Për mua Shkupi është emocion - Koha Ditore
Për mua Shkupi është emocion - Koha Ditore Për mua Shkupi është emocion - Koha Ditore
CyanMagentaYellowBlack e mërkurë • 20 mars 2013 mespërmes KOHA Ditore • 29 Faruk Tasholli 1 Shkrimtari Faruk Tasholli përgjigjet në 40 pyetje. ENVER ROBELLI 1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në hapësirën e banuar me shqiptarë Po të kisha mundësi, nuk do të luaja nga Rrafshi i Kosovës. Unë jam mësuar të jetoj në atë vend, sidomos në hapësirën nga Ferizaj deri në Prishtinë, ku kam jetuar një kohë të gjatë, ku jam mësuar me atë ambient, ku jam mësuar me ata njerëz që i njoh e më njohin, më duan dhe i dua. 2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do të dëshironit ta takonit sikur të ishe e mundshme Diktatorin komunist, Enver Hoxhën. Çka do ta pyesnit së pari Si mendoje ta bëje Shqipërinë kopsht me lule duke pushkatuar e persekutuar intelektualë të ngritur në universitetet europiane Cili është personaliteti më i rëndësishëm historik për ju Xhorxh Bush i vjetri, i cili në fillim të viteve nëntëdhjetë si president i SHBA-së iu kërcënua Serbisë të mos e prekë „vijën e kuqe“ në raport me Kosovën. Kjo fjalë e tij si duket u prit me skepsë edhe nga politika agresive serbe ndaj Kosovës, por edhe nga vetë kosovarët, që nga jeta nën terrorin serb, të vogla i kishin shpresat për ndihmë. U desh shumë kohë të kalojë dhe shumë sakrifica të ndodhin dhe „vija e kuqe“ e Bushit të vjetër të funksionalizohet me lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. 5. A ekziston Zoti Do të dëshiroja ta parafrazoj Ajnshtajnin tyre librave, Bekim Fehmiu ka hyrë në fondin e pasurisë sonë kulturore, historike e kombëtare. Shkurt, Bekim Fehmiu është pasuri kombëtare shqiptare! 7. Cilin qytet të ish-Jugosllavisë keni dëshirë ta vizitoni Qytetet e mëdha të ish-Jugosllavisë i kam vizituar disa herë. Në disa prej tyre edhe sot kaloj shpesh. Por, të them të drejtën, më së miri ndihem në Shkup dhe këtij qyteti, nuk kam dëshirë t’i bie me veturë, por këmbë. Atmosfera e këtij qyteti, disi më ngroh, më bën për vete. Në këtë qytet kam shkuar shpesh në rininë time të hershme, por edhe tash kam mall të shkoj, sidomos duke kaluar Grykës së Kaçanikut. Për mua Shkupi është emocion që nga fëmijëria, se nga ky qytet, më kanë ardhur lodrat e para, rrobat e para dhe ëmbëlsirat e para, pra, vlerat moderne të kohës, të fabrikuara etj. 8. Kur keni udhëtuar për herë të parë jashtë shtetit dhe në cilin vend keni qenë Jashtë shtetit (në Jugosllavinë e atëher- parë autobusin urban, me dritare të thyera, ku njerëzit nxitonin për t’u futur në të... Në një kafene të madhe as që kishte vend të lirë. Sikur gjithë njerëzit kishin dalë për të pirë kafe, një kafe që nxehej në avull dhe mezi ta krijonte atë harmoninë e nisjes mbarë të ditës. Rruga drejt Tiranës pastaj, ku të shoqëronte vargu i bunkerëve anash, të fuste një trishtim në shpirt. Sheshi i Tiranës, i gjerë dhe i bukur, ta krijonte përshtypjen se je në një shtet normal, ashtu si vazhdimisht ishte shfaqur në televizion. Gjallëria e ditës në Tiranë ishte mbre - sëlënëse, ndërsa mbrëmja e frikshme. Takimet dhe shoqërimet me regjisorin Gëzim Kame, me dramaturgun Pëllumb Kulla dhe me aktorët Kastriot Çaushi, Roland Trebicka, Edi Luarasi, Edmond Budima, Robert Ndrenika ishin vetë mre - kullia. Aty gjeta edhe mikun tim, violinistin Bato Gashi, birin e profesor Ahmet Gashit, hartuesin e hartës së parë të Shqipërisë etnike. Me të vizitova pastaj familjen e Jusuf Gërvallës, të cilin e kisha njohur sa ishte gazetar në “Rilindje”, ndërkaq me vajzën e mbrojtur një Kosovë! 10. Çfarë do të ishte për ju fatkeqësia më e madhe Nuk dua ta përmend. Nuk dua të ndjell keq. 11. Cilin shkrimtar të huaj e pëlqeni më së shumti Stefan Cvajg dhe Gabriel Garsia Markez. 12. Kultura e cilit vend perëndimor ju pëlqen më së shumti Këtu jam pak i zënë ngushtë. Unë ka vite që jetoj në një vend perëndimor, pra në Gjermani, ku në çdo hap ndeshesh me kulturën e lartë si nocion i përgjithshëm dhe si praktikë jetësore. Për çka të flas më parë, për kulturën e punës, për kulturën e vlerësimit të çdo pune, për kulturën e banimit, për kulturën e dëfrimit, për kulturën krijuese. Gjithçka sheh syri e prek dora është shtrirje e vlerave krijuese të ndërtuara me mund dhe mbi të gjitha, respektimi i atyre vlerave është për çdo lakmi. Artin letrar përgjithësisht, poezinë, anekdotën, sentencën të krijuar me shekuj, e ke edhe në reklamat e afarizmit të thjeshtë, e lëre më në diskursin e përditshëm. Po kështu ndodh edhe me pikturën dhe artet e tjera. Prandaj Gjermania është një vend i veçantë kulturor. Në këtë fushë investimi i çdo njeriu është i madh. Mos e merrni këtu investimin financiar, si jemi mësuar ne shqiptarët ta përmendim deri në banalitet. Raporti me natyrën, me botën bimore dhe shtazore duke e vënë atë në binarët e harmonisë së përgjithshme krijon vlera të pakontestueshme në këtë vend. Për gjithçka këtu flet eksperti me veprën e vet, madje në një konkurrencë rigoroze, ndërsa konsumatori ka mundësinë e zgjedhjes dhe vendosjen e secilës vlerë kulturore në vendin e vet. Prandaj edhe vetëdija qytetare del si vlerë e kultivuar kulturalisht. 13. Cili emër ju pëlqen më së shumti Diella, Atdhe. Emrin e parë e mban vajza “Për mua Shkupi është emocion” kur thotë se besoj në harmoninë kozmike. Zoti ekziston si ndërgjegje e brendshme e njeriut dhe si harmoni e proceseve dhe fenomeneve që shfaqen në jetë. Por me këtë nocion dhe këtë madhështi mitike, janë kalkuluar shumë procese, madje deri te luftërat shfarosëse. Unë besoj në Zot, por jo në mënyrën dogmatike si e predikojnë religjionet, sado që i respektoj me konsekuencë që të gjitha. Ekzistenca e Zotit, besoj, na korrigjon dhe na bën të korrigjueshëm. Kështu edhe bota eci përpara. 6. Cilin libër po e lexoni aktualisht Sapo iu kisha rikthyer librit të Franc Babingerit “Mehmet Pushtuesi dhe koha e tij”. Është një libër shumë domethënës për një pjesë të historisë osmane, për raportet e ndërtimit të perandorisë, për ngritjet dhe rëniet, e sidomos njeriu mëson shumë për viset e Ballkanit dhe raportet që kanë pasur popujt e këtij regjioni me Perandorinë. Në këtë kontekst, ka mjaft hapësirë për ta njohur edhe praninë shqiptare në perandori, por edhe luftën e Skënderbeut kundër saj. Mirëpo ndërkohë më erdhi libri i Bekim Fehmiut „E shkëlqyeshme dhe e tmerr - shme“ - pjesa e dytë dhe ma la përgjysmë Franc Babingerin. Të dy librat e aktorit tonë të madh, sa flasin për jetën e tij, flasin edhe për kontekstin historik e shoqëror që ka kaluar Kosova. Me këta dy libra të dy periudhave jetësore, Bekim Fehmiu ka shkëlqyer me shkrimin e tij të sinqertë, ashtu si me shkëlqimin e tij në teatër dhe film. Me gjithë aktrimin dhe shkrimin e kë- shme) për herë të parë kam udhëtuar në vitin 1979 si student. Atëherë për ne ishin të arritshme shtetet e bllokut socialist, sidomos me konvertimin e valutës, kështu që bëra një udhëtim me pak shpenzime, duke filluar nga Hungaria, Çekosllovakia e deri në Poloni. Qytetet ku kalova, sidomos Budapesti, Bratislava, Praga, Katovica, Kra - kova e Zakopane reflektonin një shkëlqim të veçantë në mua, të paparë deri atëherë. U ndesha gjithashtu me njerëz shumë të kulturuar por njëkohësisht të pakënaqur, që për mua ishte ende e paqartë. Kjo pakënaqësi shpërtheu ku më herët e ku më vonë në vitet tetëdhjetë, që më vonë u kuptua thelbi i saj. Ishte pakënaqësi e popujve nën tutelën komuniste. 9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqi - përi Në Shqipëri kam hyrë për herë të parë një mbrëmje dhjetori të vitit 1991. Kisha ardhur nga Europa, duke kaluar detin nga Bari në Patras e prej aty drejt Kakavisë. Përshëndetja e doganierëve dhe policëve kufitarë më “mirëmbrëma” ishte kënaqësia ime më e madhe në një kufi, pasi kisha kaluar dhjetëra kufij duke dëgjuar përshëndetjet në gjuhë të huaja dhe më në fund edhe në gjuhën shqipe. Aty praktikisht e pashë shtetin shqiptar. Udhëtimi drejt Durrësit m’u duk si një ëndërr, ku nuk e di si nuk jam rrokullisur duke ngarë veturën nëpër një rrugë pa shenja, aty-këtu të paasfaltuar dhe pa mbrojtëse anash. Kur kam dalë në mëngjesin e parë në Durrës, jam trishtuar duke tij, Donikën, isha njohur diku në Europë. Sapo hymë në shtëpi, shfaqja e djalit të madh të Jusufit në shikimin tim më stepi. Më ngjante tamam me Jusufin, kur e kisha njohur në Prishtinë. Kaluam mirë aty, por me një përshtypje se edhe vetë familja e Jusufit ndihej e pasigurt në atë anarki transicioni. Shteti pothuaj nuk ekzistonte fare. Isha bashkë me regjisorin Fetah Mehmeti, tashmë i ndjerë. Dilnim qytetit kohë e pa kohë, natën dhe ditën. Nuk e di si kemi shpëtuar pa therrë në këmbë kur të nesërmen dëgjonim lloj-lloj ndodhish për natën që linim prapa. Madje edhe për vrasje të shpeshta. Në një moment, nuk e di si nuk më ka lëshuar zemra nga një skenë e tmerrshme, kur një lokali përdhes, i ishte futur zjarri, ndërsa askush nuk intervenonte ta fikte në atë ndërtesë shumëkatëshe. Mora turr ta shuaj vetë zjarrin, Gëzim Kame më kapi për krahu: Mos u shqetëso, këto janë bërë tashmë skena të përditshme! Më pengonte edhe gjakftohtësia e tij në këtë rast, por ata ishin mësuar me këto skena. Për çudi, në atë anarki, shfaqjet e rregullta jepeshin në teatër dhe, më mahnitnin ata aktorë që gjenin fuqinë të luanin në skenë. Ulëset e teatrit ishin plot. Jashtë ende po luhej një teatër i tmerrshëm. Teatër pa skenar, me drama të mëdha. Çka mund të bëhej nga ky teatër i quajtur Shqipëri, sidomos për Kosovën që pushteti i egër serb e çonte drejt fundosjes, e që kjo Kosovë, kishte shpresuar shumë, madje me vite, nga propaganda e rrejshme e shtetit komunist. A mund të rizgjohej më një Shqipëri për ta ime. Ajo me këtë emër ka ardhur nga Kosova në Gjermani fare e vogël dhe tash studion mjekësinë në Universitetin e Aachenit, njërit nga universitetet më prestigjioze në Gjermani dhe në botë. Ky emër për mua mbrun në vete dashuri, dhembje dhe krenari njëkohësisht. Emrin Atdhe e ka marrë djali im, i lindur në Gjermani, si mall i pashuar për ndarjen nga atdheu në kohë të vështirë, si arbëreshët dikur nga e bukura Moré. Ai është nxënës gjimnazi. Që të dy, pos shumë gjuhëve të huaja, e flasin perfekt dhe e shkruajnë gjuhën shqipe, këtë vlerë themelore kombëtare, ani që janë rritur dhe shkollohen në gjuhën e vendit ku jetojnë. 14. A është mëkat të jesh homoseksual Pse të jetë mëkat Në botën e përparuar demokratike akceptohet njësoj homoseksuali po ashtu si heteroseksuali. Ta zëmë, ministri i Jashtëm gjerman, Westerwelle, është homoseksual dhe publikisht dihet partneri i tij. Kjo nuk i pengon gjermanët që ai ta kryejë një funksion të lartë shtetëror. Edhe ne duhet të mësohemi t'i akceptojmë njerëzit e tillë. 15. A do të ishit i gatshëm të luftonit në rast se rrezikohet liria e vendit Po, pa mëdyshje. 16. Cilin person s’do të kishit dëshiruar ta takonit kurrë (vijon në numrin e nesërm) CyanMagentaYellowBlack
- Page 2: CyanMagentaYellowBlack e enjte •
CyanMagentaYellowBlack<br />
e mërkurë • 20 mars 2013<br />
mespërmes<br />
KOHA <strong>Ditore</strong> • 29<br />
Faruk<br />
Tasholli<br />
1<br />
Shkrimtari Faruk Tasholli përgjigjet në 40<br />
pyetje.<br />
ENVER ROBELLI<br />
1. Në cilin vend dëshironi të jetoni në<br />
hapësirën e banuar me shqiptarë<br />
Po të kisha mundësi, nuk do të luaja nga<br />
Rrafshi i Kosovës. Unë jam mësuar të jetoj<br />
në atë vend, sidomos në hapësirën nga Ferizaj<br />
deri në Prishtinë, ku kam jetuar një<br />
kohë të gjatë, ku jam mësuar me atë ambient,<br />
ku jam mësuar me ata njerëz që i njoh<br />
e më njohin, më duan dhe i dua.<br />
2. Cilin personalitet të historisë shqiptare do<br />
të dëshironit ta takonit sikur të ishe e mundshme<br />
Diktatorin komunist, Enver Hoxhën.<br />
Çka do ta pyesnit së pari<br />
Si mendoje ta bëje Shqipërinë kopsht me<br />
lule duke pushkatuar e persekutuar intelektualë<br />
të ngritur në universitetet europiane<br />
Cili <strong>është</strong> personaliteti më i rëndësishëm historik<br />
për ju<br />
Xhorxh Bush i vjetri, i cili në fillim të viteve<br />
nëntëdhjetë si president i SHBA-së iu kërcënua<br />
Serbisë të mos e prekë „vijën e kuqe“<br />
në raport me Kosovën. Kjo fjalë e tij si duket<br />
u prit me skepsë edhe nga politika agresive<br />
serbe ndaj Kosovës, por edhe nga vetë kosovarët,<br />
që nga jeta nën terrorin serb, të vogla<br />
i kishin shpresat për ndihmë. U desh shumë<br />
kohë të kalojë dhe shumë sakrifica të ndodhin<br />
dhe „vija e kuqe“ e Bushit të vjetër të<br />
funksionalizohet me lirinë dhe pavarësinë e<br />
Kosovës.<br />
5. A ekziston Zoti<br />
Do të dëshiroja ta parafrazoj Ajnshtajnin<br />
tyre librave, Bekim Fehmiu ka hyrë në<br />
fondin e pasurisë sonë kulturore, historike e<br />
kombëtare. Shkurt, Bekim Fehmiu <strong>është</strong> pasuri<br />
kombëtare shqiptare!<br />
7. Cilin qytet të ish-Jugosllavisë keni dëshirë<br />
ta vizitoni<br />
Qytetet e mëdha të ish-Jugosllavisë i kam<br />
vizituar disa herë. Në disa prej tyre edhe sot<br />
kaloj shpesh. Por, të them të drejtën, më së<br />
miri ndihem në Shkup dhe këtij qyteti, nuk<br />
kam dëshirë t’i bie me veturë, por këmbë.<br />
Atmosfera e këtij qyteti, disi më ngroh, më<br />
bën për vete. Në këtë qytet kam shkuar shpesh<br />
në rininë time të hershme, por edhe<br />
tash kam mall të shkoj, sidomos duke<br />
kaluar Grykës së Kaçanikut. <strong>Për</strong> <strong>mua</strong><br />
<strong>Shkupi</strong> <strong>është</strong> <strong>emocion</strong> që nga fëmijëria, se<br />
nga ky qytet, më kanë ardhur lodrat e para,<br />
rrobat e para dhe ëmbëlsirat e para, pra,<br />
vlerat moderne të kohës, të fabrikuara etj.<br />
8. Kur keni udhëtuar për herë të parë jashtë<br />
shtetit dhe në cilin vend keni qenë<br />
Jashtë shtetit (në Jugosllavinë e atëher-<br />
parë autobusin urban, me dritare të thyera,<br />
ku njerëzit nxitonin për t’u futur në të... Në<br />
një kafene të madhe as që kishte vend të<br />
lirë. Sikur gjithë njerëzit kishin dalë për të<br />
pirë kafe, një kafe që nxehej në avull dhe<br />
mezi ta krijonte atë harmoninë e nisjes<br />
mbarë të ditës. Rruga drejt Tiranës pastaj,<br />
ku të shoqëronte vargu i bunkerëve anash,<br />
të fuste një trishtim në shpirt. Sheshi i<br />
Tiranës, i gjerë dhe i bukur, ta krijonte përshtypjen<br />
se je në një shtet normal, ashtu si<br />
vazhdimisht ishte shfaqur në televizion.<br />
Gjallëria e ditës në Tiranë ishte mbre -<br />
sëlënëse, ndërsa mbrëmja e frikshme.<br />
Takimet dhe shoqërimet me regjisorin<br />
Gëzim Kame, me dramaturgun Pëllumb<br />
Kulla dhe me aktorët Kastriot Çaushi,<br />
Roland Trebicka, Edi Luarasi, Edmond<br />
Budima, Robert Ndrenika ishin vetë mre -<br />
kullia. Aty gjeta edhe mikun tim, violinistin<br />
Bato Gashi, birin e profesor Ahmet Gashit,<br />
hartuesin e hartës së parë të Shqipërisë etnike.<br />
Me të vizitova pastaj familjen e Jusuf<br />
Gërvallës, të cilin e kisha njohur sa ishte<br />
gazetar në “Rilindje”, ndërkaq me vajzën e<br />
mbrojtur një Kosovë!<br />
10. Çfarë do të ishte për ju fatkeqësia më e<br />
madhe<br />
Nuk dua ta përmend. Nuk dua të ndjell keq.<br />
11. Cilin shkrimtar të huaj e pëlqeni më së<br />
shumti<br />
Stefan Cvajg dhe Gabriel Garsia Markez.<br />
12. Kultura e cilit vend perëndimor ju pëlqen<br />
më së shumti<br />
Këtu jam pak i zënë ngushtë. Unë ka vite që<br />
jetoj në një vend perëndimor, pra në Gjermani,<br />
ku në çdo hap ndeshesh me kulturën<br />
e lartë si nocion i përgjithshëm dhe si praktikë<br />
jetësore. <strong>Për</strong> çka të flas më parë, për<br />
kulturën e punës, për kulturën e vlerësimit<br />
të çdo pune, për kulturën e banimit, për kulturën<br />
e dëfrimit, për kulturën krijuese.<br />
Gjithçka sheh syri e prek dora <strong>është</strong> shtrirje<br />
e vlerave krijuese të ndërtuara me mund<br />
dhe mbi të gjitha, respektimi i atyre vlerave<br />
<strong>është</strong> për çdo lakmi. Artin letrar përgjithësisht,<br />
poezinë, anekdotën, sentencën të krijuar<br />
me shekuj, e ke edhe në reklamat e<br />
afarizmit të thjeshtë, e lëre më në diskursin<br />
e përditshëm. Po kështu ndodh edhe me<br />
pikturën dhe artet e tjera. Prandaj Gjermania<br />
<strong>është</strong> një vend i veçantë kulturor. Në<br />
këtë fushë investimi i çdo njeriu <strong>është</strong> i<br />
madh. Mos e merrni këtu investimin financiar,<br />
si jemi mësuar ne shqiptarët ta përmendim<br />
deri në banalitet. Raporti me<br />
natyrën, me botën bimore dhe shtazore<br />
duke e vënë atë në binarët e harmonisë së<br />
përgjithshme krijon vlera të pakontestueshme<br />
në këtë vend. <strong>Për</strong> gjithçka këtu<br />
flet eksperti me veprën e vet, madje në një<br />
konkurrencë rigoroze, ndërsa konsumatori<br />
ka mundësinë e zgjedhjes dhe vendosjen e<br />
secilës vlerë kulturore në vendin e vet.<br />
Prandaj edhe vetëdija qytetare del si vlerë e<br />
kultivuar kulturalisht.<br />
13. Cili emër ju pëlqen më së shumti<br />
Diella, Atdhe. Emrin e parë e mban vajza<br />
“<strong>Për</strong> <strong>mua</strong> <strong>Shkupi</strong> <strong>është</strong> <strong>emocion</strong>”<br />
kur thotë se besoj në harmoninë kozmike.<br />
Zoti ekziston si ndërgjegje e brendshme e<br />
njeriut dhe si harmoni e proceseve dhe<br />
fenomeneve që shfaqen në jetë. Por me këtë<br />
nocion dhe këtë madhështi mitike, janë<br />
kalkuluar shumë procese, madje deri te<br />
luftërat shfarosëse. Unë besoj në Zot, por jo<br />
në mënyrën dogmatike si e predikojnë religjionet,<br />
sado që i respektoj me konsekuencë<br />
që të gjitha. Ekzistenca e Zotit,<br />
besoj, na korrigjon dhe na bën të korrigjueshëm.<br />
Kështu edhe bota eci përpara.<br />
6. Cilin libër po e lexoni aktualisht<br />
Sapo iu kisha rikthyer librit të Franc Babingerit<br />
“Mehmet Pushtuesi dhe koha e tij”.<br />
Është një libër shumë domethënës për një<br />
pjesë të historisë osmane, për raportet e<br />
ndërtimit të perandorisë, për ngritjet dhe<br />
rëniet, e sidomos njeriu mëson shumë për<br />
viset e Ballkanit dhe raportet që kanë pasur<br />
popujt e këtij regjioni me Perandorinë. Në<br />
këtë kontekst, ka mjaft hapësirë për ta njohur<br />
edhe praninë shqiptare në perandori,<br />
por edhe luftën e Skënderbeut kundër saj.<br />
Mirëpo ndërkohë më erdhi libri i Bekim<br />
Fehmiut „E shkëlqyeshme dhe e tmerr -<br />
shme“ - pjesa e dytë dhe ma la përgjysmë<br />
Franc Babingerin. Të dy librat e aktorit tonë<br />
të madh, sa flasin për jetën e tij, flasin edhe<br />
për kontekstin historik e shoqëror që ka<br />
kaluar Kosova. Me këta dy libra të dy periudhave<br />
jetësore, Bekim Fehmiu ka<br />
shkëlqyer me shkrimin e tij të sinqertë,<br />
ashtu si me shkëlqimin e tij në teatër dhe<br />
film. Me gjithë aktrimin dhe shkrimin e kë-<br />
shme) për herë të parë kam udhëtuar në<br />
vitin 1979 si student. Atëherë për ne ishin të<br />
arritshme shtetet e bllokut socialist, sidomos<br />
me konvertimin e valutës, kështu që<br />
bëra një udhëtim me pak shpenzime, duke<br />
filluar nga Hungaria, Çekosllovakia e deri<br />
në Poloni. Qytetet ku kalova, sidomos Budapesti,<br />
Bratislava, Praga, Katovica, Kra -<br />
kova e Zakopane reflektonin një shkëlqim<br />
të veçantë në <strong>mua</strong>, të paparë deri atëherë.<br />
U ndesha gjithashtu me njerëz shumë të<br />
kulturuar por njëkohësisht të pakënaqur, që<br />
për <strong>mua</strong> ishte ende e paqartë. Kjo pakënaqësi<br />
shpërtheu ku më herët e ku më vonë<br />
në vitet tetëdhjetë, që më vonë u kuptua<br />
thelbi i saj. Ishte pakënaqësi e popujve nën<br />
tutelën komuniste.<br />
9. Kur keni qenë për herë të parë në Shqi -<br />
përi<br />
Në Shqipëri kam hyrë për herë të parë një<br />
mbrëmje dhjetori të vitit 1991. Kisha ardhur<br />
nga Europa, duke kaluar detin nga Bari në<br />
Patras e prej aty drejt Kakavisë. <strong>Për</strong>shëndetja<br />
e doganierëve dhe policëve kufitarë më<br />
“mirëmbrëma” ishte kënaqësia ime më e<br />
madhe në një kufi, pasi kisha kaluar<br />
dhjetëra kufij duke dëgjuar përshëndetjet<br />
në gjuhë të huaja dhe më në fund edhe në<br />
gjuhën shqipe. Aty praktikisht e pashë<br />
shtetin shqiptar. Udhëtimi drejt Durrësit<br />
m’u duk si një ëndërr, ku nuk e di si nuk jam<br />
rrokullisur duke ngarë veturën nëpër një<br />
rrugë pa shenja, aty-këtu të paasfaltuar dhe<br />
pa mbrojtëse anash. Kur kam dalë në mëngjesin<br />
e parë në Durrës, jam trishtuar duke<br />
tij, Donikën, isha njohur diku në Europë.<br />
Sapo hymë në shtëpi, shfaqja e djalit të<br />
madh të Jusufit në shikimin tim më stepi.<br />
Më ngjante tamam me Jusufin, kur e kisha<br />
njohur në Prishtinë. Kaluam mirë aty, por<br />
me një përshtypje se edhe vetë familja e<br />
Jusufit ndihej e pasigurt në atë anarki transicioni.<br />
Shteti pothuaj nuk ekzistonte fare.<br />
Isha bashkë me regjisorin Fetah Mehmeti,<br />
tashmë i ndjerë. Dilnim qytetit kohë e pa<br />
kohë, natën dhe ditën. Nuk e di si kemi shpëtuar<br />
pa therrë në këmbë kur të nesërmen<br />
dëgjonim lloj-lloj ndodhish për natën që<br />
linim prapa. Madje edhe për vrasje të shpeshta.<br />
Në një moment, nuk e di si nuk më<br />
ka lëshuar zemra nga një skenë e<br />
tmerrshme, kur një lokali përdhes, i ishte<br />
futur zjarri, ndërsa askush nuk intervenonte<br />
ta fikte në atë ndërtesë shumëkatëshe.<br />
Mora turr ta shuaj vetë zjarrin, Gëzim Kame<br />
më kapi për krahu: Mos u shqetëso, këto<br />
janë bërë tashmë skena të përditshme! Më<br />
pengonte edhe gjakftohtësia e tij në këtë<br />
rast, por ata ishin mësuar me këto skena.<br />
<strong>Për</strong> çudi, në atë anarki, shfaqjet e rregullta<br />
jepeshin në teatër dhe, më mahnitnin ata<br />
aktorë që gjenin fuqinë të luanin në skenë.<br />
Ulëset e teatrit ishin plot. Jashtë ende po<br />
luhej një teatër i tmerrshëm. Teatër pa skenar,<br />
me drama të mëdha. Çka mund të bëhej<br />
nga ky teatër i quajtur Shqipëri, sidomos<br />
për Kosovën që pushteti i egër serb e çonte<br />
drejt fundosjes, e që kjo Kosovë, kishte shpresuar<br />
shumë, madje me vite, nga propaganda<br />
e rrejshme e shtetit komunist. A<br />
mund të rizgjohej më një Shqipëri për ta<br />
ime. Ajo me këtë emër ka ardhur nga<br />
Kosova në Gjermani fare e vogël dhe tash<br />
studion mjekësinë në Universitetin e<br />
Aachenit, njërit nga universitetet më prestigjioze<br />
në Gjermani dhe në botë. Ky emër<br />
për <strong>mua</strong> mbrun në vete dashuri, dhembje<br />
dhe krenari njëkohësisht. Emrin Atdhe e ka<br />
marrë djali im, i lindur në Gjermani, si mall<br />
i pashuar për ndarjen nga atdheu në kohë<br />
të vështirë, si arbëreshët dikur nga e bukura<br />
Moré. Ai <strong>është</strong> nxënës gjimnazi. Që të dy,<br />
pos shumë gjuhëve të huaja, e flasin perfekt<br />
dhe e shkruajnë gjuhën shqipe, këtë vlerë<br />
themelore kombëtare, ani që janë rritur dhe<br />
shkollohen në gjuhën e vendit ku jetojnë.<br />
14. A <strong>është</strong> mëkat të jesh homoseksual<br />
Pse të jetë mëkat Në botën e përparuar<br />
demokratike akceptohet njësoj homoseksuali<br />
po ashtu si heteroseksuali. Ta zëmë, ministri<br />
i Jashtëm gjerman, Westerwelle, <strong>është</strong><br />
homoseksual dhe publikisht dihet partneri<br />
i tij. Kjo nuk i pengon gjermanët që ai ta<br />
kryejë një funksion të lartë shtetëror. Edhe<br />
ne duhet të mësohemi t'i akceptojmë<br />
njerëzit e tillë.<br />
15. A do të ishit i gatshëm të luftonit në rast<br />
se rrezikohet liria e vendit<br />
Po, pa mëdyshje.<br />
16. Cilin person s’do të kishit dëshiruar ta<br />
takonit kurrë<br />
(vijon në numrin e nesërm)<br />
CyanMagentaYellowBlack
CyanMagentaYellowBlack<br />
e enjte • 21 mars 2013<br />
mespërmes<br />
KOHA <strong>Ditore</strong> • 29<br />
Faruk<br />
Tasholli<br />
2<br />
(vijon nga numri i kaluar)<br />
16. Cilin person s’do të kishit dëshiruar ta<br />
takonit kurrë<br />
Njeriun që ban be rrejshëm dhe që suksesin<br />
e vet e sheh në fatkeqësinë e tjetrit.<br />
partizane në luftë kundër pushtimit nazist<br />
Te shqiptarët nuk ka pasur vetëm lëvizje<br />
partizane, ku dominonin komunistët, por<br />
edhe grupime të tjera kombëtare të luftës.<br />
Do të isha bashkuar me dikë, por nga kjo<br />
perspektivë nuk e di me cilin grupim.<br />
17. A duhet të bashkohen Kosova dhe Shqi -<br />
përia<br />
Shqipëria dhe Kosova si dy realitete<br />
shtetërore dhe një realitet etnik duhet të<br />
zhvillohen së pari normalisht. Duhet ta<br />
kalojnë ngecjen historike. duhet të vetëdijesohen<br />
me pavarësinë e veprimit konsekuent<br />
institucional. Institucioni formal pa veprim,<br />
rrezikon që shteti të degradohet dhe në<br />
sipërfaqe të dalin ligjet primitive që dikur<br />
ndërtonin raportet shoqërore. Shikoni sot<br />
çka ndodh në këto dy shtete shqiptare. Institucionalisht<br />
u ngjajnë nxënësve të dobët<br />
që marrin detyra shtëpie dhe ato i shtyjnë<br />
për një kohë tjetër. Thjesht, këto dy shtete,<br />
me funksionimin aktual të strukturave institucionale<br />
mbrohen nga institucionet europiane<br />
si nxënësit e dobët në orë të<br />
mësimit. E kanë vendin në Europë, thonë që<br />
janë në Europë, por nuk u pëlqen disiplina<br />
institucionale europiane. Në Europë ministri<br />
jep dorëheqje për një kiks të vogël në<br />
jetën publike, familjare apo shkencore,<br />
ndërsa në dy shtete shqiptare me përkatësi<br />
europiane, ministrat apo deputetët që reflektojnë<br />
primitivizëm banal, që stolisen me<br />
tituj shkencorë të pameritueshëm, që kanë<br />
në barrë vepra kundërvajtëse e penale, forcojnë<br />
pozitat e tyre në hierarkinë shte -<br />
tërore. Sot ministrat këtu sillen si pronarët<br />
me skllevërit dikur. Shqiptarët e ndarë, si<br />
ishte Kosova nën skllavëri, ëndërronin<br />
bashkimin dhe vdisnin për të se në këtë<br />
bashkim shihnin lirinë në kuptimin e<br />
përgjithshëm të fjalës. Sot, mendoj unë kur<br />
shqiptarët kanë liri, duhet të krijojnë vlera<br />
ose t’i avancojnë ato që i kanë që nga niveli<br />
familjar deri te ai institucional dhe bashkimi<br />
në një shtet apo ecja paralele e të dy<br />
shteteve me shtetet e përparuara europiane,<br />
nga fëmijëria, pikërisht në ditën kur kam<br />
parë tagrambledhësin serbë me pushkë<br />
krahut në derën e shtëpisë sime tek grindej<br />
me babanë tim në gjuhën që nuk e kuptoja,<br />
pastaj atë e kam përcjellë edhe në disa dyer<br />
të lagjes ku vazhdonte e njëjta grindje, e<br />
njëjta atmosferë, me njerëzit që nuk kishin<br />
çka t’i jepnin shtetit në atë varfëri të skajshme.<br />
Më vonë, të ranguar në atë pushtet,<br />
kam parë njerëz inferiorë që sapo e qitnin<br />
këmbën në shkallën e parë bëheshin agresivë<br />
me vartësit e tyre. Pas katrahurave e fitoreve,<br />
u ndërruan shtete e pushtete, por<br />
pushtetari prapë mbeti i njëjtë, jo shërbëtor<br />
i çështjes për të cilën pledon se angazhohet,<br />
por sundimtar, keqbërës, keqpërdorues,<br />
madje edhe keqpërdorues i kombit. Figura e<br />
këtij pushtetari, që sot në Kosovë të tillë ka<br />
shumë, ta neveritë edhe fjalën pushtet. Një<br />
pjesë të pushtetarëve të sotëm të Kosovës i<br />
njoh që nga rinia e hershme, kam pasur raporte<br />
shumë të mira me ta, ua çmoj sakrificën<br />
sublime që kanë bërë për këtë vend në<br />
çdo kohë kur e kishim vështirë, por kur u<br />
veshën me pushtet, e ndryshuan sjelljen.<br />
gazeta, avancohen persona të përkatësisë së<br />
caktuar shtetërore që janë bartës të këtyre<br />
skandaleve. Ndërkaq, më duhet ta them me<br />
dhembje të thellë se gazetat në Kosovë kanë<br />
mbetur vetëm poligone intrigash ku askush<br />
nuk ua vë veshin.<br />
23. Cila ngjyrë ju pëlqen më së shumti<br />
Të shtatë ngjyrat e ylberit.<br />
24. Cila lule ju pëlqen më së shumti<br />
Zambaku.<br />
25. Cilin virtyt tuajin e çmoni më së shumti<br />
Sinqeritetin dhe tolerancën.<br />
26. Cilat virtyte i çmoni te një grua<br />
Bukurinë, urtësinë, mençurinë dhe guximin<br />
për t’u marrë me disa punë që deri vonë<br />
janë konsideruar vetëm punë për burra.<br />
27. Cilat virtyte i çmoni te një burrë<br />
Drejtpërdrejtshmërinë, sinqeritetin dhe krenarinë<br />
në raport të drejtë me kredibilitetin<br />
real që e ka.<br />
35. Cili <strong>është</strong> intelektuali më i madh i Koso vës<br />
Rexhep Ismajli, sado që numri i intelektualëve<br />
të elitës po shtohet, sidomos në universitetet<br />
dhe në institutet e ndryshme<br />
prestigjioze europiane dhe amerikane. Kur<br />
jam te Rexhep Ismajli, mund të shtoj se pos<br />
si intelektual i lartë, ai intelektualisht, politikisht<br />
dhe kombëtarisht u soll në nivel të<br />
lartë, madje edhe kur kjo ishte „e ndaluar“.<br />
Rexhep Ismajli, pak ditë pas demonstratave<br />
të shtypura me dhunë të vitit 1981, i vetmi<br />
ishte në Universitetin e Prishtinës që në<br />
mbledhjen e Organizatës Themelore të Lidhjes<br />
së Komunistëve të Fakultetit Filozofik,<br />
kundërshtoi Rezolutën e mbledhjes së 16 të<br />
Komitetit Krahinor të LK të Kosovës, ku në<br />
esencë dënohej çdo gjë shqiptare në emër<br />
të demonstratave. Pos dënimeve partiake,<br />
këtë veprim nuk ia harroi Serbia. Në<br />
izolimin e intelektualëve në fillim të vitit<br />
1989 që u poshtëruan dhe u torturuan deri<br />
në pikën e fundit në burgun e Prokupjes<br />
dhe të Leskovcit, ishte edhe intelektuali<br />
Rexhep Ismajli. Ai edhe sot sillet me korrektësi<br />
konform atributit që e ka.<br />
36. Cili <strong>është</strong> shkrimtari më i madh shqiptar<br />
Ende po mbetet Ismail Kadare.<br />
37. Cili <strong>është</strong> aktori/aktorja më e madhe<br />
shqiptare<br />
Ende po mbetet Bekim Fehmiu.<br />
38. A keni marrë pjesë në ndonjë demonstratë<br />
Të jesh student në vitin 1981 në Prishtinë<br />
dhe të mos jesh prezent në demonstrata ka<br />
qenë absurde. Natyrisht që kam marrë<br />
pjesë në demonstrata në të shumtën e<br />
rasteve që këto janë bërë për vite të tëra.<br />
“<strong>Për</strong> <strong>mua</strong> <strong>Shkupi</strong> <strong>është</strong> <strong>emocion</strong>”<br />
<strong>është</strong> çështje që zgjidhet nga vetë shqiptarët.<br />
18. A <strong>është</strong> dëmtuar dialekti gegë me standardin<br />
gjuhësor të vitit 1972 dhe a duhet të<br />
ndryshohet ky standard<br />
Dëmtimi i gegërishtes ka ndodhur. Kjo ka<br />
ndodhur edhe në gjuhët e tjera të standardizuara<br />
të botës, ku bazë <strong>është</strong> marrë njëri<br />
nga dialektet. Do të pyesja pse përflitet e<br />
politizohet kaq shumë kjo ngjarje që vërtet<br />
ka qenë domethënëse për kohën dhe me<br />
ndikim shumë pozitiv në unifikimin kombëtar<br />
e kulturor të shqiptarëve brenda e<br />
jashtë Shqipërisë administrative. Nëse e<br />
kër kon nevoja edhe ky standard mund të<br />
ndryshohet përkrah përparimeve të tjera në<br />
shoqërinë shqiptare. Por përgatitja për një<br />
standardizim të ri të gjuhës shqipe, kërkon<br />
mund, kohë dhe investim financiar për<br />
angazhimin e gjuhëtarëve.<br />
19. Cilit komb dhe cilës kulturë do t’i kishit<br />
takuar me qejf<br />
Nuk do ta kisha ndërruar me asgjë kombin<br />
shqiptar, ndërsa kulturën evropiane, fryma<br />
e së cilës e mbrojti edhe kombin tim, nuk do<br />
ta kisha ndërruar me ndonjë kulturë tjetër,<br />
sado që edhe kjo mund të pasurohet dhe<br />
ndikohet pozitivisht nga kulturat e tjera.<br />
20. Sikur të kishit pushtetin politik çfarë do<br />
të ndryshonit së pari<br />
Kjo <strong>është</strong> pyetja më e gabuar që më bëhet<br />
<strong>mua</strong>. Unë kurrë nuk do të kisha pushtet<br />
politik. Averzionin ndaj pushtetit e kam që<br />
Ndryshimi i sjelljes së tyre, sidomos në pangopshmërinë<br />
për pasurim të skajshëm, në<br />
pangopshmërinë për sundim, pa respektuar<br />
edhe kriterin më të ulët njerëzor, bëri që<br />
pushtetit t’ia mësyjnë edhe poltronët e të<br />
gjitha fushave, të cilët jo që nuk kanë sakrifikuar,<br />
por për interesa personale edhe kanë<br />
masakruar qenien kombëtare. Sot “tradhtarë”<br />
dhe “patriotë” janë bërë bashkë dhe<br />
nuk ka kush ta dallojë njërin apo tjetrin.<br />
Mos të zgjatem më shumë, por lirinë time<br />
personale, nuk e këmbej për pushtetin politik,<br />
ani më në këto anarki të mëdha!<br />
21. Cili <strong>është</strong> personi më i rëndësishëm për ju<br />
Dr.Xhevahire Rrahmani, prania e së cilës në<br />
jetën time ka reflektuar mbarësi.<br />
22. Cilën apo cilat gazeta të përditshme i<br />
lexoni<br />
Lexoj gazeta shqipe dhe gjermane. Por me<br />
keqardhje e them se gazetat e sotme<br />
shqiptare, sidomos ato në Kosovë, nuk e<br />
kryejnë funksionin si duhet. <strong>Për</strong> moskryerjen<br />
e këtij funksioni prapë fajtore janë institucionet<br />
shtetërore. Kur gazetat gjermane<br />
gjejnë ndonjë rast të kundërligjshëm që nga<br />
qytetarët e thjeshtë e deri të kryeministri a<br />
te kryetari i shtetit, menjëherë me ta merret<br />
prokuroria apo institucionet e tjera<br />
përkatëse. Brenda pak kohe shtypi bëri që<br />
të shkarkohet kryetari i Gjermanisë dhe po<br />
ashtu ministres së Arsimit t’i merret edhe<br />
titulli i doktoratës pse u zbulua plagjiati i<br />
saj. Në Kosovë, nga skandalet që zbulon<br />
28. Cilin politikan të kohës së Jugosllavisë e<br />
vlerësoni më shumë<br />
Nuk e kam ndonjërin në mbamendje që do<br />
ta veçoja tash për tash.<br />
29. Cilin politikan të Kosovës pas vitit 1989<br />
e vlerësoni më shumë<br />
Ibrahim Rugovën që figurave të politikës<br />
dhe shkencës botërore ua rikonfirmonte<br />
vlerat civilizuese të shqiptarëve edhe para<br />
kohës së Krishtit.<br />
30. Cilin politikan të Republikës së Shqi -<br />
përisë në 20 vjetët e fundit e vlerësoni më<br />
shumë<br />
Pandeli Majkon.<br />
31. A ka Enver Hoxha ndonjë meritë për<br />
Kosovën<br />
Jo.<br />
32. A ka Josip Broz Tito ndonjë meritë për<br />
zhvillimin politik, arsimor, ekonomik dhe<br />
kulturor të Kosovës<br />
Titoja ka meritë në luftimin e klanit serb në ish-<br />
Jugosllavi dhe në këtë luftë kanë përfituar<br />
shqiptarët duke i ndërtuar institucionet kombëtarë<br />
brenda atij shteti, sado të brishta që ishin.<br />
33. Cili <strong>është</strong> për ju personaliteti më i urryer<br />
historik<br />
Rankoviqi e Milosheviqi.<br />
34. Sikur të kishit jetuar në Luftën e Dytë<br />
Botërore a do t’iu kishit bashkuar lëvizjes<br />
39. A <strong>është</strong> toleranca fetare mes shqiptarëve<br />
mit apo realitet<br />
Vetë kombi shqiptar <strong>është</strong> një krijesë homogjene<br />
me gjithë dallimet krahinore e dialektore<br />
dhe toleranca fetare, besoj,<br />
funksionon si realitet e jo si mit në bashkësinë<br />
shqiptare. Është çudi e madhe se brenda<br />
tri komuniteteve të mëdha fetare të shqiptarëve,<br />
hedhen batuta e kritika të ndërsjella<br />
në adresë të njërit apo të komunitetit tjetër<br />
fetar, por gjatë historisë, kurrë nuk ka ndodhur<br />
ndonjë konflikt fetar, sado që pushtuesit<br />
i kanë fryrë këtij zjarri. Pra, deri tash, strumbullari<br />
kombëtar i ka lidhur shqiptarët,<br />
ndërsa me gjithë dallimet fetare, ata janë ndjerë<br />
dhe ndihen vëllezër të një gjuhe e të një<br />
gjaku. Në çdo luftë, qoftë ajo e armatosur<br />
apo politike, sado që armiku i ka takuar<br />
ndonjërit nga komunitetet tona fetare,<br />
shqiptarët kanë reaguar bashkë. Uroj që kjo<br />
tolerancë dhe bashkëjetesë të vazhdojë edhe<br />
në shekujt e ardhshëm, sado që disa klerikë<br />
të çmendur, trumbetojnë përkatësinë fetari<br />
si vëllazëri e jo përkatësinë kombëtare.<br />
40. Cila <strong>është</strong> ëndrra e juaj më e madhe<br />
Që vendi im, Kosova, përpos pranisë<br />
gjeografike në Europë, të forcojë mendësinë<br />
europiane dhe me këtë, të ketë një<br />
ngritje të lartë, intelektuale, materiale e kulturore<br />
me vendet e përparuara të këtij kontinenti.<br />
Shkurt, do të doja që pasuria<br />
intelektuale, ekonomike dhe kulturore që e<br />
kanë krijuar dhe po e krijojnë brezat e rinj<br />
të Kosovës në Europë, të hyjë brenda.<br />
CyanMagentaYellowBlack
Change language