Korytarz ekologiczny doliny Odry pdf

VIII. Wody Odry i jej dolina jako œrodowisko
¿ycia ptaków
Marta Borowiec
1. Wprowadzenie
Od zarania dziejów ludzie osiedlali siê w dolinach wielkich rzek, stwarzaj¹cych szczególnie
dogodne warunki bytowania. W miejscach zagêszczonego osadnictwa nastêpowa³y g³êbokie
zmiany antropogeniczne, dlatego zwi¹zane z terenami nadrzecznymi œrodowiska o charakterze
naturalnym przetrwa³y do dziœ tylko w niewielu miejscach Europy. Dolina Odry
zosta³a zmieniona w du¿ym stopniu, zw³aszcza na odcinku znajduj¹cym siê na terenie
Œl¹ska. Informacje historyczne pozwalaj¹ przypuszczaæ, ¿e w przesz³oœci Odra by³a silnie
zabagniona [Galon 1948], mia³a bogato rozwiniêt¹ sieæ koryt i starorzeczy i wystêpowa³y
nad ni¹ wszystkie podstawowe pasma roœlinnoœci (wikliniska, ³êgi, torfowiska niskie). Na
skutek wielokrotnie przeprowadzanych prac regulacyjnych w sposób drastyczny zmniejszy³a
siê powierzchnia otwartych terenów podmok³ych, co bardzo niekorzystnie wp³ynê³o
na ugrupowania ptaków wodnych i b³otnych [Tomia³ojæ, Dyrcz 1993]. Lasy w dolinie
Odry, choæ w wiêkszym stopniu zast¹pione przez zbiorowiska wtórne, zosta³y zachowane
jeszcze w wielu miejscach doliny, tote¿ zmiany w faunie ptaków leœnych nie s¹ tak du¿e.
Odra jako ca³oœæ wci¹¿ jeszcze przedstawia du¿¹ wartoœæ przyrodnicz¹, zw³aszcza
w porównaniu z du¿ymi rzekami Europy Zachodniej.
W opracowaniu zawarto ogóln¹ charakterystykê awifauny oraz próbê oceny przydatnoœci
œrodowiska Odry i jej doliny do bytowania cennych gatunków ptaków. Jak podano we
wstêpie za podstawê podzia³u doliny Odry na odcinki przyjêto podzia³ na mezoregiony
wed³ug Kondrackiego [1978]. Scharakteryzowano poszczególne odcinki oraz przedstawiono
ich waloryzacjê na podstawie wystêpowania: cennych gatunków ptaków lêgowych,
wysokich liczebnoœci niektórych gatunków lêgowych oraz du¿ych koncentracji gatunków
przelotnych i zimuj¹cych.
Za gatunki cenne uznano nastêpuj¹ce gatunki, wymienione jako zagro¿one w Polskiej
czerwonej ksiêdze zwierz¹t [G³owaciñski i in. 1992]:
• kormoran czarny (Phalacrocorax carbo),
• b¹k (Botaurus stellaris),
• bocian czarny (Ciconia nigra – fot. 31),
• ohar (Tadorna tadorna),
• œwistun (Anas penelope),
• ro¿eniec (Anas acuta),
• he³miatka (Netta rufina),
• g¹go³ (Bucephala clangula),
• kania rdzawa (Milvus milvus),
112