne „Alerty Naczelnika ZHP”. Ponadto 

młodzież organizowała rajdy i zloty, 

a je den z nich – „Szla kiem Ku rie rów 

Sądeckich” – miał ogólnopolski zasięg 

i odbywał się na naszym terenie. Interesującą 

formą pracy było powołanie Poczty 

Harcerskiej, zaś młodzież w Piwnicznej 

pełniła Harcerską Służbę Graniczną. 

Odpowiedzialną funkcję hufcowego 

po 1956 r. ko lej no peł ni li: Eu ge niusz 

Tadeusz Dobek 

Paw łow ski, Je rzy Sta lin, Ta de usz Ry - 

chlik, Grze gorz Nie wójt, An drzej Głuc, 

Barbara Wójcik, Andrzej Orchel, Jerzy 

Majoch, Maria Wiejaczka, Janusz Pietrzak, 

Krystyna Pieluchowska i – obecnie 

– Robert Kubiczek. 

Należy również wspomnieć o drużynach 

Nieprzetartego Szlaku, działających 

wśród dzie ci i mło dzie ży 

niepełnosprawnej. Idea ta pod nazwą 

„Wszystkie dzieci są nasze” znalazła 

szczególnie wrażliwe pole działania 

po od wi lży w 1956 r. Ruch zo stał za po - 

czątkowany w 1958 r. na zjeździe nauczycieli 

i opiekunów dzieci 

przebywających w sanatoriach w Rabce, 

patronowała mu hm. Maria Łyczko. 

Na naszym terenie pionierem tej formy 

dzia ła nia był dh. Jan Za rze ka. Ja ko czło - 

nek Komendy Hufca, a zarazem przyboczny 

„Czarnej Jedynki”, dostał 

zadanie utworzenia drużyny i pracy 

z dziećmi w Szkole Specjalnej w Nowym 

Sączu. Ze swojego zadania wywiązał 

się znakomicie. Nowatorskie sposoby 

oddziaływania na młodzież specjalnej 

troski, poznane na różnych kursach, 

wcielał w życie, tworząc zalążek późniejszej 

sławy Nieprzetartego Szlaku 

Chorągwi Krakowskiej. Rozpoczętą 

przez niego pracę kontynuowali między 

innymi: Artur Habela, Edward Sawicki, 

Maria Korusiewicz i Stanisław Jarek. 

W czerw cu 1975 ro ku – w wy ni ku 

no we go po dzia łu ad mi ni stra cyj ne go 

– po wo ła no No wo są dec ką Cho rą giew 

ZHP, która przyjęła imię Janka Krasickie 

go. Obej mo wa ła pięć do tych cza so - 

wych huf ców po wia to wych: Gor li ce, 

Odpowiedzialną funkcję 

hufcowego po 1956 r. kolejno 

pełnili: Eugeniusz 

Pawłowski, Jerzy Stalin, 

Tadeusz Rychlik, Grzegorz 

Nie wójt, An drzej 

Głuc, Barbara Wójcik, Andrzej 

Or chel, Je rzy Ma - 

joch, Maria Wiejaczka, 

Janusz Pietrzak, Krystyna 

Pieluchowska i – obecnie 

– Robert Kubiczek. 

Limanowa, Nowy Sącz, Nowy Targ, Zako 

pa ne. Jej ko men dan tem zo stał hm. 

An drzej Głuc. Póź niej tę funk cję ko lej - 

no pełnili harcmistrzowie: Urszula Kocha 

nik, Zyg munt Chry pli wy i Ade la 

Kubrycht. 

Zmia ny po li tycz ne roz po czę te 

w 1989 r. pociągnęły za sobą nowe sposoby 

zarządzania w wielu gałęziach życia 

pu blicz ne go, w tym rów nież 

i fi nan sach. Chcąc wyjść im na prze ciw, 

Główna Kwatera postanowiła połączyć 

niektóre chorągwie ze sobą. Na pierwszy 

ogień po szła rów nież Cho rą giew 

No wo są dec ka, któ ra – de cy zją Zjaz du 

w Rabce w 1991 r. – powróciła do struktur 

Krakowskiej Chorągwi ZHP. 

Innym przejawem transformacji ustrojowej 

było rozbicie dotychczasowego ruchu 

poprzez wydzielenie się z jego nurtów 

innych organizacji. Do największych 

z nich należy Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej 

(ZHR), skupiający jednak niewielką 

część harcerskiej młodzieży. 

Ko lej ne zjaz dy ZHP wy pra co wa ły 

nową strategię dla przyszłości naszego 

Związku. Zmianie uległy niektóre sformułowania 

Prawa i Przyrzeczenia Harcer 

skie go, wpro wa dzo no isto tę Bo ga 

jako największej doskonałości. 

Przejawem zainteresowania naszą orga 

ni za cją ze stro ny mię dzy na ro do wej 

spo łecz no ści by ło przy ję cie ZHP 

do Światowego Biura Skautowego. Tym 

samym staliśmy się po latach ponownie 

członkami społeczności skautowej. 

STA NI SŁAW KO RU SIE WICZ 

Fot. ar ch. po cho dzą z wy sta wy w „So ko le”



Minęło 170 lat 

Historia szkoły 

w Żeleźnikowej Wielkiej 

Stara, przedwojenna szkoła 

Historia Szkoły Podstawowej im. Marii Konopnickiej w Żeleźnikowej 

Wielkiej sięga czwartej dekady XIX w. Jak podaje prowadzona 

od 1864 r. kronika była to szkółka parafialna założona przez 

miejscowego księdza, Marcina Grążewskiego, proboszcza w latach 

1811–1841. Nauczycielem był organista, któremu dawano 

za naukę 31 reńskich i miarki (datki w zbożu). 

Zcza sem jed nak ta szko ła prze - 

sta ła ist nieć, gdyż nie by ło do - 

mu, w któ rym mo gła by się 

pomieścić. Dokładną datę budowy 

budynku szkolnego z prawdziwego 

zda rze nia trud no jed nak usta lić. 

Na stęp cą ks. Grą żew skie go zo stał 

w 1841 r. ks. Jan Klu czyń ski i tę da tę 

przyjmuje się za początek szkolnictwa 

w naszej wsi. Kolejnym kontynuatorem 

dzie ła oświa ty był od 1845 r. ks. Jó zef 

Lu dwig, nie tyl ko ple ban, ale też dzie - 

kan starosądeckiego dekanatu i nadzorca 

szkół lu do wych. 

Z zapisków ks. J. Ludwiga: 

Jak rok 1846 na der zły był dla pa nów, 

że pod cepami chłopskimi zginęli, a wielu 

uwię zio nych by ło, tak głód chło pów 

nadzwyczajnie opanował. Nie pamięta 

nikt takiego niedostatku jak był w 1847 

roku. Wszędzie po farach w Nowym Sączu, 

ko ło go ściń ców i po wsiach na po - 

lach mo żna by ło zna leźć tru py. 

Śmiertelność w tej parafii też taka była, 

że kiedy indziej w dziesięciu latach tyle 

umar ło co tu w 1847 ro ku. Pa ra fia nie 

po większej części tylko trawą się żywili, 

bowiem zboże było drogie. Nędza była też 

na plebani, bo pleban był na dorobku. 

Umar ło w tej pa ra fii w 1847 ro ku w Że - 

leźnikowej Wielkiej 170 osób, w Porębie 

100, a w Myślcu 19, razem więc 289 

ludzi. Grabarzów w tym roku było dwóch, 

bo je den nie mógł na dą ży gro bów ko pać. 

Najwięcej chowano ludzi bez trumny, 

a w każdym grobie po kilkoro. 

W 1861 r. za pro bo stwa ks. Fer dy - 

nan da Mu cho wi cza pod czas po ża ru 

szko ły znisz cze niu ule gły drzwi, okna 

i komin. Na odbudowę obiektu przeznaczono 

700 koron, a przynależne gminy 

ufundowały sprzęt szkolny i jeden pień 

pszcze li, aby dzie ci mo gły się uczyć 

pszczelarstwa. Obowiązek zaopatrzenia 

w opał spoczywał na Świetnym Magistra 

cie No we go Są cza i po sia da czach 

dworskich z Poręby Małej, którzy niechęt 

nie na to przy sta wa li. Nie ma łym 

osią gnię ciem na owe cza sy by ło urzą - 

dzenie ogrodu dla dzieci na parceli Browarczysko 

(dziś w tym miejscu znajdują 

się wspaniałe boiska do piłki plażowej 

i kort te ni so wy po wsta łe dzię ki sta ra - 

niom dy rek to ra szko ły przy wspar ciu 

obecnego wójta Stanisława Kiełbasy). 

W 1875 roku na podstawie orzeczenia 

Wy so kiej C. K. Ra dy Szkol nej Kra - 

jo wej z 8 czerw ca 1875 r. szko łę uzna no 

za etatową. Gminy Żeleźnikowa, Poręba 

Mała, Myślec z obszarami dworskimi 

zo sta ły zo bo wią za ne wspól nie tę 

szko łę utrzy mać. Ozna cza ło to, iż ma ją 

dbać o do bry stan bu dyn ku szkol ne go


86 HISTORIA 


i miesz ka nia na uczy cie la, do star czać 

na opa la nie szko ły 5 są gów drew - 

na o war to ści 22 zł 50 gro szy, za dbać 

o oświetlenie i obsługę szkoły. Wyznaczono 

też płacę nauczyciela oraz wyposa 

że nie w pod sta wo we przy bo ry 

i pomoce naukowe. 

Pierwszym etatowym nauczycielem 

był za trud nio ny w ro ku szkol - 

nym 1876/1877 Franciszek Piechowicz 

(ur. 9 li sto pa da 1853 r. w Za łu biń czu, 

absolwent gimnazjum w Nowym Sączu 

w 1873 r. i Seminarium Nauczycielskiego 

w Tar no wie w 1876 r.), któ ry prze - 

pra co wał w szko le w Że leź ni ko wej 

Wiel kiej 29 lat, do 1905 r., kie dy to zo - 

Uczniowie – Pierwsza Komunia, 1928 r. 

stał prze nie sio ny do czte ro kla so wej 

szko ły w No wym Są czu na przed mie - 

ściu Załubińcze. 

W Żeleźnikowej Franciszek Piechowicz 

miesz kał po cząt ko wo w izbie 

szkolnej lub w wynajmowanych domach 

wiej skich, aż wresz cie po roz bu do wie 

szkoły otrzymał samodzielne mieszkanie 

w budynku szkolnym. 

Z zapisów kronikarza: 

Dnia 15 paź dzier ni ka 1878 ro ku 

dzieci zgromadziwszy się weszły do obszer 

nej, czy stej i peł nej świa tła izby 

szkolnej. 

Ra dość z no wej szko ły nie trwa ła dłu - 

go. Wkrót ce bo wiem po jej od da niu 

do użytku miejscowy organista Jan Kunic 

ki wy su nął rosz cze nia o grunt, 

na któ rym zo sta ła ona wy bu do wa na. 

Swoje pretensje uzasadniał tym, iż plac 

ten był or ga ni stow ski. Żą dał za dość - 

uczy nie nia w po sta ci czę ści ogro du 

szkolnego o takiej samej powierzchni, 

którą wzięto pod budowę szkoły. Ponieważ 

prawdziwość pretensji organisty potwier 

dził ks. pro boszcz, a je go zda nie 

dla wszyst kich mia ło du że zna cze nie, 

postanowiono zrekompensować stratę, 

jaką poniósł organista i odmierzyć mu 

część ogro du. Jed na kże po bli ższym 

przyj rze niu się ma pom ka ta stral nym 

okazało się, że sporna parcela należała 

do obszaru dworskiego. 

Z cza sem w szko le ro bi ło się co raz 

cia śniej. Po wo dem te go był wzrost licz - 

by dzieci będących w obowiązku szkolnym. 

Pierw szą kla sę w ro ku 

szkol nym 1895/1896 roz po czę ło 138 

uczniów. W bu dyn ku szkol nym nie by - 

ło miejsca na dodatkowe klasy. Problem 

ten rozwiązał Magistrat Miasta Nowego 

Sącz, który wynajął na potrzeby szkolne 

dwa pokoje w starym budynku dworskim 

w Że leź ni ko wej Wiel kiej. Je den 

z nich przy sto so wa no do pro wa dze nia 

lek cji wy po sa ża jąc go w od po wied ni 

sprzęt. W 1896 ro ku C. K. Ra da Szkol - 

na Okrę go wa skie ro wa ła do tu tej szej 

szkoły panią Albinę Brablecówną. Kolej 

ny mi na uczy cie la mi na d e ta to wy mi 

by li: He le na Ptasz kow ska, An na Wa - 

dow ska, na stęp nie se mi na rzy sta Woj - 

Kierownik Józef Chebda z najmłodszymi uczniami, 1961 r. Otwarcie nowej szkoły, 1962 r.



ciech Śli wa, po nim Ste fa nia Szu ro, Ma - 

ria Borkowska i Emilia Kaulówna. 

Pod koniec XIX w. gmina zdecydowała 

się na budowę drugiego budynku 

szkolnego. Ówczesny ksiądz proboszcz 

Paweł Jende zaproponował, by wykupić 

od władz Nowego Sącza starą karczmę 

wraz z gruntem do niej należącym. Szybko 

doszło do transakcji, ruszyła budowa, 

od której zdystansowali się jedynie 

mieszkańcy Poręby, którzy chcieli dla 

swoich dzieci postawić osobną szkołę. 

Po odejściu ze szkoły pana Franciszka 

Piechowicza obowiązki nauczyciela 

prze jął no wo mia no wa ny na uczy ciel 

Ignacy Sadkowski. Miał on w posiadaniu 

kro wę, a nie ma jąc gdzie jej umie - 

ścić, wniósł o za kup staj ni, co też 

uczyniono. 

W 1914 r., w przeded niu wy bu - 

chu I wojny światowej szkołę przemianowano 

z jednoklasowej na dwuklasową. 

Mimo zawieruchy wojennej nie zawieszono 

działalności pedagogicznej. 

W 1918 r. szko ła za opa trzy ła się w no wą 

pieczątkę z napisem: „Zarząd Szkoły 

Podstawowej w Żeleźnikowej Wielkiej” 

oraz dwa go dła pol skie, któ re zo sta ły 

umieszczone w salach lekcyjnych 

w miejsce dawnego portretu cesarza austriackiego. 

W szkole umieszczono także 

portret Józefa Piłsudskiego, ówczesnego 

naczelnika państwa. Do reorganizacji 

szkoły na czteroklasową doszło w 1924 

r. Od 1 wrze śnia 1930 ro ku kie row nicz - 

ką szkoły została Maria Borkowska, a nauczycielką 

Józefa Petrylówna, a dwa lata 

później – Stanisława Klocówna. W 1932 

r. i 1936 r. zor ga ni zo wa no też kurs czy - 

tania i pisania, a także podstaw matematyki 

i śpiewu dla dorosłych i poborowych, 

anal fa be tów, któ rych we wsi nie bra ko - 

wa ło. Od 1933 r. pra co wa ła w szko le 

no wa na uczy ciel ka Ja ni na Krze czew - 

ska, a od 1934 r. Ma ria Ła chów na. Re - 

li gii (6 go dzin w ty go dniu) uczył ks. 

Józef Kilian. 

Pod ko niec lat trzy dzie stych szko ła 

(tzw. II stop nia, sze ścio kla so wa) by ła 

dobrze zorganizowana i przede wszystkim 

dawała możliwość dalszego kształce 

nia się mło dzie ży wiej skiej. 

Świadczy o tym zapis w kronice szkolnej 

informujący o tym, że w roku szkolnym 

1937/38 egzaminy do gimnazjum 

zdał Antoni Bazielich, późniejszy profesor, 

redemptorysta. Naukę (185 dzieci 

w 6 od dzia łach) pro wa dzo no ta kże 

w usy tu owa nym na prze ciw ko szko ły 

budynku magistrackim. Nie brakowało 

jed nak ro dzi ców, któ rzy re zy gno wa li 

z posyłania dzieci doViVIklasy twierdząc, 

iż są one „po trzeb ne do pra cy 

na ro li i w do mu, a wy kształ ce nie nie 

jest im tak bar dzo ko niecz ne, gdyż na - 

uczycielami nie będą”. 

Umar ło w tej pa ra fii 

w 1847 ro ku w Że leź ni ko - 

wej Wiel kiej 170 osób, 

w Po rę bie 100, a w My śl - 

cu 19, ra zem więc 289 lu - 

dzi. Gra ba rzów w tym 

ro ku by ło dwóch, bo je - 

den nie mógł na dą ży gro - 

bów ko pać. Naj wię cej 

cho wa no lu dzi bez trum - 

ny, a w ka żdym gro bie 

po kil ko ro. 

W kronice szkolnej z tamtych lat odnotowano 

wiele imprez szkolnych, w których 

uczestniczyli nie tylko uczniowie 

i nauczyciele, ale również rodzice i miejscowa 

ludność. I tak na przykład 11 listopada 

1935 r. uczniowie przygotowali 

akademię na cześć odzyskania przez Polskę 

niepodległości. Każdego roku z okazji 

święta 3 Maja organizowano uroczyste 

pokazy, okolicznościowe śpiewy i inscenizacje. 

Uczniowie organizowali też tzw. 

poranki np. na cześć pana prezydenta 

Ignacego Mościckiego (1 lutego 1936 r.). 

W pamięci tamtego pokolenia (co potwierdza 

jedna z najstarszych mieszkanek, 

Stanisława Buczek, często zaszczycająca 

swoją obecnością nasze współczesne 

szkolne uroczystości) zachowało się niecodzienne 

wydarzenie, opisane w kronice 

pod da tą 28-29 wrze śnia 1936 r.: 

W tych dniach niespodziewanie spadł 

śnieg i wyrządził ogromne szkody w całej 

okolicy. W szkolnym ogrodzie zniszczył 

zu peł nie 5 drzew tak, że gru be pnie 

razem z konarami zostały rozszczepione 

na części. 

Po wy bu chu woj ny w 1939 r. szko ła 

wznowiła działalność 18 października. 

Dwumiesięczną przerwę w nauce od 22 

stycznia do 22 marca 1941 r. spowodowały 

nie działania wojenne, lecz wysokie 

mro zy i brak opa łu W ro ku 

szkolnym 1941/42 do szkoły uczęszczało 

207 uczniów.. Ko lej ny rok szkol ny 

rozpoczął się dopiero 3 lutego 1943 roku. 

Przyczyną z kolei pięciomiesięcznej 

przerwy była epidemia czerwonki, która 

dzien nie po chła nia ła po kil ka ofiar. 

W szko le bra ko wa ło też opa łu, wieś 

cierpiała głód. 

PO WOJ NIE 

Po usta niu dzia łań wo jen nych 

w 1945 r. w szko le, już sied mio kla so - 

wej, pra co wa li na uczy cie le: Ol ga Wi - 

towska, Maria Łachówna, Józef Chebda 

i Maria Borkowska – nadal jako kierownik. 

Uczniowie mieli do dyspozycji trzy 

sa le lek cyj ne, jed na znaj do wa ła się 

w le śni czów ce, któ rej bu dy nek stoi 

do dnia dzisiejszego, a druga w małym 

domku koło kościoła, prawdopodobnie 

po rodzinie Nalepów. Na wybudowanie 

nowego budynku szkolnego w tych ciężkich 

czasach brakowało funduszy. Ówcze 

sna kie row nicz ka ape lo wa ła 

do wójta, sołtysa i miejscowej ludności, 

czego efektem było zawiązanie Komitetu 

Budowy Szkoły i deklaracja samoopo 

dat ko wa nia. W ro ku 

szkol nym 1945/46 uczy ło się 212 

uczniów, rok póź niej do szedł no wy na - 

uczyciel, Stanisław Bazielich. 

15 września 1950 r. umarła długoletnia 

nauczycielka i kierowniczka Maria 

Borkowska. Przepracowała ona 42 lata 

wychowując kilka pokoleń. Jej następcą 

został nauczyciel Józef Chebda. Kadrę 

pedagogiczną w tym czasie, przez kilka 

na ście lat, two rzy li: He le na Ku lig 

z domu Janik, Kinga Witowska, Helena 

Wój cik, Ste fa nia i Jan Ku la so wie, 

Elżbieta Rams z domu Pierzga, Stanisława 

Wój cik, Sta ni sła wa Woj sław, Mie - 

czy sław Rams, Ja ni na Pa luch, 

Michalina Nowobilska z domu Górska. 

Krótko pracowali nauczycielka Fałowska 

i nauczyciel Krawczyk. 

Budowę nowej szkoły udało się zainicjować 

dopiero w 1960 r. Zlokalizowano 

ją na grun cie zwa nym po pu lar nie 

„Mężykówką”, własności Władysława 

Mę ży ka. Rów no le gle w tym cza sie 

trwała elektryfikacja wsi.


88 HISTORIA 


W XXI wieku... 

Ofi cjal nie na uczy cie le i ucznio wie 

prze pro wa dzi li się do no we go bu dyn - 

ku 25 stycz nia 1962 r. Po ćwierć wie - 

czu, 10 października 1987 r. placówce 

nadano imię Marii Konopnickiej, od tej 

pory w październiku corocznie obchodzo 

ne jest Świę to Szko ły. 

W 1965 r. kierownictwo objęła przyby 

ła z Rze szo wa Zo fia Ba ran. W tych 

i następnych latach uczyli również Maria 

Gryzło, Antoni Żarecki, Maria Krzyżak, 

Ma ria Rams, Al bi na Ga ga tek 

z do mu Cheb da, Lu dwi ka Ga dom ska, 

Zo fia Ku rze ja, Kin ga Cheb da z do mu 

Mężyk, Zofia Góra z domu Marczyk. 

Rok szkolny 1979/80 powitano z nową 

dy rek tor szko ły Ja ni ną Pa luch, 

za któ rej ka den cji prze pro wa dzo no 

gruntowny remont obiektu, obejmujący 

in sta la cję cen tral ne go ogrze wa nia 

(do tej pory korzystano z pieców kaflowych), 

sieć elek trycz ną, wy mia nę po - 

krycia dachowego oraz malowanie. 

W pierw szej po ło wie lat osiem dzie - 

sią tych za trud nio no w szko le An nę 

i Stanisława Majców oraz Bożenę Marczyk 

z do mu Bła żu siak. pra cu ją cą 

do dziś. Do dłu go let nich pe da go gów 

na le że li w tym okre sie: He le na Ku lig 

(36 lat pra cy na uczy ciel skiej) i Ja ni - 

na Pa luch. 

Dzię ki po pra wie wa run ków by to - 

wych i dobrym wynikom w nauce, szkoła 

sta ła się jed ną z wio dą cych w gmi nie. 

W roku szkolnym 1983/84 zdobyła tytuł 

„Naj bar dziej uspor to wio nej szko ły 

w gminie”. W kolejnych latach uczniowie 

zajmowali czołowe miejsca w olimpiadach 

i konkursach przedmiotowych 

oraz zawodach sportowych na szczeblu 

powiatowym. 

W kształceniu i wychowaniu pomagało 

i pomaga szkole miejscowe przedszko 

le. Je go dłu go let nią dy rek tor ką 

i nauczycielką była Maria Słaby z domu 

Gromada. Przedszkole od 1971 r. przygotowuje 

dzieci sześcioletnie do nauki 

w szkole. W budynku przedszkolnym, 

wy bu do wa nym w 1954 r., urzą dzo no 

w 2003 r. Izbę Re gio nal ną. 

W podnoszeniu kultury i inteligencji 

uczniów pomagał również szkole miejsco 

wy Klub Rol ni ka, póź niej szy Klub 

Prasy i Książki prowadzony przez Stefanię 

Zawadzką. Prowadziła ona szeroką 

działalność artystyczną i czytelniczą 

(biblioteka wiejska liczyła 10 tys. wolumi 

nów). Obec nie fi lia bi blio te ki wiej - 

skiej mie ści się w bu dyn ku Do mu 

Nauczyciela w jednym z mieszkań, które 

słu ży ło przez la ta ja ko miesz ka nie 

służbowe kolejnych nauczycieli. 

Nie bra ko wa ło jed nak ro - 

dzi ców, któ rzy re zy gno - 

wa li z po sy ła nia dzie ci 

doViVIkla sy twier dząc, 

iż są one „po trzeb ne 

do pra cy na ro li i w do - 

mu, a wy kształ ce nie nie 

jest im tak bar dzo ko - 

niecz ne, gdyż na uczy cie - 

la mi nie bę dą. 

Od 1982 ro ku, kie dy to po raz pierw - 

szy przedłużono linię autobusową MKS 

do naszej wsi, kształcenie absolwentów 

ośmioklasistów zostało ułatwione. Z dalszego 

kształcenia korzystało co roku 100 

proc. uczniów żeleźnikowskiej szkoły. 

W ramach pomocy dzieciom z trudnościami 

w nauce wprowadzono po raz 

pierwszy w roku 1985 zajęcia reedukacyjne. 

Wiele uwagi w pracy szkoły poświęca 

się również rozwojowi kultury 

fizycznej, turystyki i wychowaniu 

w zdrowiu. Uczniowie czynnie uczestniczą 

w życiu kulturalnym, wyjeżdżając 

na spektakle teatralne, koncerty muzyczne, 

seanse filmowe do Nowego Sącza.



Od 2002 r. działa sala komputerowa 

na 11 stanowisk. 

W latach 2004–2005 przeprowadzono 

ge ne ral ny re mont: wy mie nio no 

drzwi i okna, grzejniki, ocieplono budynek 

oraz odnowiono elewację i zmodernizowano 

salę gimnastyczną. 

W latach 2001–2006 w gronie nominowanych 

nauczycieli dyplomowanych 

znalazły się nauczycielki: Kinga Chebda, 

Bożena Marczyk, Maria Słaby i Bożena 

Gnoińska. 

Pragnę podkreślić dobrą współpracę 

szko ły z ro dzi ca mi, pa ra fią, śro do wi - 

skiem lokalnym, różnymi instytucjami, 

dzię ki cze mu ucznio wie mo gą wy je - 

żdżać na fe rie i wy ciecz ki, ak tyw nie 

uczest ni czą w ży ciu kul tu ral nym gmi - 

ny, inicjują projekty ekologiczne i roczni 

co we, bo ga ta jest ofer ta za jęć 

po za lek cyj nych i po zasz kol nych. 

Przy szko le dzia ła Sto wa rzy sze nie Mi - 

ło śni ków Ma łej Oj czy zny Że leź ni ko - 

wej Wiel kiej, re da go wa na jest ga zet ka 

„Mo ja Ma ła Oj czy zna”, wy da wa ne są 

ka len da rze. 

Obec nie w szko le pod okiem 14 na - 

uczycieli (w tym dwóch katechetów) uczy 

się 149 uczniów, w tym ta kże z ob wo dów 

Nowego i Starego Sącza. Obsługa szkoły 

i oddziału przedszkolnego liczy 5 osób. 

Działalność szkoły w latach 1945–1985 

była tematem pracy magisterskiej napisanej 

przez Joannę Królikowską pod kierunkiem 

dr Andrzeja Klisia z Akademii 

Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 

w Krakowie. 

KIN GA CHEB DA 

Autorka jest dyrektorem szkoły w Żeleźnikowej 

Wiel kiej od 1 wrze śnia 1985 r. W pla ców - 

ce tej pra cu je od 36 lat. Uro dzi ła się 4 

czerwca 1954 roku w Żeleźnikowej Wielkiej, 

ukończyła Studium Nauczycielskie w Tarnowie 

(1975) na kierunku pedagogika opiekuńcza 

i wychowanie techniczne i Wyższa Szkołę 

Pedagogiczną w Krakowie (1983) na wydziale 

geograficzno-biologicznym, a także studia podyplomowe 

w zakresie organizacji i zarządzania 

oświa tą w PWSZ w No wym Są czu. 

Szkoła w Żeleźnikowej Wielkiej stoi na posesji 

jej rodziców, którzy nie wahali się na przełomie 

lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oddać 

swój grunt, zbu rzyć nie daw no 

zbudowany dom i przenieść się na nowe 

miejsce, w sąsiedztwie kościoła, budując 

od podstaw nowe gospodarstwo. 

PO CZET KIE ROW NI KÓW 

I DY REK TO RÓW 

PRZYJACIÓŁKA ADY SARI 

Zasłużona dla krzewienia 

oświaty w Żeleźnikowej 

Wielkiej 

kierowniczka szkoły, 

Maria Borkowska, 

mieszkała wraz z matką 

– panią Dutkiewiczową 

w budynku 

szkolnym, w którym mieściła się jedna 

duża, ładnie utrzymana klasa. Pochodziła 

z zamożnej rodziny, była jedynaczką, 

wyszła za mąż za bogatego aptekarza. 

Małżeństwo to jednak rozpadło się. 

Wówczas matka zawiozła ją do klasztoru 

Kla ry sek w Sta rym Są czu, gdzie ksie - 

nią by ła jej ciot ka (sio stra mat ki), 

założycielka Seminarium Nauczycielskiego, 

w którym wykształciła się Maria Borkowska. 

Mieszkała w tym czasie 

u rodziny Szayerów, przyjaźniła się z ich 

córką Adą Sari, która namawiała ją 

do wyjazdu do Włoch. Ta jednak postanowiła 

zostać nauczycielką. W Żeleźnikowej 

Wielkiej pracowała od 1917 do 1950 

r., w tym ostat nie 20 lat ja ko kie row nik 

szkoły. Jak zapamiętała ją pani Olga Witowska, 

była osobą o wysokich kwalifikacjach 

moralnych, o żywym i twórczym 

intelekcie, niezwykle oddana miejscowej 

młodzieży i społeczności, religijna, ze 

skromnej pensji wspierała chłopców, 

którzy kształcili się na księży. Pomagała 

biednym, karmiła ich. Spoczywa na miejscowym 

cmentarzu parafialnym. 

PARTYZANT – BUDOWNICZY 

Józef Chebda, rocz - 

nik 1908, absolwent 

Państwowego Seminarium 

Nauczycielskie 

go im. J. Dłu go sza 

w Starym Sączu. 

W szkole w Żeleźnikowej 

pracował w latach 

1945–1972, w tym w la tach 1950–1965 

był kierownikiem szkoły. Uczył matematyki, 

śpiewu, języka angielskiego i historii 

na lekcjach, na których często dzielił się 

przeżyciami z II wojny światowej. Miał co 

opowiadać: brał udział w kampanii wrześniowej 

w rejonie Puszczy Kampinoskiej, 

następnie w obronie Warszawy, gdzie został 

cię żko ran ny. Wio sną 1940 r. wró cił 

na rodzinną Sądecczyznę, działał w partyzantce 

pod pseudonimem „Sietniok „, dosłużył 

się stopnia kapitana. 

W szkole prowadził także chór szkolny 

wraz z zespołem tanecznym. Przygotowywał 

z dziećmi teatrzyki i przedstawienia. 

Udzielał bezpłatnych lekcji gry na pianinie 

oraz prowadził kółko fotograficzne. Był 

człowiekiem oddanym szkole i młodzieży. 

Jako działacz ludowy aktywnie uczestniczył 

w życiu społecznym wsi. Jego największą 

zasługą jest wybudowanie 

nowego budynku szkolnego, który służy 

społeczności do dziś. Spoczywa na cmentarzu 

parafialnym w Biegonicach. 

POLONISTKA Z KROSNA 

Zofia Baran (ur. 6 

grudnia 1921 w Krośnie, 

zm. 13 stycz nia 2010), 

była dyrektorem szkoły 

w la tach 1965–1979. 

Uczyła języka polskiego, 

wychowania obywatelskiego, 

przyrody, 

prowadziła zajęcia plastyczne, techniczne 

i wychowania fizycznego. Zajmowała się 

oświatą dla dorosłych oraz dziećmi specjalnej 

troski. Po przejściu na emeryturę w dalszym 

cią gu miesz ka ła obok szko ły w Do mu 

Nauczyciela. Spoczywa na cmentarzu parafialnym 

w Żeleźnikowej Wielkiej. 

PANI OD BIOLOGII 

Janina Paluch (ur. 18 

października 1936 

w Łazach Biegonickich), 

absolwentka 

Liceum Pedagogicznego 

w Starym Sączu 

(1954) i Stu dium Na - 

uczania Początkowego 

Matematyki (1976). Uczyła głównie 

biologii. Jej lekcje – na prowadzonej specjalnej 

działce – często miały charakter 

praktyczny. W latach 1979–1985 była dyrektorem 

szkoły. Mimo przejścia na emeryturę 

pracowała w niepełnym wymiarze 

go dzin do 1993 r.


90 HISTORIA 


Znani 

absolwenci 

Szkoła wykształciła wielu absolwentów, 

któ rzy są jej chlu bą i du mą. Do naj - 

bardziej znanych należą: 

KSIĘ ŻA 

O. Antoni Skoczeń, superior Klasztoru 

O. Redemptorystów w Szczecinku. 

Zmarł w wieku 39 lat 16 listopada 1958 r. 

O. Jan Sko czeń, długoletni spowiednik 

w ko ście le św. Du cha w No wym Są - 

czu, profesor filozofii i teologii, proboszcz 

parafii św. Klemensa i przełożony Domu 

Zakonnego we Wrocławiu. Zmarł 13 maja 

1979 r. w wie ku 67 lat, po 40 la tach ka - 

płaństwa. Spoczywa na cmentarzu św. 

Heleny w Nowym Sączu. 

O. Antoni Bazielich, redemptorysta, 

ur. 13 czerwca 1925 roku w Jazowsku; 

jego rodzice (nauczyciele) zmarli, gdy 

miał 8 lat, wy cho wy wał go wuj Win cen - 

ty Rogowski. Absolwent szkoły w Żeleźnikowej 

Wielkiej z 1937 r., studiował 

pod czas woj ny w taj nym se mi na rium 

w Tu cho wie, ukoń czył wy dział teo lo - 

gicz ny UJ (1952) i zdo był sto pień dok - 

tora na KUL (1963). W zgromadzeniu 

peł nił wie le wa żnych funk cji, był wy kła - 

dow cą i ar chi wi stą w Rzy mie, a ta kże 

postulatorem na rzecz beatyfikacji Sługi 

Bożego ojca Bernarda Łubieńskiego. 

Zmarł 28 wrze śnia 2006 r. 

O. Michał Łukasik redemptorysta, 

ur. 6 sierp nia 1934 ro ku w Że leź ni ko - 

wej, ab sol went se mi na rium w Tu cho - 

wie, wy świę co ny w 1960 r. Po świę cił 

się po słu dze mi syj nej w ró żnych czę - 

ściach Pol ski 

O. Jó zef Sła by, redemptorysta, ur. 1 

marca 1958 r. w Żeleźnikowej Wielkiej, 

po zda niu ma tu ry w li ceum w Sta rym 

Sączu wstąpił do seminarium duchownego 

redemptorystów w Tuchowie, wyświę 

co ny w 1984 r. Od 2009 r. pierw szy 

biskup nowo utworzonej prałatury terytorialnej 

Esquel w Kordylierze Patagońskiej 

w Argentynie. 

LU DZIE NA UKI 

Bolesław Adamczyk, ur. 20 wrze - 

śnia 1923 w Żeleźnikowej Wielkiej, 

Bolesław Adamczyk 

Zu zan na Le śniak 

Ta de usz Rams 

Mał go rza ta Leb da 

zm. 28 września 1989 w Krakowie; absolwent 

II Liceum im. Bolesława Chrobrego 

w N. Sączu i Uniwersytetu Poznańskiego 

(1950), leśnik, gleboznawca, profesor 

Akademii Rolniczej w Krakowie (1975), 

prodziekan na tej uczelni, członek Komitetu 

Zagospodarowania Ziem Górskich. 

Uczestniczył w kartograficznym opracowaniu 

gleb karpackich, roli pokrywy glebowej, 

ochrony gleb. Podczas okupacji 

hitlerowskiej walczył na Sądecczyźnie jako 

żoł nierz (ps. „Ba żant”) AK w od dzia le 

„Tatara”. Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim 

w Krakowie. 

Antoni Gucwiński, ur. 24 sierp - 

nia 1932 w Porębie Małej k. Nowego Sącza, 

jako czwarty z pięciorga dzieci 

Stanisława i Zofii z domu Kowalik, absolwent 

technikum hodowlanego w Nawojowej, 

dyrektor ZOO we Wrocławiu 

w latach 1965–2006, współautor (wraz 

z żoną Hanną) popularnych programów 

telewizyjnych „Z kamerą wśród zwierząt”. 

W 2001 otrzymał doktorat honoris 

causa przyznany przez Akademię Rolniczą 

we Wrocławiu. Kawaler Orderu 

Uśmiechu (2003). Posiada bardzo duży 

dorobek naukowy (publikacje popularno- 

-naukowe i popularyzatorskie, filmy przyrodnicze, 

konsultacje filmowe, filmy). 

Ma ria Mar czyk -Cy coń 

Bp Józef Słaby 

Maria Marczyk-Cycoń – lekarz medycyny, 

znany i ceniony neurolog, żona 

burmistrza Starego Sącza, obecnego 

posła – Maria Cyconia. 

Tadeusz Rams, ur. 1940 w Biegonicach; 

dr nauk matematycznych (1977), 

absolwent UJ, założyciel i pierwszy dyrek 

tor Ka to lic kie go Li ceum Ogól no - 

kształcącego w N. Sączu. Specjalizuje 

się w ra chun ku praw do po do bień stwa, 

sta ty sty ce i dy dak ty ce ma te ma ty ki. 

W la tach 60. uczył w II LO im. M. Ko - 

nopnickiej, a następnie wykładał w Studium 

Na uczy ciel skim i kie ro wał 

Wydziałem Matematyki. Adiunkt w krakowskiej 

WSP i Instytucie Kształcenia 

Na uczy cie li w War sza wie – Cen trum 

Do sko na le nia Na uczy cie li w No wym 

Są czu, In sty tu cie Ma te ma ty ki WSP 

w Rze szo wie i fi lii Uni wer sy te tu Ślą - 

skiego w Cieszynie. Autor i współautor 

podręczników i książek dydaktycznych 

m.in. Encyklopedii Szkolnej: Matematyka, 

Dziec ko w świe cie ma te ma ty ki. 

Współpracownik fachowych czasopism 

(współ za kła dał dwu mie sięcz nik „Gra - 

dient”), organizator konferencji przedmio 

to wych, dłu go let ni pre zes 

nowosądeckiego oddziału Polskiego Towarzystwa 

Matematycznego.



Konferencja historyczna w Tęgoborzu 

Zdali egzamin 

z patriotyzmu 

Antoni Gucwiński z żoną 

LU DZIE KUL TU RY 

Zuzanna Leśniak, ur. 12 mar ca 1965 

w Łazach Biegonickich, zm. 11 października 

1991 w Krakowie; absolwentka 

szkoły w Żeleźnikowej z 1979 r., a następnie 

Liceum Ekonomicznego w Nowym 

Sączu i PWST w Krakowie, aktorka i piosenkarka 

związana z Teatrem STU, występowała 

m.in. w „Markietankach”. 

W Nowym Sączu współtworzyła Teatr 

NSA, była laureatką wielu ogólnopolskich 

i regionalnych konkursów recytatorskich. 

Zginęła, zastrzelona (wraz 

z 42-letnim Andrzejem Zauchą, piosenkarzem) 

z zazdrości przez męża, 

Yves’a Goulais’a wieczorem 11 października 

1991 na parkingu przy Teatrze STU 

w Krakowie. Żonobójca skazany na 15 lat 

więzienia wyszedł na wolność po 14 latach 

– 1 grud nia 2005. 

Małgorzata Lebda, ur. 1985 w No - 

wym Sączu, poetka, autorka arkuszu poetyckiego 

Otwarta na 77 stronie i tomiku 

Tropy. Absolwentka Akademii Pedagogicz 

nej w Kra ko wie, te raz roz po czę ła 

studia doktoranckie. Sekretarz redakcji 

kwar tal ni ka „Po bo cza”, współ pra cu je 

rów nież z mie sięcz ni kiem „Kra ków”. 

Para się też fotografią artystyczną. 

(KCH) 

– Dziękuję Wam, mieszkańcom Tęgoborzy, Łososiny i innych 

wiosek za pomoc okazywaną partyzantom w ich walce, najpierw 

z Niemcami, a potem z komunistami – powiedział Tomasz 

Kosecki, a sala biła brawo. W Święto Niepodległości (11 

listopada) w Tęgoborzy odbyła się konferencja naukowa zatytułowana 

„Walcząc o niepodległość. Podziemie zbrojne w rejonie 

Tęgoborzy w latach 1939–1953”. Jednodniowe 

sympozjum historyczne zorganizował krakowski oddział Instytutu 

Pamięci Narodowej, Polskie Towarzystwo Historyczne 

Od dział w No wym Są czu we współ pra cy z pa ra fią pw. św. 

Stanisława Biskupa oraz Gimnazjum w Tęgoborzy. 

Konferencja rozpoczęła się 

od Mszy św. za Oj czy znę 

w kościele parafialnym św. 

Stanisława Biskupa. Eucharystii 

przewodniczył i słowo Boże wygłosił 

ks. pra łat płk Ta de usz Bie niek, 

proboszcz kościoła garnizonowego 

w Dęblinie. W koncelebrze stało sześciu 

kapłanów, w tym proboszczowie Tęgoborzy, 

Michalczowej i Tabaszowej. 

Po nabożeństwie młodzież szkolna 

ze sztandarami przemaszerowała 

pod pomnik ofiar nazizmu i komunizmu, 

a po tem wszy scy ze bra li się w sa li 

gimnastycznej miejscowego Gimnazjum, 

gdzie roz po czął się ma ra ton wy - 

kładów historyków IPN oraz PTH. 

Mi chał We nklar (IPN) dał ogól ny 

obraz podziemia niepodległościowego 

w Polsce po II wojnie światowej. To-


92 HISTORIA 


masz Ko sec ki (PTH) opo wia dał o po - 

wstaniu i działalności oddziałów partyzanc 

kich w re jo nie Tę go bo rzy ze 

szczególnym uwzględnieniem oddziału 

Ar mii Kra jo wej pchor. Jó ze fa Tocz ka 

„Topora”. 

– To akowcy obronili przed wysadzeniem 

przez Niemców zaporę w Rożnowie 

i most w Kurowie w styczniu 1945 r. 

i gdyby to zrobili partyzanci sowieccy to 

tam by stał po mnik i w cza sach PRL od - 

bywałyby się akademie – zauważył Tomasz 

Kosecki. Jego zdaniem 

społeczność gminy zdała egzamin z patriotyzmu 

w okresie najcięższej próby: 

okupacji niemieckiej i powojennego terroru 

komunistycznego. 

Z kolei Grzegorz Olszewski (PTH), 

badacz sądeckich ofiar Oświęcimia i innych 

obo zów kon cen tra cyj nych, opo - 

wia dał o re pre sjach, ja kie spo tka ły 

miesz kań ców gmi ny Ło so si ny Dol nej 

i stra tach ma te rial nych, ja kie po nie śli 

w okresie okupacji niemieckiej. 

TO MASZ KO SEC KI: 

My ślę, że nikt nie ża ło wał przy jaz du 

do Tęgoborzy w Święto Niepodległości. Tematyka 

była dość obszerna, ale trudno było 

ją po dzie lić, gdyż two rzy jed ną ca łość. 

Chcę ten te mat da lej po cią gnąć, bo to był 

pierwszy krok w przywracaniu pamięci 

o tam tych cza sach i lu dziach oraz pierw sza 

okazja do odkłamania historii. Najważniejsze, 

że udało się do współorganizowania 

konferencji zachęcić IPN i Gimnazjum w Tęgoborzy. 

Pomył zorganizowania tej konferencji 

powstał w marcu po prelekcji, jaką na zaproszenie 

dyrektora Zespołu Szkół w Tęgoborzu 

wygłosiliśmy dla tamtejszej 

młodzieży (T. Kosecki, D. Golik, A. Borek, P. 

Terebka). Wówczas zaproponowałem 

księdzu proboszczowi Stanisławowi Berdzikowi 

i Dawidowi Golikowi, aby zrobić 

podobny wykład dla wszystkich mieszkańców. 

Mam nadzieję, że „Sądeczanin” będzie 

wspomagał medialnie nasze działania 

na rzecz przywracania prawdziwej historii. 

Może warto zainteresować takimi prelekcjami 

szkoły, chętnie podzielimy się 

swoją wiedzą z młodzieżą. 

O powojennej, poakowskiej konspira 

cji w re jo nie Tę go bo rzy, od dzia łach 

„Wojska Polskiego” Władysława Janura 

„Białego” i grupy przetrwania „Wojsko 

Ge ne ra ła An der sa” (utrzy ma li się 

na wolności do wiosny 1953 r.) mówił 

z ko lei Da wid Go lik (IPN), któ ry prze - 

wod ni czył kon fe ren cji. Go lik cy to wał 

notatki ubowskie, że w kieszeni zabitych 

lub żywcem ujętych partyzantów funkcjo 

na riu sze bez pie ki znaj do wa li ró ża - 

niec, krzyżyki i książeczki do modlitwy, 

takie to było wojsko. Historyk wspominał 

m.in. zmar łe go w 2005 r. Ja na Pe cia - 

ka „Gra ba” z Ro jów ki, któ ry po szedł 

do la su w 1940 r., a za kład kar ny opu - 

ścił do pie ro 10 paź dzier ni ka 1967 r., 

po odsiedzeniu 15-letniego wyroku, jako 

je den z ostat nich w Pol sce więź niów 

stalinowskich. Dla wielu mieszkańców 

Rojówki i okolicy to postać kontrowersyjna, 

trudniąca się bandytyzmem, a nie 

walką o niepodległość… 

W następnym wykładzie Marcin Kasprzycki 

(IPN) omówił wcale nierzadkie 

przypadki kooperacji na Sądecczyźnie 

Żołnierzy Wyklętych z… funkcjonariuszami 

Milicji Obywatelskiej, co jest mało 

znanym epizodem tamtych czasów. 

Na ko niec Adam Bo rek i Pa weł Te - 

rebka z grupy rekonstrukcyjnej sądeckie 

go PTH przed sta wi li uzbro je nie 

partyzantów. Zademonstrowali wyłożoną 

na stołach kolekcję pistoletów, karabi 

nów, gra na tów, ba gne tów etc. 

Atrakcją sympozjum była grupa rekonstrukcyjna 

Zgrupowania „Błyskawica” 

mjr Józefa Kurasia „Ognia” z Nowego 

Targu. Młodzi mężczyźni i starsi panowie 

paradowali w mundurach z epoki, 

z karabinami na ramieniu i furażerkami 

z orłem w koronie na głowie. 

Fre kwen cja do pi sa ła, do koń ca by li 

słuchacze, dyskutowano na sali i w kuluarach, 

z Sącza przyjechało do Tęgoborzy 

wie lu mi ło śni ków hi sto rii 

naj now szej, m.in. Le szek Za krzew ski, 

prezes PTH, Jarosław Rola, prezes Sądec 

kiej Ro dzi ny Ka tyń skiej oraz Jan 

Ruchała i Mariusz Smoleń. 

W pierw szym rzę dzie sie dział wójt 

Stanisław Golonka, wiceprzewodniczący 

Ra dy Gmi ny Piotr Li twiń ski oraz dy - 

rek tor Gim na zjum Ire na Ba sta, któ ra 

ra zem z go spo da rzem gmi ny Ło so si - 

na Dolna pięknie przywitali gości.



Z Tarnowa przyjechała rodzina pchor. 

Józefa Toczka, syn Wiktor z żoną Teresą 

i sy nem Łu ka szem oraz wnucz ka 

dzielnego partyzanta – Iwona. „Topór” 

doczekał wolnej Polski. 

– Teściu zmarł 8 listopada 1991 roku, 

po grzeb od był się w Tar no wie 11 li - 

stopada w Święto Niepodległości, w ten 

symboliczny sposób zamknęła się księga 

je go ży cia, bo Pol sce po świę cił swo - 

je ży cie – mówiła synowa „Topora”. 

Obradom i dyskusjom towarzyszyła 

wystawa zdjęć i dokumentów partyzantów, 

na sto isku IPN mo żna by ło ta kże 

nabyć najnowsze publikacje o Żołnierza 

Wyklętych. 

„Są de cza nin” spra wo wał pa tro nat 

medialny nad konferencją. 

(HSZ) 

Stosunek 

ludności do 

partyzantów 

(…) Oma wia jąc mo ją dzia łal ność 

na po gra ni czach zie mi są dec ko li ma - 

nowsko-brzesko bocheńskiej w oddziale 

par ty zanc kim, nie mo żna po mi nąć 

stosunku ludności do nas i naszych poczynań. 

Początkowo stosunek ten był bardzo 

ostrożny, wyczekujący, powiedziałbym, 

bo jaź li wy. Ale nie na le ży się dzi wić. 

Czas, gdy ja zna la złem się w tam tym te - 

renie, to okres szczególnych represji, terroru, 

wsyp i aresztowań. 

Trud no się dzi wić, gdy ro dzi ce na za - 

wsze tra cą dzie ci, gdy dzie ci bez pow rot - 

nie tra cą ro dzi ców. Aby zro zu mieć 

gro zę tych dni i tych cza sów, trze ba je 

by ło po pro stu prze żyć. Więc nie na le ży 

się dziwić tej początkowej powściągliwości, 

czy bojaźni. 

Bar dzo do brze po dzia ła ła na tam tej - 

szą lud ność, zwłasz cza tę go bor sko -ło - 

so so siń ską li kwi da cja Got t frie da 

i Smolenia (bez żadnych represji), a następ 

nie ich ochro ny a na wet obro ny 

w wy ni ku dzia łal no ści OP na od cin ku 

prze pro wa dza nych ak cji sa bo ta żo wo - 

-dy wer syj nych, jak nisz cze nie gmin 

i wszel kich jej ewi den cji, jak nisz cze - 

nie mle czar ni i zlew ni mle ka, ochro - 

na przed kol czy ko wa niem by dła 

i trzo dy chlew nej, ochro na przed wy - 

wo zem lud no ści na ro bo ty itp. wy mie - 

nio nych po przed nio. Znacz nie rów nież 

zbli ży ła lud ność do nas, na sza dzia łal - 

ność dot. likwidacji konfidentów, dono - 

sicieli i szpicli, bandytów i złodziei. To 

prze cież w su mie by ły wi docz ne zna ki 

ich ochro ny i obro ny, za rów no 

przed be stial stwem oku pan ta, jak i mę - 

ta mi ludz ki mi. 

W 1944 r. już nie mal ca ła lud ność od - 

nosiła się do Oddziału Partyzanckiego 

i jego żołnierzy bardzo przychylnie, serdecznie, 

powiedziałbym z entuzjazmem. 

Stwa rza ło to dla nas znacz nie lep sze wa - 

runki wyżywienia i zakwaterowania (jak 

to nie raz by ło głod no i chłod no), po ru - 

szania się w terenie, łączności, w pewnym 

sensie większego bezpieczeństwa 

itp. Nie od czu wa ło się żad nych spe cjal - 

nych ró żnic mię dzy AK i BCH (tych 

ostatnich w tamtych terenach było zresztą 

nie wie lu) i to za rów no przed, jak 

i po scaleniu. 

W tym miejscu należałoby wymienić 

cho ciaż kil ka osób, czy ro dzin, któ rych 

– To akow cy obro ni li 

przed wy sa dze niem 

przez Niem ców za po rę 

w Ro żno wie i most w Ku - 

ro wie w stycz niu 1945 r. 

i gdy by to zro bi li par ty - 

zan ci so wiec cy to tam by 

stał po mnik i w cza sach 

PRL od by wa ły by się aka - 

de mie – za uwa żył To masz 

Ko sec ki. 

zapamiętałem, a którzy w tych ciężkich 

czasach okazywali nam szczególną pomoc 

i serdeczność, zarówno mnie osobi 

ście, jak i żoł nie rzom mo je go 

Od dzia łu. Do osób na te re nie gmi ny 

Chełmiec i Łososina Dolna, należy zali 

czyć w szcze gól no ści: ro dzi nę Sma - 

gów z Trze trze wi ny, Jó ze fa Krza ka 

– młynarza z Chomranic, rodzinę Szwedów 

i Pulitów z Chomranic, u których 

le ża łem z za ka że niem po po strza le 

na Wysokiem; to sołtys Kopeć z Chom-


94 HISTORIA 


ranic i „ciotka” z Klęczan; to żarliwa Polka 

i pa triot ka Ja dwi ga Alek san der 

z Krasnego Potockiego (znała mnie jako 

d -cę sek cji OP „To po ra”); to ro dzi ny 

Bie dro niów – Anie la, Fry de ryk i Jan 

z Tęgoborza; to dr Stanisław Dobek ps. 

Jaksa z Męciny; to Bronisława Górska 

ps. „Tu rek” z Ro jów ki; to Emi lia i Sta - 

ni sław Krzy kal scy z Bia łej wo dy; to 

Ignacy Waśko, Franciszek Basta, Stanisław 

Bukowiec i Waśko Jacenty – wszyscy 

z Za wad ki; to dr Ci sow ski 

z Tęgoborza; to Jan Studziński „Jasiu” 

z Bil ska; to Jaś kie wicz Jan, Gwóźdź To - 

masz z Mi chal czo wej; to Za jąc Jó zef 

z Klęczan. 

Na po gra ni czach gmin Uja no wi ce, 

Iwkowa, Czchów – Zakliczyn i Kobyle 

Gró dek po mo cy dla OP udzie la li: 

Agniesz ka i An drzej Pa jo ro wie z Do - 

bro cie szy, Ma ria, Jan i Sta ni sław Bu - 

kow co wie z Kro snej, Au gu styn Pa weł 

i Fi li pek ze Sech nej, dr Zyg munt Orzeł 

ps. An tek z Uja no wic, inż. Jó zef Ma rek 

z Tym bar ku, ks. Jó zef Wa łek ps. Jó zwa 

– proboszcz z Tropia, ps. Zofia z Zakliczyna, 

Kwiatkowski Stanisław z Zakliczy 

na, Wi niar ski Jó zef ps. Sza ry 

z Roztoki-Brzezin, Kwiatkowski Stanisław 

z Za kli czy na wraz z An drze jem 

Kra kow skim, ks. Gó ra Jan – pro boszcz 

z Paleśnicy oraz z tej samej miejscowości 

na uczy ciel ka Emi lia Ję drze jow ska 

i Gon dek Jan ps. Kruk, Lu lek Mi chał ps. 

W 1944 r. już nie mal ca ła 

lud ność od no si ła się 

do Od dzia łu Par ty zanc - 

kie go i je go żoł nie rzy 

bar dzo przy chyl nie, ser - 

decz nie, po wie dział bym 

z en tu zja zmem. 

Leśnik – gajowy z leśniczówki Gródek 

oraz zespół – Połomska Jadwiga i Zięci 

na Jan ps. Wilk z Jel nej i mgr Adam 

Małek – wójt gminy i Stanisław Lipiński 

– kom. po ste run ku gra na to we go 

w Kobyle Gródku. To właśnie „Wilk”, 

przy pomocy w/w i innych, których nie 

znam jako kwatermistrz w tamtym terenie, 

ży wił i kwa te ro wał gru pę ude rze - 

niową OP „Topora”. 

Trud no pa mię tać i wy li czyć tych 

wszyst kich lu dzi, któ rzy w tych cię żkich 

dla nas czasach współpracowali w jakikolwiek 

sposób i udzielali pomocy żołnie 

rzom OP „To po ra”. A po moc ta by ła 

nie tylko pomocą materialną, ale dla nas 

jakże wielką pomocą moralną, gdy my, 

wy rzu ce ni z krę gu lu dzi nor mal nych, 

my ban dy ci „Ban di ten”, na któ rych 

„Ubermesche” urządzali polowania, jak 

na dzikiego zwierza, znajdywaliśmy tak 

po trzeb ną po moc, opar cie i zro zu mie - 

nie. A prze cież po mo cy tej udzie la li 

nam nie jed no krot nie i lu dzie bar dzo 

biedni i dzielili się często z nami przysłowiowym 

ostatnim kęsem chleba. Nale 

ży się więc im wszyst kim 

ogromna wdzięczność z naszej strony, 

gdyż pomagając nam, czy współpracując 

z nami, narażali często nie tylko własne 

ży cie, ale i ży cie swo ich 

naj bli ższych. A je że li by kie dyś ktoś 

z Was przeczytał te wspomnienia i nie 

zna lazł sie bie, niech wie, że to za wio dła 

je dy nie pa mięć ludz ka, ale naj lep sza 

i naj go ręt sza wdzięcz ność po zo sta ła 

w moim sercu i mojej duszy. 

I proszę mi wybaczyć, że nie umiem 

te go co czu ję wła ści wie sfor mu ło wać 

i wy ra zić, ale je stem już bar dzo zmę czo - 

ny, do ku cza ją mi bó le, nie bar dzo mo gę 

zebrać myśli. Ale chyba tutaj nieistotne 

są sło wa Wa żna jest ta ogrom - 

na wdzięczność, która po tylu latach pozo 

sta ła w mo im ser cu dla tych 

wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób 

pomagali mnie i wszystkim innym 

na naszych partyzanckich ścieżkach. 

(Fragment opracowania, które Józef Toczek, 

dowódca Oddziału Partyzanckiego „Topora”, 

złożył w 1978 r. w Wojskowym Instytucie Historycznym. 

Całość można przeczytać 

na stronie internetowej Sądeckiego Towarzystwa 

Lotniczego „Orlik”: www.orlik.sacz.pl).


GRUDZIEŃ 2011 PSZCZOŁY I LUDZIE ROZMAITOŚCI 95 

Poczet Pszczelarzy Sądeckich 

Zdzisław Skibiak 

z Cieniawy 

Z wykształcenia inżynier chemik 

(absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej 

w Krakowie), 

od lat właściciel cegielni 

w Jankowej, ale chyba przede 

wszystkim wybitny pszczelarz. 

Ichoć pszczołami i pasieką zajął się 

już w dojrzałym wieku (trudno w to 

uwie rzyć, ale do pie ro 10 lat te mu), 

dzisiaj, nosząc na karku ledwie 54 

wiosny (jak na polskiego pszczelarza to 

młodzian) mówi, że zaprzedał pszczo - 

łom swo ją du szę. Dia bły nic już tu taj nie 

ugrają. Pszczoły były pierwsze. 

Czy to zna czy, że w ro dzi nie Zdzi sła - 

wa nie by ło tra dy cji pszcze lar skich 

Wprost prze ciw nie! Dzia dek bo ha te ra 

na szej opo wie ści go spo da ro wał na 20 

pniach w rodzinnym Zapałowie k. Jarosławia 

(przemyskie). A on sam wymykał 

się w dzie ciń stwie ro dzi com 

(lata 60. XX w.), żeby pomagać w pasiece 

miej sco we mu pro bosz czo wi, któ ry 

pszczelarzył na dużą skalę. Naukę praktycz 

nej go spo dar ki pa siecz nej ode brał 

więc Zdzisław znakomitą. Po latach, już 

na stu diach w Kra ko wie, rów no le gle 

z teorią inżynierii materiałowej i ceramiki, 

zgłębiał tajniki teoretycznej wiedzy 

na te mat pszcze lar stwa 

w szacownych murach Biblioteki Jagiellońskiej. 

A pszczelarski księgozbór krakow 

skiej Al ma Ma ter jest ogrom ny! 

Do Cieniawy ściągnęła Zdzisława, 

poznana na studiach w Krakowie Władysława, 

przyszła żona, rodowita Cieniawianka. 

I tak pozostało do dzisiaj. 

Podgrybowska Cie niawa okazała się portem 

życiowym dla rodziny Skibiaków. 

Lata mijały, a ten wielki pszczelarski 

talent pozostawał w uśpieniu. Praca zawo 

do wa, naj pierw w No wo są dec kim 

Przedsiębiorstwie Ceramiki Budowlanej 

w Bie go ni cach, po tem od 1988 ro ku 

jankowska cegielnia, wreszcie, co przecież 

by ło naj wa żniej sze, ro dzi na: żo - 

na Wła dy sła wa i sze ścio ro dzie ci 

– Agniesz ka, An na, Łu cja, Piotr, Ja kub 

i Krzysz tof, dziś w więk szo ści już 

po wy ższych stu diach. Pew nie nie star - 

czało czasu na pszczoły, a może i odwagi. 

Nie wol no ta kże za po mi nać, że 

od po nad 20 lat Zdzi sław Ski biak dzia - 

Jak ka żdy pszcze larz 

Zdzi sław mo że ga wę dzić 

o swo jej pa sie ce go dzi na - 

mi. Dla cze go wy brał 

ram kę wiel ko pol ską, jak 

wal czy z cho ro ba mi 

w pa sie ce z mo ty li cą 

i war ro zą, dla cze go ule 

zbu do wał z drew na li po - 

we go i jo dło we go. 

ła w samorządzie gminy Grybów jako 

radny. To chyba jedna z najdłuższych karier 

samorządowych w dziejach III RP! 

Ale wresz cie przy szedł ten dzień 

i Zdzisław, jak opowiada, chyba w 2000 

roku, odwiedził wraz z synem Piotrem 

pa sie kę wy bit ne go pszcze la rza są dec - 

kiego Jana Gaborka z Kamionki Wielkiej. 

Wytrawny pasiecznik Gaborek jął 

namawiać Zdzisława do zakupu jednego 

pnia. Nie by ło to pro ste, bo wsze la - 

kich za jęć miał Zdzi sław co nie mia ra 

i do pie ro per swa zja żo ny Wła dy sła wy 

i syna Piotra przeważyła. I powstała pasie 

ka Ski bia ków. Ten jeden ul, ta jedna 

ro dzi na pszcze la w 2000 r. sta ły się za - 

czynem dla budowy jednej z najbardziej 

ce nio nych pa siek zrze szo nych w Kar - 

packim Związku Pszczelarzy w Nowym 

Sączu. Po roku u Skibiaków stało 10 rodzin 

pszcze lich, po dwóch la tach 40, 

a tej jesieni Zdzisław zazimował 91 pni. 

Czapki z głów. 

Jak ka żdy pszcze larz Zdzi sław mo że 

ga wę dzić o swo jej pa sie ce go dzi na mi. 

Dlaczego wybrał ramkę wielkopolską, 

jak walczy z chorobami w pasiece z motylicą 

i warrozą, dlaczego ule zbudował 

z drewna lipowego i jodłowego, jak wygląda 

miodobranie, dlaczego sieje gorczycę 

przy pasieczysku i o wędrówkach 

na Ja wo rze w ocze ki wa niu na spadź. 

A gdy opro wa dzał mnie po swo jej pra - 

cow ni pszcze lar skiej, któ ra speł nia 

wszelkie wyśrubowane wymogi sanitarne 

i higieniczne, widziałem iskrę w jego 

oku. To by ła pszcze lar ska du ma! 

Pszczelarze z Karpackiego Związku 

Pszcze la rzy dwu krot nie w 2006 

i w 2009 roku docenili kunszt swojego 

ko le gi i na gro dzi li je go pa sie kę w do - 

rocznym konkursie pasiek. Na dziesięcio 

let nią pszcze lar ską ka rie rę to 

doprawdy sukces nie lada. 

A je śli chcesz, Dro gi Czy tel ni ku, 

spróbować naprawdę wykwintnych sądec 

kich mio dów mnisz ko wach, li po - 

wych i spa dzio wych, nie zwle kaj. 

Kie ru nek Cie nia wa, ro dzi na Ski bia - 

ków… zresz tą ka żdy wska że Ci dro gę 

do tej wyjątkowej pasieki! 

MA CIEJ RY SIE WICZ


96 ROZMAITOŚCI 


Kulinarna Ra fa (8) 

www.e-rafa.pl – supermarket 

w… Two im do mu 

Zmiany we współczesnym handlu zachodzą niezwykle szybko. 

Do ty czy to wszyst kich dzie dzin, bez wzglę du na ich cha rak ter 

i ska lę. W ka żdej bra nży wy stę pu je kon ku ren cja, któ ra z jed nej 

strony odbiera część profitów, a z drugiej strony pozytywnie dopin 

gu je do dzia ła nia. Wy da je się, że ta jem ni ca suk ce su po le ga 

na elastycznym i zarazem konsekwentnym podążaniu za trendami, 

no wo ścia mi, ocze ki wa nia mi klien tów, któ rzy są fak tycz ny mi 

kreatorami rynku. 

Zastanawiałem się, w jaki sposób wyjść naprzeciw oczekiwaniom 

– co nowego można zaoferować osobom regularnie odwiedzającym 

nasz sklep oraz jak do trzeć do tych, któ rzy z ja kie goś po wo du 

nie odwiedzają Rafy. Jednym z pomysłów, który przyszedł mi wtedy 

do głowy, było stworzenie serwisu sklepu internetowego. Od momen 

tu pod ję cia de cy zji o bu do wie ser wi su e -ra fa. pl upły nął po - 

nad rok. W tym cza sie, wraz z ze spo łem e -ra fy uda ło się nam 

stworzyć (mamy taką nadzieję) przejrzystą platformę, która przedsta 

wia ofer tę kil ku ty się cy pro duk tów. Oczy wi ście w po rów na niu 

z Ra fą jest to tyl ko wy ci nek – nie cho dzi o to, aby prze nieść ca ły sta - 

cjonarny sklep do Internetu. Pewnie zastanawiają się Państwo, jak 

wybierane będą warzywa i owoce, kiedy będziemy kroić wędlinę, czy 

zapakujemy należycie świeże ryby… Zapewniam – dołożymy wszelkich 

starań, aby zamówione produkty były profesjonalnie skompletowane 

i dostarczone. Gwarantuję, że załoga e-rafy będzie Państwa 

najlepszym reprezentantem na zakupach w Rafie. Zamówione produkty 

będziemy ściągać z półek, zwracając przy tym uwagę na termi 

ny przy dat no ści do spo ży cia, dbać o wy bór owo ców i wa rzyw, 

a świeże ryby i owoce morza szczelnie zapakowane transportować 

w chłodni wprost do Państwa kuchni. Dołożymy wszelkich starań, 

aby w momencie dostarczenia zakupów byli Państwo zadowoleni 

ze swojej decyzji i naszej pracy. 

Aby odwiedzić e-rafę wystarczy wejść na stronę www.e-rafa.pl. 

Tu mo żna prze glą dać ofer tę skle pu, re ali zo wać „szyb kie za ku py” 

– w tym celu niepotrzebne jest logowanie. Jednak stworzenie własne 

go pro fi lu to wie le udo god nień. Umo żli wia do stęp do hi sto rii 

swoich zakupów, czy też opcję wyboru adresu dostawy (np. pracy, 

domu). Gdy wybierzemy interesujące nas produkty, kolejnym krokiem 

jest wybór dnia i dwugodzinowego przedziału czasowego z tabe 

li wol nych kur sów (w tym prze dzia le cza so wym do star czo ne 

zostaną zakupy). Zamówienie finalizuje specjalny formularz, w którym 

określany jest sposób zapłaty za zakupy, rodzaj pakowania oraz 

to, jak mamy się zachować w sytuacji, gdy z jakiegoś powodu nie będziemy 

dysponować wybranym przez Państwa produktem. 

W e-rafie postawiliśmy na jasne reguły. Po pierwsze, ceny wszystkich 

produktów są identyczne z tymi w stacjonarnej Rafie – to duża 

zaleta, niespotkana w analizowanych przez nas „e marketach”. Dostawa 

bezpłatna realizowana jest na terenie aglomeracji sądeckiej 

i okolic od kwoty zakupów 100zł – to również duża zaleta w porówna 

niu z in ny mi skle pa mi. W przy pad ku za ku pów za ni ższą kwo tę, 

opłata za dostawę będzie wynosiła 5 lub 10 zł (szczegółowe informacje 

znaj du ją się w za kład ce „Do sta wa” – ob szar dzia ła nia). Sklep 

otwar ty jest 24h na do bę przez sie dem dni w ty go dniu – war to jed - 

nak pamiętać, że dostawy realizowane są codziennie od 10 do 20. 

Mam na dzie ję, że przy go to wa ny przez nas ser wis spo tka się 

z Państwa zainteresowaniem. Chcielibyśmy zainteresować tą formą 

zakupów, zachęcić do spróbowania i wystawienia nam oceny. 

Mam na dzie ję, że gdy je ste śmy zmę cze ni po dniu cię żkiej pra cy, 

mamy jeszcze tyle przygotowań przed uroczystą kolacją lub po prostu 

nie chce się nam stać w kor ku sa mo cho dów a na stęp nie w ko - 

lej ce do ka sy wy bio rą Pań stwo www.e -ra fa.pl – su per mar ket … 

w Twoim domu. 

PAWEŁ ŚWIERCZEK, biuro@e-rafa.pl


GRUDZIEŃ 2011 ROZMAITOŚCI 97 

Re stau ra cja Ma je rzan ka na przed - 

po lach Piw nicz nej 

Łyżka strawy (31) 

Wzywanie 

posiłków 

Święto narodowe postanowiłam 

uczcić uro czy stym obia - 

dem. W tym ce lu wsia dłam 

na rower i w drodze na miejsce 

zbiórki przejechałam most heleński, 

zaraz skręciłam w lewo 

i tam, o zgrozo, prawie dosłownie 

w wigilię Dnia Niepodległości 

zauważyłam, że od ul. 

Starowiejskiej odchodzi w stronę 

Dunajca ul. Pod Sosenki. 

FOT. ŁYŻY 

Jak ona ucho wa ła się w mie ście, 

któ re zde ko mu ni zo wa ło ca łe 

dzielnice Jak długo jeszcze drażnić 

będzie patriotyczne wzmożenie 

oby wa te li No we go Są cza uli ca 

bezwstydnie poświęcona podpułkowniko 

wi Iwa no wi Ili czo wi So sen ce, osła - 

wio ne mu funk cjo na riu szo wi NKWD, 

sowieckiemu oprawcy o rękach po łokcie 

ską pa nych w pol skiej krwi Wzy - 

wam Radę Miasta, żeby skończyła z tym 

naigrywaniem się z przelanej krwi!!! 

Po tym szoku otrząsnęłam się i podążyłam 

w kierunku miejsca koncentracji 

sił. Był to je den z tych cu dow nie sło - 

necznych dni w pierwszej dekadzie listo 

pa da. Dzię ki for mie wy pra co wa nej 

w czasie kampanii letnich i jesiennych 

do je cha łam aż do Piw nicz nej Zdro ju, 

tym bar dziej, że mo je spra co wa ne lę - 

dźwie popychał ciepły fen. 

Oby ło się bez przy gód, je śli nie li czyć 

te go, że w Bar ci cach przed ko ścio łem 

swawolna spódnica w kolorze feldgrau 

wplątała mi się w łańcuch, nieco rozerwała 

i dalej pojechałam z gołym udem, 

zadziwiając woźniców taborów nadjeżdżających 

z naprzeciwka, którzy przeciągle 

trąbili na widok mych wdzięków. 

Na takie pozdrowienia oczywiście odpo 

wia da łam ca łu sa mi roz da wa ny mi 

na prawo i lewo. 

Dojechałam nie tylko do samej Piwnicz 

nej, lecz na wet nie co za. Tam za rzą - 

dziłam popas, rozkulbaczyłam mego 

stalowego rumaka, a w poszukiwaniu furażu 

obrałam azymut na kantynę o nazwie 

Majerzanka, nie mylić z macierzanką, 

choć to z okazji święta narodowego byłoby 

właściwsze, gdyż kojarzyłoby się 

z macierzą naszą jedyną. 

Nie za re kwi ro wa łam żyw no ści jak 

legioniści z Pierwszej Brygady Komendan 

ta, nie wy sta wi łam na świst ku 

do skrętów kwitu dłużnego ani asygnaty, 

lecz za pła ci łam go tów ką pod ję tą 

uprzednio z kasy pułku. 

W me nu oczy me prze past ne pa dły 

na pie ro gi łom ni czań skie (8 zł). Już 

daw no cho dził za mną ten spe cjał, si ła 

żem słyszała o jego dobroci, zatem zaryzykowałam. 

Podano mi trzy cepeliny 

z tartych ziemniaków inaczej zwane kartaczami, 

co ewokowało w mych myślach 

cza sy, kie dy świ sta ły na po lach bi tew, 

szatkując żołnierskie ciała na mielonkę. 

Z tym, że w odróżnieniu od tych litewskich 

– łomniczańskie stanowią wersję 

oszczęd no ścio wą, bo za miast mię sem 

fa sze ro wa ne są twa ro giem jak re krut 

szrapnelami. 

Tak się składa, że do cepelinów-karta 

czy mam sto su nek en tu zja stycz ny, 

gdyż w ramach wizyt rodzinnych bywałam 

onegdaj na Białorusi tuż nad granicą 

li tew ską i tam ob fi cie mnie ni mi 

kar mio no aż tłuszcz ście kał po bro dzie 

i z cichym posapywaniem odkładał się 

w sadło na biodrach. 

Te, które podano mi w Majerzance, 

co to było za monumentalne paskudztwo! 

Gumowate, ale nie sprężyste, lecz 

spar cia łe, gąb cza ste i sil nie mu lą ce, 

z woni i smaku podobne do derki spod 

siodła ułana jazłowieckiego. Może gdyby 

by ły świe że, to ja koś by uszły w oko - 

pach. Ale to, co do sta łam, od sta ło swo je, 

oba wiam się, że mo gło na wet pa mię tać 

ów niezapomniany rok 1918 i zdążyło 

wy schnąć na wiór. Na do miar złe go 

– od grza no je w mi kro fa lów ce tyl ko 

symbolicznie, bo temperaturą nieznacznie 

przewyższało tę na zewnątrz. 

Te, któ re po da no mi 

w Ma je rzan ce, co to by ło 

za mo nu men tal ne pa - 

skudz two! Gu mo wa te, 

ale nie sprę ży ste, lecz 

spar cia łe, gąb cza ste i sil - 

nie mu lą ce, z wo ni i sma - 

ku po dob ne do der ki 

spod sio dła uła na ja zło - 

wiec kie go. 

Odstawiłam jak niepyszna i w obliczu 

za glą da ją cej w oczy klę ski – we - 

zwa łam po sił ki. Od wód dy wi zyj ny, 

który zjawił się z odsieczą, składał się 

z pod od dzia łu na le śni ków z se rem (7 

zł). W nie zmą co nym szy ku bo jo wym 

sprawnie zajęły z góry upatrzone pozycje 

w moim przewodzie pokarmowym 

i ukła dzie tra wien nym. Za pra wio ne 

w bo jach jak gwar dia na po le oń ska, 

prze wa żnie nie za wo dzą ja ko ostat nia 

deska ratunku w naszych niekończących 

się po tycz kach z ga stro no mią. Mo żna 

na nich polegać jak na Zawiszy albo Belinie-Prażmowskim, 

tym bardziej, że te 

w Majerzance okryte były grubą kołderką 

z cu kru pu dru, któ ra nie uchron nie 

zwia sto wa ła ro zejm w po sta ci zi my, 

nad cho dzą cej nie ubła ga nym ga lo pem 

jak szarża konarmii Budionnego… 

ŻY WI SŁA WA ŁY ŻKA 

W Majerzance ogarnęły mnie tzw. ambiwalentne 

uczucia, w ocenie wahające się od 0 

do 5. Ponieważ w ostatniej chwili przycwałowała 

kawaleria w formie naleśników i przyniosła 

ocalenie od niechybnej śmierci głodowej, 

w strzelistym akcie łaski przyznaję ww. kantynie 

trzy gwiazd ki z obiet ni cą awan su do stop - 

nia kapitana, jeśli wyeliminuje z menu pierogi 

łomniczańskie, przynajmniej zamrożone.


98 ROZMAITOŚCI 

DO I OD REDAKCJI GRUDZIEŃ 2011 

PROF. BO LE SŁAW FA RON 

ZA PRA SZA…. 

Są dec czy zna w li te ra tu rze pol skiej, 

w dawnej historiografii i mediach – oto 

zakres tematyczny ogólnopolskiej sesji 

na uko wej, ja ką w przy szłym ro ku, 

na przełomie czerwca i lipca, w ramach 

ob cho dów 720-le cia No we go Są cza 

przy go to wu je Ma ło pol ska Wy ższa 

Szko ła Za wo do wa im. Jó ze fa Die tla 

w Krakowie, Wydawnictwo Edukacyjne 

w Krakowie, przy współpracy Urzędu 

Mia sta No we go Są cza, Mu zeum 

Okręgowego i nowosądeckiego oddziału 

Civitas Christiana – Oddział w Nowym 

Są czu. 

Pomysłodawcą i głównym organizato 

rem jest prof. Bo le sław Fa ron: 

– Zapraszamy do udziału w konferencji 

przedstawicieli wszystkich ośrodków 

akademickich w Polsce. W przypadku literatury 

idzie o ukazanie obrazu Nowego 

Są cza i Są dec czy zny w opty ce 

au to rów od cza sów naj daw niej szych 

do współczesnych (np. Mieczysław Romanowski, 

Zofia Nałkowska, Jan Wiktor, 

Zo fia Kos sak -Szczuc ka, Je rzy Ha ra sy - 

mo wicz czy Adam Zie mia nin). Za le ży 

nam ta kże na uwzględ nie niu twór ców 

rodem z Sądecczyzny (np. Andrzej Warzecha, 

Władysława Lubasiowa). W wybo 

rze te ma tu mo gą być po moc ne: 

książka Janiny Kwiek-Osiowskiej, „Ziemio 

mo ja są dec ka...” Wy bór tek stów 

o Sądecczyźnie (Nowy Sącz 2010) lub E. 

Smajdora, „Sądecczyzna w polskiej literaturze 

pięknej” (Nowy Sącz 1946). 

Jeśli idzie o dawną historiografię, to 

można tu wskazać np. nazwiska Jana Długosza, 

Szczęsnego Morawskiego czy Jó- 

zefa Szujskiego. Temat mediów jest obszer 

ny. Mie ści się w tym za kre sie i pra sa, 

i radio i telewizja, a nawet internet. 

Zwracam się do miłośników Sądecczyzny, 

do liderów nowosądeckich środo 

wisk in te re su ją cych się hi sto rią, 

literaturą i mediami o udział w konferencji. 

Serdecznie zapraszam. Mile widziane 

bę dą re fe ra ty i ko mu ni ka ty. 

Opracowania zakwalifikowane przez recenzentów 

ukażą się w specjalnym wydawnictwie 

pokonferencyjnym. 

*** 

Zgło sze nia: 

Wy daw nic two Edu ka cyj ne sp. z o.o. 

ul. Wiel ko tyr now ska 35, 31-326 Kra ków 

tel./fax. 12 626 08 18, e -ma il: a.zuk@we.pl 

CHOCHLIK ZAMIESZAŁ 

W RECENZJI KSIĄŻKI 

Szanowna Redakcjo, 

W recenzji książki Jerzego Gizy Organizacja 

Wolność 1918 mojego pióra pt. 

„Najwcześniej podnieśli sztandar niepodległości” 

(„Sądeczanin” nr 11 [47] z listopada 

b.r., s.81) chochlik drukarski 

spowodował w (nomen omen) 13. linijce 

od góry tekstu przeinaczenie w brzmieniu 

„Powszechna Organizacja Wojskowa” 

zamiast prawidłowej nazwy „Polska 

Organizacja Wojskowa”. 

Bę dę wdzięcz ny za za miesz cze nie 

sprostowania w kolejnym numerze „Sądeczanina”. 

Serdecznie pozdrawiam. 

TO MASZ POD GÓR SKI, Kra ków 

Nasz poprzednik sprzed 114 lat ukazywał się przez trzy kwartały, jako 

dodatek do pisma „Mieszanina”.

Salon kosmetyki profesjonalnej Agness 

ul. Jagiellońska 29/9, Nowy Sącz 

tel. 510 510 119, salon@agness.com.pl 

www.agness.com.pl 

PROMOCJE ŚWIĄTECZNO-KARNAWAŁOWE 

Potrzebujesz szybkiego efektu w dobrej cenie Tylko u nas Mezorerapia Igłowa 2M 

NAJTAŃSZA W NOWYM SĄCZU MEZOTERAPIA IGŁOWA 2M 

DLA PIERWSZYCH 10 OSÓB ZABIEG 50% TANIEJ!* 

Ponadto lifting skóry – FALE RADIOWE (RF) – w promocyjnych pakietach na Święta 

Odnowa skóry bez interwencji chirurgicznej w dobrej cenie 

Z okazji nadchodzących Świąt Bożego 

Narodzenia i Nowego Roku składamy 

wszystkim naszym Klientom życzenia: 

zdrowia, pogody ducha, wszelkiej 

pomyślności w życiu osobistym 

oraz sukcesów w pracy zawodowej. 

Zapraszamy również na hennę, depilację brwi woskiem, 

makijaż i wiele innych zabiegów na twarz i ciało w atrakcyjnych cenach 

BON UPOMINKOWY NA ZABIEGI LUB DOWOLNĄ KWOTĘ – doskonały prezent dla bliskiej Ci osoby * 

*szczegóły na stronie internetowej www.agness.com.pl

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin