Coś na Progu #10

PROZA POEZJA
prywatna domena Pana Verne’a.
Przejście z czerwonym dywanem, takim
jak na schodach, prowadzi obok starych
map i wykresów do małego narożnego
pokoju, który jest wyposażony w
zwykłe łóżko polowe. Naprzeciwko
wykuszu stoi mały stolik, na którym
można zobaczyć bardzo starannie
pocięty rękopis. Na gzymsie maleńkiego
kominka stoją dwie statuetki – Moliera
i Szekspira, a nad nimi wisi akwarela
przedstawiająca jacht przecinający
Zatokę Neapolitańską. To właśnie w tym
pokoju pracuje Verne. Przylega do niego
pomieszczenie wypełnione, po sam sufit,
półkami z książkami.
Mówiąc o swoich metodach pracy, Pan
Verne powiedział: „Każdego ranka wstaję
przed piątą – może trochę później w zimie – i o
piątej rano jestem przy moim biurku w pracy.
Pozostaję tu do jedenastej – pracuję bardzo
powoli i z największą starannością, pisząc i
przepisując aż każde zdanie osiągnie formę,
której pragnę. Mam zawsze z góry co najmniej
dziesięć powieści w głowie, przemyślane
tematy i wątki, tak, że – proszę zobaczyć – jeśli
zostanę oszczędzony, nie będę miał trudności
w ukończeniu osiemdziesięciu powieści, o
których wspominałem. Jednak to nad moimi
korektami spędzam najwięcej czasu. Nigdy
nie jestem usatysfakcjonowany z pierwszych
siedmiu czy ośmiu korekt, poprawiam i znowu
poprawiam, aż można bezpiecznie rzec, że
ostatnia z nich nie nosi prawie żadnych śladów
oryginalnego rękopisu. Oznacza to wielkie
poświęcenie funduszy, jak również czasu, ale
zawsze starałem się być najlepszy w kwestii
formy i stylu, choć ludzie nigdy nie oddali mi
sprawiedliwości w tym zakresie.”
Siedzieliśmy razem w sali Société
Industrielle. Z jednej strony Pana Verne’a
był stos korekt – „szósty zestaw” wedle
jego słów – a po drugiej inny długi
rękopis, na który z zainteresowaniem
spoglądałem, „ale który” – powiedział
pisarz, ze swym błyskotliwym uśmiechem
– „jest tylko raportem, który kieruję do rady
miejskiej w Amiens, której jestem członkiem.
Bardzo interesuję się sprawami miasta.”
Poprosiłem Pana Verne’a, aby
opowiedział mi o swym życiu i pracy,
na co rzekł, że powie mi o rzeczach,
o których nigdy wcześniej nie mówił.
Moje pierwsze pytanie dotyczyło
jego młodości i domu. Oto, jak na nie
odpowiedział:
“Urodziłem się w Nantes, ósmego lutego
1828, tak, że obecnie przeżywam swój
sześćdziesiąty szósty rok życia i to raczej
o moje wrażenia z wieku starczego, a nie
o wspomnienia z dzieciństwa powinienem
być pytany. Byliśmy bardzo szczęśliwą
rodziną. Nasz ojciec, który był wspaniałym
człowiekiem, był paryżaninem z urodzenia, czy
też raczej, z wykształcenia, jako że urodził się
w Brie, ale uczył się w Paryżu, gdzie ukończył
studia i otrzymał stopień adwokata. Moja
matka pochodziła z Dolnej Bretoni, z Morlaix,
tak więc płynie we mnie krew bretońska
i paryska.”
Te dane są interesujące
z psychologicznego punktu widzenia
i pomagają w zrozumieniu charakteru
Juliusza Verne’a, który łączy w sobie
wesołość, savoir-vivre i radość życia
lekkoducha (Claretie napisał o nim: „On
jest lekkoduchem po czubki palców”),
zamiłowania do samotności, religijności
i uwielbienia morza i Bretonii.
„Miałem bardzo szczęśliwą młodość. Mój
ojciec był w Nantes radcą prawnym i adwokatem
o dobrej pozycji finansowej. Był człowiekiem
kultury i dobrego gustu literackiego. Pisał
piosenki w okresie, gdy utwory takie były
jeszcze we Francji pisane, to znaczy między
1830 a 1840 rokiem. Ale był człowiekiem bez
ambicji i choć mógł wyróżnić się w literaturze,
gdyby zdecydował się postawić krok do
przodu, unikał wszelkiego rozgłosu. Jego
piosenki były śpiewane w rodzinie i bardzo
niewiele z nich zostało wydrukowanych. Mogę
zauważyć, że żadne z nas nie było ambitne.
Staraliśmy się cieszyć naszym życiem i naszą
pracę wykonywać po cichu. Mój ojciec zmarł
w 1871 roku, w wieku siedemdziesięciu trzech
lat. Widzi pan, mógłby powiedzieć: „Miałem
dwa lata, gdy narodził się ten wiek”, a to w
nawiązaniu od słynnej uwagi Victora Hugo
o dacie jego urodzin. Moja matka zmarła w
1885 roku, pozostawiając trzydziestu dwóch
wnuków, i, jeżeli liczyć dalszych potomków
i przyrodnie rodzeństwo, to razem daje ich
dziewięćdziesięciu siedmiu. Wszystkie dzieci
żyły, to znaczy, śmierć nie zabrała żadnego
z piątki. Było nas dwóch chłopców i trzy
dziewczynki i wszyscy nadal żyjemy. Mężczyźni
i kobiety w Bretanii są solidnej budowy.
Mój brat Paul był i jest moim najlepszym
przyjacielem. Tak, mogę powiedzieć, że to nie
tylko mój brat, ale mój najbliższy przyjaciel.
Nasza przyjaźń sięga pierwszego dnia, jaki
pamiętam. Na jakież wycieczki wybieraliśmy
się razem, w nieszczelnych łodziach pływając
po Loarze! Kiedy miałem piętnaście lat nie
92 COŚ NA PROGU