Preuzmite peti broj (sic!)

je 2001. godine usvojen novi Izborni zakon koji sadrži i “gender komponentu”, inkorporiranu u sistemu
kvota (član 4.19 i 2.2). 12 Međutim, istraživanja CIK-a 13 dovela su do poraznih saznanja: zbog sustavnog
neprimijenjivanja kvota od strane podnositelja izbornih listi, odnosno političkih stranaka, dolazilo je
do nepravilnosti na listama koje su rezultat nepoštivanja navedenih zakonskih članova koji uvjetuju
spomenutu gender komponentu (da li se radi o potrebi veće suradnje sa političkim strankama, kako
je navedeno u spomenutom izvještaju, ili, jednostavno, o faktoru manipulisanja i ignorisanja Izbornog
zakona, pokazat će svi naredni izborni procesi, kao i njihova dosljednost u sprovođenju navedenih zakona).
Također, kroz daljnje analize spomenutog izmjenjenog Izbornog zakona, uočena je dodatna začkoljica:
sistem otvorenih izbornih listi dodatno je hendikepirao trulu gender-politiku, jer smanjuje šanse
ženskih kandidata da budu izabrane, bez obzira na njihovu zastupljenost na kandidatskim listama.
Općenito se smatra da je model otvorenih lista nepovoljan za žene i manjine. Politička teorija kaže da
se glasači kod glasanja prema otvorenim izbornim listama često vode tradicionalnim ili provjerenim
vrijednostima. Takva situacija pogoduje izboru muškaraca i predstavnika većinskog dijela populacije
bez obzira da li je kao kriterij za većinu uzeta rasa, etnicitet, religija, jezik, spol, socijalna pozicija ili nešto
drugo. 14 Tako se ova problematika još jednom usmjerava na biračko tijelo - preciznije, nepovjerenje
istog prema kandidatkinjama - nosiocima pasivnog biračkog prava, te se smješta u kontekst aktivnih
struktura Moći i sociološko-psihološke komponente pasivizacije biračkog tijela, relativiziranja njihove
mogućnosti da promjene svoju budućnost unutar etnonacionalističkog sistema koji promovira i proklamira
zadate homogene vrijednosti.
2. Aktivno patrijarhalno iskustvo naspram pasivnog biračkog tijela
Tako je problem detektovan na liniji biračko tijelo - kandidatkinja/kandidatkinje. Međutim, često je
zanemareno ono što se dešava s druge strane ove binarne opozicije; na koji način upravo žene-kandidatkinje
učestvuju (ukoliko uopšte učestvuju) u činu pasivizacije svakog pobrojanog subjekta u izbornom
procesu Prebiranje po sumornim statističkim podacima rezimira sljedeće:
1. BiH nikad nije imala niti jednu ženu članicu tročlanog predsjedništva koje je na položaju šefa
države,
2. Nikada do sada entiteti nisu imali premijerku vlade niti je žena bila zamjenica predsjednika
ili premijera,
3. U državnoj strukturi muškarci su dominirali i kao predsjednici u svih deset kantona u FBiH,
a među 100 kantonalnih ministara bilo je samo osam žena i to u tzv. klasičnim “ženskim”
ministarstvima koja se bave stambenim pitanjima, socijalnom i zdravstvenom zaštitom,
radom i obrazovanjem. 15
Navedeni su primjeri samo neki od eklatantnijih, a zastupljeni su na najvišim strukturama vlasti. Dakle,
na koji se način žene-kandidatkinje profiliraju unutar svojih političkih matrica i koje su temeljne razlike
između žene-kandidatkinje i muškarca-kandidata Generalni razlozi koji se navode u spomenutim izvještajima
podrazumijevaju prirodu unutarstranačkih odnosa koji, opet, proizilaze iz činjenice da su sastavi
dominantnih političkih partija na bh. političkoj sceni u većinskom muškom sastavu, te su, samim tim,
žene-kandidatkinje spriječene da učestvuju u kreiranju politike unutar partije; njihove se predizborne,
kao i postizborne aktivnosti svode na djelovanje u okvirima zadanih problemskih okosnica, kreiranih na
!stav
12
Član 4.19 Izbornog zakona glasi: “Svaka kandidatska lista uključuje kandidate muškog i ženskog spola. Kandidati spola koji
je manje zastupljen raspoređuju se na kandidatskoj listi na slijedeći način: Najmanje 1 kandidat manje zastupljenog pola
među prva 2 kandidata, Dva kandidata manje zastupljenog pola među prvih 5 kandidata, (...) Broj kandidata manje zastupljenog
pola mora biti jednak ukupnom broju kandidata na listi podjeljenom sa tri, zaokruženim na prvi viši cijeli broj.”
Član 2.2, stav(4) Izbornog zakona glasi: “U sastavu općinske izborne komisije i biračkog odbora nastojat će se osigurati da broj
članova manje zastupljenog pola bude najmanje 1/3 od ukupnog broja članova.”
13
Ova su se istraživanja bazirala na praćenju učešća žena na opštim izborima 2002, lokalnim izborima 2004, opštim izborima
2006. i lokalnim izborima 2008. godine. Analiza je podnesena u izvještaju Irene Hadžiabdić, članice CIK-a, pod nazivom “Žene i
izborni proces u Bosni i Hercegovini” iz 2008. godine, preuzeto sa: europeandcis.undp.org/.../Irena%20Hadziabdic%20ŽENE%20
I%20IZBORNI%20PROCES%20.
14
Prema Pilot STAR istraživanju, 2002. godine, u ŽENE U POLITIČKOM I JAVNOM ŽIVOTU, izvještaj radne grupe Žene ženama
Sarajevo, Žar Sarajevo, Helsinški parlament građana Banja Luka, Budućnost Modriča, preuzeto sa: http://www.civilnodrustvo.ba/files/docs/CEDAW_Zene_u_politickom_i_ijavnom_zivotu.pdf
15
Ibid., 22. str.
24
(sic!)