( 1146 kB), przez - Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i ...

W CIENIU 

CZEPKA 

N IEZALEŻNY 

E MIESIĘCZNIK 

I I PIELĘGNIAREK 

I E I POŁOŻNYCH 

O OKRĘGU 

WROCŁAWSKIEGO 

W O 

I LEGNICKIEGO 

I E G ISSN 1425–6584 

www.doipip.wroc.pl 

NUMER 12 (218) GRUDZIEŃ 2009 

09 

WROCŁAW – LEGNICA

W NUMERZE .................................................str. 

INFORMACJE 

INFORMACJE DORPIP .....................................2 

HIV – po ekspozycji ......................................4 

NFZ i kontrakty POZ .....................................9 

Grypa A(H1N1) ............................................10 

PREWENCJA 

Dostęp naczyniowy ....................................11 

PTP 

Informacje i ogłoszenia .............................13 

Pielęgniarka roku .......................................13 

PIELĘGNIARSTWO 

Zakażenie HIV.. ..........................................14 

Zachowania zdrowotne .............................16 

Spełnijmy marzenia ...................................18 

Pielęgnowanie w schizofrenii ..................19 

PROBLEMY PRAWNE 

Szczepienia ochronne ...............................21 

POŁOŻNICTWO 

Zdrowie w naszych rękach .......................23 

OGŁOSZENIA 

Studia pomostowe – inf. z MZ .................24 

PAMIĘĆ I SERCE .............................. 25 

Dolnośląska Okręgowa Izba 

Pielęgniarek i Położnych 

we Wrocławiu, 

ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, 

e–mail: info@doipip.wroc.pl 

tel. 364–04–44, 364–04–35, tel/fax. 373–20–56 

www.doipip.wroc.pl 

Konto Izby: (NOWE) 

Okręgowa Izba 


NOWY NUMER KONTA BANKOWE- 

GO, na który należy przekazywać składki 

członkowskie: 

Bank PEKAO S.A. O/Wrocław 

63 1240 6670 1111 0000 5641 0435 

GODZINY PRACY BIURA 

Dolnośląskiej Okręgowej Izby 


SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ 

poniedziałek – czwartek – od 8 00 do 16 00 

z wyjątkiem wtorków i piątków 

wtorek – od 8 00 do 17 00 a w piątek do 15 00 

BIURO EWIDENCJI (wydaje, wymienia 

pra wo wykonywania zawodu) 

poniedziałek nieczynne dla petentów 

wtorek ......................................................10–17 

środa ...........................................................8–16 

czwartek ...................................................10–16 

piątek ..........................................................8–15 

KASA 

poniedziałek .................................. 10–16 

wtorek ............................................. 11–14 

środa .................................................. 8–15 

czwartek .......................................... 10–16 

piątek ..................................... NIECZYNNA 

BIBLIOTEKA 

wtorki .............................................. od 14 do 17 

piątki ................................................. od 9 do 14 

OKRĘGOWY RZECZNIK 

ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ 

Informacja w Biurze Izby 

PRZEWODNICZĄCA OKRĘGOWEGO 

SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH 

Informacja w Biurze Izby 

DYŻURY RADCY PRAWNEGO 

poniedziałki 14 – 16; środa 14 – 17 (mgr E. Stasiak); 

KASA A POŻYCZKOWA 

O PRZY DOIPIP 

I P 

Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 

Nr: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 

Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej 

można uzyskać w czasie dyżuru 

w środy od 15 00 do 16 30 telefonicznie lub osobiście 

KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ 

I NIE UDZIELA INFORMACJI 

W CIENIU CZEPKA 

niezależny miesięcznik 

pielęgniarek i po łoż nych 

okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. 

(www.doipip.wroc.pl) 

Wydawca: 

Dolnośląska Okręgowa Izba 

Pielęgniarek i Po łoż nych 

we Wro cła wiu. 

Redaguje Prezydium DORPiP: 

Urszula Olechowska 

Leokadia Jędrzejewska 

Anna Szafran 

Dorota Pietrzak 

Mariola Górny 

Włodziwoj Sawicki 

Władysława Głowacz 

Grażyna Majewska-Kaźmierczak 

Beata Łabowicz 

Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, 

grafika i przygotowanie do druku 

– Włodziwoj Sa wic ki 

Konsultacja polonistyczna 

mgr Katarzyna Sawicka 

Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie 

zwra ca, w tek stach pu bli ko wa nych za strzega 

so bie pra wo skró tów, zmian ty tu łów oraz 

po pra wek sty li stycz no–ję zy ko wych. 

Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję 

prosimy nadsyłać na adres re dak cji: 

Dolnośląska Okrę go wa Izba 

Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, 

ul. Powstańców Śląskich 50, 

53–333 Wro cław, 

fax. 373–20–56 

e–mail: info@doipip.wroc.pl 

REDAKCJA NIE PONOSI 

ODPOWIEDZIALNOŚCI 

ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM 

I TEK STÓW SPONSOROWANYCH 

DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA 

PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ 

UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji 

tekstów przekazywanych telefonicznie! 

Nasza okładka: fot. W. Sawicki 

Wrocławski Rynek 

Numer za mknię to 29.11.2009 r. 

Do druku przygotowano 6.12.2009 r. 

Nakład 3500 egz. 

Pismo nieodpłatnie rozprowadzane 

wśród członków Samorządu 

Pielęgniarek i Po łoż nych. 

Druk ABIS 

Wszystkie artykuły (i nie tylko) 

na str. www.doipip.wroc.pl

Drogie Koleżanki i Koledzy ! 

Mija rok 2009 i nadchodzą upragnione przez nas wszystkich 

Święta Bożego Narodzenia. 

Niech Wigilia i Święta Bożego Narodzenia 

będą dla Was czasem pokoju, zadumy, wspomnień i wzruszeń. 

Aby nie zabrakło Wam miłości i ciepła rodzinnej atmosfery. 

Niech świąteczne radości, nadzieja i dobro, miłość do bliźnich 

zagoszczą w Waszych sercach i domach – również w nadchodzącym Roku. 

Życzę Wam, aby był to Rok szczęśliwy w osobiste doznania, 

spełnił zamierzenia zawodowe oraz by przyniósł wiele satysfakcji 

we wszystkich dziedzinach życia. 

Przy tej okazji pragnę Państwu serdecznie podziękować 

za ofiarną pracę na rzecz naszych pacjentów, 

podopiecznych i potrzebujących Waszego wsparcia, wiedzy i umiejętności, 

za trud włożony w podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych. 

Życzę abyście znaleźli siłę, chęci i motywację 

do wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej z pasją i starannością 

Urszula Olechowska 

Przewodnicząca DORPiP 

Od redakcji 

Przed nami najpiękniejszy wieczór roku. 

Ubrany w czerwień, zieleń i złoto oraz przysypany 

bielą śniegu. Oczekiwany zarówno przez 

dorosłych, jak i dzieci, stanowi dzień radosnego 

świętowania. To Wigilia na stałe wpisana w polską 

tradycję, jako wieczór prawdziwego zbliżenia 

ludzi, wzajemnego odpuszczenia win, czas 

miłości, wieczór zadumy i refleksji, stanowi 

najbardziej rodzinne święto. Choć nazwa wigilia 

(łac. Wigilia – nocne czuwanie) pochodzi ze 

starożytnego Rzymu, ale chrześcijanom wiąże 

się z oczekiwaniem na najważniejsze święta. Polakom 

jednoznacznie kojarzy się z Bożym Narodzeniem. 

Z względu na specyficzny charakter wspomnianych 

świąt wielu osobom wydaje się, że 

są najważniejsze i obchodzone były od zawsze. 

Tymczasem prawda jest bardziej zawiła. Pamiątkę 

narodzin Chrystusa chrześcijanie zaczęli obchodzić 

dopiero ok. V w., a symboliczną datę 25 

grudnia ustalono w miejsce pogańskiego święta 

narodzin słońca, po przesileniu zimowym. 

Na przestrzeni wieków zwyczaje ludowe i obrzędy 

religijne różnych wyznań, narodowości 

i kultur nawarstwiały się, splatały ze sobą, łączyły 

się w przedziwne formy. Każdy naród zabarwił 

je specyficznymi cechami swej kultury 

i nadał im własną treść. Z polską Wigilią nierozerwalnie 

związane są takie pojęcia jak: wieczerza 

wigilijna, opłatek, choinka, gwiazdka, 

szopki, kolędy. 

Obrzędy świąteczne zaczynają się od wspólnego 

ubierania choinki, Jest to jedna z najmłodszych 

tradycji świątecznych, ale posiada bogatą 

symbolikę, o której nie zawsze się pamięta, strojąc 

zielone drzewko, które oznacza wieczną zieleń 

– nadzieję nieba. Świece na drzewku przypominają 

narodziny światłości świata – Jezusa 

Chrystusa. Inne ozdoby symbolizują dary i łaski 

Boże, jakie spływają na świat z przyjściem 

odkupiciela. Rozwieszone łańcuchy to wąż kusiciel, 

jabłuszka przypominały owoce grzechu 

z drzewa raju, a błyszcząca na czubku gwiazda 

– gwiazdę betlejemską. Zwyczaj ubierania 

choinki w Polsce liczy sobie niespełna 100 lat, 

ale na trwałe wyparła inne formy ozdób, zwane 

w zależności od regionu Polski jutką, jeglijką, 

sadem, wiechą. Pod ubranym drzewkiem spoczywają 

oczekiwane przez wszystkich prezenty, 

bo czas Wigilii jest czasem dobroci i pojednania, 

zaś wręczane dary są wyrazem wzajemnej 

miłości i szacunku. 

Najbardziej wyjątkowa jest jednak wieczerza 

wigilijna, zwana też wilią. Stare zwyczaje prze- 

cd. na str 2

Informacje 

Od redakcji – dokończenie ze str. 1 

widywały bardzo staranne przystrojenie izby jadalnej 

i nakrycie stołu. Szczególnie pięknie i tronym 

stole zmieniają się, zmieniło się prawo kochecką. 

Jak wszystko, tak i potrawy na wigilijskliwie 

przygotowywano stół, z którego nakryciem 

związanych jest wiele starych zwyczajów. wieczerza postna. 

ścielne ale mimo wszystkich zmian jest to wciąż 

Nakrywa się go zwykle śnieżnobiałym obrusem, Po wigilijnej wieczerzy w każdym polskim 

ponieważ biel w symbolice chrześcijaństwa wyraża 

radość i świąteczny nastrój, prawdę, czydości, 

wesela i szczęścia. Polskie kolędy są nie 

domu rozbrzmiewają kolędy – pieśni pełne rastość. 

Pod obrusem układa się siano, które przypomina 

miejsce narodzin Chrystusa. 

związanymi z pokłonem pasterzy, przybyciem 

tylko modlitwą, pieśnią, ale też opowiadaniami, 

Wigilijną wieczerzę rozpoczyna przełamanie trzech króli. Mają różne formy od pochwalnych 

się opłatkiem, poświęconym chlebem. W innych hymnów po kołysanki. Najstarsze z nich to parafrazy 

kolęd włoskich, pochodzące już z XIV 

krajach zwyczaj dzielenia się opłatkiem nie jest 

znany. Polskie opłatki wyrabiane przy kościołach 

i w klasztorach tworzą odrębny dział grazytorzy 

chętnie sięgają po ten gatunek pieśni re- 

w., zaś najmłodsze wciąż się rodzą, bo kompofiki. 

Z dawnych czasów, kiedy kościoły na znak ligijnych. Warto zauważyć, że kolędy upodobały 

sobie melodie taneczne i tak „Bóg się rodzi” 

prawowierności i łączności posyłały sobie poświęcone 

chleby, wywodzi się też zapewne polski 

zwyczaj posyłania opłatka osobom bliskim, tlejem” – mazura. Dni świąteczne łączą się jesz- 

śpiewamy na melodie poloneza, „Dzisiaj w Be- 

a nieobecnym przy stole wigilijnym. 

cze z innymi zwyczajami, wśród których ważną 

Ważne są także potrawy, jakie stawiamy na rolę odgrywa Pasterka, szopki i kolędnicy 

wigilijnym stole. Wielowiekową słowiańska tradycję 

postnej wieczerzy wigilijnej przyrządza- 

długowieczne tradycje. Dziś dodajemy do nich 

Niepowtarzalność polskich świąt ma swoje 

nej z płodów ziemi podtrzymywał głównie lud. nowe zwyczaje, charakterystyczne dla naszych 

Szlachta nie przestrzegała jej dokładnie. Był domów, rodzin i przyjaciół. Tak budujemy kulturę 

naszego narodu, tak utrwalamy to, co w niej 

więc barszcz z uszkami, grzyby z kapustą, potrawy 

z ryb. Na zakończenie podawano lżejsze uważamy za najcenniejsze. 

dania – kompot z suszonych owoców, łamańce 

z makiem, na Kresach Wschodnich Rzeczy- 

w radość, pokój i rodzinne szczęście, by dbałość 

Niech więc czas Bożego Narodzenia obfituje 

pospolitej na stołach królowała kutia. Współcześnie 

wieczerza wigilijna łączy stare polskie nia, którą jest wzajemna miłość i szacunek. 

o tradycję nie przysłoniła nam istoty świętowa- 

tradycje kulinarne, zarówno ludową jak i szla- 

Życzy Redakcja 

OGŁOSZENIE 

Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza Wrocław, ul. Warszawska 2, 

zaprasza wszystkich byłych pracowników na uroczystości 

35-lecia Oddziału Chorób Wewnętrznych i Geriatrii, 

15-lecia Oddziału Ginekologiczno-Położniczego, 

które odbędą się 8.05.2010 r. na terenach TOYA GOLF&CONTRY Club. 

Akces uczestnictwa należy zgłosić do dnia 31.03.2010 r. 

Komitet Organizacyjny 

Elżbieta Suder 

tel. 0 667 977 733 

Niech radość i pokój 

Świąt Bożego Narodzenia 

towarzyszy wszystkim 

przez cały Nowy Rok. 

Aby był to Rok szczęśliwy 

w osobiste doznania, 

spełnił zamierzenia 

i dążenia zawodowe. 

NACZELNA IZBA 

PIELĘGNIAREK I położnych 

Informa 

Warszawa, 16 listopada 2009 r. 

Oświadczenie 

Prace nad projektem nowelizacji ustawy 

o samorządzie pielęgniarek i położnych dobiegają 

końca. W ostatnich dniach burzliwą dyskusję 

w środowisku zawodowym wywołała zawarta 

w projekcie nowelizacji ustawy propozycja 

włączenia kar pieniężnych do katalogu kar, 

które można orzec wobec pielęgniarki i położnej. 

Byłam proszona przez media o wypowiedź 

w tej sprawie. Niestety z przykrością muszę 

stwierdzić, że w publikacjach prasowych i audycjach 

telewizyjnych zarówno dobór fragmentów 

moich wypowiedzi, jak i ich kontekst (i komentarz) 

przekręcały sens moich słów oraz wypaczały 

moje intencje. 

W związku z tym oświadczam, co następuje. 

1. Samorząd sprawuje nadzór nad prawidłowym 

wykonywaniem zawodów pielęgniarki 

i położnej poprzez organy odpowiedzialności 

korporacyjnej. W razie zarzutów czy skarg na 

pracę pielęgniarki, położnej rzecznik odpowiedzialności 

zawodowej pielęgniarek i położnych 

prowadzi postępowanie wyjaśniające, natomiast 

w kwestii winy i kary pielęgniarki, położnej wypowiada 

się sąd pielęgniarek i położnych. W razie 

stwierdzenia winy sąd zawodowy do tej pory 

mógł orzekać następujące kary: upomnienie, 

naganę, czasowe zawieszenia lub całkowite pozbawienie 

prawa wykonywania zawodu. Dwie 

pierwsze sankcje są dosyć łagodne, dwie ostatnie 

– skrajnie surowe. 

2. Kary pieniężne są nową propozycją ustawodawcy. 

Samorząd pielęgniarek i położnych 

początkowo nie wyrażał na nią zgody, zdecydowany 

sprzeciw wobec tego rozwiązania zgłaszał 

jeszcze w trakcie konferencji uzgodnieniowej. 

3. Ważnym celem w procesie stanowienia 

prawa jest uporządkowanie i ujednolicenie zapisów 

dotyczących odpowiedzialności zawodowej 

w odniesieniu do wszystkich korporacji posia- 

2 życzy 

W CIENIU CZEPKA 

GB Management

Informacje 

cje Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych 

dających samorząd zawodowy. Ten pogląd przeważył 

o zgodzie biorących udział w uzgodnieniach 

przedstawicieli samorządu pielęgniarek 

i położnych na włączenie do katalogu kar – kary 

pieniężnej. Może ona stanowić – obok upomnienia, 

nagany, zawieszenia lub pozbawienia prawa 

wykonywania zawodu – jeszcze jedną możliwość 

ukarania pielęgniarki, położnej, której sąd pielęgniarek 

i położnych udowodnił przewinienie 

średniego stopnia. 

4. W aktualnej sytuacji finansowej pielęgniarek 

i położnych kara pieniężna może być bardzo 

dotkliwa, ale podkreślam: stanowi ona tylko 

jedną z możliwości ukarania pielęgniarki lub 

położnej, której udowodniono winę, jakimi dysponuje 

prawo korporacyjne. Istnienie kary pieniężnej 

nie oznacza, że automatycznie zostanie 

ona zastosowana, ponieważ to sąd pielęgniarek 

i położnych orzeka, jaka jest wina i jaka powinna 

być kara. 

5. Pielęgniarki i położne oczywiście popełniają 

wykroczenia (nie popełnia błędów tylko 

ten, kto nic nie robi, ryzyko popełnienia wykroczenia 

istnieje przy każdej działalności!). Jednak 

doskonalenie profesjonalizmu, wzrost świadomości 

zawodowej i działania prewencyjne powodują, 

że liczba wykroczeń zawodowych pielęgniarek 

i położnych rośnie wolniej niż to jest 

obserwowane w innych profesjach, a konsekwencje 

ich winy są mniejsze. Aktualizowana wiedza, 

samodzielność i poczucie odpowiedzialności 

i szczególnej zawodowej najskuteczniej chroni 

nas przed popełnieniem wykroczenia 

Proszę wszystkich Państwa o spokojne rozpatrzenie 

powyższych wyjaśnień i formułowanie 

opinii z uwzględnieniem własnej pozycji i aspiracji 

zawodowych — a nie na podstawie uproszczonych 

i mimowolnie lub celowo zniekształconych 

argumentów. 

Prezes 

Naczelnej Rady 

Pielęgniarek Położnych 

Elżbieta Buczkowska 

W załączeniu: 

Opinia Marii Kowalczyk — Naczelnego 

Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek 

i Położnych 

SAMODZIELNOŚĆ TO ODPOWIEDZIALNOŚĆ. 

KARĘ ZA PRZEWINIENIE USTALA SĄD. 

Pielęgniarki i położne to zawody społecznego 

zaufania. Wykonując czynności profesjonalne 

mają do czynienia z dobrem najwyższym, tj. 

z ludzkim życiem i zdrowiem. Dobra te są chronione 

przez społeczeństwa w szczególny sposób 

poprzez system prawny dotyczący m. in. zagadnień 

odpowiedzialności zawodowej. 

Ustawodawca uznając samodzielność i odpowiedzialność 

tych dwóch grup zawodowych 

jako bezsprzeczną i wynikającą z profesjonalizmu, 

poczucia odpowiedzialności za drugiego 

człowieka oraz świadomości zachowań etycznych 

i odpowiedzialności za wykonywanie zawodu, 

pozwolił na stworzenie samorządu zawodowego 

pielęgniarek i położnych. Fakt ten nadaje 

tym zawodom status samodzielności, a jednocześnie 

nakłada określone obowiązki. Nadzór nad 

prawidłowym wykonywaniem zawodów pielęgniarki 

i położnej sprawuje właśnie samorząd. 

Odbywa się to m.in. poprzez organy odpowiedzialności 

korporacyjnej. 

W razie zarzutów czy skarg na pracę pielęgniarki 

czy położnej postępowanie wyjaśniające 

prowadzi rzecznik odpowiedzialności zawodowej 

pielęgniarek i położnych, natomiast 

sąd pielęgniarek i położnych wypowiada się 

w kwestii winy i kary pielęgniarki czy położnej. 

W swoim postępowaniu zarówno sąd, jak 

i rzecznik przestrzegają zapisów ustawy o samorządzie 

oraz rozporządzenia w sprawie postępowania 

w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej 

pielęgniarek i położnych. Rzecznik i sąd 

opierają się przy tym na zapisach kodeksu etyki 

zawodowej, przepisach warunkujących wykonywanie 

zawodu i wreszcie na kodeksie karnym. 

W ministerialnym projekcie nowelizacji 

ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych 

w katalogu kar, jakie może zastosować sąd pielęgniarek 

i położnych, pojawiła się propozycja 

kary pieniężnej dla skazanej pielęgniarki. Propozycja 

ta wynika m.in. z dążenia ustawodaw- 

cy do ujednolicenia zapisów dotyczących odpowiedzialności 

zawodowej wszystkich korporacji 

posiadających samorząd zawodowy zgodnie 

z zapisami prawa powszechnego. Ma to na celu 

ujednolicenie i uporządkowanie przepisów w zakresie 

odpowiedzialności zawodowej. Fakt pojawienia 

się kary pieniężnej nie oznacza, że automatycznie 

zostanie ona zastosowana, ponieważ 

to sąd pielęgniarek i położnych waży, jaka jest 

wina i jaka powinna być kara. Oczywiście w aktualnej 

sytuacji finansowej pielęgniarek i położnych 

kara pieniężna może być karą bardzo dotkliwą, 

ale stanowi ona tylko jedną z możliwości, 

jakimi dysponuje prawo korporacyjne, ukarania 

pielęgniarki lub położnej, której w postępowaniu 

wyjaśniającym zostanie udowodniona wina. 

Jednocześnie należy mieć świadomość następujących 

faktów: 

• Pielęgniarki i położne wprawdzie popełniają 

wykroczenia (takie ryzyko istnieje przy każdej 

działalności!), ale na szczęście dzięki działaniom 

prewencyjnym oraz temu, że zwiększa 

się świadomość zawodowa tych grup, liczba tych 

wykroczeń nie rośnie tak gwałtownie, jak w innych 

profesjach, a konsekwencje i ciężar winy 

są mniejsze. 

• Zawód pielęgniarki i położnej jest wykonywany 

w określonych warunkach legislacyjnych 

państwa, a więc przepisy w zakresie odpowiedzialności 

zawodowej pielęgniarek i położnych 

muszą być spójne z przepisami ogólnymi funkcjonującymi 

w kraju i dotyczącymi odpowiedzialności 

każdego obywatela za swoje czyny. 

• Zawieszenie prawa wykonywania zawodu 

jest znacznie bardziej dotkliwą kara i wiąże się 

z utratą pozycji zawodowej. 

Maria Kowalczyk 

Naczelny Rzecznik 

Odpowiedzialności Zawodowej 


12 (218) 2009 

3

Informacje 

KONSULTANT KRAJOWY 

W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO 

Katowice, dnia 6. 09. 2009 r. 

Sz. Pani 

dr n.med. Elżbieta Buczkowska 

Prezes Naczelnej Izby 

Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 

Szanowna Pani Prezes! 

W załączeniu przesyłam do wiadomości i wykorzystania kserokopię pisma, które otrzymałam 

z Ministerstwa Zdrowia w związku z moim zapytaniem o zapewnienie refundacji 

kosztów postępowania związanych z profilaktyką poekspozycyjna, na zakażenie wirusem 

HIV personelu medycznego zatrudnionego w szczególności na tzw. kontraktach. 

Mam nadzieję, że uzyskane wyjaśnienia przyczynią się do polepszenia sytuacji 

w w/w zakresie i wpłyną na poczucie bezpieczeństwa pielęgniarek i położnych 

w naszym kraju. 

Krajowy Kosultant 

w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego 

mgr Beata Ochocka 

REFUNDACJA KOSZTÓW POSTĘPOWANIA 

ZWIĄZANYCH Z PROFILAKTYKĄ POEKSPOZYCYJNA, 

NA ZAKAŻENIE WIRUSEM HIV 

Warszawa. 18 sierpnia 2009 r. 

MINISTERSTWO ZDROWIA 

Departament Zdrowia Publicznego 

Pani 

Beata Ochocka 

Konsultant Krajowy w dziedzinie 

pielęgniarstwa epidemiologicznego 

W odpowiedzi na Pani pismo z dnia 14 lipca 

2009 r., dotyczące wprowadzenia regulacji 

prawnej umożliwiającej finansowanie kosztów 

profilaktyki poekspozycyjnej personelu medycznego 

nie objętego bezpłatną pomocą, ze 

środków publicznych, Departament Zdrowia 

Publicznego dziękuje za zainteresowanie się tematem 

i zaproponowane rozwiązania, przedstawiając 

jednocześnie stanowisko w przedmiotowej 

sprawie: 

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu 

oraz zwalczaniu zakażeń i chorób 

zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234. poz. 1570) 

w art. 4 ust 2 pkt 5 zapewnia pracownikowi 

lub zleceniobiorcy, a więc także pracownikom 

kontraktowym, możliwość profilaktycznego 

otrzymania leku antyretrowirusowego 

na koszt pracodawcy lub zlecającego 

pracę w przypadku ewentualnej styczności 

z wirusem HIV. 

Zdaniem Departamentu Zdrowia Publicznego, 

osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy 

w ochronie zdrowia, narażone na zakażenie 

HIV mają zapewnione finansowanie profilaktyki 

poekspozycyjnej przez ich pracodawcę, co 

jest spójne z art. 229 §6 Kodeksu pracy, nakładającym 

na pracodawców obowiązek ponoszenia 

kosztów profilaktycznej opieki zdrowotnej 

nad pracownikami, niezbędnej ze względu na 

warunki pracy. Finansowanie profilaktyki poekspozycyjnej 

mają zapewnione również osoby 

fizyczne wykonujące czynności związane z narażeniem 

na zakażenie HIV w ramach umów cywilnoprawnych 

zawartych ze zlecającym takie 

prace (zleceniodawcą), bowiem to on, gdy wystąpią 

przesłanki wskazane w art. 41 cyt. wyżej 

ustawy, zgodnie z dyspozycja ustawodawcy, ponosi 

koszty profilaktyki. 

W przytoczonym przepisie ustawodawca użył 

między wyrazem „pracodawca” i wyrażeniem 

zlecający pracę” spójnika „albo”, co oznacza, że 

zlecający pracę nie jest pracodawcą. Zatem traktowanie 

przy umowie cywilnoprawnej (kontrakcie) 

zawartej z osobą fizyczną, że zleceniobiorca 

jest sama dla siebie pracodawcą bądź zlecającym 

sobie pracę, mija się z celem jakiemu miała służyć 

regulacja prawna cyt. wyżej przepisu. 

Niejako na marginesie należy zaznaczyć, że 

zgodnie z art. 22 Kodeksu pracy zatrudnienie 

w warunkach charakterystycznych dla stosunku 

pracy jest zatrudnieniem na podstawie stosunku 

pracy, bez względu na nazwę zawartej 

przez strony umowy. 

Bezpodstawny jest zatem pogląd jakoby 

w przypadku pracowników medycznych będących 

pracownikami kontraktowymi, tj. podlegających 

samozatrudnieniu, koszty musiały ponosić 

te osoby. Brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia 

prawnego dla przyjęcia interpretacji, że osoba 

fizyczna w „samozatrudnieniu” jest dla siebie 

pracodawcą. Potwierdza to zarówno ustawowa 

definicja „pracodawcy” wyrażona w art. 3 Kodeksu 

pracy stanowiącym, iż „Pracodawcą jest 

jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała 

osobowości prawnej, a także osoba fizyczna. 

jeżeli zatrudniają one pracowników”, jak i fakt, 

że wyrażenie „samozatrudnienie” nie jest zdefiniowane 

w żadnym przepisie prawa. Jest ono 

powszechnie używane w sytuacji, gdy zakład 

pracy dla stworzenia sobie możliwości zaoferowania 

pracownikowi wyższych stawek za pracę, 

kosztem mniejszych obciążeń wobec ZUS, proponuję 

pracownikowi rozwiązanie umowy o pracę 

i zawarcie umowy cywilnoprawnej. 

Departament Zdrowia Publicznego pragnie 

ponadto poinformować, iż w roku 2008 zgłoszono 

do Krajowego Centrum ds. AIDS 1378 ekspozycji 

zawodowych. Roczny koszt profilaktyki 

po ekspozycjach zawodowych na zakażenie 

HIV to w zależności od zastosowanego schematu 

terapeutycznego – kwota ok. 52 mln PLN 

(w 2008 r.). U wszystkich osób, u których zastosowano 

profilaktykę poekspozycyjną nie stwierdzono 

zakażenia HIV, dlatego profilaktykę tę 

uważa się za niezwykle skuteczną. 

W opinii Departamentu Zdrowia Publicznego 

pracodawcy, którzy zatrudniają osoby pracujące 

w warunkach narażenia na kontakt z wirusem 

HIV powinni zapewnić swoim pracownikom 

szybki i sprawny dostęp do odpowiedniego 

poradnictwa i postępowania poekspozycyjnego, 

gdyż profilaktykę należy wdrożyć jak najszybciej, 

najlepiej w ciągu kilku godzin od ekspozycji. 

O sposobie i konieczności wdrożenia profilaktyki 

decyduje zawsze lekarz specjalista. 

Leki antyretrowirusowe obecnie nie są w Polsce 

lekami refundowanymi, a tym samym koszty 

30 dniowego profilaktycznego leczenia osoby 

narażonej lekami antyretrowirusowymi – 

np. Combivirem – należy szacować na ok. 4000 

PLN. Stosunkowo wysoki koszt niezbędnej terapii 

jest zapewne powodem, dla którego pracodawcy 

i zlecający pracę podejmują próby przerzucenia 

ciężaru finansowania na pracownika 

lub zleceniobiorcę. Należy jednak pamiętać, iż 

odmowa sfinansowania przez pracodawcę lub 

zlecającego pracę niezbędnej terapii oraz pokrycie 

jej kosztów przez zainteresowaną osobę 

nie wyłącza prawa tej osoby do dochodzenia od 

4 W CIENIU CZEPKA

Informacje 

pracodawcy lub zlecającego pracę zwrotu poniesionych 

wydatków. 

Mając na względzie przytoczone powyżej 

okoliczności, jako najbardziej skuteczną procedurę 

Krajowe Centrum ds. AIDS oraz Krajowy 

Konsultant w dziedzinie chorób zakaźnych rekomendują 

podpisywanie przez pracodawców 

lub zlecających pracę stosownych porozumień 

ze szpitalami zakaźnymi, szpitalami prowadzącymi 

oddziały chorób zakaźnych, z zakładami 

opieki zdrowotnej, lub innymi podmiotami. 

Przedmiotem tych porozumień powinno być 

przeprowadzenie badania lekarskiego, pobrania 

krwi dla przeprowadzenia badań analitycznych 

i podanie leków antyretrowirusowych. Porozumienia 

te powinny ponadto określać sposób w jaki 

nastąpi rozliczenie udzielającego świadczenia 

zdrowotnego ze zobowiązanym do jego pokrycia 

pracodawcą lub zlecającym pracę. Należy przy 

tym podkreślić, że jednostkami mogącymi zaoferować 

pracodawcom objęcie pracowników 

i zleceniobiorców wymaganą opieką mogą być 

szpitale uczestniczące do tej pory w programie 

leczenia antyretrowirusowego prowadzonym 

przez Krajowe Centrum do Spraw AIDS. Adresy 

tych ośrodków znajdują się na stronie www. 

aids.gov.pl. 

Z uwagi na fakt, iż pracodawcy nie mają obowiązku 

rejestrowania umów zawieranych na 

opiekę nad pracownikami Departament Zdrowia 

Publicznego, ani podlegające mu Krajowe 

Centrum ds. AIDS, nic posiada danych o liczbie 

zawartych umów. 

Odrębną kwestią jest uregulowanie prawnej 

dopuszczalności podawania leków antyretrowirusowych 

w trakcie udzielenia osobom narażonym 

porady ambulatoryjnej, gdyż warunkiem 

skuteczności profilaktycznego leczenia antyretrowirusowego 

jest możliwie wczesne rozpoczęcie 

leczenia. Konieczne jest w tym celu dokonanie 

nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia 

z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wykazu 

produktów leczniczych, które mogą być doraźnie 

dostarczane w związku z udzielanym świadczeniem 

zdrowotnym, oraz wykazu produktów 

leczniczych wchodzących w skład zestawów 

przeciwwstrząsowych ratujących życie (Dz. U. 

Nr 236, poz. 2000). W/w rozporządzenie określa 

bowiem w załączniku nr 1 zamknięty wąski 

wykaz leków, które mogą zostać bezpośrednio 

dostarczone pacjentowi związku z udzielonym 

świadczeniem zdrowotnym, których zastosowanie 

u pacjenta nie jest wtedy uznawane za niedozwolony 

obrót detaliczny lekami przez zakłady 

opieki zdrowotnej i indywidualnie praktykujących 

lekarzy w rozumieniu art. 68 ust. 4 do ustawy 

z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne 

(Dz. U. Nr 126, poz. 1381, z późn. zm.). 

Wspomniany wykaz nie zawiera jakichkolwiek 

leków, które powinny być bezzwłocznie stosowane 

u osób narażonych na zakażenie (np. immunoglobulin 

dla immunoprofilaktyki biernej 

tężca, wścieklizny, wirusowego zapalenia wątroby 

typu B oraz leków przeciwwirusowych). 

W zaistniałej sytuacji prawnej choremu, który 

nie jest hospitalizowany a jedynie miał udzieloną 

poradę ambulatoryjną, lekarz powinien wystawić 

receptę na w/w leki w celu jej realizacji 

w aptece prowadzącej obrót lekami. 

Jako że kluczową rolę w rozpowszechnianiu 

informacji o obowiązujących przepisach i w propagowaniu 

dobrych wzorców współpracy odgrywać 

powinni konsultanci wojewódzcy oraz wojewódzkie 

Centra zdrowia publicznego, zgodnie 

z ustaleniami ze spotkania zainicjowanego przez 

Pana Ministra Adama Fronczaka, na stronie internetowej 

krajowego Centrum ds. AIDS opublikowane 

zostały informacje na temat zmiany 

w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu 

oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych 

u ludzi. Na stronie tej znajduje się również „Kodeks 

postępowania wobec problemu HIV/AIDS 

w środowisku pracy”, opracowany przez Międzynarodowe 

Biuro Pracy w Genewie. 

Podkreślić należy, iż celem upowszechnienia 

wśród środowisk medycznych wiedzy na temat 

postępowania po ekspozycji na zakażenie HIV 

Krajowe Centrum ds. AIDS w 2007 roku opracowało 

planszę informacyjną wraz z ulotką dokładnie 

opisującą zasady postępowania po ekspozycji 

zawodowej na krew i inny potencjalnie 

zakaźny materiał biologiczny zawierający HIV. 

Treść planszy i ulotki została skonsultowana 

z konsultantem krajowym w dziedzinie chorób 

zakaźnych i przez niego zatwierdzona. Materiały 

te wydane zostały w nakładzie plansza 

– 3.125 egz. ulotka 13.748 egz. Około 60% tych 

materiałów rozdystrybutowano do WSSE w całym 

kraju z prośbą o ich dalsze rozpowszechnianie 

w placówkach ochrony zdrowia. Do dnia 

dzisiejszego został wyczerpany cały nakład tych 

materiałów. 

Konkludując, Ministerstwo Zdrowia działając 

poprzez Krajowe Centrum ds. AIDS podjęło 

odpowiednie kroki celem zabezpieczenia właściwego 

postępowania w przypadku narażenia pracowników 

i zleceniobiorców na zakażenie HIV 

w miejscu pracy. Głównym problemem pozostaje 

jednak cena i szeroka dostępność leków ARV 

stosowanych w profilaktyce. 

Zastępca Dyrektora 

Departamentu Zdrowia Publicznego 

Wojciech Kłosiński 

Pani mgr Jolanta Kolasińska 

W imieniu Dolnośląskiej Okręgowej Rady 

Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu 

składamy serdeczne gratulacje 

z okazji ponownego wyboru 

do Krajowej Rady Akredytacyjnej 

Szkolnictwa Medycznego. 

Życzymy wytrwałości, skuteczności 

i sukcesów w działalności 

na rzecz ciągłej poprawy jakości kształcenia 

do zawodu pielęgniarki i położnej. 

mgr Urszula Olechowska 

Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady 

Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. 

12 (218) 2009 

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia 

Wszystkim Pielęgniarkom i Położnym 

Życzymy, aby radosny okres Świąt 

Spędzony w gronie rodziny i przyjaciół 

pozwolił na chwilę wytchnienia i refleksji 

był czasem wesołego kolędowania, miłości i radości, 

A w nadchodzącym 

Nowym Roku 2010 dużo szczęścia. 

Beata Dąbrowska 

Polskie Towarzystwo Położnych 

5 

Oddział we Wrocławiu

Informacje - NFZ 

Nowe Zarządzenie Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia 

w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów 

o udzielanie świadczeń w rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna. 

Z dniem 03 listopada 2009 r. obowiązuje 

nowe Zarządzenie Prezesa Narodowego Funduszu 

Zdrowia w sprawie określenia warunków 

zawierania i realizacji umów o udzielanie 

świadczeń w rodzaju: podstawowa opieka 

zdrowotna. Poniżej przedstawiamy Państwu 

wyciąg z ww. zarządzenia dotyczący świadczenia 

pielęgniarki poz, świadczenia położnej 

poz i świadczenia pielęgniarki szkolnej. Szersze 

informacje dostępne są na stronie Narodowego 

Funduszu Zdrowia www.nfz.gov.pl, 

zakładka Zarządzenia Prezesa. Przypominamy, 

że kwalifikacje dotyczące pielęgniarki poz 

i położnej poz określone są w Ustawie z dnia 

27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki 

zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 

(Dz.U.2008 Nr164 poz.1027). Kwalifikacje 

dotyczące pielęgniarki szkolnej określa 

Rozporządzenie Ministra zdrowia z dnia 28 

sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej 

opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą 

(Dz. U.2009 Nr139 poz.1133). : 

Pielęgniarka podstawowej opieki 

zdrowotnej – to pielęgniarka, która ukończyła 

szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie 

pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, 

środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, 

przewlekle chorych i niepełnosprawnych, 

opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia 

pracujących, środowiska nauczania i wychowania, 

zachowawczego, promocji zdrowia 

i edukacji zdrowotnej lub ukończyła kurs 

kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: 

rodzinnego, pediatrycznego, środowiskowego, 

środowiskowo-rodzinnego, przewlekle 

chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, 

w ochronie zdrowia pracujących, 

środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, 

promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej 

lub odbywa szkolenie specjalizacyjne 

w dziedzinie pielęgniarstwa: rodzinnego, 

pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska 

nauczania i wychowania, zachowawczego, 

promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej 

lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie 

pielęgniarstwa: rodzinnego, pediatrycznego, 

opieki długoterminowej, środowiska nauczania 

i wychowania, zachowawczego, promocji 

zdrowia i edukacji zdrowotnej lub posiada 

tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa oraz 

co najmniej trzyletni staż pracy w podstawowej 

opiece zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, 

z którym Fundusz zawarł umowę 

o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, 

albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód 

u świadczeniodawcy, z którym Fundusz 

zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki 

zdrowotnej; 

Położna podstawowej opieki zdrowotnej 

– to położna, która ukończyła szkolenie 

specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: 

rodzinnego, środowiskowego, środowisko- 

-rodzinnego oraz promocji zdrowia i edukacji 

zdrowotnej lub ukończyła kurs kwalifikacyjny 

w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, środowiskowego, 

środowiskowo-rodzinnego, 

promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej lub 

odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie 

pielęgniarstwa: rodzinnego lub promocji zdrowia 

i edukacji zdrowotnej, lub odbywa kurs 

kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: 

rodzinnego lub promocji zdrowia i edukacji 

zdrowotnej lub posiada tytuł zawodowy magistra 

położnictwa oraz co najmniej trzyletni 

staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej 

udzielającą świadczeń w ramach podstawowej 

opieki zdrowotnej, będącą świadczeniodawcą, 

z którym Fundusz zawarł umowę 

o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej 

albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód 

u świadczeniodawcy, z którym Fundusz 

zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki 

zdrowotnej; 

Pielęgniarka szkolna – to pielęgniarka, 

która ukończyła szkolenie specjalizacyjne 

w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania 

i wychowania lub ukończyła kurs 

kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa 

środowiska nauczania i wychowania lub odbywa 

szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie 

pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania 

lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie 

pielęgniarstwa środowiska nauczania 

i wychowania lub posiada tytuł zawodowy 

magistra pielęgniarstwa oraz co najmniej trzyletni 

staż pracy w podstawowej opiece zdrowotnej, 

albo higienistka szkolna; 

Zarządzenie Nr 72/2009/DSOZ 

Prezesa 

Narodowego Funduszu Zdrowia 

z dnia 3 listopada 2009 r. 

w sprawie określenia warunków zawierania 

i realizacji umów o udzielanie 

świadczeń w rodzaju: podstawowa opieka 

zdrowotna. 

Na postawie art. 102 ust. 5 pkt 21 i 25 oraz 

art. 146 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz art. 159 ust. 2 ustawy 

z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach 

opieki zdrowotnej finansowanych ze środków 

publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, 

z późn. zm.1)), zarządza się, co następuje: 

Rozdział 1 

Postanowienia ogólne 

§1. 

Zarządzenie określa postępowanie w sprawie 

zawarcia i realizacji umowy o udzielanie 

świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju 

podstawowa opieka zdrowotna, zwanej dalej 

„umową”, a także warunki wymagane od 

świadczeniodawców zainteresowanych zawarciem 

umowy w tym rodzaju. 

Rozdział 5 

Świadczenia pielęgniarki poz 

§15. 

1. Przedmiotem umowy o udzielanie świadczeń 

pielęgniarki poz są świadczenia określone 

w załączniku Nr 2 do Rozporządzenia 

MZ. 

2. Pielęgniarka poz udziela świadczeń, o których 

mowa w ust. 1, z uwzględnieniem 

zakresu jej zadań, określonego w części I 

załącznika nr 2 do rozporządzenia Mini- 

6 W CIENIU CZEPKA


stra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. 

w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki 

i położnej podstawowej opieki 

zdrowotnej. 

3. Pielęgniarka poz sprawuje kompleksową 

opiekę pielęgniarską nad zadeklarowanymi 

do niej świadczeniobiorcami, uwzględniając 

w tym zgodnie z obowiązującym 

zakresem zadań, realizację na podstawie 

skierowania wydanego przez lekarza ubezpieczenia 

zdrowotnego, zleceń na zabiegi 

i procedury medyczne, których wykonanie 

możliwe jest w trybie ambulatoryjnym. 

4. Sprawowanie przez pielęgniarkę poz opieki 

nad zadeklarowanymi świadczeniobiorcami 

będącymi podopiecznymi DPS 

obejmuje: 

1) współudział w uzgodnieniu i tworzeniu 

przez zespół opiekuńczoterapeutyczny 

DPS indywidualnych planów opieki dla 

jego mieszkańców; 

2) edukację personelu DPS w zakresie wynikającym 

z potrzeb ustalonych planami 

opieki; 

3) realizację świadczeń pielęgnacyjno- 

-leczniczych i leczniczych wynikających 

z diagnozy pielęgniarskiej oraz zleceń 

lekarskich. 

5. Skierowanie, o którym mowa w ust. 3, pielęgniarka 

poz włącza do prowadzonej dokumentacji 

medycznej świadczeniobiorcy. 

Podlega ono archiwizacji oraz warunkom 

kontroli realizacji umowy. 

6. W przypadkach uzasadnionych względami 

medycznymi, wyłącznie w domu świadczeniobiorcy 

i jedynie na zlecenie lekarza 

poz, do którego zadeklarowany jest świadczeniobiorca, 

pobiera materiały do badań 

diagnostycznych. Świadczenie realizuje 

zgodnie z przekazanymi przez zleceniodawcę 

standardami jakości opracowanymi 

przez pracownię diagnostyczną, z którą 

zleceniodawca współpracuje oraz z zachowaniem 

zasad określonych w ust. 4 części I 

załącznika Nr 2 do Rozporządzenia MZ. 

7. Świadczenia w ramach profilaktyki gruźlicy 

pielęgniarka poz realizuje zgodnie z warunkami 

określonymi w części III załącznika 

Nr 2 do Rozporządzenia MZ oraz w zarządzeniu. 

8. Świadczenia w monitorowaniu rozwoju zadeklarowanych 

do pielęgniarki poz dzieci 

i młodzieży w tym wizyty patronażowe 

oraz testy przesiewowe adekwatne do wieku 

rozwojowego świadczeniobiorcy, pielęgniarka 

poz realizuje zgodnie z warunkami 

określonymi w części II załącznika Nr 2 do 

Rozporządzenia MZ oraz w § 3 ust. 1 pkt 4 

rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 

sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej 

opieki zdrowotnej nad dziećmi 

i młodzieżą (Dz.U. Nr 139, poz. 1133). 

9. Pielęgniarka poz dokumentuje świadczenia 

udzielone zgodnie z przedmiotem umowy, 

w dokumentacji medycznej prowadzonej 

na podstawie przepisów odrębnych, oraz 

w Ankiecie świadczeniobiorcy w profilaktyce 

gruźlicy, której wzór określa załącznik 

nr 6 do zarządzenia. 

10. Świadczeniodawca realizujący umowę 

o udzielanie świadczeń pielęgniarki poz, 

może realizować w ramach odrębnej umowy, 

zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 

8, 

11. Jeżeli świadczeniodawca realizujący umowę 

w zakresie świadczeń pielęgniarki poz 

nie realizuje nocnej i świątecznej ambulatoryjnej 

lub wyjazdowej opieki pielęgniarskiej 

w poz, to w celu zapewnienia 

zadeklarowanym do niego świadczeniobiorcom 

dostępności do świadczeń, o których 

mowa w art. 55 ust. 3 ustawy, pozostających 

w zakresie zadań pielęgniarki 

poz, udziela oświadczenia o przekazaniu 

przedmiotowej opieki innemu świadczeniodawcy, 

zgodnie z zasadami określonymi 

w rozdziale 8. 

§ 16. 

Normy dotyczące liczby świadczeniobiorców 

1. Maksymalna liczba świadczeniobiorców objętych 

opieką przez jedną pielęgniarkę poz 

nie powinna przekroczyć 2750 osób. 

2. Pielęgniarka poz może tworzyć listę świadczeniobiorców 

tylko u jednego świadczeniodawcy 

poz. 

§ 17. 

Organizacja udzielania świadczeń i dostępność 

do świadczeń pielęgniarki poz 

Świadczeniodawca zapewnia dostępność 

do świadczeń będących przedmiotem umowy 

od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do 

18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych 

od pracy, zgodnie z harmonogramem stanowiącym 

integralną część umowy, przestrzegając 

następujących zasad organizacji udzielania 

świadczeń: 

1) świadczenia pielęgniarskie realizowane 

są w formie świadczeń ambulatoryjnych 

w miejscu udzielania świadczeń oraz, 

w przypadkach uzasadnionych wskazaniami 

medycznymi - poprzez wizyty 

domowe: dni i godziny przyjęć, w tym 

wizyt domowych, określa harmonogram 

pracy pielęgniarki stanowiący integralną 

część umowy; 

2) świadczenia lecznicze realizowane na 

podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia 

zdrowotnego, wykonywane są 

zgodnie z terminami określonymi w treści 

zlecenia lub skierowania. 

§ 18. 

Finansowanie świadczeń pielęgniarki 

poz 

1. Finansowanie świadczeń pielęgniarki poz 

realizowane jest zgodnie z określoną w załączniku 

nr 1 do zarządzenia roczną stawką 

kapitacyjną. 

2. W stosunku do świadczeniobiorcy zadeklarowanego 

do pielęgniarki poz, stawka kapitacyjna 

korygowana jest współczynnikiem 

odpowiednim dla grupy wiekowej właściwej 

dla świadczeniobiorcy albo charakteru 

miejsca pobytu świadczeniobiorcy: 

1) od 0 do 6 roku życia – współczynnikiem 

1,3; 

2) od 7 roku życia do 65 roku życia – współczynnikiem 

1,0; 

3) powyżej 65 roku życia – współczynnikiem 

2,0; 

4) podopieczni DPS lub placówki socjalizacyjnej, 

interwencyjnej lub resocjalizacyjnej 

– współczynnikiem 3,5. 

3. Kapitacyjna stawka roczna, o której mowa 

w ust. 1, nie obejmuje świadczeń udzielanych 

przez pielęgniarkę poz, dla których 

warunki umowy ustalają inne zasady finansowania. 

4. Ceny jednostkowe jednostek rozliczeniowych 

świadczeń, o których mowa w ust. 3 

określa załącznik nr 1 do zarządzenia. 

5. Należność z tytułu realizacji świadczeń wypłacana 

jest raz w miesiącu na podstawie 

wystawionego przez świadczeniodawcę 

rachunku 

Rozdział 6 

Świadczenia położnej poz 

§ 19. 


położnej poz są świadczenia okre- 

12 (218) 2009 

7


ślone w załączniku Nr 3 do Rozporządzenia 

MZ. 

2. Położna poz udziela świadczeń, o których 

mowa w ust. 1, z uwzględnieniem zakresu 

jej zadań, określonego w części II załącznika 

Nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia 

z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu 

zadań lekarza, pielęgniarki i położnej 

podstawowej opieki zdrowotnej. 

3. Wizyty profilaktyczne realizowane przez 

położną poz obejmują: 

1) dokonanie rozpoznania problemów 

zdrowotnych populacji objętej opieką; 

2) zaplanowanie i realizację na rzecz populacji 

objętej opieką, w zakresie posiadanych 

kompetencji, świadczeń profilaktycznych 

oraz z zakresu promocji 

zdrowia, w tym: prowadzenie edukacji 

kobiet w ciąży oraz w ciąży wysokiego 

ryzyka, przygotowującej kobiety do 

odbycia porodu, z zachowaniem poniższych 

zasad: 

a) podstawą prowadzenia edukacji 

przedporodowej dla kobiet w ciąży, 

w tym kobiet w ciąży wysokiego ryzyka, 

jest opracowany przez położną 

poz i stanowiący integralną część 

dokumentacji medycznej świadczeniobiorcy, 

plan edukacji (także 

w przypadku świadczeń realizowanych 

w formie grupowej), 

b) wizyty w edukacji przedporodowej 

realizowane są przez położną poz, 

począwszy od 26 tygodnia ciąży do 

terminu rozwiązania, z częstotliwością 

nie większą niż 2 razy w tygodniu; 

4. Wizyty patronażowe obejmują opiekę nad 

noworodkiem do ukończenia 2 miesiąca 

życia oraz kobietą w okresie połogu i realizowane 

są przez położną poz, w trakcie od 

4 do 6 wizyt, zgodnie z warunkami określonymi 

w części II załącznika Nr 3 do Rozporządzenia 

MZ. 

5. Wizyty położnej poz w opiece pielęgnacyjnej 

nad kobietą po operacji ginekologicznej 

lub onkologiczno-ginekologicznej 

obejmują okres od momentu wypisu ze 

szpitala do całkowitego zagojenia się rany 

pooperacyjnej i realizowane są przez położną 

na podstawie skierowania, o którym 

mowa w § 12 ust. 10 pkt 1 Ogólnych warunków 

umów i zgodnie z zaleceniami w nim 

zawartymi. 

6. Położna poz dokumentuje udzielane świadczenia 

zdrowotne w prowadzonej indywidualnej 

dokumentacji medycznej świadczeniobiorcy. 

Wykonanie wizyt, o których 

mowa w ust. 3–5, dodatkowo potwierdza 

podpisem świadczeniobiorcy/opiekuna. 

§ 20. 


Maksymalna liczba świadczeniobiorców 

objętych opieką przez jedną położną poz nie 

powinna przekroczyć 6 600 osób. 

§ 21. 

Organizacja oraz dostępność do świadczeń 

położnej poz 

Świadczeniodawca zapewnia dostępność 

do świadczeń będących przedmiotem umowy 

od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do 

18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych 

od pracy, zgodnie z harmonogramem stanowiącym 

integralną część umowy, przestrzegając 

następujących zasad organizacji udzielania 

świadczeń: 

1) położna poz realizuje świadczenia poprzez 

wizyty ambulatoryjne w miejscu udzielania 

świadczeń oraz w przypadkach uzasadnionych 

wskazaniami medycznymi - poprzez 

wizyty domowe: dni i godziny przyjęć, 

w tym wizyt domowych, określa harmonogram 

pracy położnej stanowiący integralną 

część umowy; 

2) świadczenia lecznicze realizowane na podstawie 

zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, 

wykonywane są zgodnie z terminami 

określonymi w treści zlecenia lub 

skierowania. 

§ 22. 

Finansowanie świadczeń położnej poz 

1. Finansowanie świadczeń położnej poz realizowane 

jest zgodnie z określoną w załączniku 

nr 1 do zarządzenia roczną stawką 

kapitacyjną. 

2. Kapitacyjna stawka roczna, o której mowa w 

ust. 1, nie obejmuje świadczeń udzielanych 

przez położną poz, dla których warunki 

umowy ustalają inne zasady finansowania 

3. Świadczenia, o których mowa w ust. 2, finansowane 

są na podstawie cen jednostkowych 

jednostek rozliczeniowych określonych 

w załączniku nr 1 do zarządzenia. 

4. Należność z tytułu realizacji świadczeń wypłacana 

jest raz w miesiącu na podstawie 

wystawionego przez świadczeniodawcę 

rachunku 

Rozdział 7 

Świadczenia pielęgniarki szkolnej 

§ 23. 


pielęgniarki szkolnej są świadczenia 

określone w części I załącznika Nr 4 do Rozporządzenia 

MZ. 

2. Pielęgniarka szkolna obejmuje opieką dzieci 

i młodzież szkolną począwszy od klasy „0” 

(w szkołach podstawowych) do ostatniej 

klasy szkoły ponadgimnazjalnej, z wyłączeniem 

szkół dla dorosłych. 

3. Świadczenia profilaktyczne dla dzieci i młodzieży 

szkolnej do ukończenia 19 roku życia 

pielęgniarka szkolna wykonuje zgodnie 

z warunkami realizacji testów przesiewowych 

określonych w części II załącznika 

Nr 4 do Rozporządzenia MZ. 

§ 24. 


Zalecana liczba uczniów przypadająca na 

jedną pielęgniarkę szkolną traktowana jako 

wartość dla jednego etatu przeliczeniowego 

zależna jest od typu szkoły, w której realizowane 

są świadczenia i ustalana według zasad 

określonych dla wymaganej dostępności 

personelu w części III pkt 2 załącznika Nr 4 do 

Rozporządzenia MZ. 

§ 25. 

Organizacja, dostępność do świadczeń 

pielęgniarki szkolnej 

oraz zasady tworzenia listy uczniów 

1. Pielęgniarka szkolna zapewnia dostępność 

do świadczeń w wymiarze czasu pracy proporcjonalnym 

do liczby uczniów objętych 

opieką, z uwzględnieniem zasad określonych 

w §24 oraz planu godzin lekcyjnych, 

zgodnie z harmonogramem pracy stanowiącym 

integralną część umowy. 

2. Świadczeniodawca ubiegający się o zawarcie 

umowy o udzielanie świadczeń pielęgniarki 

szkolnej, przedkłada Funduszowi 

aktualną na dzień złożenia wniosku informację 

o szkołach, z którymi zawarł porozumienie 

o współpracy i charakterystyce 

populacji uczniów, która w tych szkołach 

zostanie objęta opieką świadczeniodawcy 

na podstawie zawartej umowy. 

3. Informację, o której mowa w ust. 2, sporzą- 

8 W CIENIU CZEPKA


dza się zgodnie ze wzorem stanowiącym 

załącznik nr 7 do zarządzenia. Zawarte 

porozumienia, o których mowa w ust. 2, 

w formie kserokopii potwierdzonych za 

zgodność z oryginałem, dołącza się do tej 

Informacji. 

4. Przypisania uczniów do poszczególnych 

grup (A, B lub C) w szkołach typu III, z wyłączeniem 

szkół specjalnych dla dzieci i młodzieży 

niedostosowanej społecznie, należy 

dokonywać na podstawie wydanych orzeczeń 

o niepełnosprawności, które znajdują 

się w dokumentacji szkoły lub będących 

w posiadaniu ucznia. 

§ 26. 

Finansowanie świadczeń pielęgniarki 

szkolnej 

1. Finansowanie świadczeń pielęgniarki szkolnej 

realizowane jest: zgodnie z określoną 

w załączniku nr 1 do zarządzenia roczną 

stawką kapitacyjną. 

2. W stosunku do konkretnego ucznia, stawka 

kapitacyjna korygowana jest współczynnikiem 

odpowiednim dla typu szkoły, do której 

uczęszcza uczeń i jego charakterystyki 

zdrowotnej: 

1) uczniowie szkół typu I.1 – współczynnikiem 

1,0; 

2) uczniowie klas integracyjnych i sportowych 

w szkołach typu I.2 – współczynnikiem 

1,7; 

3) uczniowie szkół typu II – współczynnikiem 

1,7; 

4) uczniowie typu A w szkołach typu III 

– współczynnikiem 5,0; 

5) uczniowie typu B w szkołach typu III 

– współczynnikiem 9,4; 

6) uczniowie typu C w szkołach typu III 

– współczynnikiem 25,0. 

Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 72/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 3 listopada 2009 r. 

WARTOŚCI STAWEK KAPITACYJNYCH, PORAD I RYCZAŁTÓW W POZ 

od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. 

L.p. Nazwa świadczenia 

Jednostka rozliczeniowa 

Wartość rocznej stawki 

kapitacyjnej, ceny jednostkowej 

jednostek rozliczeniowych 

(w PLN) 

2.1 Świadczenia pielęgniarki poz Stawka kapitacyjna 24,24 

2.2 Świadczenia pielęgniarki poz w ramach realizacji profilaktyki gruźlicy Porada 4,00 

2.3 

2.4 

Świadczenia pielęgniarki poz udzielane w stanach nagłych zachorowań ubezpieczonym spoza OW oraz z terenu 

OW ale spoza gminy własnej i sąsiadujących i spoza listy zadeklarowanych pacjentów 

Świadczenia pielęgniarki poz udzielane w stanach nagłych zachorowań osobom spoza listy świadczeniobiorców 

innym niż ubezpieczone uprawnionym do świadczeń zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt. 2 i 3 ustawy, osobom 

uprawnionym jedynie na podstawie ,,Karty Polaka” oraz obcokrajowcom posiadającym ubezpieczenie zdrowotne 

na podstawie zgłoszenia, w związku z czasowym zatrudnieniem na terytorium RP 

Porada 12,00 

Porada 12,00 

2.5 

Świadczenia pielęgniarki poz udzielane w stanach zachorowań osobom uprawnionym na podstawie przepisów o 

koordynacji (EKUZ, Certyfikat) 

Porada 12,00 

3.1 Świadczenia położnej poz Stawka kapitacyjna 13,56 

3.2 Wizyta położnej poz w edukacji przedporodowej Porada 31,00 

3.3 Wizyta patronażowa położnej poz Porada 26,00 

3.4 

3.5 

3.6 

Wizyta położnej poz w opiece pooperacyjnej nad kobietami po operacjach ginekologicznych i onkologiczno-ginekologicznych 

Świadczenia położnej poz udzielane w stanach nagłych zachorowań świadczeniobiorcom spoza OW oraz z terenu 

OW ale spoza gminy własnej i sąsiadujących i spoza listy zadeklarowanych pacjentów 

Świadczenia położnej poz udzielane w stanach nagłych zachorowań osobom spoza listy świadczeniobiorców innym 

niż ubezpieczone uprawnionym do świadczeń zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt. 2 i 3 ustawy, osobom uprawnionym 

jedynie na podstawie ,,Karty Polaka” oraz obcokrajowcom posiadającym ubezpieczenie zdrowotne na 

podstawie zgłoszenia, w związku z czasowym zatrudnieniem na terytorium RP 

Porada 15,00 

Porada 12,00 

Porada 12,00 

3.7 

Świadczenia położnej poz udzielane w stanach zachorowań osobom uprawnionym na podstawie przepisów o koordynacji 

(EKUZ, Certyfikat) 

Porada 12,00 

4.1 Świadczenia pielęgniarki szkolnej Stawka kapitacyjna 38,40 

4.2 Świadczenia pielęgniarki szkolnej udzielane w ramach grupowej profilaktyki fluorkowej Stawka kapitacyjna 3,60 

12 (218) 2009 

9

Informacje 

UWAGA! GRYPA A(H1-N1) 

Przypomnienie o sposobie postępowania wobec chorych dotkniętych ciężką sepsą 

lub wstrząsem septycznym w tym również w przebiegu zakażenia wirusem A(H1-N1) 

dla Ordynatorów Oddziałów Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Polsce 

o obowiązujących w tym zakresie wytycznych i zaleceniach 

Konsultanta Krajowego w dziedzinie Anestezjologii i Intensywnej Terapii. 

całkowicie zgodnych z międzynarodowymi wytycznymi opublikowanymi pod postacią Survaving Sepsis Campaign 

Guidelines (SSC) i opublikowanych w czasopiśmie Medycyna Praktyczna 2008/03 oraz przyjętych w całości 

przez Nadzór Krajowy w dziedzinie Anestezjologii i Intensywnej Terapii, także z rekomendacji Polskiej Grupy 

Sepsy, do których dostęp można uzyskać poprzez stronę internetową Konsultanta Krajowego www.anestezjologia.bydgoszcz.pl. 

Minister Zdrowia 

Ewa Kopacz 

Konsultant Krajowy w dziedzinie Anestezjologii i Intensywnej Terapii 

dr hab. n. med. Krzysztof Kusza 

Informacja dla lekarzy 

w sprawie postępowania w związku z przypadkami grypy A(H1-N1) 

W związku u zwiększającą się liczbą zachorowań na zakażenia górnych 

dróg oddechowych, w tym na grypę A (H1N1) zaleca się co następuje: 

OBJAWY 

W większości przypadków choroba przebiega łagodnie. Podstawowy 

zestaw leków obniżających gorączkę i zmniejszających dolegliwości ze 

strony układu mięśniowego jest wystarczający. Nie zaleca się stosowania 

aspiryny. 

Nieskomplikowane przypadki grypy mogą być diagnozowane na podstawie 

objawów klinicznych. 

Następujące objawy 

sugerującą cięższy przebieg choroby: 

1. Wysoka gorączka trwająca dłużej niż 3 dni 

2. Spłycenie oddechu lub uczucie duszności 

3. Obecność krwi w plwocinie 

4. Obniżenie ciśnienia krwi 

5. Znaczne osłabienie, zawroty głowy 

6. Odwodnienie, które może prowadzić do skąpomoczu 

i zapaści 

Leczenia antywirusowe 

Leczenie antywirusowe jest zalecane: 

– Osobom, które maja większe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby (np. 

kobiety w ciąży, noworodki i dzieci do 2 roku życia oraz pacjenci z przewlekłymi 

chorobami płuc, przewlekłej sterydoterapii i innych przewlekłych 

chorób) - należy stosować leczenie antywirusowe bezzwłocznie 

w przypadku umiarkowanego przebiegu choroby. 

– Osobom, u których stwierdza się ciężki lub pogarszający przebieg choroby 

Kobietom w ciąży zaleca się jak najszybciej kurację lekami antywirusowymi, 

niezależnie od przebiegu choroby (Uwaga – ostrożnie należy 

podawać do 3 miesiąca ciąży) . 

Należy również leczyć lekami antywirusowymi niemowlęta i dzieci 

do drugiego roku życia, zwłaszcza jeśli mają inne choroby, a objawy 

grypowe narastają. 

Osoby z podejrzeniem zapalenia płuc winny być niezwłocznie leczone 

antybiotykami i lekami antywirusowymi. 

Leczenie antywirusowe nie jest zalecane osobom, które mają niepowikłany 

lub łagodny przebieg i nie są w żadnych z powyżej wymienionych 

grup wysokiego ryzyka. 

Diagnostyka 

Dostępne paskowe testy przesiewowe charakteryzują bardzo niską 

swoistością (10-70 % z zależności od producenta), dlatego tez ich wyniki 

należy traktować z nieufnością . 

Osoby z cięższym przebiegiem infekcji grypopodobnej należy poddać 

diagnostyce genetycznej, a leczenie wdrożyć nie czekając na wyniki 

testów. 

Minister Zdrowia 

Ewa Kopacz 

Krajowy Konsultant 

w dziedzinie chorób zakaźnych 

Andrzej Horban 

10 W CIENIU CZEPKA

Prewencja 

mgr piel. Ewa Potężna-Rutkowska 

DOSTĘP NACZYNIOWY DO HEMODIALIZY. 

PRZETOKA TĘTNICZO-ŻYLNA. 

Jedną z metod leczenia niewydolności 

nerek jest hemodializa. 

Jednak warunkiem jej skutecznego 

przeprowadzenia jest uzyskanie dostępu 

naczyniowego pozwalającego 

na dostateczną podaż krwi. 

Rodzaje dostępu naczyniowego można podzielić 

na trzy zasadnicze grupy: 

− przetoki tętniczo-żylne z naczyń własnych, 

− przetoki tętniczo-żylne z wykorzystaniem 

protez z materiałów syntetycznych, 

− cewniki w dużych naczyniach krwionośnych. 

Przetoki tętniczo-żylne 

z naczyń własnych 

W zdrowym organizmie nie występują naturalne 

i bezpośrednie połączenia między dużą 

tętnicą a dużą żyłą, krew musi przepłynąć przez 

tkanki w celu ich odżywienia. Przetoka dializacyjna 

jest to wytwarzane przez chirurga sztuczne 

połączenie tętnicy z żyłą, najczęściej na przedramieniu 

lub ramieniu (rys. 1). 

rys. 1 

Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu 

miejscowym. Połączenie takie powoduje wzrost 

ilości krwi płynącej w żyle. 

Pierwszą przetokę wykonuje się zwykle 

w okolicy nadgarstka dłoni niedominującej (tzn. 

u osób praworęcznych w okolicy lewego nadgarstka, 

a u osób leworęcznych w okolicy prawego 

nadgarstka). Chirurg wykonuje kilkucentymetrowe 

nacięcie skóry, odsłania naczynia 

krwionośne i łączy przebiegającą w okolicy nadgarstka 

tętnicę promieniową z żyłą odpromieniową. 

Następnie skóra zostaje zszyta i zakładany 

jest sterylny opatrunek. Szwy usuwane są 

zwykle po 7-10 dniach. Cały zabieg trwa około 

30-45 min; jego długość zależy przede wszystkim 

od stanu tętnicy i żyły. Zniszczone naczynia 

krwionośne, np. przez proces cukrzycowy, 

utrudniają zabieg. 

W momencie wykonywania przetoki żyła 

i tętnica są wąskie. Np. w pierwszej przetoce położonej 

w okolicy nadgarstka naczynia te mają 

średnicę ok. 2 mm. Po połączeniu tętnicy z żyłą 

krew przepływa przez żyłę w dużej ilości, co 

doprowadza w krótkim czasie do jej poszerzenia. 

Przeciętnie po 6 tygodniach od zabiegu wytworzenia 

przetoki żyła powiększa swoją średnicę 

do 4-6 mm, a tętnienie jest łatwo wyczuwalne 

na całej długości jej przebiegu. Dodatkowo nad 

przetoką słyszalny jest charakterystyczny szum, 

zgodny z rytmem serca pacjenta. Często, zwłaszcza 

na początku do jego wysłuchania potrzebny 

jest stetoskop. W przypadku dojrzałej przetoki, 

z bardzo dużym przepływem krwi wystarczy 

przyłożyć ucho. Dla specjalisty charakter tego 

dźwięku wiele mówi o jakości i ewentualnej patologii 

zespolenia. Ponadto ściana naczynia ulega 

znacznemu pogrubieniu, dzięki czemu toleruje 

zwiększony przepływ krwi i późniejsze częste 

nakłucia igłą. Po okresie dojrzewania możliwe 

są pierwsze nakłucia żyły. 

Często taka żyła położona jest płytko pod 

skórą, aby była widoczna lub bardzo łatwo wyczuwalna 

po przyłożeniu dłoni do skóry przedramienia 

lub ramienia. W trakcie hemodializy żyłę 

nakłuwa się dwoma igłami. Jedna z igieł wkłuwana 

jest w środek położony bliżej dłoni i służy 

do pobierania krwi, która przekazywana jest 

do aparatu potocznie zwanego sztuczną nerką, 

gdzie jest oczyszczana, druga wkłuwana w 

żyłę bliżej ramienia, służy do oddawania 

krwi po jej oczyszczeniu (rys. 2) 

Niestety, przetoka dializacyjna zazwyczaj 

nie działa w należyty, właściwy sposób 

przez całe życie. U niektórych chorych 

przetoki funkcjonują prawidłowo przez 

kilkanaście lat (nawet do 25), u innych (a 

takich jest większość) czas ten ograniczony 

bywa do lat kilku lub nawet kilku 

miesięcy. Średnia długość korzystania z jednej 

przetoki wynosi 2-3 lata, przy czym przetoki wykonane 

z własnych naczyń krwionośnych działają 

dłużej od przetok wykonanych ze sztucznych 

protez. Jeśli przetoka nie działa prawidłowo 

i nie jest właściwie leczona, dochodzi do jej 

zamknięcia, czemu towarzyszy ustanie tętnienia 

nad miejscem połączenia z tętnicą i nad żyłą na 

całej jej długości. 

Aby chory mógł być nadal dializowany, należy 

wówczas wytworzyć kolejną przetokę dializacyjną. 

Kolejno wybieranymi miejscami są: 

okolica nadgarstka dłoni dominującej, przedramiona 

i ramiona obu kończyn górnych. W wyjątkowych 

przypadkach chirurg jest zmuszony 

do wytworzenia przetoki w nietypowej lokalizacji 

(tzw. przetoki egzotyczne) – na udzie, na 

ścianie klatki piersiowej (pomiędzy żyłą podobojczykową 

jednej strony, np. prawej, a tętnicą 

podobojczykową drugiej strony, np. lewej), 

na klatce piersiowej i jamie brzusznej (od tętnicy 

podobojczykowej do żyły biodrowej). Chirurg 

stara się wykorzystać wszystkie dostępne 

miejsca do wytworzenia przetoki dializacyjnej, 

pamiętając, że okres jej funkcjonowania wynosi 

ok. 2-3 lat, a spotyka się już chorych dializowanych 

30 lat i okres ten będzie się wydłużał. 

Jednocześnie liczba miejsc odpowiednich do 

wytworzenia przetoki jest ograniczona. Każde 

miejsce, w którym można ją wykonać, jest zatem 

na wagę złota. 

Należy o tym pamiętać nawet w okresie 

znacznie poprzedzającym konieczność leczenia 

nerkozastępczego. Wszelkie zabiegi mogące spowodować 

stan zapalny żyły (wenflony, drażniące 

leki podawane dożylnie), a w konsekwencji jej 

rys.2 

12 (218) 2009 

11

Prewencja 

rys.3 

zbliznowacenie lub niedrożność należy ograniczyć 

do minimum. Dotyczy to zwłaszcza osób 

u których istnieje duże prawdopodobieństwo 

wystąpienia niewydolności nerek, np. cukrzyków, 

chorych z nadciśnieniem, przewlekłymi 

chorobami nerek, z wielotorbielowatością nerek 

w rodzinie. Jeśli procedury wcześniej wymienione 

są koniecznością to w miarę możliwości żyłę 

należy nakłuwać jak najbliżej dłoni, a nie zaczynać 

od zgięcia łokciowego. 

Chory posiadający prawidłowo wykonaną, 

dojrzałą, gotową do użytkowania przetokę powinien 

pamiętać, że jest ona niezbędna do czyszczenia 

organizmu, a czas jej działania zwykle 

ograniczony. Żywotność w dużym stopniu zależy 

od jej wykorzystywania. Nie należy nakłuwać 

żyły w okolicy jej bezpośredniego połączenia 

z tętnicą. Ochroną objęte jest około 5 cm żyły 

w okolicach blizny na skórze. Igły powinny 

być zawsze wkłuwane ostrzem w kierunku przepływu 

krwi (najczęściej kierunku stawu ramiennego). 

Żyłę należy nakłuwać w taki sposób, aby 

przebita została tylko jedna, bliższa skóry, ściana 

naczynia (a nie „na wylot”). Istotne jest też, 

by nie rozpoczynać nakłuwania żyły przed zakończeniem 

jej dojrzewania i nie nakłuwać jej w 

innym niż hemodializa celu, np. pobrania krwi 

czy podania leków. W miejscach wielokrotnych 

nakłuć ściana ulega stopniowemu zniszczeniu 

co zmniejsza jej wytrzymałość mechaniczną. 

Pod wpływem dużego przepływu krwi i związanego 

z tym wysokiego ciśnienia dochodzi do 

uwypuklenia ściany żyły, a tym samym do jej 

poszerzenia. Poszerzenia te w miejscach nakłuć 

mogą osiągać znaczne rozmiary (do 3 cm średnicy), 

co zagraża pęknięciem naczynia i intensywnym 

krwawieniem. 

Inną częstą przyczyną utraty funkcji zespolenia 

jest infekcja. Każda procedura związana 

z zespoleniem (zmiana opatrunku, nakłuwanie 

do hemodializy) musi być wykonana z zachowaniem 

zasad aseptyki i antyseptyki. Także pacjent 

każdorazowo przed dializą powinien kończynę 

z zespoleniem umyć ciepłą wodą z mydłem, a po 

osuszeniu skóry dodatkowo zastosować preparat 

dezynfekujący. Rolą personelu pielęgniarskiego 

jest przede wszystkim edukować chorych, 

zwłaszcza tych rozpoczynających leczenie nerkozastępcze. 

Wtedy jest szansa na wytworzenie 

prawidłowych nawyków procentujących w przyszłości 

dłuższym funkcjonowaniem dostępu naczyniowego. 

Personel medyczny, świadomy znaczenia, jakie 

posiada prawidłowo działająca przetoka dializacyjna, 

powinien roztoczyć nad nią szczególnie 

troskliwą opiekę. Jednak nikt tak nie zna ciała 

chorego jak on sam i nikt tak szybko nie zauważa 

zmian w przetoce jak jej właściciel. Z tego 

też względu chory powinien sam nauczyć się 

podstawowych zasad opieki i badania przetoki 

dializacyjnej. Kluczową kwestią jest codzienne, 

samodzielne badanie przetoki. Ocena żyły 

na całej długości zajmuje nie więcej niż minutę 

i należy ją przeprowadzać kilka razy dziennie 

(co najmniej trzy: po przebudzeniu, około 

południa i przed zaśnięciem). Podczas badania 

należy sprawdzać nie tylko tętno nad żyłą, ale 

i pojawienie się zaczerwienienia na skórze lub 

owalnych pogrubień w okolicy żyły. Mogą być 

to objawy wielu patologicznych zmian. Wczesne 

ich zaobserwowanie i zgłoszenie lekarzowi 

prowadzącemu pozwoli wdrożyć właściwe metody 

diagnostyczne (USG) i określić charakter 

patologii. W przypadku stwierdzenia braku 

tętna nad jakimkolwiek odcinkiem żyły należy 

ten fakt niezwłocznie zgłosić lekarzowi prowadzącemu. 

Także przed zaśnięciem, poza opisanym wyżej 

badaniem przetoki, chory powinien pamiętać 

o takim ułożeniu ręki z przetoką, aby nie spowodować 

uciśnięcia żyły, które prowadzi do jej zakrzepnięcia. 

Każdy ucisk trwający kilka minut 

zatrzymuje przepływ krwi i może powodować 

jej zakrzepnięcie, a w konsekwencji unieruchomienie 

(zatrzymanie działania) przetoki. Dlatego 

też nie dozwolone jest zakładanie mankietu 

ciśnieniomierza na kończynę z zespoleniem 

i pomiar RR. Dotyczy to także każdego innego 

długotrwałego ucisku spowodowanego np. założeniem 

stazy czy nieprawidłowo założonym 

opatrunkiem gipsowym. 

Przetoka tętniczo-żylna z wykorzystaniem 

materiałów syntetycznych 

Czasami po wyczerpaniu wszystkich możliwości 

wytworzenia dostępu naczyniowego z naczyń 

własnych wtórnym sposobem może być 

wykorzystanie protez naczyniowych, najczęściej 

z politetrafluoroetylenu (PTFE) popularnie nazywanych 

„goreteksami”, najczęściej o średnicy 

6mm.(rys. 3) Lokalizacja i sposób wykonania 

tego typu dostępu jest podobna jak przetoki 

z naczyń własnych (przedramię, ramię, udo, 

klatka piersiowa) 

Zaletą tego typu protez jest możliwość ich 

wcześniejszego nakłuwania (po ok. 2 tygodniach). 

Wadą natomiast krótszy okres użytkowania, 

skłonność do zwężeń w okolicy zespolenia 

z naczyniem własnym, większe ryzyko 

zakażenia. 

Podsumowując: 

− przetoka dializacyjna służy tylko i wyłącznie 

do przeprowadzenia hemodializy, a nie 

do pobierania krwi czy podawania leków! 

− długotrwały ucisk na przetokę może spowodować 

jej uszkodzenie, dlatego nie należy 

mierzyć ciśnienia tętniczego na kończynie 

z czynnym zespoleniem. 

− stan naczyń krwionośnych, a co za tym idzie 

potencjalna możliwość wykonania przetoki 

tętniczo-żylnej w dużym stopniu zależy od 

postępowania personelu pielęgniarskiego 

w okresie nawet znacznie poprzedzającym 

konieczność leczenia nerkozastępczego 

(wenflony!!!). 

− wszelkie procedury medyczne związane 

z przetoką dializacyjną muszą odbywać się 

z zachowaniem zasad aseptyki i antyseptyki. 

− rolą personelu pielęgniarskiego jest także 

edukować chorych w zakresie zapobiegania 

infekcji, funkcjonowania w życiu codziennym 

z przetoką i zgłaszania wszelkich nieprawidłowości 

w jej funkcjonowaniu. 

Literatura: 

– „Przetoka dializacyjna 10 pytań głównych” Poradnik 

dla personelu medycznego Stacji Dializ; R. Pietura 

– „Dostępy naczyniowe do dializ”; red. P. Chęciński, 

S. Czekalski, G. Oszkins, S. Zapalski; wyd. Urban&Partner; 

Wrocław 2001 

– „Nefrologia, skrypt dla studentów i lekarzy”; red. 

Z. Szewczyk; wyd. Akademia Medyczna we Wrocławiu; 

Wrocław 1996 

– „Dializoterapia w codziennej praktyce”; red. B. Rutkowski; 

wyd. MAKmed; Gdańsk 1994 

12 W CIENIU CZEPKA

PTP 

Dolnośląska Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z radością przyjęła informację 

o ponownym wyborze na stanowisko Przewodniczącej Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego 

Oddział we Wrocławiu Pani mgr Teresy Fichtner-Jeruzel. 

Serdecznie gratulujemy i mamy nadzieję na dalszą współpracę. 

mgr Urszula Olechowska 

Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady 

Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. 

12 (218) 2009 

GRATULACJE 

Warszawa, 27.10. 2009 r. 

Pani mgr Teresa Fichtner -Jeruzel 

Przewodnicząca 

Oddziału PTP we Wrocławiu 

Szanowna Pani Przewodnicząca! 

W imieniu Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa 

Pielęgniarskiego serdecznie gratuluję 

wyboru na kadencję 2009 — 2013 i jednocześnie 

dziękuję za poprzedni okres pracy społecznej 

na rzecz Towarzystwa, jako Przewodnicząca 

Oddziału. 

Czas od ostatnich wyborów szybko przeminął. 

Zdajemy sobie sprawę, iż bez Pani pracy 

w terenie, Towarzystwo nie mogłoby istnieć. 

Dla każdej organizacji najważniejsze są jej filary 

członkowie kół/oddziałów, którzy swoim zaangażowaniem 

i wiarą w przyszłość pielęgniarstwa 

czynią wiele dobrych rzeczy dla przyszłości Towarzystwa 

a tym samym dla naszej profesji. Inwestowanie 

w pielęgniarstwo to inwestowanie 

w pacjenta, bez tego nie można mówić o dobrej 

praktyce, etyce, a przede wszystkim o tożsamości 

zawodowej. Przez lata swojej działalności 

swoim zaangażowaniem kształtowała Pani Tożsamość 

Zawodową koleżanek i kolegów, a swoją 

postawą wskazywała Pani młodym ludziom 

kierunek, w którym należy podążać. Bycie Liderem 

jest wielką umiejętnością. Niewiele osób 

może poszczycić się uznaniem i zaufaniem swoich 

koleżanek i kolegów. 

Jeszcze raz bardzo dziękuję za czteroletnie 

towarzyszenie Zarządowi Głównemu w trudnej 

drodze poszukiwania wspólnych ścieżek 

dla obecnych i przyszłych pokoleń i kreowaniu 

twórczej przyszłości. Na ręce Pani składam 

Gratulacje dla całego Zarządu Oddziału i pozostałych 

Organów. 

Licząc na dalszą współpracę, 

Z poważaniem 

Dorota Kilańska 

Przewodnicząca Zarządu Głównego 

Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego 

KOMUNIKAT NR 1 

Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego 

Koło Liderów Pielęgniarstwa przy ZG PTP 

serdecznie zapraszają do udziału 

w V Ogólnopolskim Konkursie 

„PIELĘGNIARKA ROKU 2009” 

Celem Konkursu jest wyłonienie i nagrodzenie pielęgniarek liderów, osób 

o najlepszym przygotowaniu zawodowym, etycznym i zaangażowaniu na 

rzecz środowiska pielęgniarskiego. 

Zapraszamy do udziału w Konkursie 

Liczymy na rozpropagowanie informacji we wszystkich zakładach opieki 

zdrowotnej na terenie działania Oddziałów PTP. 

Konkurs odbywać się będzie w trzech etapach według następującego harmonogramu; 

• wyłonienie uczestników Konkursu w poszczególnych ZOZ - ach do dn. 31.01.2010 r. 

• eliminacje w Oddziałach Wojewódzkich PTP dn. 5.03.2010r godz.12.oo 

• III etap – prezentacja własna (szczegóły Komunikat nr 2, strona www.ptp.na1.pl) 

Dodatkowe informacje: Dorota Jacyna, tel. (0-22) 861-02-46, 

kom. 0-509-759-219, e-mail: dorotajacyna@gmail.com 

Uwaga! 

Regulamin Konkursu i Karta Zgłoszenia Uczestnictwa Konkursu są dostępne 

na stronie internetowej naszej Izby www.doipip.wroc.pl 

Serdecznie zapraszamy na posiedzenia naukowe 

Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego, które organizowane są 

w Sali Konferencyjnej Okręgowego Szpitala Kolejowego 

we Wrocławiu przy ul. Wiśniowej 36. 

21.01.2010 g. 13 00 – dr A. Szeląg 

Nowoczesne standardy przetaczania krwi 

i preparatów krwiopochodnych 

18.02.2010 g. 13 00 – dr D. Wyśko 

Profilaktyka pierwotna i wtórna choroby niedokrwiennej serca 

18.03.2010 g. 13 00 – dr hab. I. Całkosiński 

Wpływ środowiska i stresu na wskaźniki diagnostyczne 

15.04.2010 g. 13 00 – mgr Teresa Fichtner-Jeruzel Etos pielęgniarski 

Wszystkiego najlepszego z okazji Świąt Bożego Narodzenia 

oraz Nowego Roku 

wszystkim koleżankom pielęgniarkom i położnym 

życzy 

13 

Zarząd Oddziału Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego 

we Wrocławiu

Pielęgniarstwo 

1 grudnia – ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI Z AIDS 

Bartosz Szetela 

Klinika i Katedra Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby 

i Nabytych Niedoborów Odporności Akademii Medycznej we Wrocławiu 

ZAKAŻENIE HIV I AIDS – PROBLEM PRZESZŁOŚCI 

Dwadzieścia osiem lat temu zostały opisane 

w Stanach Zjednoczonych pierwsze przypadki 

AIDS. Mimo niespotykanego w historii medycyny 

postępu w zakresie wiedzy na temat naturalnego 

przebiegu zakażenia HIV, patogenezy 

AIDS, metod diagnostyki, profilaktyki i terapii, 

a także upowszechnienia dostępności do terapii 

antyretrowirusowej, epidemia HIV/AIDS wciąż 

ewoluuje i wymyka się spod kontroli. Praktycznie 

jedyną nadzieję na jej opanowanie stanowi 

profesjonalny nadzór epidemiologiczny i zaangażowanie 

całego społeczeństwa w edukację 

i przestrzeganie zasad profilaktyki. Jest to działanie 

szczególnie istotne, bowiem problem zakażenia 

HIV nie dotyczy już wyłącznie wybranych 

grup (nazywanych w przeszłości „grupami ryzyka”) 

lecz każdej osoby podejmującej ryzykowne 

zachowania, albo seksualne albo związane z dożylnym 

przyjmowaniem narkotyków. 

Sytuacja epidemiologiczna 

W Europie, w tym również w krajach Unii 

Europejskiej, odnotowuje się ogromny wzrost 

liczby nowych zakażeń HIV. Poważnym problemem 

jest również bardzo późne wykrywanie 

zakażenia HIV – dopiero w stadium AIDS 

– co dotyczy przede wszystkim osób zakażonych 

drogą kontaktów heteroseksualnych i narkomanów. 

Osoby uzależnione od narkotyków 

oraz imigranci, mimo ogromnych nakładów finansowych 

i reform systemów opieki zdrowotnej, 

wciąż mają trudności z dostępem do opieki 

medycznej i terapii. Po początkowej ogólnoświatowej 

mobilizacji, akcjach edukacyjnych i wykształceniu 

dużych grup społecznych w zakresie 

profilaktyki zakażenia HIV, u schyłku lat dziewięćdziesiątych 

XX wieku osiągnęliśmy znaczny 

spadek liczby nowych zakażeń. Ten pozorny 

sukces i szeroka dostępność coraz bardziej skutecznego 

leczenia antyretrowirusowego uśpiły 

czujność wielu osób i dały epidemii czas na 

zmianę oblicza. „Staliśmy się ofiarami własnego 

sukcesu”. 

W Afryce, od początku epidemii, do zakażenia 

HIV dochodzi przede wszystkim podczas 

kontaktów heteroseksualnych. Natomiast 

w USA i Europie w początkach epidemii do zakażeń 

dochodziło przede wszystkim drogą kontaktów 

homoseksualnych (MSM – men having 

sex with men czyli mężczyźni odbywający kontakty 

seksualne z mężczyznami) i dożylnego stosowania 

narkotyków. Edukacja w zakresie profilaktyki 

zakażenia HIV kierowana głównie do 

tych dwóch grup doprowadziła do sytuacji, że 

były to grupy najlepiej wyedukowane i stosujące 

się do zaleceń. Z chwilą, gdy zakażenie HIV stało 

się zakażeniem przewlekłym, które nie musi 

bezwzględnie prowadzić do rozwoju AIDS, zanikł 

wszechogarniający lęk przed zakażeniem. 

W tym czasie dorastały również nowe pokolenia, 

które nie wychowywały się w początkach epidemii 

HIV/AIDS, a więc nie miały możliwości 

doświadczenia alarmujących raportów medialnych 

i edukacji społecznej na szeroką skalę. Luki 

nie wypełniła również szkoła, która podeszła 

do zagadnienia w sposób zachowawczy. 

W Europie wyróżnia się trzy rejony o odmiennej 

epidemiologii: kraje Europy Zachodniej, 

Europę Środkową i kraje nadbałtyckie. 

W krajach Europy Zachodniej do zakażenia 

HIV najczęściej dochodzi drogą seksualną, 

głównie heteroseksualną, a także coraz częściej 

homoseksualną. Dominująca droga w dużym 

stopniu zależy od konkretnego kraju, i tak 

na przykład w Wielkiej Brytanii czy Niemczech 

nieco ponad 50% nowych zakażeń odnotowywanych 

jest w grupie MSM, natomiast we Francji 

czy Hiszpanii podczas kontaktów heteroseksualnych. 

Co bardziej niepokojące, ogromna liczba 

nowych zakażeń podczas kontaktów heteroseksualnych, 

a zatem wśród osób, które często nie 

uznają swoich zachowań seksualnych za obarczonych 

ryzykiem zakażenia HIV, wykrywana 

jest późno, niejednokrotnie już w stadium AIDS. 

Taką niepokojącą sytuację obserwuje się niezależnie 

od stopnia rozwoju ekonomicznego kraju, 

również w krajach tak bogatych jak Wielka Brytania, 

Stany Zjednoczone i w wielu innych. Powinno 

to wzbudzać duży niepokój, gdyż późne 

wykrycie zakażenia wiąże się z wysokim ryzykiem 

zgonu (4-20 krotnie wyższym niż w przypadku 

wczesnej diagnozy). Jednocześnie osoba 

nieświadoma zakażenia przez wiele lat może zakażać 

kolejnych partnerów. Według danych amerykańskich 

(CDC – Centers for Disease Control) 

za 75% nowych zakażeń „odpowiadają” osoby 

nieświadome swego zakażenia! 

Problem zakażeń HIV nabywanych drogą heteroseksualną 

dotyczy wszystkich krajów Europy 

Zachodniej i Środkowej, podobnie jak zakażenia 

nabywane drogą kontaktów homoseksualnych. 

W większości krajów rozwiniętych kontakty 

MSM ponownie stały się częstą przyczyną 

zakażeń HIV. Brak akceptacji dla tego rodzaju 

związków, samotność i brak edukacji nowych 

pokoleń, a także korzystne rokowanie dla 

osób żyjących z HIV przyczyniło się do spadku 

częstości stosowania prezerwatyw również 

w tej grupie osób, co wtórnie doprowadziło do 

wzrostu częstości zakażeń krętkiem kiły, które, 

wraz z coraz częściej stosowaną metamfetaminą 

(również popularna ecstasy), zwiększają ryzyko 

zakażenia HIV. Problem braku akceptacji kontaktów 

homoseksualnych nie stanowi wyłącznie 

problemu etycznego i światopoglądowego. Brak 

możliwości normalnego prowadzenia otwartych 

związków, odczuwania wsparcia ze strony bliskich 

i rodziny, a także brak wzorców w literaturze 

i w mediach przyczyniają się do wzrostu 

liczby przygodnych, nieprzemyślanych czysto 

fizycznych kontaktów, obarczonych szczególnie 

wysokim ryzykiem nabycia zakażeń przenoszonych 

drogą płciową. 

W krajach Europy Środkowej, w tym w Polsce, 

dominuje seksualna droga nabywania zakażenia 

HIV, przede wszystkim heteroseksualna, 

ale coraz częściej również homoseksualna. 

W dużej mierze sytuacja epidemiologiczna 

jest podobna do sytuacji w krajach Europy 

Zachodniej. 

Z kolei w krajach Europy Wschodniej i w Azji, 

z powodu całkowitego braku lub ograniczonego 

zasięgu programów redukcji szkód m.in. programów 

wymiany igieł i strzykawek lub substytucji 

metadonowej, do zakażenia HIV dochodzi 

głównie podczas dożylnego stosowania narkotyków 

i podczas kontaktów seksualnych z osobami 

uzależnionymi. Stygmatyzacja kontaktów homoseksualnych 

leży u podstaw braku jakichkolwiek 

14 W CIENIU CZEPKA


akcji profilaktycznych kierowanych do tej grupy 

i jest jedną z przyczyn coraz częstszych zakażeń 

HIV nabywanych tą drogą. Niektóre kraje 

ze względów światopoglądowych starają się 

ukryć problem zakażeń HIV wśród MSM. 

Z kolei w krajach nadbałtyckich, ze względu 

na późne wdrożenie programów redukcji szkód 

lub ich braku, do większości zakażeń dochodzi 

podczas dożylnego stosowania narkotyków. 

W ostatnich latach liczba ta zaczęła się powoli 

zmniejszać. Brak dostępu do terapii substytucyjnej 

stwarza ogromne trudności w opiece 

nad narkomanami żyjącymi z HIV, bowiem bez 

stabilizacji w programach terapeutycznych, na 

przykład metadonowych, nie można objąć ich 

profesjonalną opieką medyczną, a tym samym 

rozpocząć leczenia antyretrowirusowego. Problem 

mógłby wydawać się błahy, przynajmniej 

z epidemiologicznego punktu widzenia, gdyby 

nie fakt, że osoby stosujące narkotyki to nie tylko 

tzw. osoby społecznie wykluczone, ale również 

uczestnicy dyskotek i prywatek, podczas których 

może dochodzić do przenoszenia zakażenia HIV, 

również drogą kontaktów seksualnych. 

Profilaktyka 

Najtańszym a zarazem najbardziej skutecznym 

sposobem na odwrócenie trendów epidemiologicznych 

jest bez wątpienia stała promocja 

i stosowanie profilaktyki. W początkowej fazie 

epidemii HIV/AIDS niewiele było wiadomo na 

temat samego zakażenia, a leki hamujące replikację 

HIV były kwestią przyszłości. Wówczas 

jedynym dostępnym narzędziem była profilaktyka 

i edukacja. Rządy wielu krajów zaangażowały 

ogromne środki finansowe i ludzkie w upowszechnienie 

wiedzy o HIV, a przede wszystkim 

na temat metod zapobiegania zakażeniu. W miarę 

poznawania zagadnienia, zarówno rządy, jak 

i społeczeństwa przestały się interesować HIV, 

a akcje edukacyjne straciły na sile. 

Cele w zakresie profilaktyki niezbędne do 

pilnej realizacji można przedstawić zasadniczo 

w dwóch punktach: 

1) zwiększenie liczby badań przesiewowych 

anty-HIV poprzez zwiększenie ich dostępności, 

zmniejszenie stygmatyzacji osób, które się im 

poddają, a także przedstawienie społeczeństwu 

korzyści z wykonania badania, 

2) umieszczenie problematyki HIV/AIDS 

na pierwszym miejscu w agendzie politycznej 

Unii Europejskiej i prowadzenie ciągłej edukacji 

w mediach i szkołach. Edukacja, niezależnie od 

wsparcia ze strony Państwa, aby odniosła sukces, 

musi być prowadzone na każdym szczeblu 

opieki zdrowotnej przez lekarzy i pielęgniarki 

w każdego rodzaju poradni poprzez aktywne 

promowanie informacji o miejscach gdzie można 

poddać się badaniu w kierunku zakażenia HIV 

i z czym wiąże się fakt ewentualnego zakażenia. 

Należy zacząć traktować problem HIV i promocję 

zdrowia z nim związaną podobnie jak problem 

cukrzycy i nadciśnienia, wyzbyć się niepotrzebnej 

ideologizacji i lęków. Tylko wówczas 

mamy szansę osiągnąć sukces. 

Edukacja była nieprzerwanie kontynuowana 

wśród osób stosujących dożylnie narkotyki. Powstały 

liczne programy redukcji szkód obejmujące 

wymianę igieł i strzykawek, a także edukację 

na temat bezpieczniejszego stosowania narkotyków. 

W krajach, gdzie wdrożono takie programy 

(w pewnym zakresie również w Polsce) 

odnotowuje się znaczący spadek liczby zakażeń 

HIV wśród narkomanów, a od lat 2000-2002 zanotowano 

mniej nowych zakażeń HIV nabytych 

drogą dożylnego stosowania narkotyków niż drogą 

seksualną (również w Polsce). 

Profilaktyka i edukacja okazują się być zupełnie 

nieskuteczne, jeśli osoby narażone na zakażenie 

HIV nie postrzegają siebie jako zagrożone 

zakażeniem. Edukacja musi zlikwidować istniejący 

wciąż stereotyp, że problem HIV/AIDS 

dotyczy tylko narkomanów i homoseksualistów. 

Stereotyp ten nie tylko zdejmuje odium z przygodnych 

kontaktów heteroseksualnych bez prezerwatywy, 

ale, co gorsza, pozwala żyć wiele 

lat w nieświadomości. Spośród wszystkich krajów 

europejskich najwięcej osób nieświadomych 

zakażenia HIV żyje w Polsce, gdzie ponad 60% 

osób zakażonych HIV jest tego nieświadoma. 

Bezpośrednio za Polską plasują się Litwa (50%) 

i Holandia (40%). Średni wskaźnik dla Europy 

wynosi około 30%. 

Przyczyny braku wiedzy o fakcie zakażenia 

są zwykle złożone, jednak w przypadku Polski 

i Litwy na pewno zasadniczą przyczyną jest znikoma 

w stosunku do krajów Europy Zachodniej 

liczba wykonywanych badań przesiewowych. 

Duża ich liczba jest skutecznym sposobem na 

zwiększenie wykrywalności zakażenia HIV. 

W poszczególnych krajach Europy Zachodniej 

i Środkowej liczba wykonywanych badań przesiewowych 

jest zmienna i waha się między 10 

a 80 testów na tysiąc mieszkańców. W ostatnich 

10 latach Portugalia i Turcja, dzięki zmianom 

w polityce zdrowotnej, odnotowały 20-40-krotny 

przyrost liczby wykonywanych badań przesiewowych. 

W Polsce liczba ta od kilkunastu 

lat utrzymuje się niezmiennie na poziomie 4-5 

badań na 1000 mieszkańców. O zakażeniu HIV 

jako lekarze i pielęgniarki należy myśleć często, 

rozmawiać z pacjentami i zachęcać do poddawania 

się badaniom przesiewowym. Nawet jeśli 

dane schorzenie nie jest związane z zakażeniem 

HIV, nie możemy wykluczyć, że pacjent lub pacjentka 

są zakażeni HIV gdyż mogli mieć wcześniejsze 

kontakty seksualne bez prezerwatywy 

(nawet w stałych związkach – współpartner/ka 

nie zawsze jest wierny/a lub mógł/a zakazić się 

przed obecnym związkiem), o których nie koniecznie 

będą chcieli rozmawiać, lub przyjmowali 

w przeszłości narkotyki (nawet bez uzależnienia). 

W Polsce nie wprowadzono dotychczas 

zalecenia przesiewowego testowania wszystkich 

pacjentów (oczywiście zawsze za ich zgodą), jednak 

w krajach gdzie sytuacja epidemiologiczna 

wydaje się być znacznie gorsza wprowadzono 

tak zwaną zasadę opt-out. W Stanach Zjednoczonych, 

Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji 

i Czechach każdy pacjent zgłaszający się do lekarza 

musi mieć zaproponowane badanie w kierunku 

zakażenia HIV i tylko od jego decyzji zależy 

czy będzie ono wykonano. W Polsce taką grupą, 

w której obowiązkowo należy proponować badanie 

w kierunku zakażenia HIV są ciężarne. Tak 

duży nacisk został położony na tę właśnie grupę, 

gdyż dostępna profilaktyka zmniejsza ryzyko 

zakażenia dziecka, jeśli matka jest zakażona 

HIV, praktycznie do zera (0,8-1%). Nie wszyscy 

ginekolodzy jednak o tym pamiętają. I tu pojawia 

się dodatkowa rola pielęgniarek i położnych, 

zwłaszcza jeśli pamiętamy, że to właśnie wśród 

kobiet zakażenie HIV wykrywane jest bardzo 

późno, w jeszcze większym stopniu zwiększając 

ryzyko zakażenia dziecka. 

Sytuacja w Europie wygląda podobnie, jednak 

dotychczas w wielu krajach nadal promowane 

są przede wszystkim punkty konsultacyjno-diagnostyczne 

oferujące zainteresowanym 

możliwość bezpłatnego i anonimowego badania 

w kierunku zakażenia HIV (lista takich punktów 

z aktualnymi godzinami pracy dostępna jest 

na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS www. 

aids.gov.pl). Konieczne jest jednak odnalezienie 

zachęt do poddawania się testom kierunku zakażenia 

HIV. Nie ustalono idealnego rozwiązania, 

zależy ono bowiem zarówno od grupy docelowej 

jak i od prawdziwych przyczyn zniechęcających 

do poddania się badaniu. Wśród argumentów, 

które można użyć jako zachęty do wykonania 

badania, wspomina się między innymi 

o następujących: nie zakażę innych, mogę się leczyć, 

nie zakażę dziecka, mogę pozostać zdrowy. 

Jednocześnie akcentuje się potrzebę walki 

z przeszkodami związanymi z testowaniem jak 

i z życiem z HIV: mogę zostać wykluczony z ży- 

12 (218) 2009 

15


cia rodzinnego i społecznego, mogę stracić pracę 

jeśli ktoś się dowie, mogę być deportowany. Mimo 

tych działań wciąż istnieją trudności w zawarciu 

kontraktu terapeutycznego z mężczyznami 

mającymi kontakty seksualne z mężczyznami 

MSM, w tym z gejami, a niekiedy również 

z osobami heteroseksualnymi. Kontakty seksualne 

między mężczyznami, niezależnie czy 

przygodne czy w trwałych związkach, w wielu 

środowiskach wciąż nie są akceptowane. Trudności 

w zachęceniu MSM do wykonania badania 

polegają przede wszystkim na zlikwidowaniu 

postrzeganych barier. Jest ich wiele, choćby 

obawa przed ujawnieniem swojej orientacji seksualnej, 

rodzaju ryzykownych zachowań, a także 

potencjalne utrudnienie w dostępie do opieki 

medycznej, a także obawa przed brakiem poufności 

i anonimowości. Dominującą rolę wydaje 

się odgrywać jednak obawa przed wykluczeniem 

z grupy, w której się przebywa, gdyż niezależnie 

od braku akceptacji ze strony tej grupy, 

daje ona ciepło i wsparcie niezbędne w codziennym 

życiu. 

Podsumowanie: 

Mimo wielu lat trwania epidemii HIV/AIDS 

i akcji profilaktycznych w Europie, jej problem 

jest daleki od rozwiązania. W wiek dojrzewania 

wchodzą kolejne pokolenia całkowicie nieprzygotowane 

do profilaktyki zakażenia HIV, 

a stygmatyzacja sfery seksualnej zamiast maleć, 

ulega zwiększeniu, prowadząc do unikania 

odpowiedzialności za swoje zachowania. Jedynie 

osoby uzależnione od narkotyków, w krajach, 

w których nieprzerwanie prowadzone były 

programy redukcji szkód, przestają stanowić 

dominującą grupę wśród osób ze świeżym zakażeniem 

HIV nabytym drogą dożylną, zakażają 

się jednak drogą seksualną, o czym również 

należy pamiętać. 

Epidemia HIV/AIDS wymknęła się spod 

kontroli, tym razem dzięki błędnemu wrażeniu 

opanowania sytuacji. Jej nowe oblicze powinno 

skłonić wszystkie osoby zajmujące się 

zdrowiem publicznym do modyfikacji i intensyfikacji 

działań. 

Małgorzata Szczotka 

Studia Pielęgniarstwo Pomostowe, Semestr II, TokA, Rok 2009 

PRACA SAMOKSZTAŁCENIOWA ZA ZAKRESU POZ – TEMAT: 

ZACHOWANIA ZDROWOTNE I WYBRANE 

ELEMENTY STYLU ŻYCIA W RODZINIE 

Zdrowie stanowiło i stanowi zawsze podstawową 

wartość w życiu człowieka. Jest warunkiem 

rodzinnego szczęścia, życia zawodowego, 

społecznego, wpływa na każdą sferę jego zachowań. 

Przez długi okres czasu nie funkcjonowała 

jakaś szczególnie złożona definicja zdrowia. 

W szerokim rozumieniu zdrowym był ten, kto 

nie był chory i nie był inwalidą. Pierwszą definicją 

zdrowia zmieniającą jej rozumowanie była 

definicja ogłoszona przez Światową Organizację 

Zdrowia w 1948 r. Zgodnie z nią „zdrowie 

jest to nie tylko brak choroby lub ułomności, lecz 

dobre, pełne samopoczucie fizyczne, psychiczne 

i społeczne”. 

Czynniki, które decydują o zdrowiu można 

podzielić na: 

- czynniki genetyczne 

- czynniki środowiskowe 

- tryb życia (praca, nauka, wypoczynek, sposób 

żywienia) 

- kultura zdrowotna (poziom wiedzy o zdrowiu 

i praktyczne jej wykorzystanie). 

Ze zdrowiem człowieka wiąże się nierozerwalnie 

styl życia czyli specyficzne zachowania 

dla danej jednostki lub zbiorowości. Zdeterminowany 

on jest warunkami życia, indywidualnymi 

wzorami zachowań, na który wpływają czynniki 

kulturowe i osobowość jednostek, jej potrzeby, 

wartości, przekonania. Na styl życia wpływa 

również sytuacja ekonomiczno-polityczna 

państwa. Styl życia zmienia się w ciągu całego 

życia. Kształtują go różne czynniki. W dzieciństwie 

i młodości kształtowany jest przez wzorce 

przekazywane przez rodziców, szkołę, rówieśników, 

środki masowego przekazu, później wpływają 

na niego własne przyzwyczajenia, praca, 

środowisko, w którym funkcjonuje. Sposób życia 

ma ogromny wpływ na nasze zdrowie tak 

samo jak na zachowania zdrowotne człowieka. 

Zachowania zdrowotne mogą sprzyjają naszemu 

zdrowiu a zachowania szkodliwe nie. 

Do zachowań pro zdrowotnych 

można zaliczyć: 

- racjonalne odżywianie, 

- utrzymywanie czystości ciała i otoczenia 

- aktywność fizyczna 

- utrzymanie dobrych relacji między ludźmi 

- radzenie sobie ze stresem 

- zachowanie bezpieczeństwa 

Do zachowań antyzdrowotnych 

zaliczamy: 

- palenie tytoniu 

- nadużywanie alkoholu i leków 

- nadużywanie środków uzależniających. 

Jednym z najważniejszych działań pro zdrowotnych 

jest racjonalne odżywianie. Prawidłowe 

odżywianie się polegające na maksymalnym 

wyeliminowaniu z diety tłuszczów zwierzęcych, 

cukru, spożywanie dużych ilości owoców i warzyw, 

ograniczanie spożycia potrawo dużej zawartości 

cholesterolu sprzyja naszemu zdrowiu. 

Jeżeli nie przestrzegamy pewnych zasad w jedzeniu, 

tyjemy. Zadbaliśmy o to, żeby jedzenie było 

wygodne i przyjemne i do tego dostosował się 

przemysł wybielając mąkę, szlifując ryż, smażąc 

wszystko w głębokim tłuszczu. Wszystko to 

oznacza jedno – zwiększenie kaloryczności tego, 

co jemy. Nawet jeżeli staramy się zastosować 

do zasady: warzywa i owoce 5 razy dziennie, to 

bez zmiany stylu życia kilogramów nie ubędzie. 

Jeden gram węglowodanów to 4 kilokalorie a jeden 

gram tłuszczów to aż dziesięć 10 kilokalorii. 

Nawet jedząc same owoce nie schudniemy jeżeli 

nie będziemy się ruszać. Zazwyczaj podejmujemy 

decyzje o odchudzaniu, aby poprawić sobie 

wygląd. Częściej robią to kobiety niż mężczyźni, 

którzy podejmują taką decyzję wtedy, kiedy 

zbyt duża waga zagraża ich zdrowiu. Większość 

16 W CIENIU CZEPKA


z nas nie myśli o tym, jak pracuje organizm człowieka, 

który za dużo waży. Zapał odchudzania 

szybko jednak mija, jeżeli nie widzimy szybkich 

efektów. Należy wykazać cierpliwość i po prostu 

się ruszać. Najkorzystniejsze efekty zdrowotne 

osiągniemy jeżeli potrafimy spalić 2000 

kcal co tydzień. Ta prosta prawda nie przekonuje 

zbyt wiele osób, które w walce z otyłością 

sięgają po modne aktualnie diety, zażywają pigułki, 

piją ziółka i nie mogą zrozumieć dlaczego 

nie chudną. Grecki filozof Sokrates wierzył, że 

można schudnąć tańcząc. Było w tym wiele racji. 

Walcząc z nadwagą należy zmienić styl życia 

i spożycia. Dużo, tłusto, słodko i przy stole 

— tak wielu spędza święta i wolne dni. Nadal 

brakuje w naszym społeczeństwie mody na aktywne 

spędzanie czasu. Nie wszystko da się wytłumaczyć 

„brakiem czasu” „funduszy czy słabą 

bazą rekreacyjną. Wystarczy szybki spacer, 

wchodzenie po schodach, a nie jeżdżenie windą, 

ograniczenie używania samochodu, co w połączeniu 

z dietą da dobre efekty i posłuży zachowaniu 

i pomnażaniu zdrowia. W większości rodzin 

przekazuje się dzieciom złe wzorce zachowań 

w sferze aktywności fizycznej, odżywiania, 

czy też nałogów. Niepokoi to, że aktywność fizyczna 

staje się mało popularną formą spędzania 

wolnego czasu wśród dzieci i młodzieży. Rodzice 

nie zawsze dostarczają właściwych wzorców 

zachowań w tym zakresie. Sami najczęściej wolą 

„odpoczywać” przed telewizorem, zapominając, 

że wspólne, aktywne spędzanie czasu z rodziną 

nie tylko sprzyja dbaniu o zdrowie i aktywnemu 

wypoczynkowi, ale również umacnia więzi rodzinne. 

Buduje poczucie wspólnoty, wdraża nawyk 

odpowiedzialności, uczy wykonywania zadań 

w zespole, daje możliwość częstych wielopłaszczyznowych 

kontaktów z dziećmi i owocuje 

lepszym poznaniem i zrozumieniem pomiędzy 

wszystkimi członkami rodziny. Równie ważne 

jest aktywne uczestnictwo dzieci i młodzieży 

w lekcjach wychowania fizycznego. Promowanie 

ruchu i ocenianie włożonego wysiłku może 

w przyszłości zaowocować aktywną postawą 

tych osób i tym samym sprzyjać zmianie stylu 

życia w społeczeństwie i w efekcie pozwolić zachować 

zdrowy styl życia. 

Psychiatrzy potwierdzają potoczne doświadczenie: 

żyjemy w bardzo nerwowych czasach. 

Nie ma ludzi odpornych na stres, wszyscy chwiejemy 

się emocjonalnie. Stres wywołuje różne 

reakcje psychiczne, inne u każdego z nas. Ważne 

jest to, czy potrafimy wrócić do równowagi. 

Ponad 80 proc. ludzi się to udaje. Mniejsze 

i większe nieszczęścia wywołują u większości 

z nas zaburzenia psychiczne, jednak zwykle są 

one nieznaczne i przemijają. Umiejętność radzenia 

sobie ze stresem jest jednym z zachowań pro 

zdrowotnych. Może nam w tym pomóc nie tylko 

pozytywne nastawienie do świata, które powinniśmy 

w sobie budować, lecz także kontakty 

z ludźmi, przyjaźń, zdrowy tryb życia polegający 

na zdrowych odruchach żywieniowych 

i sporej dawce ruchu. Duża aktywność życiowa, 

zainteresowania, pasje sprzyjają dobrej kondycji 

psychicznej. 

Negatywne zachowania zdrowotne. 

Wciąż groźnym i negatywnym zachowaniem 

zdrowotnym jest palenia tytoniu. Prowadzone 

badania wskazują, że coraz młodsi sięgają 

po papierosy. 

W wieku 15 lat ponad 60% młodzieży ma za 

sobą pierwsze próby palenia. Spora grupa osób 

pali już często i dużo. Generalnie częściej sięgają 

po papierosy chłopcy niż dziewczynki. Im szybciej 

młody organizm styka się z nikotyną tym 

większe szkody wyrządza w organizmie. Toksyczne 

działanie tytoniu może powodować: 

- zmniejszenie odporności organizmu 

- zmniejszenie wydolności fizycznej 

- uczucia znużenia, złego samopoczucia 

- zwiększenia zachorowalności na nowotwory 

płuc, pęcherza, żołądka, choroby układu 

krążenia i przewlekłe choroby układu oddechowego. 

Prowadzone badania wskazują na negatywny 

wpływ nikotyny na funkcjonowanie organizmu 

człowieka. Palenie tytoniu odczuwają także 

„bierni palacze”. Często są nimi dzieci. Palenie 

tytoniu jest szczególnie groźne dla kobiet 

w ciąży. Może być przyczyną przedwczesnych 

porodów. Dzieci rodzą się też z małą masą urodzeniową. 

Negatywnym zachowaniem zdrowotny jest 

nadużywanie alkoholu. To bardzo rozpowszechniony 

środek i powszechnie dostępny. Upojenie 

alkoholem powoduje: 

- niedostosowane zachowania 

- obniżenie funkcji intelektualnych 

- zaburzenia koncentracji uwagi 

- prowadzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu 

społecznym, zawodowym, rodzinnym. 

Nadużywanie alkoholu wpływa też na zmiany 

w narządach i układach jak: 

uszkodzenie błony śluzowej żołądka, uszkodzenie 

wątroby, zapalenie wielonerwowe, zmiany 

w układzie sercowym, zmiany osobowości. 

Spożywanie alkoholu przez kobiety w ciąży 

prowadzi do powstawania wad wrodzonych lub 

dziecko rodzi się z tzw. wrodzonym zespołem 

alkoholowym. 

Badania prowadzone wśród dzieci i młodzieży 

szkolnej wykazują, że wraz z zwiększaniem 

się wieku uczniów wzrasta spożycie alkoholu 

zarówno u chłopców jak i u dziewcząt. Badania 

prowadzone w latach dziewięćdziesiątych 

pokazały „że w każdym tygodniu napoje alkoholowe 

piło 7% chłopców, w każdym miesiącu 

20 % chłopców i 5% dziewcząt. W latach dziewięćdziesiątych 

Polacy odstawiali alkohol. Badania 

pokazywały, że spożycie alkoholu w populacji 

wynosiło 4,5% „nadużywających”, ale 

w ciągu lat 2003-2005 znów nastąpił powrót do 

przeszło 6%. Nadal więc duża część populacji 

naużywa alkoholu. 

Zjawisko narkomanii to jedno z najgroźniejszych 

zjawisk nie tylko w skali naszego kraju, 

ale i świata. Wciąż rośnie liczba ludzi sięgających 

po narkotyki i liczba uzależnionych. Polska 

jest jednym z czołowych producentów amfetaminy 

i krajem, przez który płynie narkotykowy 

szlak. Ustawa z 1985 roku określa narkomanię 

jako „stałe lub okresowe przyjmowanie 

w celach niemedycznych środków odurzających 

lub psychotropowych albo środków zastępczych, 

w wyniku czego może powstać lub powstała zależność”. 

Środki uzależniające dzielimy na: 

- odurzające – morfina, przetwory z maku, 

LSD 

- psychotropowe – nasenne, przeciwbólowe, 

uspokajające, amfetamina 

- środki zstępcze – rozpuszczalniki, kleje itp. 

Środki te powodują uzależnienia, które można 

określić jako zmiany w reakcjach psychicznych 

i fizycznych powstałe w wyniku częstego 

lub systematycznego zażywania tych środków. 

Wyróżniamy uzależnienia: 

- psychiczne – jest to potrzeba zażycia środka 

uzależniającego w celu poprawy samopoczucia, 

uniknięcia dyskomfortu psychicznego lub 

przeżycia nowych wrażeń. 

- fizyczne – organizm potrzebuje środka uzależnień, 

ponieważ się do niego przystosował. Jego 

brak lub zbyt mała dawka powoduje objawy 

nazywane „głodem narkotycznym” Są to objawy 

zarówno psychiczne jak i somatyczne. 

- społeczne – podporządkowanie się grupom 

młodzieżowym, w których stylu życia preferuje 

się wspólnie zażywanie narkotyków. 

Przyczyn tego zjawiska należy szukać w 

środowisku młodzieży, przede wszystkim w 

rodzinie, która jest niewydolna wychowawczo 

lub niepełna. Rodzice takich dzieci zazwyczaj 

12 (218) 2009 

17


nie realizują zadań opiekuńczowychowawczych 

lub przejawiają nadopiekuńczość, zbytnią surowość, 

nastawienie na sukces zawodowy lub 

materialny. Powodem sięgnięcia po narkotyki 

wśród dzieci i młodzieży mogą być też złe kontakty 

z kolegami, nauczycielami, niepowodzenia 

w szkole. Zjawisko uzależnienia związane jest 

również z właściwościami psychicznymi danej 

osoby np. z zaburzeniami rozwoju osobowości, 

brakiem umiejętności radzenia sobie w trudnych 

sytuacjach. Zazwyczaj powodem sięgnięcia po 

raz pierwszy po tego typu środki są: 

- ciekawość 

- namowa i wpływ kolegów 

- charakterystyczna często dla młodego wieku 

postawa buntu 

- lekceważenie norm i wartości uznanych w rodzinie 

i społeczeństwie 

- chęć uniknięcia poczucia samotności 

- ucieczka od trudności szkolnych czy rodzinnych. 

Środowiskiem wychowawczym oddziałującym 

najdłużej na jednostkę jest rodzina. Rodzice, 

dzięki długotrwałości kontaktów z dzieckiem, 

mają największą możliwość kształtowania 

m.in. jego zdrowia i sprawności fizycznej 

od urodzenia aż do pełnoletności. Wywiązanie 

się z tej roli zależy od nich samych. Wychowanie 

zdrowotne w rodzinie polegać powinno na 

kształtowaniu postaw pro zdrowotnych. Wpływ 

na ich kształtowanie mają i mody i przesądy, ale 

też i tradycje mi obyczaje. Współczesna rodzina 

nieco gubi się w swoich ponadczasowych zadaniach. 

Przestaje być często wzorem dla dzieci. 

Coraz częściej obserwujemy rozluźnienie więzi 

emocjonalnych. Czasy, w których żyjemy niosąc 

za sobą szybki postęp techniki, coraz większą 

alienację jednostek w społeczeństwie, natłok informacji, 

izolację człowieka od środowiska naturalnego, 

powodują, że potrzeby dziecka często 

spychane są na dalszy plan. Nie bez znaczenia 

jest też zwyczajna bieda, bezrobocie, z którymi 

boryka się coraz więcej rodzin. Przeszkodami 

w przekazywaniu dzieciom wartości związanych 

ze zdrowiem są m. in.: brak własnego systemu 

norm moralnych i właściwej hierarchii celów 

u rodziców. Badania dowodzą że przykład 

domu rodzinnego jest bardzo ważny również 

w kwestii szerzenia się nałogów wśród dzieci i 

młodzieży. Papieros i alkohol jest wszechobecny 

w otoczeniu dziecka. Sam zakaz palenia bądź 

picia nie zadziała, jeżeli nie zostanie poparty postawą 

i przykładem rodziców. Ilu rodziców zastanawia 

się nad tym jak palenie tytoniu wpłynie 

na stan zdrowia ich dzieci 

Może warto zadać sobie pytania dotyczące 

swoich zachowań zdrowotnych podejmowanych 

wobec siebie i dzieci. Powinny to być następujące 

pytania: 

- w jaki sposób spędzam swój wolny czas 

- jak spędza swój wolny czas moje dziecko 

- ile czasu spędzam wspólnie z dzieckiem 

- jakie działania podejmuję w trosce o zdrowie 

moje i dziecka. 

Odpowiedzi uzyskane na te pytania powinny 

zachęcić nas do zmiany stylu życia i zwiększenia 

zachowań pro zdrowotnych. 

Anna Staniuk 

Specjalista pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki 

Akademicki Szpital Kliniczny we Wrocławiu, 

SPEŁNIJMY MARZENIA O WOLNOŚCI 

Wolność jest przeciwieństwem niewoli. Wolność jest sensem życia każdego człowieka. Ja żyję 

w niewoli – nie jestem wolny. ADHD jest agresorem, który uzurpuje sobie prawo do moich 

uczuć i zachowań. Narzuca mi własne zdanie i żąda, bym działał pod jego dyktando. Mój 

wróg jest potężny, wciąż udowadnia wszystkim, że jestem nic nie wart, leniwy, niezdolny 

i zły. Ale wierzę, że przyjdzie kiedyś (kiedy – nie wiem) taki dzień, który przyniesie mi wolność. 

Bo... – Wolność to zdolność kontrolowania własnych impulsów. Wolność, to zdolność utrzymania 

uwagi. Wolność, to możliwość panowania nad własnym ciałem. Tym właśnie dla mnie 

jest Wolność – to moje marzenie. 

Świat istnieje po to, by spełniać dziecięce marzenia – pomyślał, zastanawiając się nad tym, co 

właśnie napisał. 

– Wobec tego ja też mam szansę na spełnienie swoich marzeń. Tak, na pewno mam – uśmiechnął 

się do siebie i swego marzenia. [...] 

– Chcę być wolny – zdążył pomyśleć, zanim przyszedł sen. 

Iwona Górka: „Mały nieszczęśliwy człowiek z ADHD” 

Specjaliści oceniają, że w zależności od badanej 

grupy i użytych kryteriów diagnostycznych la lepiej zrozumieć świat ich pociech. 

listy przynosi ulgę dziecku, a rodzicom pozwa- 

1-20% dzieci i młodzieży boryka się z problemem 

nadpobudliwości psychoruchowej. Dzie- 

są zaburzenia neurologiczne. Problem pojawia 

Przyczyną nadpobudliwości psychoruchowej 

dziczny zespół ADHD najmocniej daje się we się w wyniku zaburzenia równowagi między wytwarzaniem 

i funkcjonowaniem dopaminy i no- 

znaki dzieciom, jego skutki odczuwają jednak 

także osoby z najbliższego otoczenia. Zaniedbany 

lub źle leczony zespół ADHD jest uciążliwym cych komórki mózgu. Dopamina odpowiada za 

radrenaliny – substancji przekaźnikowych łączą- 

bagażem na całe życie. Fachowa pomoc specja- 

selekcję bodźców docierających do mózgu, pozwala 

skupiać się na jednym z nich. 

Osoby dotknięte ADHD mają problemy z wyodrębnieniem 

właściwych bodźców, stąd kłopoty 

z koncentracją. Lista objawów ADHD jest bardzo 

długa. Znajduje się na niej m.in.: niska koncentracja, 

częste rozproszenie uwagi, złe zapamiętywanie 

szczegółów, szybkie zniechęcenie, 

denerwowanie się, niedokańczanie rozpoczętych 

czynności, brak umiejętności planowania, trudności 

w zasypianiu, nieumiejętność przewidywania 

niebezpieczeństw, nadmierna ruchliwość 

i chęć przewodnictwa w grupie. Objawy zespołu 

ADHD specjaliści układają w trzy zasadnicze 

grupy. Pierwszą z nich są kłopoty z kontrolą własnej 

impulsywności, drugą nadmierna aktywność 

ruchowa, ostatnią zaburzenia koncentracji 

uwagi. Jednakże kłopoty z koncentracją uwagi, 

nadruchliwość i nadmierna impulsywność są cechami, 

co oznacza, że występuje u wielu osób, 

a różnica polega na nasileniu tych cech. Jeśli jakaś 

cecha powoduj że człowiek wyraźnie różni 

się od innych i utrudnia mu to funkcjonowanie, 

zaczynamy taką cechę nazywać objawem. 

18 W CIENIU CZEPKA


Zachowanie dziecka dotkniętego ADHD może 

mocno dać się we znaki rodzicom, nauczycielom, 

rówieśnikom. Brak odpowiedniej diagnozy 

i właściwego postępowania może jedynie pogorszyć 

stan dziecka. Nadmierna impulsywność 

sprawia, że dzieci z ADHD są często karane, mimo 

że nie potrafią kontrolować swojego zachowania. 

Ciągłe krytykowanie negatywnie odbija 

się na ich psychice. Niestety, negatywne skutki 

takich zachowań odczuwają również sami rodzice, 

żyjący w poczuciu winy, bo – jak sądzą 

– nie potrafią wpłynąć na postępowanie swoich 

pociech. Odpowiedniej wiedzy i reakcji często 

brak także nauczycielom. 

Co zatem należy zrobić, by pomóc dziecku 

Przede wszystkim pamiętajmy, że dziecko borykające 

się z ADHD nie jest dzieckiem złym, 

złośliwym; nie jest także dzieckiem upośledzonym. 

Często osoby z nadpobudliwością psychoruchową 

są wybitnie zdolne, inteligentne; ważne, 

by właściwie wykorzystać te umiejętności. Jeśli 

zauważymy, że wymienione wcześniej objawy 

występują w sposób nasilony w porównaniu do 

zachowań innych rówieśników, skonsultujmy się 

z neurologiem. Pozwoli to wykluczyć inne podłoże 

pojawiających się zaburzeń. Drugim krokiem 

jest wykonanie badania EEG głowy. Będziemy 

potrzebować także pełnej opinii psychologa. 

Ostateczną i jednoznaczną diagnozę można 

uzyskać u psychiatry dziecięcego, psychologa 

lub w poradni psychologicznej. Opinia taka 

wydawana jest na podstawie obserwacji dziecka 

oraz wcześniejszych wyników badań neurologa 

i psychologa. Wykonanie wszystkich badań zajmuje 

kilka miesięcy, czas ich trwania jest w każdym 

przypadku inny. Ważne, by przełamać własne 

obawy, poszukać wsparcia zarówno u specjalistów, 

jak i u osób, które mają podobne doświadczenia. 

Właściwe leczenie i terapia dają bardzo 

dobre efekty, dlatego warto pomóc dziecku. Zaniechanie 

pomocy dziecku z zespołem ADHD, 

na przykład z powodu nieuzasadnionego wstydu 

rodziców, to duży błąd, który będzie rzutował 

na całe życie dziecka. Warto walczyć o to, 

by w przyszłości zapewnić im normalne życie. 

Z myślą o tym, by dać wsparcie dzieciom i ich 

rodzicom, chciałabym utworzyć specjalną grupę 

wsparcia na terenie Wrocławia dla osób z podobnymi 

doświadczeniami. Być może uda się znaleźć 

miejsce, gdzie możliwe będą spotkania rodziców 

i dzieci ze specjalistami. 

Dlatego proszę o kontakt, ludzi zainteresowanych 

problemem pomocy dzieciom z ADHD i ich 

rodzicom, pielęgniarki, lekarzy, psychologów. 

3) czynniki związane z ciążą i porodem 

4) czynniki związane z rozwojem ośrodkowego 

układu nerwowego 

Najczęstszymi obserwowanymi czynnikami 

o charakterze nie biologicznym są: 

1) stan cywilny – wolny 

2) dryf geograficzny 

3) czynniki społeczne 

4) trudności w przystosowaniu społecznym – 

ok. 30,7% 

Specyficznym czynnikiem o charakterze biologicznym 

są obciążenia rodzinne. 

Rozpoznanie schizofrenii opiera się na wywiadzie 

zebranym od pacjenta, a także nieprawidłowościach 

w zachowaniu dostrzeżonych przez 

członków rodziny, przyjaciół lub współpracowników 

oraz objawach spostrzeżonych przez psychiatrę, 

pracownika socjalnego, psychologa klinicznego 

lub innego klinicystę. Do rozpoznania 

schizofrenii muszą być spełnione określone 

kryteria, w których uwzględnia się obecność 

i długości trwania konkretnych objawów. Psychozy 

przypominające schizofrenię, lecz trwające 

krócej noszą nazwę zaburzeń schizofreniformicznych. 

Wstępne postępowanie obejmuje zebranie 

wszechstronnego wywiadu oraz badanie fizykalne. 

Chociaż nie istnieją żadne badania laboe-mail: 

konradsuperop.pl 

mgr Ksymena Walewska-Lis – Pielęgniarka Oddziałowa 

Klinicznego Oddziału Psychiatrycznego i Leczenia Stresu Bojowego 4 WSKzP SP ZOZ we Wrocławiu 

PIELĘGNOWANIE CHOREGO ZE SCHIZOFRENIĄ 

Pierwsza hospitalizacja pacjenta z podejrzeniem 

schizofrenii wiąże się z weryfikacją wstępnej 

diagnozy, a to z kolei z koniecznością uzgodnienia 

dalszych planów terapeutycznych. 

W diagnozie pacjenta uwzględnione zostają 

m.in. badanie psychologiczne, kontekst rodzinny 

(model biopsychospołeczny), zachowanie pacjenta 

w społeczności terapeutycznej. 

Procesowi diagnostycznemu towarzyszą od 

początku działania terapeutyczne – nawiązanie 

kontaktu z pacjentem, którego celem jest znalezienie 

oparcia i zrozumienia w drugiej osobie 

przez pacjenta znajdującego się często w ciężkiej 

psychozie. 

Nabywszy zaufania do terapeuty chory może 

dzielić się swymi przeżyciami i stopniowo 

wracać do realnego świata, znajdując w nim 

swoje miejsce. Taki kontakt sprzyja nawiązywaniu 

innych kontaktów w społeczności terapeutycznej. 

Proponowane zajęcia terapeutyczne stymulują 

pacjentów do aktywnego zaangażowania 

w proces przezwyciężania własnej choroby i jej 

negatywnych skutków oraz budowania i rozwijania 

pozytywnego obrazu samego siebie. Wynika 

to z trudności funkcjonowania intelektualnego 

w schizofrenii oraz realizacji społecznych 

kompetencji, które przejawiają się w: 

- trudnościach w sformułowaniu i realizacji 

planów, 

- trudnościach w rozwiązywaniu problemów – 

jeśli sposoby rozwiązania nie są znane i oczywiste, 

- trudnościach w zastosowaniu nowo nabywanych 

informacji do rozwiązania problemu. 

Deficyty te mogą być minimalizowane w długoterminowej 

rehabilitacji poprzez odpowiednie 

ćwiczenia. 

Tak więc, aby proces pielęgnowania chorego 

ze schizofrenią przebiegał w sposób profesjonalny 

i holistyczny należy mieć na uwadze czynniki 

ryzyka, objawy i sposoby leczenia. 

Wśród najczęstszych czynników ryzyka społecznego 

u osób chorujących na schizofrenię zaobserwować 

można: 

1) niski status społeczny – 3%, 

2) wolny stan cywilny – 4%, 

3) stres wydarzeń życiowych – 1,5%, 

4) imigrację – 1,7 – 10,7%. 

Wśród najczęstszych biologicznych czynników 

ryzyka wymienia się: 

1) korelację pomiędzy płcią i wiekiem – mężczyźni 

chorują częściej do 35 roku życia, natomiast 

kobiety częściej po 35 r. ż. 

2) obciążenie rodzinne – pojawianie się schizofrenii 

w minionych pokoleniach 

12 (218) 2009 

19


ratoryjne, które mogłyby potwierdzić rozpoznanie 

schizofrenii, to przeprowadza się różne badania 

celem wykluczenia innych stanów chorobowych, 

które mogą dać objawy psychotyczne 

podobne do tych w schizofrenii. 

Schizofrenia wiąże się z upośledzeniem percepcji, 

myślenia i emocji oraz zaburzeń poznawczych. 

Obecne są również zaburzenia pamięci, 

spłycenie afektu. 

Wg ICD-10: „Zaburzenia schizofreniczne 

cechują się w ogólności podstawowymi i charakterystycznymi 

zakłóceniami myślenia i spostrzegania 

oraz niedostosowanym i spłyconym 

afektem. Jasna świadomość i sprawność intelektu 

są zwykle zachowane, choć z czasem mogą 

powstawać pewne deficyty poznawcze. 

Najważniejsze objawy psychopatologiczne 

obejmują: echo myśli, nasyłanie oraz zabieranie 

myśli, rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli, 

spostrzeżenia urojeniowe oraz urojenia oddziaływania 

wpływu i owładnięcia, głosy omamowe 

komentujące lub dyskutujące o pacjencie 

w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia i objawy 

negatywne. 

Przebieg schizofrenii może być albo ciągły, 

albo epizodyczny, z postępującym lub stabilnym 

deficytem, lub też może być to jeden lub więcej 

epizodów z pełną lub częściową remisją...” 

Kryteria jakościowe diagnozowania schizofrenii 

dotyczą objawów: 

• pozytywnych (inaczej "wytwórczych”), czyli 

dodatkowych w stosunku do normalnego 

funkcjonowania): 

- halucynacji 

- urojeń 

- dziwacznych zachowań 

• negatywnych (zmniejszających zdolności normalnego 

zachowania): 

- ubóstwa mowy (mutyzm) 

- anhedonii – niezdolność do spontanicznego 

przeżywania pozytywnych uczuć (np. radości, 

zadowolenia i optymizmu w ogóle) 

- apatii 

- nieuwagi 

- zobojętnienia 

- zubożenie mimiki 

- trudności prowadzenia aktywności społecznej 

(rodzinnej, małżeńskiej, zawodowej, 

czynności samoobsługowych) 

- trudności w komunikacji interpersonalnej. 

Dodatkowym problemem jest ryzyko samobójstwa 

w grupie pacjentów ze schizofrenią. Podejmując 

pracę z osobami chorymi psychicznie 

trzeba pamiętać, że ryzyko podjęcia próby targnięcia 

się na swoje życie jest wśród nich bardzo 

wysokie. Jako najczęstsze czynniki determinujące 

zamachy samobójcze wskazuje się: 

- wykrycie wcześniejszych stadiów rozwoju choroby, 

gdyż może to być przyczyną mniej intensywnego 

leczenia; 

- mniejsze dawki leków; 

- leki o mniejszym potencjale neuroleptycznym; 

- częstsze leczenie ambulatoryjne zaostrzeń objawowych; 

- zaostrzenie kryteriów przyjęć do szpitali; 

- krótszy okres hospitalizacji; 

- rzadsze wizyty ambulatoryjne; 

- brak opieki domowej. 

Rodzaje schizofrenii wg DSM-IV 

Dla rozpoznania schizofrenii niezbędne jest 

spełnienie wszystkich wymienionych kryteriów: 

• obecność co najmniej jednego z poniższych 

objawów czynnej fazy zaburzeń przez co najmniej 

jeden miesiąc lub krócej przy prawidłowym 

leczeniu 

• dwa z następujących: 

- urojenia 

- nasilone omamy 

- niespójność lub znaczne rozluźnienie skojarzeń 

- zachowanie katatoniczne 

- płytki lub wyraźnie niedostosowany afekt 

• dziwaczne urojenia 

• nasilone omamy w postaci głosów komentujących 

lub dyskutujących 

• obniżenie poziomu funkcjonowania społecznego 

poniżej poziomu wyjściowego 

• ciągłe oznaki zaburzeń przez co najmniej pół 

roku. Okres ten musi zawierać fazę czynną 

(minimum jeden miesiąc lub krócej przy prawidłowym 

leczeniu), poza tym mogą go wypełnić 

objawy fazy zwiastunowej lub rezydualnej 

• nieobecność zespołu depresyjnego lub maniakalnego 

• brak uchwytnych czynników organicznych inicjujących 

lub podtrzymujących zaburzenia 

• jeśli w wywiadzie są zaburzenia autystyczne 

to rozpoznanie wymaga stwierdzenia nasilonych 

urojeń lub omamów 

Obecnie w klasyfikacji DSM-IV wyróżniono 

5 rodzajów schizofrenii: 

• rezydualna – obraz kliniczny powstający 

w wyniku wieloletniego przebiegu schizofrenii. 

Objawy pozytywne są nieobecne lub 

występują w niewielkim natężeniu. Dominują 

objawy negatywne oraz dziwaczność, ekscentryczność 

zachowania i wypowiedzi. 

• paranoidalna – obecne są urojenia i omamy, 

ale brak wyraźnych cech zdezorganizowanego 

zachowania, myślenia i emocji. 

• zdezorganizowana, dawniej hebefreniczna 

– dominują cechy dezintegracji poszczególnych 

funkcji psychicznych. Występuje spłycenie 

afektu, zaburzenia myślenia i emocjonalności 

wyższej. 

• katatoniczna – w obrazie dominują zaburzenia 

psychomotoryczne; może wystąpić stupor 

katatoniczny i giętkość woskowa 

• schizofrenia niezróżnicowana – występują 

mieszane objawy z wyżej wymienionych grup 

nie dające podstaw do zakwalifikowania schizofrenii 

jako wyłącznie rezydualnej, paranoidalnej, 

zdezorganizowanej i katatonicznej. 

- KILKA RODZAJÓW PRZEBIEGU SCHIZOFRENII: 

• subchroniczny 

• chroniczny 

• subchroniczny z zaostrzeniem 

• chroniczny z zaostrzeniem 

• choroba w remisji 

• przebieg nieokreślony 

- ORAZ 2 DODATKOWE PODTYPY: 

• depresja poschizofreniczna – epizod depresyjny 

rozwijający się w następstwie schizofrenii. 

Niektóre niewielkie objawy schizofrenii mogą 

być obecne. 

• schizofrenia prosta – pozornie niegroźne, lecz 

postępujące rozwijanie się znaczących objawów 

negatywnych przy braku epizodów psychotycznych. 

Pielęgnowanie pacjenta wg powyższych 

faktów jest procesem złożonym i wymagającym 

wielokierunkowych działań. 

Proces pielęgnowania w psychiatrii – jest 

całościowym podejściem do opieki nad psychicznie 

chorym, jego rodziną i środowiskiem, 

w którym żyje. Rozpoczyna się w momencie 

pierwszego spotkania z chorym, z jego problemami 

i oczekiwaniami. 

Na uwagę zasługuje fakt, iż problemy rozpoznawane 

przez pielęgniarki pracujące na oddziałach 

psychiatrii są specyficzne i w większości 

przypadków pacjentów, niepowtarzalne na innych 

oddziałach. 

Rozpoznane problemy (potrzeby) są punktem 

wyjścia do ustalenia priorytetów, a następnie do 

wyłonienia celów opieki, planowania działań 

i ich realizacji. Końcowym etapem jest ocena 

oraz wysunięcie wniosków. 

20 W CIENIU CZEPKA

Pielęgniarstwo/ problemy prawne 

Problemy najczęściej występujące w procesie 

oddziaływań psychoedukacyjnych: 

1. Niezdolność pacjenta do samodzielnego 

funkcjonowania 

2. Brak dbałości o higienę osobistą i otoczenia 

3. Spowolnienie psychoruchowe 

4. Maskowaty wyraz twarzy pacjenta 

5. Brak zainteresowań, wycofanie z życia społecznego 

6. Nieumiejętność radzenia sobie z zaspokajaniem 

podstawowych po trzeb życiowych 

Opieka pielęgniarska: 

1. Pielęgniarka podejmuje działania zmierzające 

do samodzielnego funk cjonowania pacjenta, 

2. Kształci umiejętności dbania o higienę osobistą 

i otoczenia, 

3. Aktywizuje pacjenta poprzez wykonywanie 

podstawowych czynności dnia codziennego 

oraz udział w zajęciach organizowanych na 

oddziale, 

4. W kontakcie z pacjentem pielęgniarka przejawia 

empatię i autentycz ność swoich postaw 

uczuciowych, 

5. Pielęgniarka uczy pacjenta dokonywania wyboru 

i podejmowania de cyzji, 

6. Pielęgniarka zachęca pacjenta do czynnego 

udziału w życiu społecz nym oddziału, 

7. Pielęgniarka, poprzez trening werbalny i niewerbalny, 

uczy pacjenta umiejętności radzenia 

sobie w relacjach z innymi, 

8. Podtrzymuje i wzbogaca wyuczone zachowania 

pacjenta, 

9. Pielęgniarka prowadzi edukację rodziny pacjenta, 

dotyczącą sprawo wania opieki w warunkach 

domowych. 

Zalecane techniki komunikowania się z pacjentem: 

(za Elżbietą Wilczek- Różycą) 

■ bycie otwartym, autentycznym, empatycznym 

i akceptującym; 

■ postrzeganie pacjenta i oferowanie siebie; 

■ aktywne słuchanie; 

■ milczenie terapeutyczne, 

■ dostrzeganie zmian; 

■ skoncentrowanie się na tym, co przeżywa pacjent; 

■ zachęcanie do opisu przeżyć; 

■ poświadczenie; 

■ klasyfikowanie -odzwierciedlenie uczuć 

i emocji; 

■ redukcja nierealistycznych obaw, 

■ identyfikowanie mocnych stron; 

■ udzielanie informacji zwrotnych; 

■ wspieranie, 

■ budowanie nadziei. 

► zachęcanie do dbania o swój wygląd zewnętrzny: 

• mężczyźni ogoleni, 

• wykonywanie toalety j. ustnej, 

• stopniowe włączanie chorego w życie społeczności 

szpitalnej, 

• zachęcać do udziału w terapii zajęciowej, 

► zapewnienie odpowiednich warunków do snu 

i wypoczyn ku - odnotowywać liczbę go dzin 

snu, 

► od wracanie uwagi od przeżyć urojeniowych 

poprzez włączanie pacjenta w rytm pracy na 

oddziale- niwelowanie urojeń, 

► obniżenie lęku – techniki relaksacyjne, muzykoterapia, 

tera pia zajęciowa, obecność pielęgniarki 

przy chorym, stały kontakt, co daje 

pacjentowi poczucie bezpieczeństwa. 

► W skrajnych przypadkach pacjenta pielęgnujemy 

jak pacjenta nieprzytomnego – karmienie 

przez zgłębnik, toaleta jamy ustnej, zmiana 

ułożenia, zapobieganie odleżynom, dbanie 

o wypróżnienia. 

Literatura: 

• ,,Psychiatria” Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa - 

Irena Krupnik- Matuszczyk, Maciej Matuszczyk 

• ,,Komunikowanie się z chorym psychicznie” – Elżbieta 

Wilczek- Różycka 

• ,,Zbiór standardów przyjęcia, opieki, socjalizacji i wypisu 

chorego ze szpitala psychiatrycznego” - Krystyna 

Kimak 

Alicja Haczkowska radca prawny 

OPINIA PRAWNA 

WYKONYWANIE SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH PRZEZ PIELĘGNIARKĘ/POŁOŻNĄ 

Wrocław 03.11 .2009 r. 

Stosownie do treści art. 67 pkt 3 ustawy z dnia 5 

grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń 

i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234, poz. 

1570 z późn. zm.) do dnia 31 grudnia 2015 r. szczepienia 

ochronne mogą wykonywać lekarze łub felczerzy, 

pielęgniarki, położne i higienistki szkolne, 

nieposiadający kwalifikacji określonych na podstawie 

art. 17 ust. 10 pkt 3, o ile posiadają 2,5-letnią 

praktykę w zakresie przeprowadzania szczepień 

ochronnych. 

Po tym okresie „przejściowym” obowiązkowe 

i nieobowiązkowe szczepienia ochronne będą mogli 

wykonywać wyłącznie lekarze lub felczerzy, pielęgniarki, 

położne i higienistki szkolne, posiadający 

kwalifikacje, określone na podstawie art. 17 ust. 10 

pkt 3 w/w ustawy. 

Przepis art. 17 ust. 10 pkt 3 zawiera upoważnienie 

dla ministra właściwego do spraw zdrowia do wydania 

rozporządzenia m. in. w sprawie kwalifikacji osób 

przeprowadzających szczepienia ochronne. 

Wprawdzie Minister Zdrowia nie wykonał jeszcze 

w/w upoważnienia, nie mniej jednak na podstawie 

art. 68 w/w ustawy przez okres do dwóch 

lat od dnia wejścia w życie ustawy będzie obowiązywało 

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 

grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych 

szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania 

i dokumentacji szczepień (Dz.U. Nr 237, poz. 

2018 z późn.zm.). 

Zgodnie z treścią §7 w/w rozporządzenia szczepienia 

ochronne oraz badania tuberkulinowe przeprowadzają 

lekarze, felczerzy, pielęgniarki, położne 

i higienistki szkolne, którzy odbyli w ramach doskonalenia 

zawodowego specjalistyczny kurs w tym 

zakresie. Przepis ten jest zbieżny z innym rozporządzeniem 

wydanym przez Ministra Zdrowia, a mianowicie 

rozporządzeniem z dnia 7 listopada 2007 r. 

w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, 

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych 

udzielanych przez pielęgniarkę albo położną 

samodzielnie bez zlecenia lekarskiego ( Dz.U. 

Nr 210 „ poz. 1540) . Przepisy §1 ust. I pkt 1 lit.g oraz 

§4 pkt I lit.j rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia, 

7 listopada 2007 r. stanowią, że do kompetencji pielęgniarki/położnej 

należy wykonywanie szczepień 

ochronnych (u noworodków jeśli chodzi o położne) 

w ramach kalendarza szczepień, pod warunkiem odbycia 

kursu specjalistycznego. 

Powracając do przepisu art. 67 pkt 3 w/w ustawy 

należy przypomnieć iż przepis ten, nie wymaga odbycia 

przez lekarzy lub felczerów, pielęgniarki, położne 

i higienistki szkolne szkolenia specjalistycz- 

12 (218) 2009 

21

Problemy prawne 

nego natomiast wymaga posiadanie 2.5 letniego 

stażu zawodowego. 

W ocenie opiniującego komentowany przepis 

art. 67 pkt 3 ustawy dopuszczający do wykonywania 

szczepień ochronnych przez pielęgniarki czy 

też położne legitymujące się 2.5 letnim stażem zawodowym 

w wykonywaniu szczepień ochronnych 

z pominięciem wymogu posiadania takiego kursu 

specjalizacyjnego jaki jest stawiany pielęgniarce 

na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia 

z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu 

świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, 

leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez 

pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia 

lekarskiego oraz na podstawie rozporządzenia 19 

grudnia 2002 r. w sprawie wykazu obowiązkowych 

szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania 

i dokumentacji szczepień - wydaje się być bublem 

legislacyjnym. A to z tego powodu, że ustawa 

z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu 

zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie wprowadza 

żadnych dodatkowych wymogów kwalifikacyjnych, 

które by uzasadniały wprowadzenie okresu 

przejściowego w celu uzupełnienia kwalifikacji 

przynajmniej przez pielęgniarki i położne co też 

jednoznacznie wynika z treści uzasadnienia do projektu 

tej ustawy a ponadto zarówno rozporządzenie 

19 grudnia 2002 r. wydane na podstawie poprzednio 

obowiązującej ustawy z dnia 6 września 2001 r 

o chorobach zakaźnych i zakażeniach oraz przepisy 

rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej 

z dnia 2 września 1997 r. oraz z dnia 7 listopada 

2007 r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, 

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, 

wykonywanych przez pielęgniarkę 

samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu 

i rodzaju takich świadczeń wykonywanych przez 

położną samodzielnie zawsze wymagały od pielęgniarki 

i położnej zamierzającej wykonywać szczepienia 

ochronne odbycia kursu specjalistycznego. 

Zatem, w stosunku do pielęgniarek i położnych nie 

było potrzeby ani żadnego uzasadnienia wprowadzania 

okresu przejściowego, który byłby potrzebny 

na uzupełnienie przez nie kwalifikacji. 

W aktualnym stanie prawnym powstała następująca 

sytuacja: Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu 

oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych 

u ludzi dopuszcza do 31 grudnia 2015 do wykonywania 

szczepień ochronnych pielęgniarki i położne 

posiadające ukończony kurs specjalistyczny 

jak również pielęgniarki i położne nie posiadające 

takiego kursu specjalistycznego ale legitymujące 

się 2.5 letnią praktyką w zakresie przeprowadzania 

szczepień ochronnych. 

Ustawa nie precyzuje jakim dokumentem ma 

być wykazana przez pielęgniarkę 2.5 letnia praktyka 

w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych. 

Wobec tego, w tej kwestii musi być dopuszczony 

każdy dokument potwierdzający: 

- okres wykonywania przez pielęgniarkę/położną 

szczepień ochronnych z określeniem rodzaju wykonywanych 

szczepień, 

- miejsce wykonywania szczepień ochronnych 

Dokument ten powinien być podpisany co najmniej 

przez bezpośredniego przełożonego a najlepiej 

przez osobę zarządzającą zakładem opieki 

zdrowotnej (np. przez Dyrektora). W przypadku 

gdy szczepienia ochronne pielęgniarka wykonywała 

w ramach prowadzonej przez siebie indywidualnej 

praktyki dokumentem potwierdzającym co najmniej 

2.5 letnią praktykę będzie jej oświadczenie. 

Pragnę w tym miejscu przypomnieć jedną z naczelnych 

zasad wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej, 

która sprowadza się do następującej 

tezy: „każda pielęgniarka/położna przy podejmowaniu 

czynności związanych z samodzielnym wykonywaniem 

świadczeń leczniczych w tym szczepień 

ochronnych nie powinna wykraczać poza swoje 

umiejętności zawodowe, a w szczególności podejmować 

czynności wymagających umiejętności zawodowych 

uzyskiwanych w drodze doskonalenia 

zawodowego w odpowiedniej formie kształcenia 

podyplomowego„. 

Należy nadmienić, iż wątpliwości na tle stosowania 

omawianego art. 67 pkt 3 zgłosiła Naczelna Rada 

Pielęgniarek i Położnych w piśmie skierowanym do 

Głównego Inspektora Sanitarnego. Jednakże jego 

odpowiedź z dnia 31 .08.2009 r. skierowana na ręce 

Elżbiety Garwackiej - Czachor Wiceprezes Naczelnej 

Rady Pielęgniarek i Położnych nie wniosła żadnego 

w tym zakresie praktycznego wyjaśnienia. 

JUBILEUSZ 40-lecia 

OKRĘGOWEGO SZPITALA 

KOLEJOWEGO 

WE WROCŁAWIU 

Serdecznie zapraszamy 

wszystkich, którzy pracują i pracowali 

w naszym Szpitalu na Jubileusz jego 40-lecia 

Program obchodów: 

17 stycznia 2010 roku (niedziela) 

godz. 12:30, Msza św. w kościele p.w. św. Augustyna 

we Wrocławiu przy ul. Sudeckiej 90 

23 stycznia 2010 roku (sobota) 

godz. 11:00, uroczyste spotkanie jubileuszowe 

w Auli Leopoldyńskiej 

na Uniwersytecie Wrocławskim, przy p1. Uniwersyteckimi. 

DOKPKM sp. z o. o. zaprasza – Wrocław, al. Wiśniowa 36 

– Lubin, ul. Odrodzenia 18/2 

Tel. 071 343 04 16 (Wrocław); 

076 746 42 03 (Lubin) 

Kursy i szkolenia rozpoczynające się w grudniu : 

• Kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej 

dla pielęgniarek. 

• Szkolenie z zakresu pierwszej pomocy przedlekarskiej dla pielęgniarek 

pracujących w środowisku nauczania i wychowania. 

Osoby zainteresowane prosimy o składanie zgłoszeń do dnia 10.12.2009 r. 

UWAGA ! Kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego 

dla pielęgniarek i położnych planowany na grudzień 2009 r. 

rozpocznie się w styczniu 2010 r. 

Szczegółowy plan szkolenia na I półrocze 2010 roku zamieszczony 

zostanie w styczniowym numerze biuletynu : „W cieniu 

czepka” oraz na stronie internetowej.www.doipip.wroc.pl 

Grudzień jest miesiącem pięknych Świąt, 

wszystkim czytelnikom, 

w imieniu zarządu i pracowników DOKPKM sp. z o. o. życzę 

aby Boże Narodzenie było czasem miłości, spokoju 

i radosnych chwil spędzonych w gronie rodziny, 

a Nowy Rok by przyniósł wiele szczęścia 

oraz pomyślności w życiu osobistym i zawodowym 

Krystyna Łukowicz Domagalska 

W programie: 

— powitanie gości 

— wystąpienia okolicznościowe 

— projekcja filmu 

— koncert 

22 W CIENIU CZEPKA 

Komitet Organizacyjny 

Obchodów Jubileuszu 40-lecia OSK we Wrocławiu

Położnictwo/ogłoszenia 

Opracowała mgr Bożena Górska – Uczestniczka konferencji IX Ogólnopolskiego Zjazdu Szkół Rodzenia 

ZDROWIE RODZICÓW I DZIECI W NASZYCH RĘKACH 

W Szczyrku od 18-22 października 2009 r. odbył 

się IX Ogólnopolski Zjazd Szkół Rodzenia „Zdrowie 

rodziców i dzieci w naszych rękach” pod patronatem 

honorowym Leokadii Jędrzejewskiej, krajowego 

konsultanta w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego 

i pediatrycznego i Prof. Ryszarda Poręby, 

kierownika Kliniki Ginekologii i Położnictwa w Tychach, 

SUM, Prezes PTG. 

Zostały poruszone następujące tematy: 

Pani Tyszka przedstawiła „Relacje personelu medycznego 

z rodzicami” – Program ten wychodzi naprzeciw 

potrzebom młodych rodzin, wzbudza coraz 

większe zainteresowanie i jest kontynuacją zajęć 

prowadzonych w szkole rodzenia. Okazało się, 

że w naszym kraju wiele szpitali zgłosiło się do programu 

związanego z edukacją matek i ojców w oddziałach 

neonatologiczno-położniczych. 

Prawnik mgr R. Tymiński w swoim wystąpieniu 

„Autorska umowa o dzieło czy umowa o pracę, 

czyli, jak kogo zatrudnić w szkole rodzenia” przedstawił 

w świetle obowiązującego prawa różne formy 

zatrudnienia (umowa o pracę, kontrakt, umowa 

o dzieło, umowa-zlecenie). Wykład miał na celu wyjaśnić 

podstawowe różnice pomiędzy różnymi formami 

zatrudnienia. 

„Seksualność, ciąża i poród u kobiet po uszkodzeniu 

rdzenia kręgowego (URK)” Agata Bąk poruszyła 

problem kobiet niepełnosprawnych po URK, które 

mają ograniczenie w realizowaniu swoich potrzeb 

psychoseksualnych, które wynikają z przyczyn biologicznych, 

psychospołecznych i kulturowych. U tych 

kobiet jest bardzo ważne przygotowanie do ciąży, 

porodu i obejmuje ono szeroką opiekę wielu specjalistów 

z dziedziny psychologii, ginekologii, urologii, 

dietetyki i rehabilitacji. 

O zaletach i wartości pokarmu ludzkiego mówiła 

Prof. Katarzyna Kornacka w odczycie pt. „Bank 

mleka kobiecego”. 

Według Prof. zw. dr hab. n. med. Ryszarda Poręby 

Szkoła Rodzenia jest formą opieki przedporodowej, 

której podstawowym celem jest przygotowanie 

kobiety do porodu, a ojca dziecka do uczestnictwa 

we wspólnym porodzie. To jest miejsce, gdzie 

można uzyskać nie tylko wiedzę o ciąży, porodzie, 

okresie poporodowym, ale także przedstawić swoje 

oczekiwania związane ze sposobem rozwiązania ciąży. 

Prof. R. Poręba w swoim wykładzie „Sposób rozwiązywania 

ciąży a rola szkoły rodzenia” zaznaczył, 

że musi istnieć współpraca pomiędzy szkołą rodzenia 

a lekarzem sprawującym opiekę przedporodową 

nad kobietą ciężarną. 

O depresji poporodowej, która jest zjawiskiem 

coraz bardziej powszechnym, mówiła mgr Jolanta 

Banasiewicz, położna, psycholog i zwróciła uwagę, 

że przyszłym rodzicom sama informacja o baby bluesie 

wystarczy, tylko należy w szkole rodzenia zwrócić 

uwagę na czynniki zmniejszające lub zwiększające 

ryzyko wystąpienia okołoporodowych zaburzeń 

nastroju. 

G.B. MANAGEMENT 

DZIAŁ DOSKONALENIA ŚREDNICH KADR MEDYCZNYCH 

Biuro / szkoła/adres do korespondencji: 50-230 Wrocław, ul. Trzebnicka 42 

tel/fax (071) 78 33 285; (071) 78 36 911 

e-mail: gbm@ddskm.pl; www.ddskm.pl 

Plan szkoleń 

L.p. Rodzaje szkolenia Czas trwania Termin realizacji Cena PLN 

KURS DOKSZTAŁCAJĄCY 

1. Ochrona zdrowia przed toksycznym działaniem cytostatyków 2 dni 14,15.XII 135zł 

KURS SPECJALISTYCZNY 

1. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa dla pielęgniarek i położnych (Nr 02/07) teoria: 6 dni praktyka: 5dni 25,26,27.II; 1,12,13.III 350 zł* 

2. Podstawy dializoterapii dla pielęgniarek (Nr 08/07) teoria: 4 dni praktyka:8dni 8,9, 15,16.I 350 zł* 

3. Leczenie ran dla położnych teoria: 5 dni praktyka:10dni 11,12,13,25,26,27.I;8,9,10.II 350 zł* 

4. Leczenie ran dla pielęgniarek teoria: 9 dni praktyka: 20 dni 11,12,13,25,26,27.I;8,9,10.II 650 zł* 

5. Leczenie ran – odleżyny ( nr 11/07) dla pielęgniarek teoria: 5 dni praktyka: 10 dni 11,12,13,25,26,27.I;8,9,10.II 390 zł* 

6. Leczenie ran – oparzenia ( nr 11/07) dla pielęgniarek teoria: 5 dni praktyka: 10 dni 11,12,13,25,26,27.I;8,9,10.II 390 zł* 

7. Leczenie ran – owrzodzenia żylne ( nr 11/07) dla pielęgniarek teoria: 5 dni praktyka: 10 dni 11,12,13,25,26,27.I;8,9,10.II 390 zł* 

KURS KWALIFIKACYJNY 

1. Technologia sterylizacji i dezynfekcji dla personelu Centralnych Sterylizatornii teoria: 8 dni praktyka: 9dni 28,29,30.I; 1,2,3,4,5.II 600 zł* 

KURS SPECJALIZACYJNY 

1. Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego po 5 dni raz w m-cu XI/XII.2009- V.2011 4900 zł** 

2. Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego po 5 dni raz w m-cu XI/XII.2009- V.2011 5200 zł** 

3. Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego w e-learningu po 3 dni raz w m-cu II-III.2010 4900 zł** 

(1) pozostałe terminy uczestnicy otrzymają w pierwszym dniu szkolenia 

• *możliwość opłaty w ratach ** rata po 300 zł /m-ąc, 

• Zgłoszenia należy dokonywać na załączonym formularzu listownie lub elektronicznie. O przyjęciu na dany kurs dokształcający oraz specjalistyczny decyduje kolejność zgłoszeń. 

Osoby, które nie zakwalifikowały się na bieżące szkolenie będą przyjęte w kolejnym terminie. 

• Kandydat zakwalifikowany na kurs otrzymuje zawiadomienie w formie pisemnej. W sytuacji dużego zainteresowania danym kursem dokształcającym, może być on realizowany 

również na życzenie w Państwa placówce, tylko dla jej pracowników. Termin, miejsce i organizacja kursu ustalone będą wówczas indywidualnie. 

• Zajęcia teoretyczne odbywają się w siedzibie firmy G.M. Management, przy ul. Trzebnickiej 42 we Wrocławiu 

• 12 Organizator (218) 2009 informuje, iż podane terminy rozpoczęcia i zakończenia planowanych szkoleń mogą ulec przesunięciom spowodowanym przez brak kompletu osób na 23 dany 

rodzaj kursu. 

więcej informacji na www.ddskm.pl

Ogłoszenia 

Warszawa, 20.11.2009 roku 

MINISTERSTWO ZDROWIA – RZECZNIK PRASOWY 

Informacja w sprawie skrócenia studiów pomostowych dla pielęgniarek, absolwentów liceów medycznych 

19 listopada 2009 r. do Ministerstwa Zdrowia 

została przekazana przez Komisję Europejską 

informacja o pomyślnym efekcie rozmów 

dotyczących liczby godzin kształcenia 

uzupełniającego dla absolwentów liceów medycznych 

kształcących pielęgniarki i położne. 

Na posiedzeniu Komitetu ds. uznawania kwalifikacji 

ostatecznie podsumowano wynik uzgodnień 

przyjmując polską propozycję, przygotowaną 

przez resort zdrowia. Uzyskany rezultat 

to skrócenie kształcenia pomostowego, które 

obecnie będzie wynosiło 1150 godzin kształcenia 

zawodowego, w ciągu dwóch semestrów. 

Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej 

polski system kształcenia pielęgniarek 

i położnych opierał się na różnych typach szkół 

takich jak licea medyczne i medyczne szkoły 

zawodowe. Opinia ekspertów unijnych na temat 

polskiego systemu kształcenia była jednoznaczna 

i wskazywała na to, że polskie pielęgniarki 

i położne nie spełniają standardów 

kształcenia europejskiego, gdyż liczba godzin 

kształcenia zawodowego była zbyt mała. 

Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej od 

2004 roku kwestia kształcenia uzupełniającego 

pielęgniarek i położnych jest regulowana rozporządzeniem 

Ministra Zdrowia. Regulacje zawarte 

w tym rozporządzeniu największą liczbą 

godzin kształcenia uzupełniającego nakładają 

na licealistki tj. 1633 i 3000 godz. (w zależności 

od czasu kiedy rozpoczęte zostało kształcenie). 

Wymogi zawarte w rozporządzeniu spotkały 

się z krytyką ze strony środowiska pielęgniarek 

i położnych. Minister Zdrowia Ewa Kopacz, dostrzegając 

ten problem, podjęła działania zmierzające 

do ponownego ustalenia liczby godzin 

kształcenia uzupełniającego dla absolwentów 

liceów medycznych. Procedura w tej sprawie 

wymagała licznych uzgodnień z Komisją Europejską. 

W dalszej kolejności sprawa została skierowana 

do rozpatrzenia przez Komitet ds. uznawania 

kwalifikacji składający z przedstawicieli 

wszystkich państw członkowskich, a następnie 

na posiedzenia grupy koordynatorów. 

Mimo wątpliwości zgłaszanych przez niektóre 

państwa członkowskie, dzięki staraniom strony 

polskiej Komitet ds. uznawania kwalifikacji 

zaakceptował regulacje przygotowane przez 

resort zdrowia. 

/-/ Piotr Olechno 

Rzecznik Prasowy 

KURSY NAUKI POSŁUGIWANIA SIĘ KOMPUTEREM I INTERNETEM 

Szanowni Państwo! 

Wrocławskie Stowarzyszenia „NOVA-MED” i AVEC 

w ramach swoich działalności statutowych organizują i prowadzą 

kursy nauki posługiwania się komputerem i Internetem 

dla Seniorów. Zdobyte dotychczas doświadczenia, kadra 

z kwalifikacjami andragogicznymi (edukacja osób starszych, 

m.in. Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Uniwersytecie Wrocławskim), 

pozwala nam gwarantować wysoką skuteczność 

szkoleń dla osób w „dojrzałych” grupach wiekowych. (w okresie 

dorosłości i późnej dorosłości ) 

Szkolenia są prowadzone we Wrocławskim Centrum SEK- 

TOR3, Wrocław ul. Legnicka 65 (teren zajezdni tramwajowej). 

Miejsce o bardzo dogodnych warunkach dojazdu, wielostanowiskowym 

parkingu oraz obiekcie w pełni przystosowanym 

dla osób niepełnosprawnych. 

• Kształtowanie umiejętności w zakresie praktycznej obsługi 

komputera na poziomie podstawowym i średniozaawansowanym 

• Pogłębienie wiedzy na temat możliwości wykorzystania komputera 

w życiu codziennym 

• Przełamanie lęku i barier osobistych związanych z użytkowaniem 

komputera 

• Kształtowanie komunikacji użytkownika z komputerem 

i wzajemnych interakcji 

• Kształtowanie umiejętności w zakresie korzystania z Internetu 

• Rozbudzenie ciekawości poznawczej 

Kursy są organizowany przez podmioty o charakterze non 

profit, koszt jednej godziny lekcyjnej na osobę przy grupie 

10 osób w szkoleniu podstawowym wynosi 10 zł. brutto i zawiera, 

organizację kursu, korzystanie z pomieszczeń, sprzętu 

komputerowego, oprogramowania oraz materiałów pomocniczych. 

Wystawiamy rachunki 

Istnieje możliwość przygotowania indywidualnych kursów 

dla określonych grup słuchaczy według wskazanych potrzeb. 

Standardowo zajęcia odbywają się w 10 osobowych grupach 

z indywidualnymi stanowiskami komputerowymi. Istnieje 

również możliwość edukacji z wykorzystaniem własnego 

laptopa pod warunkiem zainstalowania na nim odpowiedniego 

oprogramowania. Każdy uczestnik otrzymuje autorski 

skrypt, szczegółowo wyjaśniający zagadnienia poruszane w 

trakcie zajęć. 

Więcej informacji mogą Państwo uzyskać: 

Optymalny czas trwania szkolenia podstawowego (ogólnego) 

24 dla jego założonej efektywności wynosi 30 godzin. Głów- 

mail: m.ferenc@sektor3.wroclaw.pl W CIENIU ; CZEPKA 

pod tel. 071/7117610; 605 257 600 

nym celem szkolenia podstawowego są: 

www.sektor3.wroclaw.pl

Pamięć i serce 

O Panie, Ty na niego spojrzałeś, 

zawołałeś, aby przyszedł do Ciebie... 

Naszej koleżance ZOFII CICHOŃ 

słowa otuchy i wyrazy szczerego współczucia 

z powodu śmierci Ojca 

składają koleżanki z Działu Centralnej Sterylizatorni 

w SPZOZ w Lubinie 

Z każdym uderzeniem serca 

z każdym oka mgnieniem 

udajemy się do celu, 

który jest naszym przeznaczeniem 

Z głębokim żalem i smutkiem żegnamy naszą koleżankę 

IZABELĘ JĘDRZEJCZAK 

Na zawsze pozostanie w naszej pamięci 

Pracownicy WCZ. SP ZOZ Przychodni Grabiszyn 

Zamknęły się ukochane oczy, 

Spoczęły spracowane ręce, 

Przestało bić kochane serce. 

Koleżance GRAŻYNIE ŚWIĄTKO 

wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy 

z powodu śmierci Babci 

składają koleżanki i koledzy 

Oddziału Intensywnej Terapii Dziecięcej 

Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 

Jedne drzwi otwierają się, inne zamykają, 

a my musimy żyć dalej 

Naszej drogiej koleżance GRAŻYNIE RURARZ 

głębokie wyrazy współczucia i słowa otuchy 

z powodu śmierci Mamy 

składają pielęgniarki Oddziału Wewnętrznego 

Szpitala w Oławie 

Jest taki ból, o którym lepiej nie mówić 

bowiem najlepiej wyraża go milczenie 

Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy naszej 

Koleżance BERNADECIE KARGOL 


składają Koleżanki z NZOZ Jelcza Laskowic 

Naszej koleżance URSZULI SZTYLCE 

słowa otuchy i wyrazy współczucia 


składają Pielęgniarka Oddziałowa, Pielęgniarki 

Operacyjne i Działu Anestezjologii Bloku Operacyjnego 

Kliniki Chirurgii i Urologii Dziecięcej SPSK nr 1 

Koleżance ANIELI BINIAK 

wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci Ojca 

składają Pielęgniarki i Lekarze 

Pracowni Hemodynamiki oraz Pracowni Elektrofizjologii 

Ośrodka Chorób Serca Kliniki Kardiologii 4 WSKzP 

Koleżance ANECIE WŁODARCZYK, 

Pielęgniarce ZRM w Lubinie 

wyrazy współczucia z powodu śmierci Taty 

składają Przełożony Pielęgniarek, Kierownik ZRM 

w Lubinie oraz Koleżanki i Koledzy z pracy. 

Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi, 

a ziemia trwa po wszystkie czasy. (Koh 1,4) 

JOLI WER 

serdeczne wyrazy współczucia z powodu śmierci Ojca 

składają koleżanki z Oddziału Wewnętrznego C 

Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu 

Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy 

ANNIE ANTOLAK 

z powodu śmierci Teścia składają 

Przełożona Pielęgniarek, Pielęgniarka Oddziałowa 

oraz Pielęgniarki Kliniki Chirurgii Ogólnej, 

Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej 

oraz Kliniki Chirurgii Przewodu Pokarmowego 

SPSK nr 1 we Wrocławiu 

12 (218) 2009 

25

DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU 

SERDECZNIE ZAPRASZA 

DO UDZIAŁU W CYKLU WARSZTATÓW EDUKACYJNYCH DLA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH 

TEMAT SPOTKANIA: 

PIELĘGNACJA PORTÓW DOSTĘPU NACZYNIOWEGO 

NOWOCZESNE METODY PODAWANIA LEKÓW 

WYKŁAD POPROWADZI: 

mgr JOLANTA BORKOWSKA - Dzienny Oddział Chemioterapii Dolnośląskiego Centrum Onkologicznego 

PONADTO: 

TERMIN: 19 stycznia 2010 r. GODZINA 13 00 -16 00 

MIEJSCE: DOIPiP, UL. POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH 50, WROCŁAW 

ZAŚWIADCZENIE UCZESTNICTWA W NINIEJSZYM SPOTKANIU 

ZGŁOSZENIA UCZESTNICTWA PROSZĘ DOKONAĆ TELEFONICZNIE W DOIPIP POD NUMEREM 

071/364-04-44, 071/333- 57-02 

O UDZIALE DECYDUJE KOLEJNOŚĆ ZGŁOSZEŃ 

UDZIAŁ W ZAJĘCIACH JEST BEZPŁATNY 

Z POWAŻANIEM 

URSZULA OLECHOWSKA 

Przewodnicząca DORPiP we Wrocławiu

( 1146 kB), przez - Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?