Coś na Progu #10

“Nie miał więc pan żadnej wiedzy, na której
mógł się oprzeć?”
Absolutnie żadnej. Muszę przyznać, że
nigdy nie studiowałem nauk ścisłych, chociaż
podczas czytania podchwyciłem bardzo dużo
drobiazgów, które okazały się użyteczne.
Muszę panu powiedzieć, że jestem naprawdę
zapalonym czytelnikiem i że zawsze w czasie
lektury mam w ręce ołówek. Zawsze noszę
ze sobą notatnik i natychmiast notuję – jak
ta postać z Dickensa – wszystko, co mnie
zainteresuje albo może okazać się przydatne
w moich książkach. By zobrazować panu mój
proces czytelniczy, powiem tak: przychodzę
tutaj codziennie po lunchu i natychmiast
zabieram się do pracy – czytam piętnaście
różnych periodyków, zawsze te same piętnaście
tytułów i pragę zauważyć, że naprawdę
niewiele z informacji w nich zawartych nie
zwraca mojej uwagi. Kiedy tylko widzę coś
interesującego, od razu to notuję. Następnie
czytam przeglądy, m.in. „Revue Bleue”,
„Revue Rose”, „Revue des Deux Mondes”,
„Cosmos”, „La Nature” Tissandiera,
„L’Astronomie” Flammraiona. Czytuje także
biuletyny towarzystw naukowych, szczególnie
te wydane przez Towarzystwo Geograficzne,
gdyż, proszę o tym pamiętać, geografia
to moja pasja i dziedzina, którą studiuję.
Posiadam wszystkie dzieła E. Reclusa, którego
bardzo podziwiam, a także Arago. Czytam
przynajmniej dwukrotnie – gdyż jestem
bardzo drobiazgowym czytelnikiem – kolekcję
znaną pod nazwą „Le Tour de Monde”, na
którą składają się historie o podróżach.
Zgromadziłem więc wiele tysięcy notatek
na różne tematy i na bieżąco mam w domu
przynajmniej dwadzieścia tysięcy, które mogą
okazać się przydatne, a nie zostały jeszcze
wykorzystane. Część z nich powstało po
rozmowach z ludźmi. Uwielbiam słuchać, jak
ludzie opowiadają o różnych rzeczach – pod
warunkiem, że mówią o tym, na czym się znają.
“Jak mógł pan to zrobić nie mając
absolutnie żadnej wiedzy naukowej?”
Miałem to szczęście pojawić się na świecie
w chwili, gdy można znaleźć słownik z każdej
właściwie dziedziny. Wystarczyło więc jedynie,
bym przewrócił kartki mojego słownika i już
miałem wiadomości, które mnie interesowały.
Oczywiście wiele ciekawostek podłapałem
w czasie czytania i, jak wspominałem, mam
w głowie mnóstwo drobiazgów. Tak właśnie
stało się pewnego dnia, w jednej z paryskich
kawiarni, kiedy przeczytałem w „Siècle”,
że człowiek mógłby okrążyć świat w ciągu
osiemdziesięciu dni. Uderzyła mnie wówczas
PROZA POEZJA
myśl, że mógłbym osiągnąć wiele korzyści z
różnic południków i sprawić, że mój bohater
zyska albo straci dzień w swej podróży.
Stwierdziłem, że taki właśnie będzie finał
mojej opowieści. Historię spisałem jednak
dopiero dużo później. Czasem noszę w głowie
opowieści na 10-15 lat do przodu – zanim
nadam im odpowiednią formę.
“Moim celem jest, aby przedstawić
Ziemię, a właściwie nie tylko Ziemię, ale
cały wszechświat, bo czasami, w powieści,
zabierałem moich czytelników z dala od
Ziemi. Próbowałem jednocześnie zrealizować
bardzo wysoki ideał pięknego stylu. Niektórzy
twierdzą, że nie może być mowy o stylu
w powieści przygodowej, ale to nie jest
prawdą. Choć muszę przyznać, że jest to
dużo trudniejsze do napisania – taka powieść
w dobrej formie literackiej niż choćby
psychologiczne studium postaci, które są
dzisiaj tak modne. Prawdę mówiąc” – tutaj
Juliusz Verne lekko uniósł szerokie ramiona –
„że osobiście nie jestem wielkim wielbicielem
tak zwanej powieści psychologicznej, bo
nie wiem, co powieść ma do czynienia z
psychologią. Nie mogę też powiedzieć, żebym
podziwiał tak zwanych powieściopisarzy
psychologicznych. Z wyjątkiem jednak
Daudeta i De Maupassanta. De Maupassanta
darzę najwyższym podziwem. Jest geniuszem,
który otrzymał z nieba dar pisania wszystkiego
i który tworzy tak naturalnie i łatwo, jak
jabłoń daje jabłka. Moim ulubionym autorem
jest i zawsze był Dickens. Nie znam więcej
niż sto słów po angielsku, a więc muszę
czytać go w przekładzie. Ale oświadczam
panu, sir” – Verne położył rękę na stole,
akcentując słowa – „że przeczytałem wszystkie
jego dzieła przynajmniej dziesięciokrotnie.
Nie mogę powiedzieć, że wolę go od De
Maupassanta, ponieważ nie istnieje możliwość
ich porównania. Ale kocham go ogromnie, i w
mojej nadchodzącej powieści zatytułowanej
„Malec” daję tego dowód i potwierdzam mój
dług wobec niego. Jestem też i zawsze byłem
wielkim wielbicielem powieści Coopera.
Piętnaście z nich uważam za nieśmiertelne.”
Samoniezadowolenie
Geniusza
Następnie, mówiąc głośno, jakby
rozmyślając, Verne dodał: „Dumas zwykł
mi mówić, gdy skarżyłem się, że moje
miejsce w literaturze francuskiej nie zostało
uznane: »Powinieneś być amerykańskim lub
COŚ NA PROGU 95