Coś na Progu #10

TEMAT NUMERU
lubił kontaktować się z nimi – nawet ojciec nigdy nie traktował
poważnie jego aspiracji naukowych 8 . Towarzystwa dotrzymywały
mu zwykle wierne psy, nazywane kolejno na cześć wielkich
uczonych historii.
Przełomowy moment w życiu Doca nastąpił 5 listopada
1955 roku, kiedy to wieszając zegar na ścianie w łazience, poślizgnął
się i uderzył w głowę. Wtedy właśnie wpadł na pomysł
stworzenia kondensatora przypływu umożliwiającego podróż
w czasie. Następne 30 lat i prawie całą rodzinną fortunę poświęcił
na realizację swojego projektu. Zapewne całe Hill Valley miało
go za niebezpiecznego dla otoczenia szaleńca. Plotkami na jego
temat zainteresował się nastoletni Marty McFly, który zakradł się
pewnego razu do laboratorium Emmetta. Ten szybko odnalazł
bratnią duszę w ciekawskim i energicznym chłopaku. Doc zatrudnił
Marty’ego do opieki nad psem Einsteinem, w czasie gdy
on przeprowadzał swoje eksperymenty. W 1985 roku udało mu
się stworzyć swój jedyny działający wynalazek – wehikuł czasu.
Po wydarzeniach z filmów osiadł w 1885 roku, ożenił się
z XIX-wieczną nauczycielką Clarą i miał z nią dwóch synów –
Julesa i Verne’a – których zabierał niejednokrotnie na kolejne
podróże w czasie. Ostatecznie przeniósł się z nimi na stałe do
1991 roku 9 . Dzięki wspaniałej medycynie roku 2015 dożył
najprawdopodobniej grubo ponad setki. Data śmierci? Rzecz
mało istotna dla podróżnika w czasie.
Z FIZYKĄ WCALE NIE TAK ZA PAN BRAT
A jak się ma realna fizyka do tej prezentowanej w Powrocie do
przyszłości? Oczywiście jest to bardziej fiction niż science, ale
i tak panuje przekonanie, że ze wszystkich filmów o podróżach
w czasie właśnie „Powrót” trzyma się najbliżej nauk ścisłych.
O ile dla laika wywody doktora mogą wydawać się całkiem
wiarygodne bądź prawdopodobne, każdy uważny student fizyki
jest w stanie wskazać błędy w rozumowaniu filmu. Pomijając
specyfikę mechaniki DeLoreana, samo założenie wydaje się
w miarę słuszne. 1,21 GW mocy w połączeniu z 88 mph
na liczniku daje nam około 30,78 meganiutonów siły, która
w filmowej fizyce jest ilością potrzebną na wytworzenie tunelu
czasoprzestrzennego 10 . Tak naprawdę przez sekundę działania
takiej mocy (taki czas odpowiada temu, co widać w filmie) De-
8 Zob: Back to the Future: The Game.
9 Back to the Future: The Animated Series.
10 Siła ta jest zdecydowanie za mała, ale działanie wehikułu nie jest
do końca wyjaśnione. Niektórzy fani spekulują, że uruchomienie w
pędzącym pojeździe ładunku kondensatora o mocy reaktora jądrowego
pozwala na osiągnięcie nagłego przyspieszenia i powstania
„wyrwy” (tunelu) w materii. Dla porównania: na osiągnięcie 88
mph DeLorean potrzebuje nieco ponad 10 sekund, co wymaga z
kolei prawie 4 kN siły ciągu silnika, czyli 0,004 MN.
Lorean osiągnąłby prędkość ponad 4 Machów, czyli 5040 km/h,
stosunkowo niewielką, a przeciążenie zabiłoby podróżnika. Dla
porównania: jedne z najwyższych zanotowanych przeciążeń
miało miejsce na torze wyścigowym F1, kiedy kierowca David
Purley na odcinku 66 cm zahamował ze 173 do 0 km/h, łamiąc
przy tym w wielu miejscach nogi, miednicę i żebra i osiągając
przeciążenie równe sile 179 g. Wyprawa McFly’a i Browna skończyłaby
się prawdopodobnie najbardziej spektakularnym testem
zderzeniowym w historii. Nieco naciągane wydaje się również
działanie czasoprzestrzennego systemu nawigacji – obwodów
czasowych – dzięki któremu ustalić możemy moment w czasie,
do którego chcemy się dostać. Jedynym wyjaśnieniem jest to,
że Doc musiał w jakiś sposób ustalić i obliczyć „mapę” czasu.
W „Powrocie” pojawia się też problem paradoksów czasowych,
zmieniania przeszłości przez podróżnika i wynikających
z tego konsekwencji. Doc informuje widza, że czas jest jak
rzeka z nieskończoną liczbą odnóg. Gdy następuje zmiana,
wskakujemy w inną odnogę i nie możemy już jej zmienić, chyba
że cofniemy się do „skrzyżowania”. Pokrywa się to mniej więcej
z Everettowską teorią wieloświata w mechanice kwantowej.
Prawdą jest, że niewiadomo, co stałoby się, gdyby spotkały się
dwie wersje tej samej osoby z innego czasu (wszechświat mógłby
się rozpaść). Co jednak w filmie zgrzyta w kontekście tych
teorii? Otóż Marty wcale nie wymazałby się z czasoprzestrzeni
poprzez niedopuszczenie do randki swoich młodych rodziców,
ale istniałby nadal. „Wymazanie się” miałoby więcej sensu
w połączeniu z inną, bardziej tradycyjną teorią czasu, która mówi,
że istnieje tylko jeden nurt tej rzeki, a zmienić może się koryto.
Wtedy jednak nastąpiłyby zmiany w świadomości Marty’ego
i nie zauważyłby on żadnej różnicy po powrocie do 1985 roku.
Wedle jeszcze innej teorii niemożliwe jest współistnienie dwóch
wersji tej samej osoby w jednym czasie. Aż cisną się na usta
słowa Marty’ego: This is heavy, Doc. Proponuję w tym momencie
wrócić do tradycyjnego sposobu ratowania przyjemności
płynącej ze śledzenia fabuły – zawieszenia niewiary – i cieszyć
się wybuchową mieszanką przygody, komedii i science fiction
w najlepszym wydaniu.
Na koniec ciekawy fakt: piosenka „Johnny B. Goode” Chucka
Berry’ego według pierwszej części filmu nie została przez niego
napisana. Berry usłyszał ją w wykonaniu Marty’ego w roku
1955. Ponieważ jednak Marty usłyszał ją przed swoją podróżą
w czasie, piosenki tej nikt nie napisał, mimo to nadal istnieje w
czasoprzestrzeni. I jak tu nie kochać filmu, w którym Bóg stworzył
rock and rolla?
8 COŚ NA PROGU