Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz İnsan necə kəşf edildi Əvvəllər insanın heç bir dəyəri yox idi. Onu tutanda ya öldürürdülər, ya da yeyirdilər. “Əvvəllər” deyəndə, eramızdan əvvəl II minilliyə qədərki dövrü nəzərdə tuturam – ibtidai icma quruluşunu. Axı ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olan bir icma əsir aldığı insanı yeməyəcəkdisə, saxlayıb özünə niyə yük eləməliydi Onlara görə, ən yaxşısı yenə elə öldürməkdi. 10‐12 min il bundan əvvəl, orta daş dövründə insan insanlığa doğru çox mühüm bir addım atdı – mənimsəmə təsərrüfatından istehsal təsərrüfatına keçidin əsasını qoydu. Yeni daş dövründə isə aqrar inqilab baş verdi. 1 İstehsal və mülkiyyət münasibətlərinin sonrakı inkişafı, mis, tunc və erkən dəmir dövrü derkən quldarlıq quruluşunun ortaya çıxması ilə nəticələndi. Əgər insanın heyvan enerjisinə – fiziki gücünə hakim olması aqrar inqilabın ortaya çıxmasında və inkişafında həlledici rol oynamışdısa, 2 insanın insan gücünə – fiziki enerjisinə sahibliyi də quldarlıq quruluşunun meydana gəlməsi ilə nəticələndi. Və insan ilk dəfə quldarlıq quruluşunda dəyər kəsb eləməyə başladı. Amma insan hələ insan kimi deyil, sadəcə olaraq fiziki dəyər kəsb eləməyə başlamışdı. Artıq onu tutanda nə öldürür, nə də yeyirdilər. Ondan qul kimi istifadə daha məntiqli görünürdü. İnsan qul kimi alınıb satılırdı. Onun fiziki gücündən istifadə eləmək üçün çoxları pul ödəməyə və ya onu başqa bir əşya ilə dəyişdirməyə hazır idi. Beləcə, qul öz sahibinin mülkiyyətinə daxil olur və onun üçün istehsal edirdi. 1 Tevfik Güran, İktisat Tarihi, Acar Matbaacılık, İstanbul, 1993, səh.4. 2 Alvin Toffler, Üçüncü Dalga, Türkcəyə tərcümə: A. Seden, Altın Yayınları, İstanbul, 1996, səh. 32. ‐ 5 ‐
İlkin Sabiroğlu İstehsal və mülkiyyət münasibətləri daha da inkişaf elədi. Torpaq sahibləri torpaqlarında qul əməyindən – məcburi əməkdən istifadənin səmərəsiz olduğunu dərk etdilər. Bir tərəfdən yeni qul mənbələri azaldığı üçün qulların qiyməti yüksəlməkdə, digər tərəfdən isə qul sahibinin iş mövsümü xaricində də qulu bəsləmək məcburiyyətində olması əlavə çətinliklər yaradırdı. Ayrıca, belə işçilərin əməyə marağı olmadığından əmək məhsuldarlığı da aşağı idi. 3 Beləliklə, qul əməyini tədricən təhkimli və ya “azad kəndli” əməyi tutmağa başladı. Və nəhayət, heyvan enerjisi, insan enerjisi deyərkən buxar enerjisi kəşf edildi. Ardından sənaye inqilabı və şəhərləşmə gəldi. Feodalların, zadəganların yerini burjuaziya almağa başladı. Burjuaziyanın isə fabrik və zavodlarında işlədə bilməsi üçün torpağa bağlı olmayan, sərbəst insanlara ehtiyacı vardı. Xüsusi olaraq vurğulamaq istəyirəm – “azad insana” deyil, “sərbəst insan”a ehtiyacı vardı. Sözün həqiqi mənasında insan azadlığı istehsal münasibətlərinin sonrakı inkişafı nəticəsində – yeni iqtisadiyyatın, yəni biliklərə əsaslanan elm tutumlu iqtisadiyyatın (intellektual və ya rəqəmli iqtisadiyyatın) ortaya çıxması ilə birlikdə insanın insan zəkasının enerjisini kəşf etməsindən sonra anlam qazanmağa başladı. Dolayısı ilə insan insanı kəşf elədi. Biz insanı, insan zəkasının enerjisini kəşf eləməmiş toplumlardanıq. Biz enerjidən bəhs edəndə nefti, qazı nəzərdə tuturuq. Amma daş bitdiyi üçün daş dövrü başa çatmamışdı. Eləcə də mis dövrü, tunc dövrü və dəmir dövrü uyğun metallar tükəndiyi üçün başa çatmadığı kimi neft əsri də neft qurtardığı üçün bitməyəcək. Biz insanı kəşf elədiyimiz zaman neft əsri bizim üçün də bitəcək. 4 3 Mehmet Ali Ağaoğulları və Lenet Köker, İmparatorluktan Tanrı Devletine, İmge Kitabevi, Ankara, 2001, səh.71. 4 İlkin Sabiroğlu, “İnsanın kəşfi”, “Gündəlik Azərbaycan” qəzeti, 7 dekabr 2005. ‐ 6 ‐
Page 2 and 3: KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5: Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 8 and 9: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 56 and 57:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±