Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz artıq 140‐a yüksəlmişdi. ‐ Çar Rusiyasının bu addımından sonra Bakıda xarici neft şirkətlərinin mövqeyi güclənməyə başladı. Bu şirkətlər ən yeni neft texnologiyalarını ölkəyə gətirməyə başladılar. ‐ XIX əsrin sonunda feodal münasibətlər sistemindən kapitalist münasibətlər sisteminə keçid başlamışdı. ‐ Lakin xarici neft şirkətlərinin ən mühüm xüsusiyyətlərindən birisi də ondan ibarət idi ki, bu şirkətlər Bakıdakı fəaliyyətlərindən əldə etdikləri neft dollarlarını Azərbaycan iqtisadiyyatının digər sektorlarına (qeyrineft sektoruna) yatırmaqda maraqlı deyildilər. ‐ Xaricilərin gəlirlərini qeyrineft sektoruna yatırmaqda maraqlı olmaması Azərbaycanda traktları parlament tərəfindən milli qanunvericilik səviyyəsində qəbul edilməyə başlandı. ‐ “Əsrin Kontraktı”ndan sonra Bakıda xarici neft şirkətlərinin sərmayələri sürətlə artmağa başladı. Bu şirkətlər ən yeni neft texnologiyalarını ölkəyə gətirməyə başladılar. ‐ XX əsrin sonunda sosialist münasibətlər sistemindən kapitalist münasibətlər sisteminə keçid başlandı. ‐ “Əsrin Kontraktı”ndan sonra Bakıya təşrif buyuran xarici neft şirkətləri də ölkədəki fəaliyyətlərindən əldə etdikləri gəlirləri Azərbaycan iqtisadiyyatının digər sektorlarına (qeyri‐neft sektoruna) yatırmaqda maraqlı deyillər. 90‐cı illərin əvvəllərində SSRİ‐də istehsal olunan neftçıxarma texnikasının üçdə ikisini Azərbaycan verdiyi halda, xarici şirkətlər bu texnikaların Azərbaycanda istehsalına da səy göstərmirlər. Neft sektoruna yönəldilən xarici investisiyaların böyük bir hissəsi məhz bu texnikaların idxalına yönəlir. ‐ İqtisadi münasibətlər maddi nemətlərin istehsalı, bölgüsü, mübadiləsi və istehlakı prose‐ ‐ 53 ‐
İlkin Sabiroğlu kapitalist münasibətlərin inkişafına mənfi təsir göstərirdi. Kapitalizm genişlənən təkrar istehsal deməkdir. Xarici neft şirkətləri isə neft sektorunda maksimum istehsal gücünə yiyələnməklə sadə təkrar istehsalın sürdürülməsinə səy göstərirdilər. ‐ 1872‐ci ildə Çar Rusiyası tərəfindən neft çıxan torpaqların işlənməsi hüququnun yenidən düzənlənməsi ilə birlikdə Azərbaycanlı neft zənginləri də ortaya çıxmağa başladı. Yerli neft zənginləri xaricilərdən fərqli olaraq neftdən əldə etdikləri gəlirləri iqtisadiyyatın digər sahələrinə də yatırmaqda çox istəkli idilər və bu da ölkədə kapitalist münasibətlər sisteminin inkişafına müsbət təsir göstərirdi. Məsələn, H.Z.Tağıyevin toxuculuq fabrikini, Bakı Ticarət Bankını qurmasını, yenə Tağıyev, Nağıyev və Muxtarov kimi neft zənginlərinin 1881‐ci ildə balıq sənayesində iltizam sisteminin qaldırılması ilə birlikdə bu sahəyə investisiya qoymalarını sində insanlar arasında münasibətləri əks etdirir. Xarici neft şirkətləri neftin yalnız istehsalında və bölgüsündə iştirak edirlər. Mübadilə prosesi isə ölkə xaricində reallaşdığından gəlirləri də xarici bazarlarda formalaşır və əcnəbilərin gəlirləri Azərbaycan iqtisadiyyatına qayıtmır. Bir başqa ifadə ilə iqtisadi münasibətlər ilgəyi Azərbaycanda tamamlanmadığından kapitalist münasibətlərin inkişafına mənfi təsir göstərir. ‐ Hal‐hazırda isə neft sektoru özəlləşdirilmədiyindən Tağıyevlərimiz, Nağıyevlərimiz də yoxdur. Neft gəlirləri Azərbaycan dövləti ilə xarici şirkətlər arasında bölüşdürülür. Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan tərəfi də bu neft dollarlarını “Holland Sindromu” təhlükəsindən yayınmaq istədiyindən qeyrineft sektoruna yönəldə bilmir. Beynəlxalq qurumların da məsləhəti ilə neft dollarlarımız ölkə xaricində yerləşdirilir. Çünki “Holland Sindromu”ndan yayınmaq üçün sadəcə ümumi olaraq qeyri‐neft sektorunun deyil, məhz ixrac potensialı olan qeyri‐neft sektorunun inkişafı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. ‐ 54 ‐
Page 2 and 3:
KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5: Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 104 and 105:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±