Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz Qərb niyə təkamül istəyir Azərbaycanda bir çox sosial‐iqtisadi problemlərin olduğu kimsəyə sirr deyil. Amma tarixən və günümüzdə bir çox ölkələrdə sosial‐iqtisadi problemlər olduğu halda, heç də hər ölkədə inqilab olmur. “Aşağılar yuxarıdakıların idarə etdiyi kimi yaşamaq istəmir, yuxarılar isə başqa cür idarə edə bilmir.” şəklindəki məşhur düşüncə belə sadəcə inqilabi şəraiti açıqlayır, mütləq inqilab olacağını demir. İnkişaf etmiş Avropa ölkələrinin tarixi ilə tanışlıq göstərir ki, zəngin təbəqənin (yerinə görə feodalların, burjuaziyanın, aristokratların, bəzən din xadimlərinin və s.) dəstəyi olmadan aşağıların inqilab cəhdi bir qayda olaraq uğursuzluğa düçar olur. Maraqlı cəhət ondan ibarətdir ki, aşağılar adətən “sosialiqtisadi bərabərlik”, “ədalət” şüarları ilə ortaya çıxırlar, yalnız zəngin təbəqənin dəstəyindən sonra bu mübarizə haqq və azadlıqlar uğrunda mübarizəyə dönüşür. Məsələn, 1789 Fransa Burjua İnqilabında “sərbəstlik, bərabərlik və qardaşlıq” şüarı ilə yola çıxan burjuaziya, torpaq ağasına qarşı kəndlilərə “sərbəstlik”, şəhər aristokratiyasına qarşı “bərabərlik” və Kilsənin Xristian dininə dayanan Tanrının qardaşlığına qarşı da, yurddaşlığa (torpağa) dayanan “qardaşlıq” təklif edirdi. Beləliklə, həm aşağıların dəstəyini qazanmış oldu, həm də “sosialiqtisadi bərabərlik” şüarını incə üslubla arxa plana keçirdi. 95 Azərbaycan tarixi də maraqlı faktlarla zəngindir: III əsrdə Sasanilər vaxtında, əsasını Maninin qoyduğu və 481‐529‐cu illəri əhatə edən Məzdəkin başçılığı altındakı Məzdəkilər hərəkatı ədalətli cəmiyyət qurmağı, insanlar arasında əmlak bərabərliyi yaratmağı irəli sürürdü: “Allah insanlara 95 Natiq Sabiroğlu, “Burjuaziya və Demokratiya”, IqtisadNet, 21 may 2004, http://www.iqtisad.net/ns007.htm, (01.03.2006). ‐ 87 ‐
İlkin Sabiroğlu ona görə əmlak vermişdir ki, onlar bunu öz aralarında bərabər bölüşdürsünlər”. Təbii ki, təbiətin rəqabətçi ruhuna belə zidd olan bir şüarı zəngin feodalların dəstəkləməsi mümkün deyildi. Lakin Sasani hökmdarı I Qubadın hakimiyyətinə tabe olmaq istəməyən iri feodalları ram etmək üçün özünə sosial dayaq axtarışı və bu səbəbdən məzdəkiləri himayə etməsi hərəkatın geniş vüsət alması ilə nəticələndi. Daha sonralar Şah öz hakimiyyətini artıq möhkəmləndirmiş olduğundan Məzdəkilərə ehtiyacı qalmamışdı. 529‐cu ildə Məzdək edam edildi, məzdəkilərdən 80 mindən artıq adam öldürüldü. VIII əsrin sonlarında isə sosial bərabərlik uğrunda mübarizə aparan Xürrəmilər hərəkatı ortaya çıxdı. Məqsədi maddi nemətləri insanlar arasında bərabər bölüşdürmək, torpağı və istehsal vasitələrini hakim təbəqənin asılılığından xilas etmək olan Xürrəmilər hərəkatına da zəngin feodalların dəstək verməyəcəkləri aydın idi. Amma Babəkin başçılığından sonra hərəkatın ərəb əsarətinə qarşı mübarizəyə fokuslanması, sərbəstlik istəyən iri və orta feodalların da hərəkata qoşulmasına səbəb oldu. Nəticədə Xürrəmilər hərəkatı xalq azadlıq hərəkatına dönüşdü. Daha sonralar isə, Babəkin sabiq tərəfdarları və müttəfiqləri olan yerli iri feodallar müəyyən səbəblərdən tədricən ondan uzaqlaşdılar və hərəkatının süqutu qaçılmaz oldu. Azərbaycanda sosial‐iqtisadi bərabərlik, maddi nemətlərin insanlar arasında bərabər bölüşdürülməsi, torpağın və istehsal vasitələrinin mülkədar və sahibkarların əlindən alınması uğrunda bir mübarizə dalğası da XX əsrin əvvəllərində ortaya çıxdı. Bu dəfə, xüsusilə neft sənayesi şəhəri olan Bakının etnik tərkibi zəngin fəhlə təbəqəsi arasında inqilab abu havası hakim idi. Rusiya bolşevizminin birbaşa dəstəyi və müdaxiləsi sayəsində həmin “proletar inqilabı” “qələbə” ilə nəticələndi. Göründüyü kimi, bəhs etdiyimiz üç etiraz hərəkatının ümumi şüarlarına baxmayaraq geniş vüsət almasında müxtəlif həlledici amillər rol oynamışdı: Məzdəki hərəkatında hökmda‐ ‐ 88 ‐
Page 2 and 3:
KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5:
Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±