Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz Bölgüyə fokuslanmış toplumlar İqtisadi ədəbiyyatda iqtisadi sistemlərdən bəhs edərkən sərbəst bazar iqtisadiyyatı, inzibati amirlik sistemi və qarışıq sistemlərin adı çəkilir. Bu sistemlərin hansı prinsiplər əsasında qurulmasından və bir‐birindən hansı xüsusiyyətləri ilə fərqlənməsindən tez‐tez bəhs edilsə də adətən, məsələnin (sistemlərin) mahiyyətindən çox təsvirinə daha geniş yer verilir. Və bu zaman sistemlərin birinin digərindən üstün və çatışmayan cəhətləri elə bir üslubda ələ alınır ki, insan məlumat sahibi ola bilsə də fikir sahibi ola bilmir. Yazımızda bu sistemlər arasında mövcud olan, lakin dərs kitablarında yer almayan fundamental bir xüsusiyyət üzərində dayanacağıq. İstənilən iqtisadi sistemin əsasını istehsal və bölgü münasibətləri təşkil edir. Yəni istehsal və bölgünün hansı formada həyata keçiriləcəyi eyni zamanda sistemlər arasındakı fərqi də ortaya qoyur. Bilindiyi kimi, sərbəst bazar iqtisadiyyatında adından da göründüyü kimi fəaliyyət və rəqabət sərbəstliyi, fərdiyyətçilik, şəxsi mülkiyyət və sərbəst işləyən qiymət mexanizmi hökm sürür. Ən əsası isə odur ki, istehsalda fərdi təşəbbüs əsas alındığı kimi, bölgüdə də bu prinsip qorunur. Dolayısilə fərdi təşəbbüskarlıq sayəsində istehsal nəticəsində yaradılan əlavə dəyərin bölgüsü də bazar mexanizmi vasitəsilə həyata keçirilir. Hər kəs əlavə dəyərin yaradılmasında sahib olduğu paya uyğun olaraq həmin əlavə dəyərin bölgüsündən də təqribən eyni nisbətdə pay almış olur. 50 İnzibati amirlik sistemində isə, həm istehsal həm də bölgü münasibətləri dövlət nəzarətindədir. Sərbəst bazar iqtisadiyyatında başlıca aparıcı qüvvə olan fərdin, inzibati amirlik siste‐ 50 İlkin Sabiroğlu, “Bölgüyə fokuslanmış toplumlar”, IqtisadNet, 9 fevral 2005, http://www.iqtisad.net/is021.htm, (01.03.2006). ‐ 39 ‐
İlkin Sabiroğlu mində özəl mülkiyyətə sahib olmaq haqqı və mülkiyyət hüquqları yoxdur. Əlavə dəyəri yaradan və onun bölgüsünü həyata keçirən dövlət olduğundan, hər kəs kollektiv istehsal prosesində yer almaq yerinə əlavə dəyərin bölgüsündə daha yaxından iştirak etmək istəyir. Çünki iqtisadi münasibətlər sistemində istehsal öz‐özlüyündə məqsəd deyil. Məqsəd yaradılan əlavə dəyərin bölgüsündən daha çox pay ala bilməkdir. Bu isə dövlətin bürokratik iyerarxiyasında daha üst mövqelərdə yer ala bilmək üçün amansız bir rəqabətin mövcudluğunu şərtləndirir. Bir növ sərbəst bazar iqtisadiyyatındakı sağlam rəqabəti qəbul etməyən inzibati amirlik sistemi gizli bir rəqabəti öz bətnində bəsləyir. Qarışıq və keçid iqtisadiyyatı kimi sistemlərdə isə, ortodoks iqtisad ənənəsinin təmsilçilərindən, “Ümumi Tarazlıq Analizi”nin banisi Leon Walrasın arzuladığı kimi istehsalda fərdiyyətçilik hakim olsa da, bölgüdə deyure və ya defakto (bəzən də hər ikisi) ictimailik əsas alınır. 51 Yəni yaradılan əlavə dəyər bazar mexanizmi ilə deyil, dövlət və siyasət üzərindən paylaşdırılır. Əlavə dəyərin belə bölgüsü fərdlərin istehsal prosesinə marağını azaldır, fərdi təşəbbüskarlıq ruhunu aşağı salır. Nəticədə inzibati amirlik sistemində olduğu kimi rəqabət istehsal və bazar müstəvisindən bölgü və siyasət müstəvisinə keçir. Sanki “vəhşi kapitalizm” üçün simvollaşdırılan “insan insanın qurdudur” məntiqi ictimai və fərdi yaşamda davranış normalarını müəyyənləşdirməyə başlayır. İqtisadi münasibətlər maddi nemətlərin istehsalı, bölgüsü, mübadiləsi və istehlakı prosesində insanlar arasında münasibətləri əks etdirir. Lakin burada əsas olan bölgüdür. İnsanlar istehsal prosesinə qoşulurlar ki, bölgüdən daha çox pay ala bil‐ 51 Ercan Eren, “Leon Walras ve “Bilimsel” Sosyalizm Anlayışı”, Maliye Yazıları, Mart‐İyun 1989, səh.40‐44., http://www.ikt.yildiz.edu.tr/eren/walras.pdf. (01.03.2006) ‐ 40 ‐
Page 2 and 3: KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5: Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 48 and 49: Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 90 and 91:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±