Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz Midiya yağı: Yüz il əvvəl yüz il sonra Doğrusu, əcnəbilərin Azərbaycanı tanımadıqları halda sadəcə neftə görə Bakını tanımaqları məni hər zaman təəssüfləndirib. Amma təəssüflənməyim əbəsdir. Axı bu ölkənin demək olar ki, adı belə neftdən əmələ gəlib. Tarixçilər Azərbaycan coğrafi adının yaranmasını Atropatena ilə bağlasalar da, Azərbaycanın bir digər adı Odlar Yurdu, Odlar Diyarıdır. Neft yataqlarının hələ Atropatena vaxtında mövcud olduğu bilinir. Neftin özünü isə “Midiya yağı” adlandırırmışlar. Bu “Midiya yağı” xüsusilə 19‐cu əsrin ikinci yarısından etibarən Azərbaycan xalqının taleyində mühüm rol oynamağa başlamış və demək olar ki, heç bir zaman “Azərbaycan yağı”na çevrilə bilməmişdir. Bakı‐Tbilisi‐Ceyhan layihəsi də əslində “Midiya yağı”nı “Azərbaycan yağı”na çevirmə cəhdidir. 66 Bəzən tarixi müqayisələr və təhlillər maraqlı nəticələrə gətirib çıxarır. Xüsusilə XIX əsrin ikinci yarısından etibarən neftin Azərbaycanın iqtisadi münasibətlər sistemində oynadığı rolu bu günümüzlə müqayisəli təhlil edərkən kifayət qədər diqqət çəkici məqamların şahidi olursan. Əsrlərdir var olan neft, məhz Avropa ölkələrinin və Rusiyanın sürətli sənayeləşməsi və buna bağlı olaraq artan enerji tələbatı səbəbindən strateji məhsul halına gəlməyə başlamışdı. Hətta 1860‐cı illərdə belə Azərbaycanda yanacaq olaraq istifadə edilən neftin istehsalı olduqca aşağı səviyyədə ikən, 1872‐ci ildən sonra isə hər şey fərqli olmağa başladı: 66 İlkin Sabiroğlu, “Midiya Yağı: Yüz il əvvəl yüz il sonra”, IqtisadNet, 13 mart 2005, http://www.iqtisad.net/is022.htm, (01.03.2006). ‐ 51 ‐
İlkin Sabiroğlu Müqayisəli təhlil XIX əsrin axırları və XX əsrin əvvəlləri ‐ XIX əsrin birinci yarısında Çar Rusiyasının Azərbaycan torpaqlarında sözün həqiqi mənasında kapitalist münasibətlərin inkişafından danışmaq mümkün deyil. Mahiyyətcə hərbi‐feodal səciyyə daşıyan idarəetmə sistemi hökm sürürdü. ‐ XIX əsrin 60‐cı illərindən başlayaraq Rusiyadakı sənaye müəssisələrində neftdən sənaye miqyasında istifadə olunmağa başlandı. Nəticədə neft məhsullarına olan tələbat və neft hasilatını artırmağa maraq gücləndi. ‐ 1872‐ci ildə Çar Rusiyası tərəfindən neft çıxan torpaqların işlənməsi hüququ yenidən düzənləndi, iltizam sistemi ləğv edildi və bu torpaqların qruplara bölünərək tender üsulu ilə zənginlərə satılmasına başlandı. Neft çıxan torpaqların qiyməti artmağa başladı. Sürətli bir şəkildə neft şirkətləri qurulmağa başladı. 1873‐cü ildə Bakıdakı neft şirkətlərinin sayı 12 ikən, bu rəqəm XIX əsrin sonunda XX əsrin axırları və XXI əsrin əvvəlləri ‐ XX əsrin birinci yarısında Sovet Rusiyasının Azərbaycan torpaqlarında yenə kapitalist münasibətlərin inkişafından danışmaq mümkün deyil. Bu dəfə mahiyyətcə hərbi‐sosialist səciyyə daşıyan idarəetmə sistemi hökm sürürdü. ‐ XX əsrin 60‐cı illərində müharibənin təsirlərini də azaltmaq sürəti ilə Rusiyadakı sənaye müəssisələrində neftə olan tələbat artımına paralel olaraq Bakıda neft və maşınqayırma zavodları yenidən quruldu, qaz emalı zavodu istifadəyə verildi. ‐ XX əsrin 70‐ci illərində neft sənayesində sürətli inkişaf özünü göstərməyə başladı. Sualtı neft kəməri çəkildi. 1970‐ci ildə neft hasilatı 17,3 milyon ton olmuşdu. Dənizdə 2800‐6500 metr dərinlikdə neft quyuları qazılmağa başlandı. Lakin həlledici dəyişiklik müstəqilliklə birlikdə XX əsrin sonlarında yaşanmağa başlandı. 1994‐cü ildə “Əsrin Kontraktı” adlanan ilk neft müqaviləsi imzalandı. Neft kon‐ ‐ 52 ‐
Page 2 and 3: KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5: Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 102 and 103:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±