5 4. S T E R I J I N O P O Z O R J E

1815". Iste godine prikazani su komadi "Smrt Stevana Dečanskog" i "Ajduci". Godine 1866. malobrojna
građanska publika gledala je predstavu "Hajduk Veljko". Novinski članak sačuvan iz perioda prve premijere
svedoči o interesovanju Užičana za pozorišni prikaz: "Najodličniji cvet našeg građanstva beše sa najvećom
ljubavlju na ovom predstavljanju i soba za sedenje je dupke puna... Osim 100 duša što beše u sobi i na
mestima što se mogaše videti, još se toliko povratilo, jer nije bilo mesta za njih". Nakon ovih prvih izvođenja,
pozorišni život u gradu je imao dužu pauzu, sve dok predratne 1913/14. godine đačka pozorišna grupa
Gimnazije, pod rukovodstvom profesora Dejana Malenkovića kao njenog osnivača, nije izvela više komada. U
međuratnom periodu gradska publika je, izgleda, više pokazivala sklonosti ka filmskoj umetnosti, jer nastaje
novo zatišje u pozorišnim prikazima. Tek sa prvim danima Užičke republike, 1941. godine, umetnička
partizanska četa izvodi domaće i sovjetske pisce: "Mati", "Knez Ivo od Semberije", nekoliko Nušićevih
komada, "Kako se kalio čelik", "Početak bune protiv dahija"... Glavne uloge igrali su Milutin Čolić, Alija Nedić,
Filip Marjanović, Milenko Đurić, Časlav Jehlička. Pored Kaljevića kuće, u kojoj je tradicija bila nastavljena,
predstave su bile izvođene i u Sokolskom domu (Sokolani) i Filkim bioskopu.
Pozorište danas - Narodno pozorište Užice osnovano je kao Oblasno narodno pozorište odlukom Ministarstva
prosvete Srbije 10. avgusta 1945. godine. Prva premijera bila je 4. septembra 1945. godine, Nušićeva
"Gospođa ministarka", u režiji Obrada Nedovića. Svoj rad Pozorište je započelo u Sokolskom domu. Od 1948.
godine Narodno pozorište Titovo Užice premešta se u Filkin bioskop, koji se nalazio na glavnoj gradskoj ulici.
Sa rekonstrukcijom glavnog gradskog trga, Trga partizana, Pozorište dobija svoju novu zgradu, koja je sa
celim trgom predstavljala i novi urbani identitet grada - projektant je bio arhitekta Mandić. Nova zgrada je
otvorena 1967. godine. Osnivač Narodnog pozorišta Užice je Skupština opštine Užice i ono je danas jedino
profesionalno pozorište na teritoriji jugozapadne Srbije, na teritoriji istorijski poznatoj kao Užički kraj.
Pozorište je zaključno sa sezonom 2007/08. izvelo 501 premijeru.
Anatomija jednog uspeha
Narodno pozorište Užice postalo je teatarski fenomen: daleko od metropole, u ne baš komfornim tehničkim i
finansijskim uslovima, bez velike medijske pažnje, stvara veliku pozorišnu "buku", domaću i evropsku.
Najnoviji uspeh ovog ansambla na 39. Pozorišnom bijenalu u Veneciji, kao prvog teatra iz Srbije koje je
učestvovalo na tom prestižnom evropskom festivalu, nije posledica stihije, niti početničke sreće, već
dugogodišnjeg iskustva, predanog rada i želje da proveri svoje potencijale i" provetri" sopstvenu scenu.
Uspeh je još veći, jer je ovaj teatar pronašao način kako da se uporedi sa drugima i to baš u ovo tranziciono
vreme, koje ne mazi kulturu i umetnost. Biti jedini i nije toliko vredno, ali je veoma važno dokazati se i izvan
sopstvenog atara. Time se i potvrđuje ona stara da je provincijalizam stanje duha, a ne suma kilometara
koju treba preći do metropole.
Nenad KOVAČEVIĆ
P R E D S T A V A
"Rodoljupci“ Jovana Sterije Popovića u režiji Lari Zapie, reditelja iz Hrvatske, izvedeni su premijerno sa
velikim uspehom, na sceni Narodnog pozorišta u Užicu. Pokazalo se da je Riječanin, svojevremeno najbolji
student u klasi Dejana Mijača, neskrivenu zadivljenost srpskim klasikom pretočio u vredno ostvarenje.
Sterijini Smrdići, Šerbulići ili Žutilovi imaju vanvremensku formu, javljaju se nepogrešivo na svim važnim
istorijskim prekretnicama, a hrvatski reditelj ih je lišio sadržaja, svedeni su na glupost koja je neuništiva.
Dodelio je Zapia užičkim glumicama muške uloge, one su u jednostavnim crnim kostimima Snežane
Kovačević, na još ogoljenijoj pozornici scenografa Vesne Štrbac, progovorile jezikom dekreta, novinskih
izveštaja o dobijenim i izgubljenim bitkama. Ovi rodoljupci nisu srboljupci, oni su pre svega srebroljupci.
Samo povremeno, raste ili pada cena za koju u pogodnom trenutku Mađarice postaju Srpkinje, a ove opet
"mađaronke“, i obrnuto. - Bilo je epohalnih režija ovog dela, u vreme Informbiroa, ali i kasnije kada je Mijač
dva puta režirao "Rodoljupce“, pre i posle kosovskih nemira, kada su se svodili računi, a pogledi upirali u
ratne profitere - kaže Zapia. - Ja u Sterijinom komadu nisam pronašao priču o žaru rodoljublja, već o
egoizmu koji je spreman da pozdravlja zastave svake vlasti. Transpozicija muških likova u ženske ("mane i
vrline nisu privilegija pola“), efektna scenografija u kojoj se fakti ispisuju na ogromnoj beloj površini
beskonačnog roto-papira i nestaju odnoseći svoju suštinu, na pozornici ostavljaju rodoljupce kakve bi Sterija
poželeo: "Što je bilo luđe, preteranije, nesmislenije, to je imalo više uvažitelja, a glas umerenosti smatrao se
kao nenarodnost, izdajstvo“.
Ovi rodoljupci su otišli korak dalje, otkrivaju pored nesavršenosti našeg pamćenja, današnje mračno carstvo
u kome su izbledeli barjaci, "isprale“ se himne, ali je stara strast za novcem, biranjem strana i pobedom ega
- ostala.
N. JANKOVIĆ
Rezoner Gavrilović: Sterija Rodoljupce završava ironijski, pobedom strasti i sebičnosti, pobedom negativnog
principa. U ironijskoj komediji, kako je konstatovao Fraj, "demonski svet nikada nije odveć daleko". Najčešće
se dešava da pisci komedija, mada se poigravaju tim opasnim prisustvom zla, radnju komedije na kraju
PRESS - 54. Sterijino pozorje 2009. 11