Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli Kitabxanası
Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli Kitabxanası
Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli Kitabxanası
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz<br />
Qərb niyə təkamül<br />
istəyir<br />
Azərbaycanda bir çox sosial‐iqtisadi problemlərin olduğu<br />
kimsəyə sirr deyil. Amma tarixən və günümüzdə bir çox ölkələrdə<br />
sosial‐iqtisadi problemlər olduğu halda, heç də hər ölkədə<br />
inqilab olmur. “Aşağılar yuxarıdakıların idarə etdiyi kimi<br />
yaşamaq istəmir, yuxarılar isə başqa cür idarə edə bilmir.” şəklindəki<br />
məşhur düşüncə belə sadəcə inqilabi şəraiti açıqlayır,<br />
mütləq inqilab olacağını demir.<br />
İnkişaf etmiş Avropa ölkələrinin tarixi ilə tanışlıq göstərir<br />
ki, zəngin təbəqənin (yerinə görə feodalların, burjuaziyanın,<br />
aristokratların, bəzən din xadimlərinin və s.) dəstəyi olmadan<br />
aşağıların inqilab cəhdi bir qayda olaraq uğursuzluğa düçar<br />
olur. Maraqlı cəhət ondan ibarətdir ki, aşağılar adətən “sosialiqtisadi<br />
bərabərlik”, “ədalət” şüarları ilə ortaya çıxırlar, yalnız<br />
zəngin təbəqənin dəstəyindən sonra bu mübarizə haqq və<br />
azadlıqlar uğrunda mübarizəyə dönüşür. Məsələn, 1789 Fransa<br />
Burjua İnqilabında “sərbəstlik, bərabərlik və qardaşlıq” şüarı<br />
ilə yola çıxan burjuaziya, torpaq ağasına qarşı kəndlilərə<br />
“sərbəstlik”, şəhər aristokratiyasına qarşı “bərabərlik” və Kilsənin<br />
Xristian dininə dayanan Tanrının qardaşlığına qarşı da,<br />
yurddaşlığa (torpağa) dayanan “qardaşlıq” təklif edirdi. Beləliklə,<br />
həm aşağıların dəstəyini qazanmış oldu, həm də “sosialiqtisadi<br />
bərabərlik” şüarını incə üslubla arxa plana keçirdi. 95<br />
Azərbaycan tarixi də maraqlı faktlarla zəngindir:<br />
III əsrdə Sasanilər vaxtında, əsasını Maninin qoyduğu və<br />
481‐529‐cu illəri əhatə edən Məzdəkin başçılığı altındakı Məzdəkilər<br />
hərəkatı ədalətli cəmiyyət qurmağı, insanlar arasında<br />
əmlak bərabərliyi yaratmağı irəli sürürdü: “Allah insanlara<br />
95 Natiq Sabiroğlu, “Burjuaziya və Demokratiya”, IqtisadNet, 21 may 2004,<br />
http://www.iqtisad.net/ns007.htm, (01.03.2006).<br />
‐ 87 ‐