5 4. S T E R I J I N O P O Z O R J E

prstena oko kojeg ratuju trolovi, patuljci, vilenjaci i slična bića.
Koliko ja znam, u mome romanu, prvi put je u evropskoj literaturi široko citiran Kuran, dok je to sa Biblijom
učinjeno bezbroj puta...
Uglješa ŠAJTINAC - Mića VUJIČIĆ, Plastelin, 2005.
K R I T I K A
U bojama svastike
Dramom čudnovatog naslova, Lepet mojih plućnih krila, Uglješa Šajtinac je potvrdio status moćnog
modernog, savremenog, a ne tamo nekog starmalog pisca zaduženog za pase teme, kako su ispočetka
pojedinci hteli da ga diskriminišu. Praizvedbom Lepeta, posle Ogovaranja Nebojše Romčevića, somborsko
pozorište, pak, istaklo se kao jedino koje je ove sezone nove repertoarske odrednice zasnovalo isključivo na
tekstovima domaćih pisaca. Lepo, a zahvaljujući kvalitetnim rezultatima i opravdano!
"Lepet mojih plućnih krila" drama je koja se bavi porodicom, dakle usko ličnim planom, ali tematski ipak
načinje mnoge kolektivne pejzaže. U centru pažnje je mlađani ćelavac Mihajlo, skinhed, čiji su roditelji živimrtvi,
a i on "nekako" isti takav. U drugom planu, ili bar njegovim implicitnim naznakama, stoje stanja
nacije, društva, države, ali i sveta, duboko zaglibljenih u "nepravdama" za koje se iznova i iznova okrivljuju
"drugi". Letentno, prisutna je i tema internet "virtuelizacije komunikacije", koja bitno određuje socijalni
habitus pripadnika mlađih i srednjih generacija. Prema svemu ovome, Šajtinac zauzima beskompromisnu,
kritičku poziciju, ali sa zavidnom dozom emotivne bliskosti, odnosno distance kojom se vapi za lepšom,
boljom i srećnijom realnošću. Melodramtično i tragično, nalazi se u podjednakom, ali dobrom i zanimljivom
omeru.
Iako ultramoderan, piščev jezik koji ne preza od oštrine ipak pripada staroj školi, takoreći "strejt" (pank-rok)
dramaturgiji, sa dosta bluza. Ekstremna mera autentičnosti pripada nasleđu naturalizma ili verizma, koje je u
velikoj meri sledio i reditelj Marko Manojlović, insistirajući na svedenosti i tačnosti psihološko-emotivnog i
fizičkog izraza. Odatle je predstava dramaturški u bojama svastike - crno-bela i crvena. Upozoravajuće! Iz
koncentrisanja materijala i dodatnog sažimanja već sažetih dramskih okvira Šajtinčevog rukopisa (u rezultatu
gotovo da je reč o inscenaciji dramoleta), na delu je puna doza saspensa, one divne nelagode koja se
proizvodi u gledaocu/ učesniku jednog pozorišnog čina. Funkcionalnost tišina, providnosti i praznina
(scenografija Jelene Naumovski), u velikoj meri dorpinose tom osećaju.
Velika zasluga za uspešno i kvalitetno ostvarenje Narodnog pozorišta Sombora pripada i akterima Biljani
Keskenović, Radoju ^upiću kao tumačima Danice i Stanka, Mihajlovih posrnulih roditelja, ali i Ivani V.
Jovanović (impresivna epizoda Branislave kao usamljene, ali za razliku od velike većine likova jedva
rezignirane profesorke biologije koja traži Muškarca), kao i Saši Torlakoviću (Danicin ljubavnik, biznismen
Dane), koji su znalački uspeli da uverljivo/ uverljivije razigraju scene u dramskom tekstu ponegde i poprilično
nategnute ka ilustraciji ili objašnjenju-motivaciji. Tako se dobija uravnoteženiji dramski tok bez u ženskim
likovima iskakanju sklonijem prosedeu autora komada. Tako, kao što i jeste realno, ženski likovi izranjavani
iskriziranom muškošću (neki ginu u ratu, neki "umiru" u zatvoru ili karijeri, a najmlađi slede put beznađa),
efektnije ulaze u centralnu okosnicu tragičke niti komada. U ulogama pogubljene omladine sasvim solidno se
snalaze i Jelena Galović (Kristina, Mihajlova "devojka", ali ne i simpatizerka), baš kao i Nikola Ivačkov
(Mihajlo, dete na vetrometini i stranputici) Iako se osnovni motiv drame (mišljenje, govor i akcije mržnje u
trenutcima krize) gotovo klišeizirano i s malo problemskog naboja donosi u pisanom, a zatim i igranom delu,
i iako je pozorišna igra u pojedinim sgementima nepotentno i "rustično" donesena, predstava "Lepet mojih
plućnih krila" značajan je napor da se naznačene nevolje ne samo približe, nego i osvetle s one strane - sa
strane ljubavi, razumevanja i mogućeg razrešenja. Bravo za izbor!
Igor BURIĆ, Dnevnik, 24. februar 2009.
Posle istorijske traume
Postojanje Uglješe Šajtinca kao dramskog pisca u okviru pozorišnog stvaralaštva u Srbiji značajno je, između
ostalog, i zbog razbijanja „logocentrične” moći Beograda. Upoređujući najnoviji dramski tekst Lepet mojih
plućnih krila i, nekoliko godina stariji, Hadersfild, pronalazi se jedan zajednički imenitelj koji se može nazvati
poetika sadašnjeg naturalizma. U prethodnim komadima, Hadersfild i Banat, fokus Šajtinčevog interesovanja
je područje Banata te tipski karakteri nastali na ovim prostorima devedesetih godina. Dekonstruktivističko
fokusiranje margine pruža priliku publici iz centra – koja ponekad ima sklonost da samo sopstveni svet
doživljava kao stvaran – da sazna nešto više o svetu za koji možda nije znala da postoji. Praizvedba teksta
Lepet mojih plućnih krila odigrala se na sceni Narodnog pozorišta iz Sombora 14. februara ove godine.
Gostovanjem u Beogradu 29. aprila na sceni Teatra Bojan Stupica ponovo su se pokrenule teme o
tektonskim poremećajima u životima ljudi nakon dobro poznatih događaja koji su potresli, u poslednjoj
deceniji prošlog veka, prostor u kome živimo. Likovi roditelja alkoholičara, sveuviđajućeg deteta koje nema
jasan cilj (ili je to cilj koji je prikreven ideologijama i teorijama), javljaju se i u obe ranije drame Uglješa
PRESS - 54. Sterijino pozorje 2009. 111