Preuzmite peti broj (sic!)

!stav
Jasmina Bajramović
Yes, We Can
1. Traganje za Ženom izgubljenom u bh. izbornim procesima i postizbornim
vremenima
Problem zastupljenosti žena na svim nivoima vlasti u BiH zadnjih nekoliko godina zaokuplja djelimičnu
ili slabu - sve u svemu, nedostatnu pažnju kako i same javnosti (u kojoj žene čine 50% biračkog tijela i
samim tim, značajnu “drugu polovinu” javnog mnijenja), tako i rukovodećih struktura ogrezlih duboko u
Svetu Rutinu patrijarhalne učmalosti i duboke uspavanosti u velike političke metanaracije kojima, čini
se, nikad kraja: ulazak u EU, problemi eskalacije “religijskog ekstremizma”, kao i tjesna skopčanost istih
sa vječno strogim etnonacionalnim rezovima unutar biračkog kolača. Stoga se i stavka gargantuovskih
razmjera - nedovoljna politička zastupljenost žena prvenstveno na izvršnim nivoima vlasti - uvijek uspijeva
smanjiti do mikroskopskih proporcija u međuizbornom periodu (dakle, ključni period dokazivanja
programatskih usmjerenja i predizbornih priča vladajućih političkih stranaka), sve dok izbori nanovo ne
postanu izvjesni. Zbog čega je učešće žena u političkim strankama, njihova zastupljenost na izbornim
listama i aktivnost rijetkih zastupnica vladajućih političkih tijela retrogradno i u progresivnom opadanju
i svojevrsnom statusu quo Jedan od mogućih odgovora je sljedeći: da bi država mogla omogućiti riješenje
datog problema, potrebne su odgovarajuće zakonske legislative i odredbe da bi se stvari pomakle sa
mrtve tačke; tako se, sukladno sa deklarativnim demokratskim usmjerenjem države, svakom građaninu
i građanki obezbjeđuje niz prava koji su im garantirani na lokalnom, kao i na globalnom nivou, a jedno
od tih prava je i biračko pravo, kao osnovni element izbornog prava i uslov za formiranje predstavničkog
tela i učešća građana u vršenju državnih poslova.(...) Ustav definiše biračko pravo kao individualno -
lično pravo ili pravo koje pripada pojedincu. Ustav takođe garantuje i direktnu zaštitu izbornog prava,
kao što to uostalom čini i sa ostalim osnovnim slobodama i pravima građana. 9 (Istovremeno, biračko
pravo je i najniža instanca od kojeg počinje mogućnost daljnjeg stupnjevanja i uočavanja ustanovljenog
“ženskog” problema; zbog toga je važno detektirati sukcesiju historijskih promjena i njihovo transponovanje
na problematizovanu mikro-cjelinu). Kriterij cenzusa objedinjuje navedene stavke o biračkom
pravu; naime, cenzus se definira kao skup određenih uslova koji se moraju zadovoljiti da bi se steklo
biračko pravo. Od najfrekventnijih formi cenzusa koje se navode, dalje ćemo se baviti onim što se naziva
cenzusom pola, koji podrazumijeva i dodjeljuje pravo glasa muškarcima, dok isto pravo ženama uskraćuje.
Cenzus pola je diktirao biračku sudbinu žena do početka XX vijeka, sve do 1918. godine, kada žene
u Britaniji napokon dobivaju pravo glasa. 10 Obrenović dalje navodi dva vida manifestovanja biračkog
prava (aktivno i pasivno); od naročitog je interesa pasivno biračko pravo, jer predstavlja pravo svakog
građanina da bude biran kao predstavnik za predstavnička tela. Prema tome, građani koji učestvuju na
izborima mogu se naći u različitim ulogama, kao birači, kandidati ili predlagači (D. Ukropina). Kako bi se
obezbjedila uspješna afirmativna akcija, čime bi žene dobile priliku da se jače i snažnije implemetiraju u
državno-političke instance, primjenjuje se mehanizam kvota, kao vid artificijelnog povećanja broja žena
na odlučujućim pozicijama. Kvote predstavljaju zakonski instrument, dugo primjenjivanu državnu strategiju
čija efektnost varira od države do države. Bitno je napomenuti kako kvote funkcioniraju; naime:
kvotama se zahteva prisustvo određenog procenta manje zastupljenog pola na kandidacionim listama
ili na mestima odlučivanja. Ovaj procenat kreće se između 30% i 50%. 11 Kako dosadašnje otužno izborno
iskustvo svjedoči, na izbornim listama (lokalni ili opšti izbori) dolazi do masovne spolne disproporcije
u zastupljenosti, što dalje implicira da je sistem kvota nužno bio potreban bh. izbornom zakonu. Tako
9
Obrenović, Dragana: Pravo glasa žena u: Neko je rekao feminizam (priredila Adriana Zaharijević), Heinrich Böll Stiftung, Beograd,
2008 25. str.
10
Dragana Obrenović se, u gore navedenom radu, pored historijata ženskog biračkog prava, bavi i već spomenutim pitanjem
cenzusa pola, pri čemu navodi zanimljivu činjenicu; naime, zajedno sa cenzusom pola najduže se zadržao poreski cenzus,
koji podrazumijeva da se “sticanje biračkog prava uslovljava plaćanjem određene sume poreza” (D. Obrenović). U povezanosti
ovih dvaju cenzusa vidljiva je shematizirana matrica koja uslovljava liniju između kapitala i ljudskog prava, te činjenice da je
garancija ljudskih prava i danas veoma labilna na kapitalističkoj svjetskoj sceni.
11
Ibid., 41. str.
(sic!)
23