Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz - Azərbaycan Milli Kitabxanası

İlkin Sabiroğlu
qatılmadan, zənginliyini korrupsiya və rüşvətlə əldə edirsə, o
zaman belələrində nə iş adamı xüsusiyyətləri, nə də iqtisadi təşəbbüskarlıq
ruhu inkişaf edər.
Bir anlığa təsəvvür edin ki, heç bir zaman iş adamı kimi
fəaliyyət göstərməyən sadə bir vətəndaşın təsadüfən aldığı lotereya
biletində bəxti gətirir və çox zəngin bir şəxsə çevrilir. Bu
şəxs istehsaldan, biznesdən anlamadığından, sərvətini böyük
ehtimalla kefə, əyləncəyə və lüks malların istehlakına sərf edəcək.
Böyük bizneslə məşğul olmağa çalışsa, təcrübəsizliyindən
müvəffəqiyyət qazanma şansı çox azdır və adətən, belə bir istək
də olmur. Əgər bir az rasional düşünmə tərzi varsa, pulunu
ya banka qoyub faizini, ya da daşınmaz əmlaka yatırıb kirayə
haqqını alacaq.
Məmur burjuaziyasının hakim olduğu bütün cəmiyyətlərdə,
bir‐iki istisna xaricində, zəngin bürokratların hamısı belə
davranır. Neftlə zəngin ərəb ölkələrindəki burjua rolunda çıxış
edən kral və məmurların da sərvətləri başda ABŞ olmaqla, inkişaf
etmiş qərb ölkələrinin banklarındadır.
Qısası, məmur kapitalizminin hökm sürdüyü dövlətlərdə
sərvət iqtisadi kateqoriyadan daha ziyadə siyasi kateqoriyadır.
Yəni rifah səviyyəsi əmək və istehsal ölçüsü ilə deyil, bürokratik
iyerarxiyanın daha yüksək pilləsində təmsil olunmaqla və
ya bu pillədəkilərlə imtiyazlı ünsiyyət imkanları ilə ölçülür.
Məharət həmin “məmur burjuaziyası”nın kapitalını ölkə
iqtisadiyyatına yönəltməyi bacarmaqdadır. Doğrudur, belə kapitala
cəmiyyətin münasibəti bir mənalı deyil. Bəziləri ümumiyyətlə
həmin kapitalın müəyyənləşdirilərək müsadirə edilməsinin
tərəfdarıdır. Digərləri isə bu kapitalın Azərbaycan iqtisadiyyatına
yönəldilməsinin zəruri olduğunu deyir və bunun
ölkədə istehsalın və məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsində
müsbət rol oynayacağını düşünür.
Belə bir məsəl var ki, “imanla paranın kimdə olduğu bilinməz”.
Ona görə də, bu kapitalın müəyyənləşdirilməsi və mü‐
‐ 104 ‐