Coś na Progu #10

TEMAT NUMERU
czarodziejski spektakl – na swoim stoisku zaprezentował się
odwiedzającym jako bezpośredni przewodnik elektryczny, przepuszczając
przez swoje ciało prąd o natężeniu kilku tysięcy wolt i
ukazując, że odpowiednio zastosowany prąd zmienny wcale nie
musi być niebezpieczny. Otaczały go nieszkodzące mu wyładowania
energii, zaczerpnięte ze skonstruowanej wcześniej cewki.
Z jego dłoni wychodziły fioletowe rozbłyski, a cała postać jarzyła
się pełną iskier otoczką. Potrafił również zapalić lampę, zwyczajnie
trzymając ją w dłoni. Dla tłumów spragnionych niecodziennych
widoków stał się prawdziwym bogiem elektryczności.
Ujarzmienie wodospadu
i ukradzione radio
Marzenie jeszcze z czasów dzieciństwa (nie bez powodów konstruował
wówczas turbiny wodne), aby moc wodospadu Niagara
wykorzystać jako źródło mocy do pierwszej na świecie wodnej
elektrowni, zrealizował Tesla już trzy lata po sukcesie, jakim była
dla niego chicagowska wystawa. Ogromna hala wybudowana
nad brzegiem największego wodospadu Ameryki (stojąca tam do
tej pory), której transformatory przerabiały ogromne ilości wody
na prąd zasilający położone 30 km dalej miasteczko Buffalo,
byłaby dla Tesli prawdziwą kopalnią (elektrownią?) pieniędzy.
Przypomnijmy – za każde wyprodukowane 0,7 kilowata prądu
zmiennego firma Westinghous’a miała wypłacać serbskiemu
wynalazcy aż 2,5 dolara. Współcześnie Tesla byłby najbogatszym
człowiekiem, jaki kiedykolwiek stąpał po Ziemi. Co poszło nie tak?
Do interesów wkradł się absurdalnie altruistyczny charakter Nikoli.
George Westinghouse, wyczuwając, że hojna oferta złożona w
czasie, kiedy nikt nie spodziewał się rychłych sukcesów prądu
zmiennego, może doprowadzić do kompletnego bankructwa
jego firmy, zwrócił się do Tesli z pokorną prośbą o odwołanie się
od umowy. Zaproponował mu jednorazową wypłatę i dozgonne
wsparcie przy każdym możliwym projekcie. Tesla wciąż pamiętał,
że to właśnie nowojorski finansista zaufał idei prądu zmiennego,
ochoczo przystał więc na propozycję Westinghouse’a. Podarł
swój warty miliony dolarów kontrakt i zrzekł wszelkich pretensji
finansowych.
O ile wynalazcą Tesla był genialnym, menadżerem nie najlepszym.
Nie zwracał uwagi na pieniądze, dopóki nie były mu pilnie
potrzebne na nowe eksperymenty i badania (a te przeprowadzał
niemal bez przerwy, często nie mogąc się zdecydować, za który z
listy niekończących się pomysłów powinien zabrać się w pierwszej
kolejności), podobnie jak nie dbał o to, kto żeruje na jego patentach
(które, swoją drogą, często zapominał zgłaszać). W ten sposób
pozbawił się chwały płynącej z otrzymania Nagrody Nobla za
wynalezienie radia. Skonstruowana przez serbskiego wynalazcę
cewka Tesli była elementem niezbędnym do przesyłu jakichkolwiek
22 COŚ NA PROGU
danych. Zarówno ją, jak i 16 innych patentów Tesli zastosował w
swoim „wynalazku” Guglielmo Marconi. Choć serbski naukowiec
wkroczył na drogę sądową, wymiar sprawiedliwości pozostawał
głuchy na argumenty świadczące za pierwszeństwem Tesli.
Długotrwałe procesy sądowe jedynie nadszarpnęły portfelem
króla błyskawic, a uhonorowanie Marconiego Noblem dodatkowo
przygnębiło Serba. Ironią losu pozostaje fakt, że ostatnie odwołanie
Tesli do sprawy patentu na radio zostało przez Sąd Najwyższy USA
rozpatrzone pozytywnie w 1943 roku... tuż po śmierci wynalazcy. Tak
więc wszystkie encyklopedie mające przy słowie „radio” nazwisko
Marconiego zostały wydrukowane z błędem.
Colorado Springs,
czyli jak rozmawiać z Marsjanami?
W jednym z najbardziej aktywnych pod względem wyładowań
elektrycznych obszarze Stanów Zjednoczonych, Colorado Springs,
powstało jedno z laboratoriów serbskiego wizjonera. Dzień i noc
trwały tam eksperymenty związane z próbami uzyskania wyładowań
elektrycznych. Niektóre z nich, wzbudzające dyskomfort
u okolicznych mieszkańców, miewały po 40 metrów długości i
napięcie rzędu milionów volt. Głośne, niepokojące grzmoty stały
się w tamtych okolicach codziennością, dając ich twórcy ponurą
sławę tego, który śmie eksperymentować z burzami. A przy okazji
łatkę szalonego naukowca. Tesli – nieustającemu w próbach
wytworzenia energii, którą można by czerpać bezpośrednio z ziemi
i powietrza – zdarzyło się nawet przeciążyć wszystkie generatory w
mieście i na kilka godzin odciąć Colorado Springs od wszelkich
źródeł zasilania.
To opinia publiczna mogła mu jeszcze wybaczyć. Problem z
wiarygodnością pojawił się w momencie, kiedy zwołał ogromną
konferencję prasową i oświadczył, że... odebrał sygnał z Marsa.
Albo Wenus – nie był do końca pewien. Tak czy owak, był w
zupełności przekonany, że udało mu się porozumieć z pozaziemską
cywilizacją. Na sarkastyczne pytanie reportera, czy zdołał im
odpowiedzieć, Tesla chłodno poinstruował dziennikarza, aby
„zapytał o to Marsjan” – i zakończył spotkanie.
Tak naprawdę wynalazcy udało się skonstruować prototyp
obecnych radioteleskopów i szmer oznaczający promieniowanie
kosmiczne błędnie odczytał jako sygnał wysłany przez Marsjan.
Nigdy nie zostało mu to zapomniane, od tej pory niemal każdy
widział w Tesli dziwaka i ekscentryka.
Swoim zachowaniem również nie starał się tego zmienić –
wizjoner był prawdziwym kłębkiem dziwactw. Brzydził się cudzych
włosów i nikomu nie pozwalał dotykać swoich, miał poczucie
obrzydzenia do biżuterii u kobiet (a już na wyżyny niesmaku
sprowadzały go perłowe kolczyki), do każdego posiłku zamawiał
dokładnie 18 chusteczek, którymi następnie pieczołowicie czyścił
całą zastawę, uważając, że zawsze są na niej niebezpieczne