You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
!stav<br />
Kenan Efendić<br />
Mediji i metonimije<br />
Ideološki aparati vladajuće klase<br />
Odveć je dosadno i besplodno govoriti o svijetu u kojem živimo kao o svijetu medijske konstrukcije a<br />
ne reprezentacije, ali nije zgoreg vratiti se na Althusserove teze o “ideološkim aparatima države”, među<br />
koje ovaj francuski marksistički filozof ubraja “štampu i radioteleviziju”.<br />
Mediji su se od 1970., kada je Althusser objavio glasoviti esej Ideologija i ideološki aparati države, razvijali<br />
astronomskom brzinom postajući proizvođačima same slike svijeta odnosno gradeći baudrillardovski<br />
simulakrum namjesto realnosti. Međutim, razvoj novih medija, utemeljen brzim razvojem informacijskih<br />
tehnologija, nije unio nikakvu suštinsku promjenu u mehanizam ideološkog reproduciranja<br />
proizvodnih odnosa putem ideološkog aparata države.<br />
Svaki od njih [ideoloških aparata države, K. E.] vodi ovom jedinstvenom ishodu na osobit<br />
način. Politički aparat pokoravanjem pojedinaca političkoj ideologiji države, ‘demokratskoj’,<br />
‘posrednoj’ (parlamentarnoj) ili ‘neposrednoj’ (plebiscitarnoj ili fašističkoj) ideologiji. Informativni<br />
aparat putem štampe, radija, televizije servira građanima svakodnevne doze nacionalizma,<br />
šovinizma, liberalizma, moralizma itd. 1<br />
Doziranje građana raznim ideologijama i ideologemama bilo je i ostalo, uz informativno-interpretativno-konstrukcijsko<br />
izvještavanje o događajima, primarna funkcija medija u službi države. Državu ovdje<br />
ne treba uzeti samo kao političko-administrativni sistem ili zbir teritorije unutar granica nego ju treba<br />
gledati, sljedstveno Marxovim i Althusserovim postavkama, kao legalni instrument i proceduru vladajuće<br />
klase u tlačenju nižih klasa, uzurpaciji proizvodnih dobara i isisavanju prirodnih resursa.<br />
Mediji su tako, kao ideološki aparat države (IAD), sredstvo kojim vladajuća klasa održava i reproducira<br />
postojeće proizvodne i svake druge društvene odnose kako bi sačuvala i ojačala svoju legalnu vladavinu<br />
putem države, bez obzira bila vlast uspostavljena državnim udarom, monarhističkim naslijeđem ili pak<br />
putem predstavničke i svake druge demokratije.<br />
Ipak, svi mediji u jednoj državi nisu u apsolutnoj vlasti trenutne vladajuće klase, čemu svjedoče standardni<br />
medijski sukobi i suprotstavljene slike i interpretacije događaja, ličnosti i procesa u društvu. No,<br />
takvo što ne bi trebalo navesti na primamljiv zaključak da su mediji borba klasa u javnosti kao što je<br />
filozofija, po Althusseru, borba klasa u teoriji.<br />
Mediji, od kojih velika većina podržava osnovne ideološke postavke i vrijednosti vladajuće klase, koja<br />
može biti bezlična, prazno mjesto koje tek treba popuniti i zauzeti, predstavljaju prostor borbe elita za<br />
mjesto i privilegije vladajuće klase.<br />
Oni rijetki mediji koji iz temelja propituju dominantne vrijednosti jednog društva, koji, ustvari, ne podržavaju<br />
dominantnu ideologiju i koji pokušavaju ne služiti državi i biti njenim ideološkim aparatom, apsolutno<br />
su marginalni i svedeni tek na puko preživljavanje. U Bosni i Hercegovini, kao i ostalim zemljama<br />
nastalim raspadom SFR Jugoslavije, takvo što je potpuno očito, gdje ne postoje ili jedva da postoje<br />
mediji koji suštinski propituju logiku etnonacionalističkog i multikulturalističkog uma i logiku etnokapitalizma<br />
(BiH), logiku nacionalnog preporoda, jedinstva, eurointegracija i tržišne ekonomije (Hrvatska),<br />
logiku nedužnosti i ugroženosti koja se pokušava usuglasiti sa logikom eurointegracija (Srbija), logiku<br />
nacionalne autonomije i apsolutnog prioriteta razvoja mlade države (Crna Gora)…<br />
Sukladno ovim teorijskim okvirima promatrat ću i printane i elektronske bosanskohercegovačke medije,<br />
i nastojati odrediti temeljne ideološke metonimije oko kojih se svi mediji okupljaju promičući time ideologiju<br />
države, odnosno vladajuće klase ili boreći se za položaj vladajuće klase određene društvene elite.<br />
1<br />
Althusser, Louis, Ideologija i ideološki aparati države, www.crvena-akcija.org/index.phpoption=com_content&view=article&i<br />
d=94:ideologija-i-ideoloki-aparati-drave-louis-althusser-1971&catid=43:teorija&Itemid=57, posjećeno 28. 6. 2010.<br />
(<strong>sic</strong>!)<br />
15
Change language