Korytarz ekologiczny doliny Odry pdf

Korytarz ekologiczny doliny Odry
nie¿ wa¿n¹ rolê odgrywa zarówno ich wielkoœæ, jak i kszta³t. Wi¹¿e siê to z wystêpowaniem
innych zespo³ów roœlin i zwierz¹t na krawêdziach lasów ni¿ w ich wnêtrzu. Las najprêdzej
bêdzie mia³ „prawdziwe” wnêtrze przy kszta³cie zbli¿onym do ko³a. Na obszarach leœnych
o kszta³tach wyd³u¿onych i poszarpanych jest inaczej – tam wnêtrze lasu jest bardzo ograniczone
[Cieœlak 1993].
Roli wysp przystankowych nie nale¿y jednak przeceniaæ. Niektóre z nich s¹ zbyt ma³e,
by pomieœciæ kilka czy nawet jedno terytorium gatunku wymagaj¹cego du¿ego obszaru lub
s¹ zbyt jednorodne, by umo¿liwiæ bytowanie wielu gatunków o odmiennych wymaganiach
œrodowiskowych. Do dzisiaj nie wiadomo tak¿e, jak istotn¹ rolê w przemieszczaniu siê
roœlin i zwierz¹t wzd³u¿ dolin rzecznych odgrywaj¹ „miejsca przystankowe”.
Postêpuj¹ca fragmentacja œrodowisk rzecznych budzi zrozumia³y niepokój. Rzeki i ich
doliny tworzy³y bowiem najlepsze korytarze ekologiczne, o liniowym charakterze, ci¹gn¹ce
siê przez dziesi¹tki, a nawet setki kilometrów. Sprzyja³a temu strefowa budowa dolin rzecznych,
z roœlinnoœci¹ i zwierzêtami charakterystycznymi dla ka¿dej ze stref, poczynaj¹c od
samej rzeki i jej zró¿nicowanego koryta (z miejscami p³ytkimi i g³êbokimi, miejscami
z wolnym i szybkim pr¹dem, wyspami, ³achami piasku, p³askimi i stromymi brzegami),
poprzez zespo³y i zbiorowiska starorzeczy, a¿ do samej doliny i jej krawêdzi. Dziêki temu
korytarz ekologiczny rzeki i jej doliny mo¿na podzieliæ na kilka korytarzy sk³adowych,
z których ka¿dy ma swoje charakterystyczne zespo³y i zbiorowiska roœlinne oraz gatunki
roœlin i zwierz¹t. Dopiero o kompletnie ukszta³towanej rzece i jej dolinie, z zachowanymi
typowymi dla poszczególnych stref zespo³ami i zbiorowiskami roœlinnymi, mo¿na mówiæ
jako o w³aœciwie wykszta³conym korytarzu ekologicznym rzeki i jej doliny. W poszczególnych
zespo³ach i zbiorowiskach spotykanych w ró¿nych strefach wystêpuj¹ gatunki roœlin
charakterystyczne tylko dla tych zespo³ów i zbiorowisk oraz takie, które wystêpuj¹
w dwóch lub wiêkszej liczbie zespo³ów i zbiorowisk roœlinnych. Podobnie jest z gatunkami
zwierz¹t. Dlatego brak którejkolwiek strefy w dolinie, np. zespo³u ³êgu wierzbowo-topolowego,
spowoduje, ¿e w dolinie rzeki zabraknie niektórych gatunków roœlin i zwierz¹t. Jednoczeœnie
wiele gatunków istniej¹cych zwykle w ³êgu wierzbowo-topolowym wystêpowaæ
bêdzie np. w ³êgu jesionowo-olchowym lub gr¹dzie.
Wystêpowanie wielu gatunków roœlin i zwierz¹t w ró¿nych zespo³ach i zbiorowiskach
roœlinnych dolin rzecznych powoduje, ¿e korytarz ekologiczny rzeki i jej doliny s³u¿y do
przemieszczania siê gatunków wystêpuj¹cych tylko w poszczególnych strefach doliny czy
zespo³ach i zbiorowiskach roœlinnych (od zespo³u i zbiorowiska do takiego samego zespo³u
i zbiorowiska po³o¿onego ni¿ej lub wy¿ej w dolinie rzeki). Jeœli brakuje pewnych zespo³ów
i zbiorowisk, gatunki mog¹ przemieszczaæ siê wykorzystuj¹c inne, zbli¿one biotopy.
W razie przerwania ci¹g³oœci korytarza ekologicznego w dolinie rzeki istnieje mo¿liwoœæ
„obejœcia” przekszta³conego fragmentu doliny. Pomost taki mo¿e byæ równoleg³y do doliny
rzeki, np. pas lasu mieszanego, lub mo¿e siê znaleŸæ miêdzy dwoma dop³ywami g³ównej
rzeki. Istnieje wtedy mo¿liwoœæ przemieszczania siê organizmów na trasie g³ówna rzeka –
dop³yw pierwszy – pomost – dop³yw drugi – g³ówna rzeka.
Fragmenty niektórych rzek i ich dolin zachowa³y siê w ma³o zmienionym stanie, zbli¿onym
do naturalnego. Maj¹ one du¿¹ wartoœæ przyrodnicz¹, poniewa¿ du¿a zmiennoœæ
poziomów wody w rzece powodowa³a znaczne ograniczenie rolniczego ich wykorzystywania.
Takie rzeki znacznie czêœciej spotykamy we wschodniej i œrodkowej Europie ni¿ w jej
22