Preuzmite peti broj (sic!)

Antropološko uobličenje nije zaobišlo samo prošlost, ono je zaobišlo i sadašnjost - tako da je tranzicijska
epoha ostala sasma nespoznatljiva, nedefinisana, tako da prigodom njenog razmatranja - nije
moguće navesti ni tri-četiri amblematske i utemeljene slike koja je o njoj proizvela kultura. Kako bi te
amblematske slike - i da su nekim slučajem proizvedene - uopšte bile efektne u recipijentstvu: to jest,
da li bi mogle uopšte nagnati recipijenta na preispitivanje i upoređivanje sopstvenih sistema, budući
da su zatvorene u olakotne snižene žanrovske forme fragmentariziranog romana Koji se tobože i
godinama poslije kraja ratnog konteksta, sveudilj razobličava pod traumatskim pritiskom - što je drugi,
dugotrajniji modus ratnog potmulog dejstva, ovog puta na polju povijesnopoetičkom
Otkud uopšte snaga - hermeneutična - formi da recipijentu pod sugestivnom koprenom - inovacijom
postupka i majstorstvom fabule - moralno otvori oči, usmjerivši ga prema spoznaji; trivijalizacija žanra i
jezika u estetičkoj misli poimaju se kao legitimne kategorije, kao simptomi izvjesne rubnosti (žanrovske,
kulturne, etc.), koje pretenduju na agitaciju u recipijentstvu.
Književnost plošne i automatizirane strukture, književnost neinovativnog prosedea, književnost deja
vu forme, književnost koja se nehermeneutično i apriorno razračunava s njima, književnost koja njih
sveudilj dekonstruira, književnost koja sve dekonstruira, književnost jakog angažmana koja je dobra
sama po sebi - ne smiju se kritički i estetički problematizirati, ne smiju joj se nametati nikakvi vrijednosni
kriteriji - jer je u pitanju protest, jer su u pitanju strukture kritičke kulture, koje nam jedino ostavljaju
nadu u pobunu; sav taj vidokrug koji se ustalio u epohi postmodernosti otkriva nam se kao kapitalistički
ideologem par exellence - angažman tu postaje datost s kojom računa populistička recepcija, angažman
tu postaje atrakcija, modus trivijalizma, petparačka podvala koja izuzima pisca pred očiglednim
ne-majstorstvom, pred očevidnim izostankom talenta, pred blaziranošću u pitanjima forme, pred nesposobnošću
da se strukture intelektualizuju, da se usvoji i preradi logika društva i svijeta, ukidajući
svaku odgovornost njegovu pred konsekvencijama neizučenog zanata. Proizvedeno je niz kvalifikativa
koji takvu literaturu izuzimaju pred očevidnom nekvalitetom: dovoljno je reći - to je žensko pismo, ili:
to je nomadistička proza, ili - to je socijalno angažovana literatura, književnost margine, kontekstualno
važna - i autor biva lišen odgovornosti za rogobatnosti, banalnosti ili neefektnosti koje potpisuje.
Angažman se tu prevodi u lažni angažman jer ne može nikoga ni u što uvjeriti niti aktivirati bilo kakva
preispitivanja; pobuna se tu prevodi u lažnu pobunu, bofl-pobunu, trik-pobunu - jer protiv koga se to ta
kritička umjetnost bori: jezik hegemonijskog Gospodara je sasvim izostao - i prisutna je posvemašnja
averzija žanra prema takvom oprisutnjavanju - i koga bi uopšte interesiralo takvo razračunavanje; i na
kojim to načelima počiva ta pobuna, u ime čega se to ta umjetnost buni, koje su vrijednosti kojim operira,
šta je protuteza - lake i trivijalizirane forme, populistički modusi i jezici, partikularističke vrijednosti, trik
prosedei. Kako bi rekao Camus u Pobunjenom čovjeku, svaka vrijednost ne povlači za sobom pobunu,
ali svaki poriv pobune prešutno priziva neku vrijednost. Ukratko, falsifikovane kategorije angažmana i
pobune jesu prevedene i uozbiljene u tržišnu vrijednost - udio postmodernistički očevidan je u takvoj
supstituciji.
Jedino diletanti, piše Adorno, brkaju pojmove tabula rasa i orginalnost, koja se konstituiše i izvan uticaja
specifikacije, to jest - oštro prekidajući pupčanu vrpcu tradicije - “nijedan umjetnik nikada ne pristupa
svom djelu s nečim drugim nego što su njegove oči, uši, jezički smisao...On otjelovljuje društvene snage
produkcije ali pri tome nije nužno vezan za cenzure koje diktiraju proizvodni odnosi koje on neprestano
kritikuje strogošću zanata... Zanat ograničava rđavu beskonačnost u djelima... Eto zašto je svaki autentični
umjetnik opsjednut svojim tehničkim postupcima; fetišizam sredstava isto tako posjeduje svoj
legitimni momenat.” 5 Prisustvujemo epohi u kojoj su tehnički postupci i zanatsko majstorstvo, supostavljanje
inovativnosti artificijelne strukture naspram oskudnosti desemantizovanog stvarnosnog
simulakruma (koji se jedino ostvaruje u aktualnoj kulturi), otjelotvorenje sopstvenog sistema formi koje
će oživjeti riječ i društveni jezik, konstituisanje čitavog panteona ideja i toposa, koji bi univerzalistički
i individualistički uspostavljali odnose s transnacionalnom tradicijom, posvema suspendirani - budući
da su u pitanju modusi koji bi mogli uzdrmati dominantu vladajućeg verbalno-ideološkog vidokruga,
prevashodnije u odnosu na bilo kakav kritički, metonimijski, stvarnosni model literature. Takva gesta
obrazovanja autonomnog panestetskog svijeta, može biti itekako djelotvorna u povijesnopoetičkom
kontekstu, jer kako piše Hugo Friedrich: “Proboj u irealno, fantaziju koja se kreće u posve abnormalnim
područjima, namerna tajanstvenost, zatvorenost jezika: sve se to može shvatiti kao pokušaj moderne
duše da usred tehnizirane, imperijalizovane, komercijalizovane epohe sačuva slobodu, a svetu svoj-
Estetsic!a
5
Teodor V. Adorno. Estetička teorija. Nolit, Beograd, 1978.
98
(sic!)