Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz - Azərbaycan Milli Kitabxanası

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
“Belə ki, Azərbaycanda 1996‐cı ildən həyata keçirilən iqtisadi
sabitlik proqramı nəticə vermiş və iqtisadiyyatda sabitlik
təşkil olunmuşdur. 1990‐1995‐ci illərdə ardıcıl olaraq 11,7%,
0.7%, 22.6%, 23.1%, 19.7% və 11.8% daralmaqda olan iqtisadiyyat
1996‐cı ildə 1.3%, 1997‐ci ildə 5.8% və 1998‐ci ildə 10% böyümüşdür.
Ancaq, Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) həcmindəki
artıma baxmayaraq bu rəqəm 1998‐ci ildə real olaraq 1991‐ci ildəki
ÜDM‐un ancaq 50 faizi səviyyəsinə çata bilmişdir. 57 1999‐
cu ildə ÜDM‐dakı artım 7.4%, 2000‐ci ildə 11.4%, 2001‐də isə
9.9% olmuşdur. 58 Əgər artım hər il ortalama olaraq 1998‐ci ildə
reallaşdığı kimi 10% olarsa, “gələcək dəyər amili” adlanan finansman
hesablama metodu vasitəsilə deyə bilərik ki, bu sürətlə
gedildiyi təqdirdə, 1991‐ci il səviyyəsinə çatmaq üçün
Azərbaycana ən azı 7 il vaxt lazım gələcək:
a 1998 x (1 + i) n = b 1991 => 50% x (1 + 0.10) n = 100% => n= 7 il
Digər tərəfdən, orta aylıq əmək haqqı ilə bağlı inkişaf tempinə
nəzər saldığımız zaman görürük ki, 1990‐cı ildə orta aylıq
əmək haqqı 32.5 ABŞ dollarına bərabər olmuşdursa, müəyyən
düşüş və yüksəlişlərdən sonra bu rəqəm 1997‐ci ildə 35.5 ABŞ
dollarına, 1998‐ci ildə isə 43.5 ABŞ dollarına çatmışdır. Lakin,
real əmək haqqı hesablanarkən 1 ABŞ dollarının real satın alma
gücünün ələ alındığını nəzərə alsaq və müqayisəni bu formada
aparsaq tamam başqa mənzərə ilə qarşılaşarıq. Belə ki,
1998‐ci ildə 19.9 faizlik real artım əldə olunsa da, bununla keçmiş
illərdəki itkilərin təsirini aradan qaldırmaq mümkün olmamışdır.
Beləliklə, 1990‐cı ili 100 olaraq qəbul etdikdə 1998‐ci
ildə real əmək haqqı indeksi 30 səviyyəsinə çatmışdır, yəni
1990‐cı ilin sadəcə 30 faizi səviyyəsinə yüksələ bilmişdir. 59
Əgər artım hər il ortalama olaraq 1998‐ci ildə reallaşdığı kimi
57 Avropa Ekspertiza Xidməti (TACIC), Azərbaycanın İqtisadi İcmalı 2000, Bakı.
58 Azərbaycan Milli Bankı (AMB), İllik Hesabat 2001, Bakı, 2002, səh.110.
59 TACIC, loc. cit.
‐ 45 ‐