Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

<strong>Kapitalizm</strong> <strong>Kapitalizm</strong>ə Bənzəməz bunun sevindirici, yoxsa kədərləndirici hal olduğunu söyləmək heç də asan deyil. Təcrübələr göstərir ki, adətən əgər bir ölkədə intihar nisbəti aşağıdırsa, o ölkədə uşaq ölümü nisbəti və yoxsulluq səviyyəsi çox yüksəkdir. Məsələn, Litvada uşaq ölüm nisbəti ən aşağı həddə olduğu halda, intihar səviyyəsinə görə keçmiş ittifaq respublikaları arasında liderlik edir. Azərbaycanda isə, uşaq ölümü nisbəti və yoxsulluq səviyyəsi çox yüksəkdir. Elm adamları intihar səviyyəsi ilə fərdiləşmə prosesi arasında deterministik bir əlaqə olduğunu irəli sürürlər. Bir başqa ifadə ilə liberal iqtisadi inkişafa paralel olaraq yoxsulluq və uşaq ölümlərinin səviyyəsi aşağı düşsə də, intihar səviyyəsində artım müşahidə edilirmiş. Azərbaycanda əhalinin artım nisbəti ilə bağlı göstəricilər inkişaf etmiş ölkələrə yaxın səviyyədədir. Halbuki, uşaq ölüm nisbətinin və yoxsulluq səviyyəsinin yüksək olduğu toplumlarda əhalinin artım nisbəti də yüksək olur. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, son əlli ildə, doğum nisbətləri inkişaf etmiş ölkələrdə 2,8‐dən 1,9‐a və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə 6,2‐dən 3,9‐a düşmüşdür. Bəzi inkişaf etmiş ölkələrdə isə bu nisbət əhalinin özünü yeniləmə nisbətinin də altındadır. Ölkəmizdə hər qadına düşən doğulmuş uşaq sayı 2 nəfər təşkil edir. 205 Qeyd edək ki, artım üçün məqbul olan minimal rəqəm 2,17‐dir. Azərbaycanda sovet sistemindən miras qalan və bütün qüsurlarına baxmayaraq hazırkı 11 illik məcburi təhsil sistemi, yoxsulluq səviyyəsinin yüksəkliyinə baxmayaraq doğum nisbətinin artımını tormozlayan əsas amillərdəndir. Bir ölkədə məcburi təhsil sisteminin olması və bu müddətin uzunluğu ölkədəki ilk evlilik yaşının yüksəlməsinə, ailə başına düşən uşaq 205 “Azərbaycanda qadınlar”, Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi, 3 mart 2006, http://www.azstat.org/indexaz.phpid=308. ‐ 185 ‐
İlkin Sabiroğlu sayının azalmasına səbəb olur. Dolayısı ilə Azərbaycanın əsl problemi əhalinin artım nisbətinin aşağı olması deyil, uşaq ölüm nisbətinin və yoxsulluq səviyyəsinin yüksək olmasıdır. Sənaye toplumlarında strateji güc ünsürlərindən birisi də ölkə əhalisinin sayı hesab edilirdi. Lakin əhalinin sayı artıq nəinki siyasi və iqtisadi baxımdan, hətta hərbi baxımdan da güc amili sayılmamaqdadır. Məsələn, əhalinin sayı həlledici hərbi güc amili olsaydı Hindistanla Pakistan arasındakı “Kəşmir Problemi” çoxdan birincinin lehinə həll edilmiş olmalı idi. Artıq ölkələrin gücü əhalisinin sayı ilə deyil, “İnsan İnkişafı İndeksi” (Human Development Index) ilə ölçülür. Bu isə, BMT‐nin “İnsanın İnkişaf Proqramı”nda öz əksini tapır. BMT 1990‐cı ildən bu istiqamətdə illik hesabatlar hazırlayır. Konsepsiyalar imzalanır. “İnsanın İnkişaf Konsepsiyası”nın dörd əsas bazası var: iqtisadi inkişaf və həyat səviyyəsinin artması, gələcəyə inamla baxmaq, insanlar arasında iqtisadi və siyasi uyğunsuzluğun aradan qaldırılması, imkanların genişləndirilməsi üçün şərait. Yəni potensial imkan üçün şəraitin yaradılması. UNDP (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramı), milli gəlirlə yanaşı, səhiyyə və təhsil imkanlarından faydalana bilmə səviyyəsi kimi bir çox ictimai‐mədəni kriteriyaları nəzərə alaraq hazırladığı üç əsas indeksə (adam başına düşən ümumi daxili məhsulun həcmi, gözlənilən ömür indeksi və təhsil indeksi) dayanaraq hesablanan “İnsan İnkişafı İndeksi” isə, insanların həyat səviyyəsini “keyfiyyətli həyat tərzi” baxımından dəyərləndirməyi hədəfləyir. 206 Göründüyü kimi, mənalı həyat tərzini müəyyənləşdirmək çətin olsa da, “keyfiyyətli həyat tərzi” haqqında müəyyən qənaətə gəlmək artıq mümkündür. Sonda qeyd edək ki, Azər‐ 206 İlkin Sabiroğlu, “Azərbaycan uzunömürlülər diyarıdırmı”, op. cit. ‐ 186 ‐
Page 2 and 3:
KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5:
Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±