Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz - Azərbaycan Milli Kitabxanası

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Müəssisələrin məhsuldar işləmələri üçün onların özəl sektora
transfer edilməsi yetərli bir addım deyil. Eyni zamanda
idarəetmə sistemi də yenidən qurulmalıdır. Bu baxımdan
Fransadakı özəlləşdirmədən maraqlı bir misal çəkmək olar.
Fransada bu problemi həll etmək məqsədilə «özək səhmdar
qrupu» təşkil edilmişdi. Həmin qrupun tərkibinə idarəetmədə
təcrübəli və iş həyatında təşəbbüskar xarakterə sahib olanlar,
eyni zamanda səhm sahibi olan xarici müəssisələr daxil ola bilər.
Xüsusilə bu metoddan dövlət müəssisələrinin bazasında
yaradılmış səhmdar cəmiyyətlərin (artıq 2001‐ci ilin yanvar
ayının birinə olan məlumatda bu formada 1164 səhmdar cəmiyyətin
yaradıldığı qeyd edilirdi) idarə edilməsində istifadə
etmək mümkün idi.
Lakin orta və böyük özəlləşdirmədəki bu qədər yubanmadan
sonra, 2004‐cü ilin əvvəlinə qədər, Azərbaycanda əhalinin
təqribən 100 min nəfəri səhmdara çevrilib ki, bu göstəriciyə
görə də Azərbaycan MDB‐də sonuncu yerlərdən birini tutur.
Həmin tarixədək özəlləşdirmə prosesində paylanılan çeklərin
cəmisi 35 faizindən istifadə olunmuşdu. Halbuki artıq əksər kiçik
müəssisələr (30 min), eyni zamanda 1500 səhmdar cəmiyyəti
özəlləşdirilmiş və 30 investisiya müsabiqəsi keçirilmişdi.
Xatırlatmaq istəyirik, İkinci Dünya müharibəsindən sonra,
1946‐cı ildə Yaponiyada da özəl təşəbbüskarlığın inkişaf etdirilməsi,
inhisarların (monopolların) aradan qaldırılması, sərvətlərini
likvidləşdirmək və başlıcası «Xalq Kapitalizmi»nin
yaradılması məqsədilə «Zəngin Ailə Quruluşları»nın (Money
Clique) və Holdinqlərin dağıdılmasına və səhmlərinin xalqa
satılmasına qərar verilmişdi. Lakin xalqın əlində yetərli vəsait
olmadığından, səhmləri banklar almış və «Xalq Kapitalizmi»
yerinə «Bankların Kapitalizmi» yaradılmışdı. 91
91 Tayyar Sadıklar, Kalkınma Yolunda Japonya Örneği ve Türkiye, Ayyıldız
Matbaası, Ankara, 1971.
‐ 85 ‐