RaPoRt - Rzecznik Praw Obywatelskich

Raport RPO z działalności w Polsce Krajowego Mechanizmu Prewencji w 2011 r.
nienia. W odpowiedzi Dyrektor Generalny poinformował, że w celu wykonania zaleceń
zawartych w ww. wystąpieniu RPO niezwłocznie dokonano oceny zjawiska we wszystkich
jednostkach penitencjarnych oraz wskazano osobom odpowiedzialnym sposób rozwiązania
problemu. Dyrektor Generalny podkreślił również, że wszystkie dotychczasowe działania
Służby Więziennej (m.in. umieszczanie skazanych w izbach chorych, celach w oddziałach
dla „niebezpiecznych”, celach przejściowych) miały jeden podstawowy cel, jakim jest
zapewnienie każdemu osadzonemu ustawowego prawa do 3 m² powierzchni mieszkalnej
w celi. Jednocześnie Dyrektor zapewnił, że opisane zjawiska będą przedmiotem systematycznego
monitoringu ze strony Centralnego Zarządu Służby Więziennej.
W październiku 2011 r. w Zakładzie Karnym w Radomiu odbyło się spotkanie z udziałem
MS i CZSW dotyczące wykonywania przez Polskę wyroków Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka. Przedstawiciele Rady Europy zaprosili do udziału w spotkaniu reprezentanta
KMP. W następstwie konferencji, w dniu 16 listopada 2011 r. Rzecznik Praw Obywatelskich
skierowała pismo 33 do Komitetu Ministrów Rady Europy, w którym przedstawiła
swoje stanowisko do Raportu polskiego Rządu w sprawie środków podjętych w celu wykonania
wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Orchowski i Sikorski przeciwko
Polsce 34 . Ustalenia dokonywane podczas wizytacji przez pracowników KMP niejednokrotnie
wskazywały, iż brak przeludnienia można stwierdzić jedynie na poziomie statystycznym.
Odbywa się to kosztem wielu niewłaściwych praktyk, na przykład: adaptacja świetlic
na cele mieszkalne, zakwaterowywanie osadzonych w izbach chorych, celach izolacyjnych,
celach przejściowych ponad dopuszczalny przepisami prawa czas (14 dni), oddziałach objętych
szczególnym rygorem i zabezpieczeniami – przeznaczonych dla osadzonych stwarzających
poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa
zakładu (tzw. „niebezpieczni”), osadzanie więźniów z różnymi podgrupami klasyfikacyjnymi.
Działania te prowadzą do niczym nieuzasadnionego naruszania praw osób pozbawionych
wolności, ale też nie wykazują formalnie faktycznego przeludnienia jednostek 35 .
Nie są podejmowane konieczne środki wynikające z obowiązujących w tym zakresie przepisów.
Do stosowania tego typu praktyk przez dyrektorów wizytowanych jednostek nakłaniają
zalecenia Centralnego Zarządu Służby Więziennej, które zobowiązują dyrektorów do
wykorzystywania każdego wolnego miejsca w jednostce w celu ograniczenia skutków przeludnienia.
Co więcej, obecna sytuacja w polskich jednostkach penitencjarnych może prowadzić
do masowego odraczania kar w wymiarze nie przekraczającym 2 lat pozbawienia
wolności. W ocenie Rzecznika, rozwiązaniem tej sytuacji byłaby zmiana polityki karnej
33
RPO-R-080-12/11.
34
Skarga nr 17885/04.
35
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie trybu postępowania właściwych
organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną
pojemność tych zakładów (Dz.U. Nr 2002, poz. 1564) z ogólnej pojemności zakładów wyłącza się miejsca zakwaterowania
w celach mieszkalnych znajdujących się w oddziałach szpitalnych, oddziałach dla tzw. „niebezpiecznych”, w celach izolacyjnych,
w izbach chorych oraz pomieszczeniach usytuowanych w domach dla matki i dziecka oraz oddziałach tymczasowego zakwaterowania
skazanych, tzw. cele przejściowe.
30