Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

More documents

Recommendations

Info

Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz sindromu”nun “üç sektor modeli”nə görə, təbii ehtiyatlardan intensiv istifadənin iqtisadiyyatın ixracat potensialı olan digər sahələrinə mənfi təsiri iki istiqamətdə özünü göstərir. 139 Bunlardan birincisi xərclərin artması effektidir. Əgər neftlə əlaqədar əldə olunan sərvətlər xaricdə saxlanmırsa və maliyyə kanalları vasitəsilə birbaşa və ya dolayı yolla ixracat potensialı olmayan mallara xərclənirsə, bu malların qiymətləri ixracat potensialı olan malların qiymətləri ilə müqayisədə artır və real effektiv valyuta məzənnələri də bahalaşır. Bu da ənənəvi ixracat potensialı olan sahələrə zərər gətirir. Xarakterik olaraq cari əməliyyatlar hesabının tarazlığı pozulur. Belə ki, neft ixracının daha sonrakı mərhələdə bahalaşmasına baxmayaraq, gələcəkdə neft gəlirlərinin artacağının gözlənməsilə daxili istehlak və idxal ən yüksək səviyyəyə çatır, qeyri‐neft sektoru üzrə ixrac isə azalır. İkincisi isə əmək ehtiyatlarının yerdəyişməsi effektidir ki, belə halda da “sıçrayışla” inkişaf müşahidə olunan sahələrdə əmək haqları artdığından bu sahələr iqtisadiyyatın digər sektorlarından işçi qüvvələrini özünə cəlb edir. Beləliklə də digər sahələrin resurslarını zəiflədərək istehsalın aşağı düşməsinə səbəb olur. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda neftlə əlaqədar əldə olunan sərvətlər xarici banklarda saxlanılır və maliyyə kanalları vasitəsilə birbaşa və ya dolayı yolla kütləvi şəkildə xarici ticarət obyekti olmayan mallara xərclənmir, deməli, ixracat potensialı olan digər sahələr üçün bu prizmadan yarana biləcək birinci mənfi effekt hələlik mövcud deyil. Eyni zamanda xarici ticarət obyekti olmayan sahələrdə “sıçrayışla” inkişaf özünü göstərmədiyindən ikinci mənfi effekt də bu prizmadan mövcud deyil. Ayrıca yaxın gələcəkdə ölkəyə 139 İlkin Sabiroğlu, “Azərbaycanda ʺHolland sindromuʺ yarana bilərmi”, “Gündəlik Azərbaycan” qəzeti, 16 dekabr 2005. ‐ 125 ‐
İlkin Sabiroğlu neft daxilolmalarının artan xətt üzrə inkişaf edəcəyi gözlənilsə də, Milli Bankın real effektiv valyuta məzənnələrinin bahalaşmasında maraqlı olmadığı görünməkdədir. Qısası, hazırda bizi “Holland sindromu” təhlükəsi gözləmir. Bəs sabah necə Diqqət edirsinizsə, yuxarıda üç sektordan bəhs edilir: neft sektoru, ixrac potensialı olan qeyri‐neft sektoru və ixrac potensialı olmayan mallar sektoru. Ona görə də biz ölkə olaraq “Holland sindromu”ndan yayınmaq üçün neft dollarlarından məhz “ixrac potensialı olan qeyri‐neft sektoru”nun inkişafında istifadə etməliyik. Amma bir başqa problem də ondadır ki, neft dollarlarının məhz bu yöndə, səmərəli və şəffaf şəkildə istifadə olunacağına nə özümüz inanırıq, nə də beynəlxalq təşkilatlar (məsələn, BVF). Azərbaycanda neft gəlirlərindən istifadə edərkən qeyri‐neft sektorunun xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Bu baxımdan dünyada bir çox modellər mövcud olsa da, bu modellərin heç biri Azərbaycan üçün münasib deyil. O cümlədən də Norveç modeli... Norveçin və Alyaskanın (ABŞ) bizdəkinə bənzər qeyri‐neft sektoru problemi yoxdur. Norveçi narahat edən “Holland sindromu” deyil, “qocalma sindromu”dur. Norveç və ABŞ‐da insanlar məhz bu günlərini təminat altına aldıqları üçün gələcək nəsillərinin qayğısına qalırlar. Küveyt və Səudiyyə Ərəbistanı kimi ölkələr isə neft ehtiyatlarının həcminin həddindən artıq çox olmasına görə, ümumiyyətlə, Azərbaycanla müqayisə edilməməlidir. “Forbes” jurnalının oktyabr sayında yer alan bir məqalədə yazar qeyd edir ki, Səudiyyə Ərəbistanı kimi bir sıra neftlə zəngin ərəb ölkələrində dövlət, ümumiyyətlə, gəlir vergisi almırmış. Büdcə neft gəlirləri hesabına formalaşır. Amma buna baxmayaraq qeyrineft sektoru da inkişaf etmir. Səudiyyə Ərəbistanında gənc əhalinin 40‐50 faizi işsizdir. Burada neft gəlirlərinin yüksəkliyi, ‐ 126 ‐
Page 2 and 3:
KAPİTALİZM KAPİTALİZMƏ BƏNZƏ
Page 4 and 5:
Bu kitab elm dəryasında mənə yo
Page 6 and 7:
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Real ÜDM/XMM 60 (1990‐2005) (Gö
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77: Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
show all

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Kapitalizm kapitalizmÉ bÉnzÉmÉz - AzÉrbaycan Milli KitabxanasÄ±