Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz - Azərbaycan Milli Kitabxanası

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
hüquqları olan insanları deyil, sadəcə robotları işlə təmin edəcəklər.
Gələcək beş ildə iş təminatımızın olacağı mövzusunda
bədbinəm; dünya iqtisadiyyatı getdikcə daha pis hala gəlir və
hər yerdə işdən çıxarma müşahidə edilir.” 46
Dünya iqtisadiyyatı yeni bir transformasiya prosesini yaşayır:
sənaye çağı ömrünü başa vurduğu kimi sənaye işçiləri də
ciddi sıxıntılar yaşayır. Artıq işçi sinfinin də keyfiyyət dəyişikliyi
göstərməsi zəruri hal alıb. Bu keyfiyyət dəyişikliyini yaşaya
bilməyən ölkələrdə sosial müdafiə sistemi də çarəsiz hala
gəlir. “Ömür boyu təhsil”in əsas məqsədi də bu çarəsizliyə bir
çarə axtarmaqdır.
Fransa da eyni aqibəti yaşayır. Amma Anqlo‐Sakson Kapitalizmin
hakim olduğu ölkələrdə daha aşağı işsizlik səviyyəsi
müşahidə edilməkdədir. Çünki Anqlo‐Sakson Kapitalizmi
“hire and fire” məntiqinə dayanır. 47 Bu prinsipə görə işçi bir istehsal
amili kimi kiralanır və daha sonra da sərbəst bazar iqtisadiyyatının
məntiqinə uyğun olaraq işdən çıxarılır. Belə bir
elastik sistem ilk baxışdan qəribə görünsə də əslində işsizliyin
azalmasında əhəmiyyətli rol oynayır.
Anqlo‐Sakson Kapitalizmdə işçilərin daha yüksək maaşlı
bir iş tapdıqlarında əvvəlki işdən ayrılmaları və ya sahibkar tərəfindən
işdən çıxarılmaları normal qarşılanır. Ona görə də
Ren Kapitalizmində olduğu kimi Anqlo‐Sakson Kapitalizmdə
işçilərin şirkət daxili təhsilinə ciddi əhəmiyyət verilmir, çünki
daha yaxşı bir fürsət qarşısına çıxan kimi işçinin işdən ayrılacağı
nəzərə alınır. Bundansa daha yüksək keyfiyyətlərə sahib
işçini daha yüksək maaşla işə almaq məqsədəuyğun sayılır.
Təbii olaraq hər bir şəxs də özünün bəşəri sərmayəsini artırmağa
çalışır ki, potensialını daha yüksək qiymətdən sata bil‐
46 Ludwig Niethammer, “Germany: workers respond angrily to deal at
DaimlerChrysler”, WSWS, 12 avqust 2004, http://www.wsws.org/articles/2004/
aug2004/ germ‐a12.shtml, (01.03.2006).
47 Ibid., səh.38.
‐ 37 ‐