Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz Bankların süqutu 90‐ci illərin birinci yarısı Azərbaycanda qurulan ilk özəl və bir sıra dövlət banklarının süqutu və milyonlarla vətəndaşımızın vəsaitlərinin banklarda itib‐batma mərhələsi kimi yadda qalıb. Məsələnin iqtisadi mahiyyəti ondan ibarət idi ki, ölkədə “Naxçıvan‐Türk”, “Vahidbank”, “Ərgünəş MMS” kimi banklar vasitəsilə cəmiyyətin ilkin kapital yığımının dağıdılması prosesi gedirdi. Və bu proses, ilkin kapital yığımının dağıdılmasının ikinci mərhələsini təşkil edirdi. Birinci mərhələ isə, Sovetlərin dağıldığı vaxt “Əmanətbank” vasitəsilə həyata keçirilmişdi. Cəmiyyətin ilkin kapital yığımının dağıdılması nəticə olaraq ölkədə milli burjuaziyanın formalaşması prosesini də əngəlləmişdir. 82 “Əmanətbank” vasitəsilə toplanan əmanətlərin indeksasiyadan sonra 750‐800 milyon dollar təşkil edəcəyinə dair fikirlər səslənib. İkinci mərhələdə dağıdılan vəsaitin həcmi ilə bağlı isə indiyədək heç bir rəsmi açıqlama verilməyib. Buna baxmayaraq həmin vəsaitin çox böyük bir məbləğ təşkil etdiyi şübhə doğurmur. Bənzər hadisələr bizdən sonra Ermənistanda olduğu kimi Albaniyada da yaşandı və Albaniyada hadisələr inkişaf edərək vətəndaş müharibəsinə qədər gedib çıxdı. Belə ki, Albaniyada hər üç şəxsdən birinin bankda pulu batmışdı. Banklar xalqdan 1.5‐2 milyard dollar məbləğində vəsait yığmışdı ki, bu da ölkənin üç milyard dollar olan milli gəlirinin 50‐70 faizinə bərabər idi. Bank böhranının nə üçün vaxtında önlənmədiyini soruşanlara isə hökumət başqanı Sali Berisha aşağıdakı ironik cavabı vermişdi: 82 İlkin Sabiroğlu, “Bankların Süqutu”, “Yeni Müsavat” qəzeti, 14 sentyabr 2003. ‐ 77 ‐
İlkin Sabiroğlu “Faizlə pul yığılmasını önləyəcək bir qanunumuz yox idi. İstəyən hər kəs istədiyinə yüksək faizlə pul verə bilərdi. Sərbəst iradələri ilə qərar verdilər. Müdaxilə edə bilməzdik. Nə zaman geri ödəməni axsatdılar, müdaxilə etdik.” 83 Bizdə də hökumət bankların fəaliyyətinə vaxtında müdaxilə etmədi. Baxmayaraq ki, o dönəmdə real sektorun inkişaf səviyyəsi ümumiyyətlə bank işinin qurulmasına imkan vermirdi. Bir də ki, o cür yüksək faizlərlə bankların uzun müddət fəaliyyət göstərəcəyi də ağlasığmaz idi. Albaniyadan fərqli olaraq, bizdə mövcud olan qanunlara da riayət edilmədi: Məsələn, Azərbaycan Respublikası Bankların Fəaliyyəti Haqqında Qanunun 12‐ci maddəsinin 2‐ci bəndində göstərilirdi ki, bank öz fəaliyyətini dayandırmaq üçün media orqanlarında ən az iki dəfə elan verməli, əmanətçilərin pullarını geri qaytarmalı, sahibsiz əmanətləri isə Milli Banka köçürməlidirlər. Bəs həmin banklar niyə iflas etdi Əsas səbəb bankların piramida sistemli fəaliyyət formasını mənimsəmələri olmuşdur. Sistem piramidanın zirvəsinə çatdığı zaman öz‐özünə çökür. Daha zirvəyə çatmadan hökumət tərəfindən sistemə müdaxilə edilsəydi böhranın səviyyəsini azaltmaq, zamanında ediləcək müdaxilə ilə isə böhranın qarşısını almaq mümkün idi. Digər tərəfdən, böhrandan bir qədər əvvəl hökumət tərəfindən əmanətçilərin gəlirlərinin vergiyə cəlb edilməsini nəzərdə tutan qanun qəbul edildi. Beləliklə, o dönəmdə nominal faiz səviyyəsinin inflyasiya səviyyəsindən aşağı olduğunu da nəzərə alsaq, bu “real gəlir” əvəzinə “real zərərin” ortaya çıxmasına və piramida sisteminə vəsait axımının dayanmasına səbəb oldu. 83 Burcu Ergezer, “Arnavutlukʹtа Banker Krizi”, USAG‐Uluslararası Stratejik Araştırmalar Grubu Dergisi, Sayı:5, Ankara, 1997. ‐ 78 ‐
Page 2 and 3:
KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5:
Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±