Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz - Azərbaycan Milli Kitabxanası

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Qaytarılmayan
əmanətlər
Son on ildə hökumət nümayəndələri dəfələrlə əhalinin sovet
“Əmanətbank”ındakı vəsaitlərinin mərhələ‐mərhələ indeksasiya
olunaraq qaytarılacağına dair açıqlamalar verdilər.
Növbəti açıqlamanı da bir müddət əvvəl maliyyə naziri verdi.
Nə var ki, bütün bu müddət ərzində “əhalinin əmanətlərinin
qaytarılacağı” fikrini rəsmiləşdirmək üçün müvafiq qanunun
qəbul edilməmiş olması hökumətin sözügedən məsələyə ciddi
yanaşmasını şübhə altına alırdı.
Həmin vəsaitin əhəmiyyəti onda idi ki, o, cəmiyyətin ilkin
kapital yığımıydı və bilirik ki, burjuaziya ilkin kapital yığımından
sonra ortaya çıxır. Bu gün isə bizdə ilkin kapital yığımı deyiləndə
korrupsiya nəticəsində əldə edilmiş sərvət nəzərdə tutulur.
Halbuki inkişaf etmiş normal cəmiyyətlərdə ilk burjuaziyanın
formalaşması tamamilə fərqli olub. Bu cəmiyyətlərdə
burjuaziya feodalizmin sonlarına yaxın, feodal bəylərin yanında
ticarət və sənayeçilərdən təşkil olunan, lombardlar nümunəsində
olduğu kimi ortaya çıxıb. Həmin burjuaziya özünün
ilkin kapital yığımını korrupsiya və rüsvətlə deyil, iqtisadi fəaliyyəti
nəticəsində formalaşdırıb. Məhz bu burjuaziya feodalizmin
axırına çıxaraq kapitalizmi bərqərar edib.
Bizim üçünsə belə bir şans yaranmadı və ya belə bir şansı
özümüz yarada bilmədik. Rusiyanın tarixi inkişaf yolunu bəzən
onun yanında, bəzən də onunla birlikdə keçmək məcburiyyətində
qaldıq. Kapitalizmi doğru‐dürüst yaşamadan, feodalizmdən
sosializmə keçdik. Ona görə də təsadüfən torpağında
neft taparaq zənginləşən H.Z. Tağıyev nümunəsində olduğu
kimi tək‐tük ortaya çıxan zənginlərimiz istisna olunmaqla
həqiqi burjuaziya nədir, necə olur, ictimai əhəmiyyəti nədir,
bilmədik.
‐ 71 ‐