POZNAVANJE ROBE Pojam dobra, proizvoda i robe

Fakultet za mediteranske poslovne studije 

POZNAVANJE ROBE 

Pojam dobra, proizvoda i robe 

Pod dobrom podrazumijevamo stvar ili uslugu kojom se zadovoljava 

neka ljudska potreba. Dobra se dijele na slobodna i ekonomska. 

Slobodna su ona koja nisu rezultat ljudskog rada, već se nalaze slobodna 

u prirodi. Dok ekonomska dobra proizvode ljudi svojom djelatnošću. 

Ekonomska dobra se mogu klasifikovati u dvije osnovne grupe: 

a) Materijalna – (sirovine, proizvodi i poluproizvodi) 

b) Materijalno-nematerijalna (proizvodne usluge, neproizvodne 

usluge). 

Sa aspekta namjene: 

a) Potrošna dobra 

b) Proizvode široke potrošnje. 

Sa aspekta teorije marketinga: 

a) Obična dobra, 

b) Trgovačka dobra, 

c) Specijalna dobra, 

d) Netražena dobra. 

Sa aspekta životnog vijeka, tj.vijeka trajanja imamo stara dobra i 

usavršena dobra i nova dobra. 

Poznavanje robe Page 1


Proizvodi su materijalne strukture koje zbog tehnološke organizovanosti 

socioekonomskog sistema u interakciji sa ekološkim sistemom dobijaju 

odredjene funkcije. 

Roba je proizvod ljudskog rada koji se masovno reprodukuje za tržište 

preko koga stiče društvenu i upotrebnu vrijednost. 

Ne postoji jedinstvena klasifikacija robe ali se roba najčešće klasifikuje 

prema stepanu prerade, dužini upotreba, kvalitetu namjene i dr. 

U odnosu na stepen tehnološke prerade dijeli se na: 

-sirovine 

- poluproizvodi i 

- gotovi proizvodi. 

U odnosu na dužinu upotrebe dijele se na: 

• Netrajna-obična potrošna dobra, 

• Polutrajna potrišna dobra, 

• Trajna potrošna dobra. 

Prema kvalitetu roba se dijeli na: 

• Na pravu robu (original) 

• Zamjene ili surogati, 

• Imitacija. 

Prema ekonomskoj namjeni roba se dijeli: 

• Proizvode za reprodukciju (sirovine i pogonska goriva) 

• Proizvode opreme (mašine, transportna sredstva i ostala 

investiciona roba) 



• Proizvodi za široku potrošnju (proizvodi prehrambene industrije, 

proizvodi od kože, kozmetičko proizvodi) 

DEKLARACIJA ROBE 

Da bi se odredjena roba mogla u svakom trenutku identifikovati 

neminovno je postojanje deklaracije robe odnosno marke proizvoda. U 

tom smislu konstituisan je sistem univerzalnih kodova proizvoda (UPC) 

koji je u početku važio za Sjevernu Ameriku, a već preko 30 godina 

postoji Evropsko udruženje za kodiranje proizvida EAN. Proizvod 

označen EAN bar kodom ima jedinstven unikatni broj pomoću kojeg ga 

je moguće prepoznati širom svijeta I po kome se razlikuje od ostalih 

proizvoda. EAN sistem karakteriše ukupno 13 kodnih mjesta datih u 

vidu pravougaonika sa paralelnim prugama od čega prve 3 cifre i kodovi 

iznad njih su oznaka za zemlju proizvodjača, a sledeće 4 cifre su broj 

proizvodjača, sledećih 5 cifara predstavalja broj artikla dok je trinaesti 

kontrolni broj. 

Deklaracija robe sadrži sledeće podatke: 

• Naziv proizvoda 

• Trgovačko ime proizvoda 

• Broj serije 

• Količinu proizvoda 

• Osnovne karakteristike proizvoda: satav, datum proizvodnje, rok 

upotrebe. 

• Oznaku za nivo kvaliteta- upustvo o čuvanju. 



MARKA PROIZVODA 

Marka je posebno obilježje u vidu riječi, simbola kojima se obilježava 

proizvod odredjenog proizvodjača ili trgovine, da bi se omogućila 

identifikacija i razlikovanje proizvoda na tržištu. Nosioci marke mogu 

biti proizvodjači ili trgovine te tako razlikujemo proizvidjačku marku, 

marku trgovine ili distributera, mješovitu i uslužnu marku. 

Za neke proizvode značajna oznaka je geografsko porijeklo koje se 

koristi kao neka vrsta pomoćne marke. Najčešće se koristi za 

poljoprivredno prehrambene proizvode kafa “Santos” i pomorandža 

“Jaffa”. 

Zaštitni znak (robin žig) je oznaka koji može biti marka ili dio marke. 

Preduzeće koje vrši orginalno pakovanje postavlja na proizvod žig radi 

lakše identifikacije. 

KVALITET ROBE I UPRAVLJANJE KVALITETOM 

Standardizacija i standardi 

Neophodno je definisati i konstituisati norme i propise kada je riječ o 

poznavanju robe da bi se obezbijedio sigurniji plasman i duže trajanjeza 

budućnost. Najčešće se klasifikacija po nivoima zasniva na 

razvrstavanje robe na klase kvaliteta. Uobičajne su I, II , i III klasa 

kvaliteta ili “ekstra”. Osim “ekstra” najviši nivo kvaliteta “superior”, 



“de luxe”,”special”,”prima”,”export” i sl. Za robu prosječnog nivoa 

kvaliteta upotrebljavaju se oznake; II klasa, klasa, ”konzum”, ”skunda”, 

”merkantil” I dr. 

Propisi koji ragulišu kvalitet i imaju snagu zakona su: 

• Standardi, 

• Norme kvaliteta I 

• Tehnički normativi. 

Standardi su propisi kojima se utvrdjuju odredjene karakteristike nekog 

proizvoda ili definišu pojmovi, dimenzije, jedinice, grafički slovni 

simboli i dr. Predemet standardizacije mogu biti sirovine proizvodne 

usluge, tehnološki procesi i oprema tj, sva područja ljudskih aktivnosti. 

Robni standardi definišu karakteristična upotrebna svojstva proizvoda 

(mehanička, fizička, hemiska, organoleptička svojstva, funkcionalnost, 

estetska svojstva i dr). Zatim dobijanje, kriterijume za ocjenu kvaliteta, 

način označavanja, pakovanja transporta, čuvanja robe i dr. U zavisnosti 

od nivoa standardizacije standardi mogu da budu: 

-interni, koji važe u okviru jednog preduzeća ili ustanove, 

-granski (grupni), koji važe na nivou jedne proizvodne grane ili 

grupacije 

- nacionalni- koji važe za teritoriju jedne države, 

-JUS standardi, njemački standardi koji nose oznaku DIN, britanski 

standardi BS, italijanski UNI, francuski NF, američki ASTM, japanski 

JIS i drugi. 

- medjunarodni (internacionalni), koji važe za najmanje dvije zemlje. 

Poznati standardi medjunarodnog nivoa su OECD, ZET, SEV-a. A za 

uskladjivanje standarda raznih zemalja formirana je Medjunarodna 



organizacija za standardizaciju ISO sa sjedištem u Ženevi, i to su 

medjunarodni standardi. 

Danas ISO predstavlja najveću medjunarodnu organozaciju, ne samo za 

standardizaciju već i za indusrijsku, tehničku i ekonomsku saradnju. 

Početci izrade medjunarodnih standard datiraju od 1987 god, gdje je 

usvojen medjunarodni standard ISO 8402 koji je vremenom dopunjavan, 

razvijan i usaglašavan na meñunarodnom nivou i sa širom primjenom u 

svijetu. 

POJAM I DEFINICIJA KVALITETA ROBE 

Evropska organizacije za kontrolu kvaliteta je usvojila opštu definiciju 

kvaliteta: “Kvalitet je stepen do koga proizvod zadovoljava potrebe 

korisnika-potrošač”. Vodeći američki stručnjak za problem kvaliteta 

(M.J.Imram). “kvalutet je prikladnist proizvoda za upotrbu”. U ovim 

definicijama kvalitete robe ne dvosmisleno je da 

-kvalitet robe predstavlja skup svojstava, 

-kvalitet robe treba da zadovolji zahtjeve za upotrebu. 

Svojstva proizvoda su tehnička (fizička, hemiska, mehanička) 

funkcionalna svojstva,ekploataciona,estatska u druga. 

Savremen tahnološki ciklu s omogućava izradu kvalitetnog proizvoda a 

na njega utiču kvalitet sredstava za rad, kvalitet alata, kvalitet materijala 

I kvalitet projektovanja tehnologije. U toku tehnološkog ciklusa 

obavezno se vrši tehnička kontrola koja obuhvata: 



-ulaznu kontrolu (kontrolu ulaznih materijala), 

- medjufazna kontrola ptoizvodnje i 

- završnu kontrolu. 

SVOJSTVA I POKAZATELJI KVALITETA ROBE 

Kvalitet robe je razultat većeg broja vrijednosti dobijenih ispitivanjem 

više različitih svijstava mehaničkih, fizičkih, hemiskih, tehnoloških, 

organoleptičkih, eskploatacionih, estetskih i dr. U fizička svojstva se 

ubrajaju ona koja karakterišu neki material i na osnovu kojih se stiče 

uvid u njegov kvalitet i mogućnost primjene. To su: zapreminska masa 

ili gustiva, poroznost, tačka topljenja, tačka ključanja, specifična toplota, 

provodnost toplote, vatrostalnost, provodnost elektriciteta, viskoznost i 

sl. 

Zapreminska masa ili gustina je masa u jednom kubnom metru nekog 

materijala, a izražava se u kg/m3. Merenje gustine se vrši pri uslovima 

odreñene temperature i pritiska, a svodi se na mjerenje mase i 

odreñivanje zapremine. Za odreñivanje se koriste vage, aerometri, 

piknometri. 

Poroznost predstavlja količinu svih pora i šupljina u jedinici zapremine 

nekog materijala, izražava se u procentima. 

Tačka topljenja je temperature na kojoj dolazi do prelaska materijala iz 

čvrste u tečnu fazu, i na osnovu nje se vrši identifikacija odredjenih 

supstanci. 



Tačka ključanja je temperature na kojoj tečnost prelazi u gasovito 

stanje. 

Specifična toplota predstavlja količinu toplote koja je potrebna da se 

jedinica naše neke materije zagreje il ohladi za jedan stepen. 

Provodnost toplote je svojstvo nekih materijala da dobro provode 

toplotu- srebro, bakar, aluminijum. 

Vatrostalnost je svojstvo materijala da izdrži visoke temperature bez 

topljenja i deformacije. 

Provodnost elektriciteta je svojstvo materijala da provodi električnu 

struju. 

Viskoznost je izraz za veličinu sile unutrašnjeg trenja pri proticanju 

tečnosti. 

Mehanička svojstva su tvrdoća, čvrstoća, elastičnost, žilavost, krutost i 

istegljivost. 

Tvrdoća predstavlja otpor kojim se materijal odupire prodiranju nekog 

tijela pod dejstvom odreñene sile. 

Čvrstoća je svojstvo materijala da se odupre dejstvu spoljnih 

opterećenja. 

Elastičnost je svojstvo materijala da po prestanku djelovanja spoljnih 

opterećenja ponovo uspostavi prvobitnu dimenziju i oblik. 

Žilavost je svojstvo materijala da se pod učestalim udarima ne kida i ne 

lomi. 

Krtost je svojstvo materijala suprotno žilavisti. 



Istegljivost je svojstvo materijala koje omogućava njegovo izduženje 

pod uticajem spoljnih sila. 

Hemijska i fizičko-hemijska svojstva spadaju: hemijski sastav, otpornost 

prema hemijskim agensima, vlaga, rastvorljivost i sl. 

Hemijski sastav se odredjuje kvalitativnom i kvantitativnom analizom. 

Hemijski sastav ima fundamentalan značaj pri praćenju kvaliteta 

proizvoda. 

Otpornost prema hemijskim agensima pokazuje u kojoj mjeri je neki 

proizvod otporan prema dejstvu kisjelina, baza, pojedinih rastvarača kao 

i prema atmosverskim uticajima. 

Vlaga se u proizvodima sreće kao gruba, hidroskopna ili kristalna. 

Gruba vlaga se odstranjuje sušenjem jer se nalazi apsorbovana na 

površini materijala. Hidroskopna vlaga je najčešće oblik vlage u 

proizodima i nalazi se kondezovana u vidu kapilara. Kristalna vlaga se 

daleko teže odstranjuje i katakteristična je za pojedine hemijske 

proizvode gips i td. 

Rastvorljivost je hemijsko svojstvo koje predstavlja sposobnost 

odreñene supstance da se rastvara u drugoj. 

Tehnološka svojstva predstavljaju podobnost sirovine ili 

reprodukcionog materijala da mijenja oblik. Tehnološka svojstva zavise 

od fizičkih hemijskih i mehaničkih. 

Organoleptička svojstva su najznačajnija za proizvode prehrambene 

industrije i predstavljaju identifikaciju, čulo mirisa, ukusa, sluha, 

mehaničkih nadražaja koji potiču od dodira sa površinom vode. Takoñe 

ovdje spadaju vizuelni utisci o boji, izgledu, obliku, makrostrukturi i dr. 



Metode koje se najviše koriste u organoleptičkom ocjenjivanju su: 

testovi razlikovanja i sistemi bodovanja. Ocjena kvaliteta bodovanjem 

vrši se u slučaju kada se žele dobiti kompletna organoleptička svojstva 

nekog proizvoda. A testovi razlikovanja se zasnivaju na uporeñivanju 

ispitivanog uzorka sa standardom ili unapred odreñenim uzorkom. 

Pogodni su za ocjenjivanje ujednačenosti proizvoda po ukusu, mirisu, 

bistrini, konzistenciji i dr. 

Eksploataciona svojstva robe manifestuju se tokom upoterbe i tu spadaju 

funkcionalnost, pouzdanost, trajnost. 

Funkcionaknost se definiše kao sposobnost gotovog proizvoda da 

ispuni odreñenu funkciju. 

Pouzdanost se definiše kao vjerovatnoća da će proizvod obavljati svoju 

funkciju bez prekida ili kvarova, a TRAJNOST je sposobnost proizvoda 

da pri minimalnim uslovima sačuva bitne tehničke karakteristike i 

funkcije. 

Estetska svojstva u estetska svojstva robe ubrajamo: privlačnost, 

dopadljivost i dizajn, a ove osobine robe su značajna komercijalna 

svojstva. 

Dizajn proizvoda konkratno industriski dizajn, podrazumijeva estatsko 

I funkcionalno oblikovanje proizvoda. 

Meñunarodni savjet društava industrijskog dizajna (ICSID) 

“Industijski dizajn je stvaralačka aktivnost čiji je cilj odreñivanje 

formalnih kvaliteta industrijski proizvedenih predmeta. Ti formalni 

kvaliteti obuhvatajui i spoljne karakteristike, ali prije svega one 

strukturne i funkcionalne elemnte i odnose , koji sistem pretvaraju u 

koherentnu cjelinu, kako sa stanovišta proizvoñača, tako i korisnika. 

Industrijski dizajn obuhvata sve aspekte ljudske okoline koji su 

uslovljeni industrijskom proizvodnjom.” 



Dizajn odražava izuzetnost a ne prosječnost. Proizvod dobrog i 

uspješnog dizajna pruža nesumnjiv doprinos unapreñenju nacionalne 

privreda, povećanju izvoza i smanjenju uvoza, a time i unapreñenju 

produktivnosti rada, te neposredno doprinosi nacionalnom dohotku 

zemlje. 



TEHNOLOGIJA VODA 

Od ukupne površine Zemlje pod vodom se nalazi preko 73 %, što se 

procjenjuje na oko 1400 moliona kubnih kilometara. Meñutim oko 

2,5 % odnosi se na slatku vodu, a od te količine samo je 0,8% pogodno 

da se koristi za ljudske potrebe. Značajna uloga vode je u procesima 

proizvodnje gdje služi i za hlañenje, rastvaranje i ispiranje bilo kao 

sredina ili reaktant. 

Prirodne vode su: 

• Površinska (okeani, mora, jezera, rijeke, glečeri) 

• Podzemna (izvori, vreka, dubinska voda,) 

• Atmosferska (kišnica, snijeg i druge padavine) 

Voda može da sadrži rastvorene gasove, kiseonik, ugljen dioksid, azot, 

mineralne soli, karbonate, silikate, hloride i sulfate, organske materije, i 

čestice suspendovane u vidu koloidnog rastvora, finije gline, humusne 

materije, masti, ulja i dr. pokazatelji kvaliteta vode se odredjuju na 

osnovu organoleptičkih, fizičkih, hemiskih i bioloških pokazatelja. 

U organoleptičke pokazatelje spadaju: ukus, miris, boja i bistrina. 

U fizičke pokazatelje kvaliteta vode spada: temperature. 

Podzemne vode karakteriše stalnost temperature koja se kreće oko 10 

stepeni Celzijusa, a kada je riječ o termalnim vodama, takve vode imaju 

temperature iznad 37C. 



Hemijski pokazatelji su : tvrdoća, alkalitet, hemijska potreba kiseonika 

(HPK), biohemijska potreba kiseonika (BPK), sadržaj ugljen dioksida, 

željeza, mangana, sulfata, azota itd. 

Pod tvrdoćom vode se podrazumijeva sadržaj kalcijumovih i 

magnezijumovih jona. Tvrdoća se izražava preko količine kalcijum 

oksida ili kalcijum karbonata I dijeli se: 

- na veoma meke (tvrdoće 0-70 mg kalcijum karbonata u 1l vode) 

-meke (tvrdoće 70-140 mg kalcijum karbonata po 1l vode) 

- srednje tvrde (tvrdoće 140- 210 mg kalcijum karbonata po 1l vode) 

-tvrde (tvrdoće 210-320 mg kalcijum karbonata po 1l vode) 

- veoma tvrde (tvrdoće 320-540 mg kalcijum karbonata po 1l vode) 

Alkalitet vode je posledica prisustva hidroksilnih, karbonskih i 

hidrokarbonskih jona. 

Hemiska potreba kiseonika označava potrebnu količinu kiseonika za 

oksidaciju organskih i nekih neorganskih primjesa. 

Biohemiska potreba kiseonika je količina kiseonika u mg/l potrebna da 

se u datom vremenskom periodu obezbjedi oksidacija biorazgradljivih 

materija. 

Biološki pokazatelji kvliteta vode odreñiju vrste i broj organizama koji 

žive u prirodnoj vodi, njihovo prisustvo zavisi od fizičkih i hemijskih 

karakteristika vode. 



VODA ZA PIĆE 

Da bi svi neophodni uslovi bili ispunjeni i voda se koristila za piće. 

Potrebno je izvršiti prečišćavanje. Postupcu prečišćavanja su: 

• Bistrenje filtracijom, 

• Deferizacija i demanganizacija, 

• Dezinfekcija . 

Filtracijom se uklanjaju obojenost, zamućenost i bakterije. Tahnološki 

proces se sastoji od koagulacije, flokulacije, taloženja i filtracije. 

Koagulacija i flokulacija su procesi kojima se prevode u taložni oblik 

prisutne koloidne materije. Kao koagulanti se koriste sulfati aluminijuma 

i željeza i polielektroliti. 

Deferizacija i demanganizacija je proces uklanjanja željeza i mangana 

iz prirodnih voda najčešće se koristi metoda aeracije gdje se voda 

raspršava i u nju uvodi kiseonik potreban za oksidaciju, a istovremeno 

potiskuje ugljen dioksid što pogoduje izdvajanju željeza i mangana. 

Dezinfekcija vode se vrši da bi se uništili ili inaktivirali patogeni 

mikroorganizmi. U tu svthu se koriste različite fizičke ili hemijske 

metode: 

- dezinfekcije toplotom, 

- dezinfekcije hemijskim agensima, 

-dezinfekcija ultraljubičastim zracima, gama zracima, X zracima i 

ultrazvukom. 



Termička dezinfekcija se obavlja na povišenoj temperaturi, a 

dezifenkcija hemijskim agensima se izvodi uz prisustvo hlora, hlornih 

jedinjenja, vodonik peroksida. 

U industriji se koriste sledeće vrste voda: 

• Procesna voda , tehnološka voda i kotlovska napojna voda. 

Procesna voda učestvuje u proizvodnom procesu ili se koristi kao 

sirovina. U prehrambenoj industriji to je voda za piće, dok tehnološka 

voda se koristi u pojedinim fazama tehnološkog postupka. Voda koja se 

koristi za napajanje parnih kotlova podliježe procesu omekšavanja. Za 

omekšavanje tvrdih voda koriste se hemijski agensi i izmjenjivači jona. 

Kao taložna sredstva koristi se kreč u obliku krečne vode ili krečnog 

mlijeka, soda, natrijum hidroksid i soli fosfornr kisjelina. Ovo je prvi 

stepen omekšavanja vode jer u omekšavanoj vodi zaostaje višak alkalnih 

soli. Potpuno omekšavanje se postiže jonski, izmanjivačima ili 

destilacijom. 

U zavisnosti od toga koje jone mjenjači izmjenjuju postoje katjonski 

mjenjači jona i anjonski mjenjači jona. 

Katjonski mjenjači jona imaju u svojoj strukturi karboksilnu grupu koja 

ispušta jon vodonika i na njegovo mjesto vezuje jone metala iz vode. 

Anjonski mjenjači jona imaju u svojoj strukturu hidroksilne jone. 



OTPADNE VODE I POSTUPCI NJIHOVOG PREČIŠĆAVANJA 

Prečišćavanje otpadnih voda obuhvata uklanjanje suspendovanih 

mehaničkih, rastvorenih organskih i dijelom neorganskih zagañivača. 

Postojr 3 postupka za prečišćavanje vode a to su . 

• Mehanički postupak, 

• Hemijski postupak i 

• Biološki postupak. 

Suština mehaničkog postupka prečišćavanja je u tome što se voda odnosi 

u bazene u kojima se poslije odreñenog vremena talože suspendovane 

nečistoće. 

Hemijski postupak se zasniva na taloženju ili neutralisanju zagadjivača 

pomoću hemikalija. 

Biološki postupak se zasniva na mikrobiološkom razmaztanju 

zagañivača dejstvom mikroorganizama enzima. 

Prema zakonskim propisima otpadne vode se moraju prečišćavati, što 

zahtijeva znatna ulaganja kako u izgradnju postrojenja za prečišćavanje, 

tako kasnije i u njihov rad i održavanje. 



ENERGETIKA 

Energetika je naučna disciplina koja izučava energiju, njene izvore, 

oblike, i pretvaranje jednog oblika energije u drugi. Najveći potrošači 

energije su industrija, široka ptrošnja i transport. Jedan od osnovnih 

uslova proizvodnje nekog proizvoda je energija. Goriva koja 

sagorijevaju daju energiju a istovremano oslobañaju produkte kao izvor 

zagañenja atmospfere, vode i zemljišta. Procesom sagorijevanja goriva 

izdvajaju se SO2, azotni oksidi, ugkjen dioksid, ugljen monoksid, 

ugljovodonici, čvrsti djelovi, pepeo i čañ, a iz sistema izduvnih 

transportnih sredstava oslobaña se olovo. 



POJAM, OBLICI I IZVORI ENERGIJE 

Energija je sposobnost tijela da obavlja rad. 

Oblici energije su: 

• Mehanička energija, 

• Toplotna energija, 

• Hemijska energija, 

• Energija zračenja, 

• Električna energija i 

• Nuklearna energija. 

Izvori energije se prema postanku dijele na: 

• Primarne izvore energije, 

• Sekundarne izvore energije. 

Primarnim izvorima se smatraju nosioci energije u obliku u kakvom se 

nalaze u prirodi. 

Mogu biti: 

• Konvencionalni (obnovljivi i neobnovljivi izvori energije) 

• Nekonvencionalni. 

Jednostepenom ili višestepenom transformacijom primarnih izvora 

energije nastaju sekundarni izvori energije. 



PRIMARNI IZVORI ENERGIJE 

Konvencionalni 

Nekonvencionalna 

-ugalj 

-nafta 

-gas 

-nuklearna 

fuziona 

goriva. 

-vodena 

snaga 

-drvo I druge 

biljne 

materije 

Neobnovljivi 

Obnovljivi 

-ulje biljnih 

škrilaca I 

bitumanoznog 

pijeska 

-geotermalna 

energija 

-unutrašnja toplotna 

energija mora i 

okeana 

-sunčevna energija 

-energija vjetra 

-Energija plime i 

osjeke 

-Nuklearna fuziona 

goriva i Tečni 

vodonik. 



GORIVA 

Goriva su materije koje služe za dobijanje toplotne energije. Mada 

goriva se preradjuju u hemijske proizvode. Da bi neka materija mogla da 

se koristi kao gorivo, ona treba da ispuni sledeće tehno-ekonomske 

uslove: 

• Mora da se nalazi u prirodi u dovoljnoj količini; 

• Mora da posjeduje odreñenu brzinu sagorijevanja; 

• Da je lako pristupačna i jeftina; 

• Da je u normalnim uslovima manipulacije dovoljno postojana; 

• Da tačka paljenja nije preniska niti previsoka; 

• Da produkti sagorijevanja budu bezopasni po živi svijet. 

Goriva se sastoje od sagorljivog i nesagorljivog dijela. Sagorljivi , 

organski dio se sastoji od ugljenika vodonika i njihovih jedinjenja. 

Nesagorljivi dio čine vlaga, mineralne materije (pepeo, azot i kiseonik). 

Sadržaj sagorljivih i nesagorljivih materija se može izraziti sledećom 

jednačnom: 

G+H+O+N+S+P+W=100% 

Gdje je: 

• C,H,O,N,S- sadržaj ovih elemenata u gorivu u procentima 

• P-sadržaj pepela,% 

• W- sadržaj vlage,%. 

Postoje dvije vrijednosti za toplotnu moć goriva: gornja i donja. 

Gornja toplotna moć predstavlja količinu toplote koja se oslobodi 

potpunim sagorijevanjem jedinice mase ili zapremine goriva. 



Donja toplotna moć predstavlja količinu toplote koja se dobija kada se 

od gornje oduzme količina toplote koja je utrošena za isparavanje vode 

iz goriva. 

Podjela goriva 

Prema porijeklu se dijele na : 

• Prirodna i 

• Vještačka . 

Prema agregatnom stanju: 

• Čvrsta, 

• Tečna, 

• Gasovita. 

Prema namjeni na. 

• Klasična, 

• Raketna, 

• Nuklearna 

Čvrsta goriva dijele se na primarna i sekundarna. U primarna spadaju 

drvo, vlaknaste biljke i otpaci njihove prerade. A u sekundarna čvrsta 

goriva spadaju ona nastala iz primarnih goriva pod uticajem 

temperature, pritiska i vremena. 

Proces nastajanja ugljeva može se predstaviti na sledeći način: 

Povećanje procenta ugljenika 

Treset-lignit-mrki ugalj- kameni ugalj-antracit 

Kameni ugalj je najstarije čvrsto gorivo I ima toplotnu vrijednost od 

30 000-35 500 kJ/kg. 



Prerada uglja- različitim postupcima prerade prirodnih čvrstih goriva 

dobijaju se proizvodi pod nazivom vještačka goriva u koje spadaju 

briketi, ugljenu prah koji se dobija mehaničkom preradom, dok 

hemijskom preradom se dobija koks, drveni ugalj i veoma važni tečni i 

gasoviti proizvodi. 

TEČNA GORIVA 

Dobila su veliki značaj sa pronalaskom motora sa unitrašnjim 

sagorijevanjem, a kasnije razvojem petro hemije. Prednosti u odnosu na 

čvrsta goriva su sledeća: 

Visok sadržaj sagorljive materije, 

Visoka energetska vrijednost, 

Sadržaj pepela i vode neznatan, 

Dobro se miješaju sa vazduhom, sagorijevanje se može bolje 

ragulisati i automatizovati. 

NAFTA (sirovi petroleum, zemno ulje) je jedna od najvažnijih i 

najkvalitetnijih mineralnih sirovina. Po hemijskom sastavu je smješa 

ugljovodonika ,a osim ugljovodonika sadrži azot, kiseonik i sumpor. 

Redovni pratioci su i voda i mineralne materije. Toplotna vrijednost 

nafte se kreće od 40 000-48 000 kJ/kg, što zavisi od hemijskog sastava, a 

toplotna vrijednost se povećava sa sadržajem vodonika odnosno najvišu 

energetsku vrijednost imaju nafte parafinske baze. 



Prerada nafte- preradom nafte dobijaju se: 

Tečna goriva; 

Ulja i masti za podmazivanje; 

Petrohemijski proizvodi; 

Parafin, vazelin, sumporna jedinjenja i čadj. 

Za primarnu preradu nafte koristi se: 

Atmosferska destilacija, 

Vakum destilacija. 

Atmosferskom destilacijom koja se odvija u frakcionim kolonama dobija 

se: 

1. Primarni benzin; 

2. Primarni petroleum; 

3. Gasno ulje za pogon dizel motora; 

4. Ostatak od atmosferske destilacije. 

Benzin se dobija u temperaturnom interval od 35-200 stepeni C. 

U temperaturnom interval od 35-150 destiliše se laki benzin, a od 

140-200 destiliše se teški benzin, koji se upotreblava kao komponenta u 

proizvodnji petrolejskih i dizel frakcija, mlaznih goriva i kao naftni 

rastvarač i rastvarač masnoće. 

Oktanski broj je mjerilo kvaliteta benzina i definisan je kao maseni udeo 

u smjesi sa normalnim heptanom izraženom u % i predstavlja pokazatelj 

otpornosti goriva prema detonaciji.

POZNAVANJE ROBE Pojam dobra, proizvoda i robe

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?