Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
Seçilmiş əsərləri - Azərbaycan Milli Kitabxanası
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
________________<strong>Milli</strong> Kitabxana________________<br />
hər vasitə ilə örtür. Belə cinayətlərdən biri anbardar Məmmədxanın öz arvadını öldürməsidir.<br />
Kamilovun təhriki ilə müstəntiq Murtuzov qatili hər vasitə ilə təmizə çıxarıb. Prokuror<br />
Mehman isə qatilin izinə düşür və cinayətin üstünü açmağa başlayır. Bundan vahiməyə düşən<br />
qüvvələr hər vasitə ilə Mehmana mane olmağı qərar alırlar; buna görə də Qaloşlu adam<br />
vasitəsilə Mehmana təzyiq göstərirlər. Beləliklə, povestdə Mehman cinayətin vahiməsi ilə həm<br />
işdə, həm də ailəsində üzləşməli olur.<br />
Onun üçün Məmmədxan kimi qatillər dəhşətli deyildir, dəhşətli olan arvadının Qaloşlu<br />
adam vasitəsilə cinayətkarlarla əlaqəyə girməsi, canilərin onun ailəsinə yol tapmalarıdır.<br />
Mehman bunları bildikdə qəti və sərt hərəkət edir. O, iclasda təmizlikdən, qanunun aliliyindən<br />
danışdığı yerdə Qaloşlu adamın istehzalı baxışlarının ona çevrildiyini hiss edir və bu məqamda<br />
öz arvadının qolundakı qızıl saatı xatırlayır. Hiss edir ki, Qaloşlu adamın istehzalı baxışı bu<br />
qızıl saatla bağlıdır. Yazıçı qəhrəmanın bu ruhi vəziyyətini belə təsvir etmişdir: "Ürəyindən bir<br />
səs gəlirdi... bir çıqqıltı eşidilirdi... Xırdaca saatın əqrəbi ahəstəcə yeriyir, saat çıqqıldayırdı.<br />
Parıltısı aynaya düşən qızıl saat onun gözlərini yumdu, saat ürəyində çıqqıldadı. Elə bil ki,<br />
dünya Mehmanın başına uçdu. İclasdakı vəziyyətinin səbəbini başa düşdü. Xal düşmüş ürəkdən<br />
bir çıqqıltı ona cavab verdi: çıq-çıq..." Yazıçı Mehmanın gərgin ruhi vəziyyətini, evində<br />
gördüyü qızıl qadın saatının məhz Qaloşlu adamın əlilə onun evinə yol tapmasını necə hiss<br />
etdiyini psixoloji dəqiqliklə ifadə edə bilmişdir.<br />
Lakin cinayətkar qüvvələr Mehmanı qorxutmur. O, nəinki kənardakı canilərlə, evindəki<br />
adamlarla da, qayınanası Şəhla xanımla da, arvadı Züleyxa ilə də sərt davranır. Züleyxa,<br />
əlbəttə, anası Şəhla xanım deyildir. O, səhv addım atdığını bilir və həyəcan keçirir. Şəhla<br />
xanmı isə son dərəcə hiyləgər və meşşan bir qadındır.<br />
Povestdə yazıçı bir sıra nəcib insan surətləri yaratmışdır. Məlikə xanım, Məlikzadə, onun<br />
qızı Dilgüşa beİə təsir bağışlayırlar. Bunlardan Mehmanm anası Xalun xiisusi qeyd<br />
olunmalıdır. Yazıçı povestdə ona bir qədər az diqqət vermişdir, buna baxmayaraq bu qadın -<br />
Xatım ana nəcibliyi, ana qəlbi ilə oxucusunu mütəəssir edir, yadda qalır.<br />
Mənfi liplər içərisində xüsusilə Qaloşlu adam çox canlı və dolğun çıxmışdır. O, povesidə<br />
cinayətkarlığın rəmzi kimi ifşa olunur.<br />
"Mehman" odibin realist-psixoloji üslubda yazdığı yüksək dərəcədə maraqlı bir povestdir.<br />
Yazıçının "Məhtaban" (1962), “Güzgü göl əfsanəsi" (1967), "Kəsilməyən kişnərti"<br />
povestləri isə üslubca və mündəricəsindəki oxşar cizgilərin maraqlı rəngarəngliyi ilə fərqlənir.<br />
Müəllif əgər "Öz minnətinə" povestində heç kimə əyilməyən, məğrur təbiətli bir insanın<br />
obrazını yaradırsa, "Məhtaban"da dərin ictimai-siyasi problemlərə toxunur. Yoxsul, lakin<br />
azadlıq ideyaları ilə çırpınan Məhtabanın mənəvi gözəlliyi, onun hər cür saray çəkişmələrindən<br />
yüksəkdə dayanan və azadlıq arzuları ilə döyünən qəlbi, fikir<br />
11
Change language