Palestra Świętokrzyska Nr 9-10 2009 - Okręgowa Rada Adwokacka ...

PALESTRA ŚWIIĘTOKRZYSKA PISMO ŚWIĘTOKRZYSKIEJ IZBY ADWOKACKIEJ W KIELCACH
Czasu jest najczęściej wykonywanym dziełem Messiaena, którego humanistyczne przesłanie
wiary i nadziei odbierane jest z przejęciem przez słuchaczy na wszystkich kontynentach 50 .
Dzisiaj wiemy, że w powstawaniu słynnej na cały świat kompozycji Messiaena w Stalagu
zgorzeleckim dużą rolę odegrali Polacy i to powinniśmy stale podkreślać. Nardelli roztoczył
opiekę nad kompozytorem, a będąc poetą starał się go zainteresować swoją poezją. Pomocny
był tu Jan Sokal 51 , władający swobodnie francuskim, który przekładał dla Messiaena wiersze
Nardellego. Do tego grona należał także Krawczyński, który potrafił porozumieć się po
francusku (a ponadto mówił po niemiecku i angielsku), a w obozie spotykał się, a następnie
bliżej poznał i nawiązał kontakt ze starszym o pięć lat Messiaenaem 52 . Ten właśnie polski
krąg artystów, głównie literatów, malarzy i przyszłych architektów, stanowił najbliższe
otoczenie Messiaena, naturalnie oprócz francuskich kolegów i bliskich mu muzyków.
Krawczyński w książce Z raptularza notuje:
„Ożywiło się znacznie w naszym baraku po nawiązaniu znajomości ze słynnym już
wówczas w świecie kompozytorem francuskim Olivierem Messiaenem oraz nie odstępującym
go prawie na krok Monsieur Akoka, Syryjczykiem bodaj, klarnecistą z jednej z wielkich
orkiestr symfonicznych Paryża” 53 .
Znakomity francuski klarnecista Henri Akoka (1912-1975), muzyk orkiestry
symfonicznej Radia Francuskiego, rzeczywiście przebywał razem z Messiaenem od czasu
pierwszego uwięzienia w obozie na polach pod Verdun i ramię w ramię przybył z nim do
Görlitz. Wesoły, dowcipny i energiczny ekstrawertyk był przeciwieństwem osobowości
Messiaena. Stał się jedną z najbardziej popularnych postaci w obozie, a zwłaszcza pośród
Polaków, ceniących jego żarty i swadę oraz próby zgłębienia naszego języka. Tak naprawdę
Akoka był pochodzenia semickiego, z żydowskiej rodziny algierskiej naturalizowanej we
Francji 54 . W rzeczywistości nazistowskiego obozu krył swoją tożsamość, a jego południowe
rysy umożliwiły rozpowszechnianie poglądu, że jest „Syryjczykiem”.
Wcześniej Krawczyński pisze:
„Aż do przybycia do Stalagu w Görlitz jeńców francuskich, życie muzyczne w kompanii
polskich podchorążych ograniczało się do występków akordeonisty, nazwiskiem Tosio oraz
trębacza z wileńskiego pułku kawalerii, który dostał się „w plen” ze swoim instrumentem
(nazwiska nie pamiętam). Grali oni sobie a muzom, bezpretensjonalnie a szczerze.”
Krawczyński dwukrotnie wspomina akordeonistę Tosia vel Tonia 55 , którego imienia i
nazwiska nie udało się ustalić. Jak pisze, grywał on początkowo z trębaczem wileńskiego
pułku kawalerii, a po przybyciu do obozu Francuzów z klarnecistą Akoka.
„Pierwszy utwór Messiaena, rodzaj arii na klarnet i akordeon powstał właśnie dla Tosia i
Akoki. Mnóstwo w nim było równoległych oktaw i kwint, co mnie zbulwersowało, jako, że
50 Polskie nagranie płytowe Kwartetu na koniec Czasu, zaliczane do najznakomitszych europejskich interpretacji muzyki Messiaena
zrealizowali: skrzypek Marek Moś, klarnecista Hĺkan Rosengren, wiolonczelista Andrzej Bauer i pianista Janusz Olejniczak. Komentarz do
nagrania napisał J. Stankiewicz. Płyta CD Accord 086-2 wydana w Warszawie w 2001 r. (płyta CD dostępna w księgarniach muzycznych).
51 JAN SOKAL (ur. 1913 Warszawa ), nr jeniecki 35, mieszkał i studiował w Genewie. Był synem Franciszka Sokala (zm.1932 w
Bernie), inżyniera i dyplomaty, od 1926 r. delegata RP w randze ministra pełnomocnego przy Lidze Narodów w Genewie. W latach 60-ych
Jan (Johnny) Sokal zamieszkiwał z żoną i synem w Brukseli.
52 M. Krawczyńska, pisała w liście (Kielce, 22 października 2009 r.) do J. Stankiewicza: „W tym czasie mój Mąż poznał Oliviera
Messiaena, a będąc wrażliwym na muzykę poznawał jego utwory, o czym napisał w Raptularzu”.
53 Ś. Krawczyński, op. cit., rozdział Z raptularza jenieckiego, ten cytat i następne na s. 16.
54 Ojciec klarnecisty, Abraham Akoka, zginął w Auschwitz w 1942 r.
55 Ś. Krawczyński, op. cit., Tosio na s. 16 i Tonio na s. 25.
36