Coś na Progu #10

wać wszystkie tablice logarytmiczne. W tym czasie objawiły się
również jego naturalne zdolności lingwistyczne – w ciągu całego
życia nauczył się płynnie mówić po angielsku, czesku, niemiecku,
francusku, węgiersku i włosku. Opanował również łacinę.
Jednak żadne jego osiągnięcie nie wpłynęło na decyzję ojca
o wysłaniu Nikoli na nauki kapłańskie. Milutin Tesla zmienił
zdanie dopiero wtedy, gdy niemal umierający, zmorzony cholerą
siedemnastoletni Nikola wyznał, że z pewnością poczuje się lepiej,
jeśli ojciec pozwoli mu studiować inżynierię. Przyparty do muru
prezbiter udzielił zatem synowi swojego błogosławieństwa. Nikola
wyzdrowiał. Już kilka miesięcy później nauczyciel z rodzinnej wsi
wystarał się dla niego o stypendium na prestiżowej Politechnice
Austriackiej w Grazu. Naukę tam rozpoczął w roku 1875, w
wieku 19 lat.
Najważniejszy wynalazek w historii
Przygodę ze studiami w Grazu Nikola Tesla zakończył już
po trzech latach, uważając, że na Politechnice nie może się już
nauczyć niczego więcej. Nic zresztą dziwnego – młody Serb
był prawdziwym tytanem pracy. Wszystkie swoje obliczenia
wykonywał „na oko” ze zdumiewającą dokładnością co do jednej
dziesiątej milimetra, czym wprowadzał w osłupienie zarówno
kolegów, jak i wykładowców. Potrafił poświęcać na naukę 20
godzin w ciągu doby, wielokrotnie zatracając się w czytaniu
kolejnych książek z bogatej uniwersyteckiej biblioteki. Sypiał
po dwie godziny, tłumacząc, że nie potrzebuje więcej, gdyż jego
organizm inaczej się regeneruje. Martwił tym zarówno swoich
rodziców, jak i nauczycieli – sam jednak nigdy nie przywiązywał
wagi do swojego zdrowia. W całości oddawał się badaniom,
eksperymentom i rozmyślaniom mającym przynieść określone wynalazki
i unowocześnienia. Już wtedy, w XIX wieku, gdy ludzkość
dopiero odkryła i zaczęła wydobywać ropę naftową, Nikola Tesla
rozważał zastosowanie odnawialnych źródeł energii – wody, wiatru
oraz energii kosmicznej, którą uważał za przyszłość całej planety.
Pewnego dnia, podczas spaceru, młody wynalazca doznał
właściwego sobie objawienia – obserwując zachód słońca,
zauważył wirujące pole magnetyczne, które przyjęło kształt „harmonium”.
To właśnie wtedy wpadł na jeden z najważniejszych
wynalazków w dziejach: ideę prądu zmiennego (AC – alternating
current), który obecnie znajduje się we wszystkich gniazdkach
na świecie. Zaprezentował to jednemu ze swoich wykładowców,
a ten, przy całej grupie słuchaczy, uznał, że Tesla wymyślił rzecz
„godną perpetuum mobile, niemożliwą do skonstruowania”. Ten
sam nauczyciel załatwił Nikoli pracę w biurze telegraficznym w
Budapeszcie. Przenosząc się do jednej z dwóch stolic Monarchii
Austro-Węgierskiej, młody wynalazca zerwał kontakt z rodziną i
przyjaciółmi, całkowicie oddając się nowej pracy.
TEMAT NUMERU
Europejskie sukcesy
Młody Serb szybko pokazał zakres swoich umiejętności – w
nowym miejscu pracy natychmiastowo awansował na stanowisko
głównego inżyniera. Dzięki jego wkładowi już niedługo później
uruchomiono pierwszą linię telefoniczną na terenie Austro-Węgier.
Po likwidacji urzędu telegraficznego Tesla przeniósł się do
Paryża, podejmując pracę w europejskim oddziale firmy Thomasa
Edisona. Francuska część korporacji była odpowiedzialna za
produkcję prądnic i silników prądu stałego (DC – direct current)
i oświetlenia, chronionych patentami słynnego amerykańskiego
wynalazcy. Nikola został przydzielony do beznadziejnego przypadku
instalacji elektrycznej w Strasburgu, którą jednak udało
mu się naprawić. Charles Bathelor, ówczesny przełożony Tesli,
zachwycony ostrością umysłu i umiejętnościami pracownika,
namówił go na wyjazd do Stanów Zjednoczonych. Dał mu także
swoją rekomendację, którą Tesla miał okazać Edisonowi po
przybyciu do Ameryki. Zawierała ona jedynie dwa zdania: „Znam
dwóch wielkich ludzi, a Ty jesteś jednym z nich. Drugim jest ten
oto młody mężczyzna”.
Poczucie humoru prosto z Ameryki
Podróż do Stanów nie należała do najszczęśliwszych przeżyć
– młody wynalazca został obrabowany, a w wyniku powstałych
na pokładzie statku zamieszek omal nie stracił życia. Do Nowego
Jorku dopłynął 6 czerwca 1884 roku, mając w kieszeni kilka
centów i krótką notkę od Charlesa Bathelora. Od razu pojawił się
pod drzwiami gabinetu Edisona, od razu został też zatrudniony
w jego korporacji.
Thomas Edison, zaintrygowany rekomendacją od swojego
europejskiego menedżera, wyznaczył Tesli pewne skomplikowane
zadanie. W zamian za zawrotną sumę 50 tysięcy dolarów (dziś jest
to około miliona dolarów!) młody Serb miał zwiększyć wydajność
transformatorów prądu stałego należących do Edisona. Tesla
wykonał zadanie z przypisaną sobie lekkością i dokładnością. W
ciągu roku udało mu się uzyskać około 50-procentową poprawę
wydajności. Z sugestią, że może usprawnić je jeszcze bardziej,
jeżeli Edison zastanowi się nad zmianą prądu stałego na zmienny,
stawił się po swoją wypłatę. Jego pracodawca wyglądał na
naprawdę zaskoczonego tym, że młodemu Europejczykowi udało
się to, czego nie mogli osiągnąć jego najlepsi inżynierowie. Jednak
na prośbę Tesli o spełnienie warunków umowy roześmiał się
rubasznie: „Musi się pan jeszcze wiele nauczyć o amerykańskim
poczuciu humoru”. W zamian Edison zaproponował Tesli dziesięciodolarową
podwyżkę. Nietrudno sobie wyobrazić, jaka była
odpowiedź oszukanego i wykorzystanego Serba. Tesla opuścił
korporację amerykańskiego wynalazcy, rozpoczynając największą
elektryczną wojnę w dziejach.
COŚ NA PROGU 19