Mediat dhe publiku, dhe llojet e gazetarisë - Gazetaria
Mediat dhe publiku, dhe llojet e gazetarisë - Gazetaria Mediat dhe publiku, dhe llojet e gazetarisë - Gazetaria
2011-02-22 Editoriali, analiza dhe komenti- hyrje Mr.Sc. Remzie Shahini-Hoxhaj 22.02.2011 2011 Company LOGO Mediat dhe publiku, dhe llojet e gazetarisë • Publiku i referohet grupit dhe individëve që adresohen nga mediat • Audiencë/ publik – grupi i njerëzve që marrin pjesë me eksperincat apo ballafaqimin në mënyra të ndryshme në çfarëdo lloj mediumi • varrësisht nga ky aspekt orientohen edhe llojet e gazetarisë 1
- Page 2 and 3: 2011-02-22 Audienca, mediat dhe gaz
- Page 4 and 5: 2011-02-22 Modeli i kënaqjes Nevoj
- Page 6 and 7: 2011-02-22 Uses -and Gratifikations
- Page 8 and 9: 2011-02-22 Qasja transaksionaledina
- Page 10 and 11: 2011-02-22 Teza e ngritjes së bosh
- Page 12: 2011-02-22 .... • shpjegon se pse
2011-02-22<br />
Editoriali, analiza <strong>dhe</strong> komenti- hyrje<br />
Mr.Sc. Remzie Shahini-Hoxhaj<br />
22.02.2011<br />
2011<br />
Company<br />
LOGO<br />
<strong>Mediat</strong> <strong>dhe</strong> <strong>publiku</strong>, <strong>dhe</strong> <strong>llojet</strong><br />
e gazetarisë<br />
• Publiku i referohet grupit <strong>dhe</strong> individëve që<br />
adresohen nga mediat<br />
• Audiencë/ publik – grupi i njerëzve që<br />
marrin pjesë me eksperincat apo<br />
ballafaqimin në mënyra të ndryshme në<br />
çfarëdo lloj mediumi<br />
• varrësisht nga ky aspekt orientohen e<strong>dhe</strong><br />
<strong>llojet</strong> e gazetarisë<br />
1
2011-02-22<br />
Audienca, mediat <strong>dhe</strong><br />
gazetaria<br />
1. Modeli i efekteve<br />
2. Modeli i përdromit të mediave për kënaqjen e <strong>publiku</strong>t<br />
3. Modeli i kodimit <strong>dhe</strong> dekodimit<br />
4. Përkufizimet e intimitetit publik<br />
<strong>Mediat</strong> <strong>dhe</strong> <strong>publiku</strong><br />
INTERNETI<br />
FILMI<br />
<strong>Mediat</strong> e<br />
shkruara<br />
PUBLIKU<br />
MUZIKA<br />
<strong>Mediat</strong><br />
elektronike<br />
2
2011-02-22<br />
Modeli i efekteve<br />
• Apo ndryshme modeli “hypodinamik” niset nga fakti se<br />
çka bëjnë mediat me audiencën<br />
• Fuqia e mediave konsiderohet të jetë mesazhin që japin<br />
ato <strong>publiku</strong>t- nga kjo pikëpamje mediat quhen masmedia<br />
• Shkolla e Frankfurtit (1923) (Teodor Adorno, Herbert<br />
Marcuse <strong>dhe</strong> Max Horkheimer)- u morën me studimin e<br />
efekteve të mundshme të mediave posaqërisht radios<br />
<strong>dhe</strong> filmit si mjet propagandues<br />
• Teoria e tyre “Teoria Kritike” – ku faji kryesor i vihet<br />
shoqërisë ë kapaitaliste t për shkak k të kontrollit mediave<br />
<strong>dhe</strong> krijim e të ashtuquajturës “kulturë masive”<br />
• Neil Postman përkundër Adornos konsumuesit e<br />
mediave i sheh si faktor të rëndësishëm- të mësuarit<br />
përmes argëtimit<br />
Juergen Habermas<br />
• Poashtu përfaqësues i Sh.Frankfurtit<br />
• Kritika e tij i referohet aspektit filozofiko-<br />
sociologjik<br />
• Qasjen shoqërore në funskionin pozitiv të<br />
masmediave në ndryshimin e strukturave të<br />
<strong>publiku</strong>t<br />
• Me rëndësi dallimi me sferës private <strong>dhe</strong> politike<br />
• Filozofia hermeneutike (shkenca mbi të<br />
kuptuarit)<br />
• Behaviors/ sjelljes and voyerisem/<br />
soditëse(Laura Muvelyer 1970)<br />
3
2011-02-22<br />
Modeli i kënaqjes<br />
Nevojat e <strong>publiku</strong>t për përmbushjen e kënaqësive nga masmediat<br />
Kognitive<br />
(të mësuarit)<br />
Afektive<br />
(plotësim<br />
emocional)<br />
Relaksim<br />
Integrim<br />
Personal,<br />
Social etj<br />
Analiza e përmbajtjes përmes<br />
formulës së Lasswellit<br />
4
2011-02-22<br />
Modeli i kodimit <strong>dhe</strong> dekodimit<br />
• Stuart Hall (70ta) <strong>publiku</strong> ka korniza të<br />
veçanta në interpretimin e mediave<br />
• Dominues- prefernca e programit<br />
• Kundërshtues – për shkaqe kulturore<br />
• Negociues- akceptojnë ose kundërshtojnë<br />
Shfrytëzimi i<br />
masmediave<br />
• <strong>publiku</strong> reagon në mënyrë subjektive duke i<br />
klasifikuar ato në interesa shumë personale<br />
• shfrytëzimi i i mediave në përgjithësi i është i lidhur<br />
ngushtë e<strong>dhe</strong> me konceptin jetësor të njerëzve<br />
<strong>dhe</strong> se është më shumë se sa një aktivitet<br />
individual<br />
• në fakt shfrytëzimi i mediave është mjet i<br />
kënaqjes së nevojave njerëzore <strong>dhe</strong> me këtë<br />
paraqet një alternative funksionale të mundësive<br />
të kënaqjes së këtyre nevojave<br />
5
2011-02-22<br />
Uses –and Gratifikations Approach<br />
Modeli i përdromit të mediave për kënaqjen e <strong>publiku</strong>t<br />
• li<strong>dhe</strong>t ngushtë me konceptin e përgjithshëm të përdorimit<br />
të tyre për kënaqjen e nevojave njerëzore<br />
• “uses-and-Gratifications Approach” (qasja e përdorimit<br />
<strong>dhe</strong> kënaqjes/plotësimit) që me fjalë tjera masmediat për<br />
njeriun janë burim për kënaqjen/plotësimin e interesave,<br />
kërkesave <strong>dhe</strong> nevojave të veçanta<br />
• Pikësynim i këtij koncepti është pranimi i përmbajtjeve të<br />
transmetuara nga masmediat <strong>dhe</strong> para së gjithash për<br />
këtë arsye është i suksesshëm pasi që prej kësaj gjendje<br />
prit një plotësim dëshire, një kënaqje<br />
Ideja e “<strong>publiku</strong>t aktiv” në procesin e komunikimit<br />
masiv mund të shpjegohet e<strong>dhe</strong> në këtë mënyrë sipas<br />
“uses-and-Gratifications Approach”:<br />
1. Publiku i masmediave është element aktiv në procesin e komunikimit <strong>dhe</strong><br />
po ashtu përdorimi i mediave duhet të shihet si proces aktiv <strong>dhe</strong> i<br />
qëllimshëm<br />
2. Qëllimi i përdorimit të masmediave nuk orientohet vetëm në predispozitat<br />
e pikënisjes i <strong>dhe</strong> perceptimeve normative por më shumë shpjegohet<br />
h përmes nevojave individuale të njerëzve<br />
3. Masmediat paraqesin një mundësi të kënaqjes së nevojave që nuk mund<br />
të vihet në konkurrencë me instancat tjera të plotësimit të nevojave<br />
4. recipientët i njohin nevojat e tyre <strong>dhe</strong> mundën të japin informata për to<br />
5. Vlerësimet për rëndësinë kulturore të komunikimit masiv duhet të ngjajnë<br />
Sipas këtij modeli nevojat mund të klasifikohen e<strong>dhe</strong> në këtë mënyrë<br />
• nevoja kognitive- informata, zgjerim dijesh, orientim etj;<br />
• nevoja afektive- çlodhje, kuptim i problemve, kërkim për ekzistim<br />
emocional etj;<br />
• nevoja integrative- empati <strong>dhe</strong> identifikimin, forcim i vlerave, gjetja e<br />
vetës, emetimi gjegj. përforcimi i modeleve të sjelljes;<br />
• nevoja interaktive- interaksion parasocial me aktor medial, përdorimi i<br />
përmbajtjeve medial në si mjet folës në komunikimin interpersonal.<br />
6
2011-02-22<br />
Arsyja e përdorimit të<br />
mediave<br />
• Devijimi/shmangja <strong>dhe</strong> kalimi i kohës – përmes mediave<br />
njeriu mundohet shpesh të ik nga rutina e<br />
përditshmërisë, nga problemet e përditshme, që njihet<br />
e<strong>dhe</strong> si një zbrazje emocionale (escape). Konsumi i<br />
madh i mediave përmes të cili njeriu mundohet ta largoj<br />
lodhjen psikike, krijon e<strong>dhe</strong> një lloj narkotiku në to<br />
Marrëdhëniet personale - kjo ka të bëjë me qasje quasi<br />
social që synojnë të ndërtojnë <strong>publiku</strong> me mediat.<br />
Zakonisht të tillë janë njerëzit që posedojnë shumë pak<br />
kontakte shoqërore në përditshmërinë e tyre <strong>dhe</strong> për atë<br />
i instrumentalizojnë mediat.<br />
• Identiteti personal – njerëzit i shfrytëzojnë masmediat<br />
për të zbuluar më shumë rreth vetës<br />
• Kontrolli i rrethit/ ambientit- njerëzit mundohen përmes<br />
ndihmës së mediave të marrin informata rreth botës që i<br />
rrethon<br />
Qasja transaksionaledinamike<br />
• Çështja e hulumtimit të ndikimit të masmediave bazohet<br />
në dy perspektiva:<br />
• atë të anës “komunikatorve” apo ndryshe “të orientuar në<br />
mediat” <strong>dhe</strong><br />
• atë të “recipientëve” apo “të orientuar në publik”<br />
• Tek qasja e përdorimit <strong>dhe</strong> kënaqjes (users-gratification<br />
approach) synohen të shpjegohen ndikimet e mediave<br />
që krijohen si kënaqësi të recipientëve, d.m.th se cilave<br />
përmbajtje ju referohet<br />
• Qasja tansaksionale-dinamike paraqet një perspektiv të<br />
tretë <strong>dhe</strong> në kuadër të saj nuk ka përfundime të<br />
njëanshme shkak-ndikim, por këtu analizohen të dy<br />
perspektivat ajo e ndikimit <strong>dhe</strong> ajo e shfrytëzimit, si të<br />
lidhura me njëra tjetrën<br />
7
2011-02-22<br />
Qasja transaksionaledinamike<br />
• Në fakt potenciali i ndikimit të mediave rezulton nga<br />
interpretimi gjegjësisht nga përpunimi prej recipientëve<br />
• është një stimulim për rezultatet e përpunimi të<br />
informatave nga recipientët<br />
• Ky koncept i sheh mediat <strong>dhe</strong> recipientët si pjesëmarrës<br />
aktiv <strong>dhe</strong> pasiv në procesin e komunikimit<br />
• Komponenta aktive gjatë komunikimit është gjatë<br />
zgjedhjes së informatave, përpunimit <strong>dhe</strong> përshtatjes së<br />
prezantimit të tyre varësisht nga pritjet e <strong>publiku</strong>t, ndërsa<br />
komunikatorët janë pasiv pasi që veprimi i tyre varet nga<br />
kushtet e pranimit<br />
• Recipienti është në fakt pasiv, pasi që duhet të zgjedh<br />
vetëm informatat e ofruara <strong>dhe</strong> nga sjellja e cila ndikohet<br />
konsumi i mediave (p.sh. blerja e gazetave, dëgjimi i<br />
lajmeve çdo ditë)<br />
Qasja transaksionaledinamike<br />
• Komponenta aktive e sjelljes së recipientëve përshkruhet përmes<br />
shfrytëzimit ë mediave <strong>dhe</strong> nënkupton qasjen selektive që kanë<br />
recipientët në raport me informimin<br />
• Sipas perspektivës së qasjes së dinamikës transaksionale mund të<br />
argumentohet, se mediat i japin informatat të strukturuara në<br />
mënyrë homogjene, ashtu si perceptohen e<strong>dhe</strong> nga <strong>publiku</strong><br />
• recipientët në asnjë mënyrë nuk i kopjojnë në kokat e tyre të dhënat<br />
mediale<br />
• recipientët poashtu nuk e konstruktojnë një realitet subjektiv siç<br />
mund të shihet nga perspektiva e shkallës së shfrytëzimit të<br />
mediave<br />
• <strong>publiku</strong> orientohet më pak në thëniet kryesore, kompleksiteti i të cilat<br />
qëndron me kohën, <strong>dhe</strong> një pjesë e ma<strong>dhe</strong> e këtyre informatave të<br />
ndryshe harrohen fare ose shkatërrohet me kohën<br />
• interesat për informim me kohën ndryshojnë<br />
8
2011-02-22<br />
Teza- “Agenda Setting” (krijimi i<br />
agjendës)<br />
• niset nga fakti se masmediat parashohin temat të cilat<br />
janë të rëndësishme për <strong>publiku</strong>n, çka d.m.th. se ato e<br />
përcaktojnë “rregullin ditor gjegj. ushtrojnë një funksion<br />
tematik<br />
• mediat ndikojnë më pak në atë se çka mendojnë njerëzit<br />
se sa në atë për çka mendojnë<br />
• Ky model i ndikimit në mënyrën e të menduarit se sa në<br />
mënyrë e të sjelljes<br />
• Këtu kemi të bëjmë me vëmendjen tonë <strong>dhe</strong> dijen rreth<br />
problemeve ditore, të arriturat t e raportuara, personat,<br />
temat publike <strong>dhe</strong> pyetjeve të shtruara<br />
• arsyeja pse ky model renditet nga aspekti i perspektivës<br />
së komunikatorëve<br />
Teza- “Agenda Setting” (krijimi i<br />
agjendës)<br />
• e shpjegon përmes katër pikave:<br />
1. Konkurrenca në tema <strong>dhe</strong> ofrimin e lajmeve- lufta për tema është e ndikuar nga<br />
përmbajtja e një raporti për një temë, i cili varet po aq nga temat tjera.<br />
2. Bërja e një lajmi- kur një jëlajmi iii shtohen h elemente dramatike e bënë ëtëk ketë ndikim në<br />
funksionimin e agjendës <strong>dhe</strong> bënë që të jetë më i rëndësishëm <strong>dhe</strong><br />
jashtëzakonisht problematik<br />
3. Ndërtimi subjektiv i një teme- mënyra kognitive e të perceptuarit të informatev nga<br />
mediat prej recipientëve ka poashtu një ndikim të madh në funksionin e krijimit të<br />
agjendës. Për atë mendohet se si reagojnë njerëzit ndaj temave të ndryshme.<br />
(p.sh. përdorimi i termit “heroin”aludon në tregti ilegale të drogës, kriminalitet etj.)<br />
4. Konsekuencat e ndryshimit të perceptimit të asaj që është e rëndësishme- nëse në<br />
kuadër të efektit të krijimit të agjendës ndryshon rëndësia e temës, sërish mund të<br />
ketë ndikim sa në komunikimin masmedial po aq e<strong>dhe</strong> në atë interpersonal.<br />
• formë të ndikimit e cila li<strong>dhe</strong>t me teoritë tjera të ndikimit të mediave<br />
9
2011-02-22<br />
Teza e ngritjes së boshllëkut të<br />
dijës (increasing knowledge gap)<br />
• University of Minasota<br />
• kur fluksi i informatave nga masmediat në një<br />
sistem shoqëror rritet, t popullata me status t më të<br />
lartë ekonomik <strong>dhe</strong> me edukim të lartë tentojnë<br />
t’ju përshtaten këtyre informatave, kështu që<br />
boshllëku i dijës synon rritet se sa të bije<br />
• a është edukimi një veçori që dallon mënyrën e<br />
perceptimit p të informatave <strong>dhe</strong> vetëdijes së<br />
popullatës<br />
Teza e ngritjes së boshllëkut të<br />
dijës (increasing knowledge gap)<br />
• Kjo hipotezë ka ndryshuar në vitet e 70-ta ku<br />
motivimi për informim li<strong>dhe</strong>t me funksionalitetin<br />
individual dua të informatës<br />
• shtresat e popullatë të motivuara për marrjen e<br />
një informate e pranojnë më shpejt se shtresat<br />
tjera që nuk janë të motivuara në të <strong>dhe</strong><br />
informata nuk parqet asnjë funksion për ta<br />
• Përveç interesit personal <strong>dhe</strong> motivimit është një<br />
faktor tjetër me rëndësi që është mosha; të rinjtë<br />
mësojnë më shumë se të vjetrit<br />
10
2011-02-22<br />
Teza e ngritjes së boshllëkut të<br />
dijës (increasing knowledge gap)<br />
• Nëse shkalla e shfrytëzimit të mediave ka rëndësi në<br />
nxënien e dijës atëherë grupet që shfrytëzojnë më<br />
shumë mediat kanë boshllëk më të madh të dijës se sa<br />
ata që shfrytëzojnë më pak<br />
• Bonfandelli shpjegon se shfrytëzimi i mediave sipas<br />
hulumtimeve të bëra sjell deri te ulja e boshllëkut të<br />
dijes, sepse njerëzit e<strong>dhe</strong> me edukim të ulët mund të<br />
marrin dije nga mediat sidomos ato të shkruara<br />
• fluksi i informatave rrjedh njësoj <strong>dhe</strong> shpërndarja e dijës<br />
është relativisht homogjene, kur:<br />
1. tema është konfliktuoze<br />
2. ku raportimi medial është intensiv<br />
3. kur problemi diskutohet e<strong>dhe</strong> në bisedat personale<br />
4. kur problemi i përket komunitetit në masë të ma<strong>dhe</strong> <strong>dhe</strong><br />
5. kur komuniteti është më mirë i vogël <strong>dhe</strong> homogjen<br />
Teoria e Spirales së Heshtjes (Spiral of<br />
Silence Theory)<br />
• Ndikimi i mediave në këtë teori ka një<br />
funksion akumulues<br />
• Pozicioni dominues në raportimin mediave<br />
ka ndikimin e<strong>dhe</strong> tek përkrahësit e saj pasi<br />
që formulimet <strong>dhe</strong> tezat rrjedhin nga<br />
mediat<br />
• mediat ndryshojnë këtë ë klimën e të<br />
menduarit tek popullata<br />
11
2011-02-22<br />
....<br />
• shpjegon se pse njerëzit ndiejnë nevojën që ti fshehin<br />
opinionet, preferencat, mendimet etj., kur ndihen<br />
minoritet me një grup të caktuar<br />
• u lansua nga Elisabeth Neolle-Neumann për ndikimin e<br />
masmediave në krijimin e opinionit publik<br />
• Teoria bazohet në frikën që kanë njerëzit nga izolomi<br />
prej shoqërisë<br />
• opinioni publik është shumë i rëndësishëm <strong>dhe</strong> ajo e<br />
konsideron si “lëkurë jonë sociale”<br />
• Spiralja e heshtjes në fakt nënkupton aftësinë e njerëzve<br />
për perceptim p.sh kur e sheh se mendimi i tij po ka<br />
efekt ai forcohet <strong>dhe</strong> flet hapur <strong>dhe</strong> lenë vëmendjen të<br />
bie, kur e sheh që mendimi po bie, bie në heshtje<br />
...<br />
• . Sipas Noelle-Neumann duhet të ekzistojnë tri korniza themelore që procesi i spirales<br />
së heshtjes të funksionoj:<br />
1. Duhet të ketë fusha mendimi <strong>dhe</strong> kushte të veprimit, që janë në rrjedh <strong>dhe</strong> tek të cilat<br />
ndodh një ndryshim. Në periudhat në të cilat nuk ka një ndryshim të tillë, çdo individi i<br />
bëhen të njohura mendimet domuniuese, <strong>dhe</strong> nuk ekzistojnë faktor që e vejnë në<br />
lëvizje një proces të spirales.<br />
2. Duhet të ketë mendime, të cilat janë moralisht të njëanshme <strong>dhe</strong> tek të cilat nuk ka<br />
kundërthënie se a është diçka racionale e drejtë apo gabim, po për pozicion moralisht<br />
të mirë <strong>dhe</strong> të keq. Opinioni publik ka gjithmonë një komponent irracionale.<br />
3. Duhet të ketë procese në të cilat masmediat kanë një pozicion të identifikuar. Fushat e<br />
të menduarit apo kundërthëniet politike për të cilat mediat nuk raportojnë ose janë<br />
krejt qeta nu hyjnë në spiralen e heshtjes. Për këtë e<strong>dhe</strong> verifikimet empirike nuk janë<br />
të mundshme pa përdorimin e raporteve të mediave.<br />
Në k ti i l ë h htj jë ë dj dh j k ht h t f kt ë ë<br />
• Në konceptin e spirales së heshtjes një vëmendje e ma<strong>dhe</strong> ju kushtohet faktorëve që<br />
e ndikojnë gatishmërinë për të folur. Këtu është shumë e rëndësishme që të izolohet<br />
frika si p.sh. njohja me të tjerët, krijimi i simpatisë etj.<br />
12