Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
________________<strong>Milli</strong> Kitabxana________________<br />
Roman əsrin əvvəllərində, daha dəqiq desək, 1917-1920-ci illərdə <strong>Azərbaycan</strong>da cərəyan<br />
etmiş hadisələri, xalq hərəkatını, mürəkkəb ictimai prosesləri epik vüsət və genişliklə əks<br />
etdirir. Vaxtilə bu cür <strong>əsərləri</strong>n mövzusu və buna uyğun olaraq onların janrı inqilabi-tarixi<br />
mövzu və janr kimi təyin edilirdi. Lakin qeyd edilməlidir ki, inqilabi-tarixi cəhət bu romanın<br />
mövzu və janrının yalnız bir xüsusiyyətidir. Əslində "Şamo" yalnız İnqilabi proseslərin yox,<br />
XX əsrin əvvəlində <strong>Azərbaycan</strong> xalqının milli azadlıq hərəkatını əks etdirən bir romandır.<br />
Burada yazıçı <strong>Azərbaycan</strong>ın ucqar rayonlarının birində -Şehli kəndində baş vermiş hadisələri,<br />
yoxsullarla varlı təbəqələr arasında mübarizəni qələmə almışdır. İlkin mərhələdə bu mübarizə<br />
yoxsulların öz namuslarını, ailə və nəsil qeyrətlərini qorumaq mübarizəsi kimi meydana çıxır,<br />
lakin tədricən bu ailə-məişət mübarizəsi zamanın ictimai proseslərilə birləşərək, ölkədə cərəyan<br />
edən siyasi hərəkatla əlaqədə dərinləşir və vüsət alır, azadlıq hərəkatı miqyası kəsb edir.<br />
Şehlidə bu mübarizənin bir qütbündə Hatəmxan, Turabxan, Maro və başqaları, o biri tərəfində<br />
Alo, Safo, Şamo, Fərzəli və başqaları durur. Roman yoxsul Safonun qızı Gülsənəmin<br />
Hatəmxanın oğlu Maro tərəfindən qaçırılması ilə başlanır və bu hadisə ilə əsərin epik axarı<br />
şaxələnir. Gülsənəm qaçırılmışdır, beləliklə, Maro yoxsul Safonun, onun oğlu Şamonun<br />
namusuna toxunmuşdur. Ancaq yazıçı romanı yalnız bu badisə ilə çərçivələndirməyib, onun<br />
vasitəsilə <strong>Azərbaycan</strong> kəndinin 1917-1920-ci illərdəki sosial mənzərəsini canlandırmağa daha<br />
boyük əhəmiyyət vermişdir. Yazıçının qəhrəmanları Şamo və Fərzəli də bu mübarizənin<br />
alovları içərisində bərkiyir və mətinləşir. Şamo romanda böyük bir mübarizə məktəbi keçir,<br />
siyasi mübarizədə yeniləşir. Yazıçı Şamonun simasında siyasi hadisələr burulğanına düşmüş<br />
yeni <strong>Azərbaycan</strong> gəncliyinin obrazını təcəssüm etdirə bilmişdir.<br />
Aydındır ki, S.Rəhimov "Şamo" romanını sovet ədəbiyyatının prinsipləri mövqeyindən<br />
yazmışdı və buna görə romanda bir çox tarixi hadisələri, məsələn, 1918-1920-ci il hadisələrini,<br />
türk ordusunun xilaskarlıq məqsədilə <strong>Azərbaycan</strong>a daxil olmasını, müsavat hökuməti dövrünü<br />
indi başa düşülən mənada göstərə bilməmişdi. Lakin bu cəhətlərlə yanaşı, əsərin əhəmiyyətini,<br />
<strong>Azərbaycan</strong> romanının inkişafında tutduğu yeri də danmaq olmaz. Qeyd olunmalıdır ki, 1917-<br />
1920-ci illərin hadisələri tariximizin son dərəcə mürəkkəb və ziddiyyətli hadisələrindəndir.<br />
Müxtəlif zamanlarda bu hadisələrə münasi-bət də, o cümlədən onların bədii ədəbiyyatda inikası<br />
da mürəkkəb olmuşdur. S.Rəhimov həmin hadisələri 30-40-cı illərin ideoloji meyarlarından<br />
çıxış edərək romanında eks etdirmişdir. Hazırda isə həmin hadisələrə daha obyektiv münasibət<br />
yaranmaqdadır və təbiidir ki, onları indi biz tamamilə yeni şəkildə, yeni siyasi təfəkkürə izah<br />
etməli və qiymətləndirməliyik. Ancaq bu cür yanaşma romanın roman olaraq məziyyətlərini,<br />
onda dövrün mürəkkəb hadisələrinin əks olunması xüsusiyyətlərini görməyimizə və<br />
qiymətləndirməyimizə mane olmamalıdır.<br />
7
Change language