Korytarz ekologiczny doliny Odry pdf

Przedmowa
¯ycie ludzi od zarania dziejów by³o zwi¹zane z rzekami i ich dolinami. Znalaz³o to odbicie
w g³êbokim przekszta³ceniu reliefu dolin rzecznych, ich warunków wodnych, a w konsekwencji
– w dzisiejszym stanie flory i fauny. Obszary te d³ugo uchodzi³y uwadze przyrodników,
najwyraŸniej ustêpuj¹c pod wzglêdem atrakcyjnoœci malowniczym krajobrazom górskim
i podgórskim. Dziœ mamy w Polsce wiele górskich parków narodowych, a tylko dwa –
i to najpóŸniej utworzone (Drawieñski i Biebrzañski) – w dolinach rzecznych.
Poznanie w ostatnim czasie negatywnych skutków fragmentacji naturalnych œrodowisk
l¹dowych, zw³aszcza lasów, ujawni³o wybitn¹ rolê dolin rzecznych jako naturalnych korytarzy
ekologicznych ³¹cz¹cych rozproszone obszary wartoœciowe przyrodniczo w po³¹czon¹
sieæ. W tym wzglêdzie Odra, obok Wis³y, spina jak klamr¹ wszystkie strefy krajobrazowe
naszego kraju od pasm górskich na po³udniu po wybrze¿e Ba³tyku na pó³nocy. £¹czy te¿ ona
w jednoœæ przyrodnicz¹ s¹siaduj¹ce ze sob¹ obszary wschodnich Niemiec i zachodniej Polski.
Wartoœæ przyrodnicza korytarza ekologicznego, jakim jest Odra i jej dolina zosta³a udokumentowana
obszernie przez mych kolegów w oddawanym do r¹k Czytelników opracowaniu
– mo¿e ona jednak z czasem okazaæ siê znacznie wy¿sz¹ ni¿ dziœ s¹dzimy. Dolina Odry
bowiem jako pradolina rzeki w znacznej czêœci granicznej przez kilka dziesiêcioleci by³a
praktycznie niedostêpna do badañ przyrodniczych. Dzisiejsza wiedza o niej jest zapewne
pe³na luk i wymaga szybkiego uzupe³nienia planowymi, mo¿liwie ponadgranicznymi, bilateralnymi
badaniami terenowymi.
Zanim jednak te pe³niejsze dane zostan¹ zgromadzone, ju¿ dziœ potrzebne jest wytyczenie
zarysów sposobu gospodarowania dolin¹ tej rzeki wed³ug zasad zgodnych ze œwiatow¹ strategi¹
trwa³ego (sustainable) rozwoju. Powinna to byæ strategia w sposób zrównowa¿ony
uwzglêdniaj¹ca nie tylko aspekty ekonomiczne i spo³eczne, ale i przyrodnicze, jak równie¿
bior¹ca pod uwagê nie tylko obecne, ale i przysz³e uwarunkowania. W koncepcji trwa³ego
rozwoju nie chodzi bowiem o to, by zatrzymaæ wszelki rozwój gospodarczy, ani o to aby rozwój
gospodarczy by³ osi¹gany za cenê nadmiernych kosztów spo³ecznych i przyrodniczych.
Powo³aæ siê tu mo¿na na lapidarn¹ i celn¹ deklaracjê wybitnego twórcy XIX-wiecznego
kalifornijskiego ruchu ochrony przyrody – Johna Muira: „Nie œlepy sprzeciw wobec wszelkiego
postêpu, lecz sprzeciw wobec œlepego postêpu”! Tego rodzaju racjonalizm i kompromisowoœæ
przyda³aby siê tak¿e dziœ i to po obu stronach sto³u w sporach dotycz¹cych stanu
œrodowiska naturalnego. Wyraziæ tu pragnê przekonanie, ¿e zdanie wypowiedziane z pasj¹
i determinacj¹ przez jednego z decydentów z pionu gospodarki wodnej „i¿ tylko po jego trupie
w dolinie Odry powstan¹ jeszcze jakieœ rezerwaty przyrody lub parki narodowe” ju¿ dla
Polaków z pierwszego dziesiêciolecia XXI wieku bêdzie budz¹cym zdumienie przejawem
minionego niezrozumienia praw ekologii oraz œwiadectwem skrajnie w¹skich horyzontów
myœlowych.
Prezentowane opracowanie zbiorowe uwypukla walory przyrodnicze i niektóre alternatywne
do obecnie przedk³adanych walory gospodarcze poszczególnych odcinków doliny
Odry, dostarczaj¹c tym samym danych do przysz³ych ekologicznie wywa¿onych decyzji
gospodarczych.
17