Coś na Progu #10

to robiłem i nic nie szło do przodu! Ale to przedsięwzięcie
zdawało się od początku mieć znamiona sukcesu. To miała
być historia dla chłopców – bez psychologii czy pięknego
języka, a chłopca do obsadzenia w roli krytyka miałem pod
ręką. Kobiety nie brały udziału. Nie umiałem kierować
brygiem (którym miała być Hispaniola), ale pomyślałem,
że bez wstydu mogę pokierować nią jak szkunerem.
Wtedy wpadłem na pomysł z Johnem Silverem, z którym
miałem nadzieję na dobrą zabawę: wziąć chciałem
cenionego przeze mnie przyjaciela (którego czytelnik
prawdopodobnie zna i ceni tak bardzo jak ja), pozbawić go
najlepszych cnot i cech charakteru, zostawić mu tylko jego
własną siłę, odwagę, zwinność, niesamowitą łagodność i
umieścić go wśród żeglarzy. Taka psychologiczna operacja
jest, wydaje mi się, powszechną metodą „tworzenia
bohatera”, tak naprawdę – prawdopodobnie jedyną. Można
wprowadzić uroczą osobę, z którą rozmawialiśmy wczoraj
na chodniku, ale czy my w ogóle ją znamy? Naszego
przyjaciela, niejednoznacznego i dostosowującego się do
sytuacji – owszem, ale czy można go ot tak wtłoczyć w
karty powieści? Po pierwsze, musimy wszczepić postaci
drugorzędne i wykreowane cechy, dla równowagi –
negatywne. Po drugie, z nożem w ręku odciąć i odrzucić
niepotrzebne odgałęzienia jego osobowości, wtedy też
ostałego pnia i kilku głównych konarów, które pozostaną,
będziemy już raczej pewni.
W chłodny wrześniowy poranek, siedząc przy
trzaskającym ogniu i deszczu dudniącym w okno,
zacząłem „Morskiego Kuka”, bo taki był pierwszy tytuł.
Zaczynałem (i skończyłem) kilka innych książek, ale nie
przypominam sobie, bym do którejkolwiek z nich zasiadał
z większym zadowoleniem. Jak powszechnie wiadomo,
kradzione smakuje o wiele lepiej. Oto dotarłem do
nieprzyjemnej części. Bez wątpienia papuga należała już
do Robinsona Crusoe. Bez wątpienia szkielet zaczerpnięty
jest od Poe’ego. Nie przejmuję się tym zbytnio, są to
drobiazgi i detale, i żaden człowiek nie może łudzić się, że
będzie miał monopol na szkielety lub licencję na gadające
ptaki. Palisada, mówią mi, jest z „Mastermana Ready’ego” 2 .
Może być, nie obchodzi mnie to. Ci użyteczni pisarze
wypełnili słowa pewnego poety – odchodząc, zostawili za
sobą ślady na piaskach czasu; ślady, prawdopodobnie dla
kolejnych – ja byłem tym kolejnym! Dług u Washingtona
Irvinga męczy moje sumienie, i słusznie. Uważam jednak,
ESEJ/FELIETON
że rzadko kiedy plagiatowanie miało ciąg dalszy.
Kilka lat temu miałem okazję zajrzeć do „Opowieści
podróżnika”. Książka niesamowicie mnie zaskoczyła –
był tam Billy Bones, jego skrzynia, salonowe towarzystwo,
cała wewnętrzna aura, dużo treści i szczegółów z moich
pierwszych rozdziałów – wszystko tam było, wszystko
było własnością Washingtona Irvinga. Nie miałem jednak
o tym pojęcia, zarówno gdy pisałem, siedząc przy ogniu,
przeżywając pewnego rodzaju wiosenne przesilenie weny
twórczej, jak i gdy dzień po dniu po drugim śniadaniu
odczytywałem rezultaty porannej pracy mojej rodzinie.
Było to dla mnie jasne jak słońce, moją elementarną
częścią.
Okazało się, że moje audytorium liczy nie
jednego, a dwóch chłopców. Mój ojciec wodzony
swym romantyzmem i dziecinnością od razu połknął
haczyk. Jego własne historie, którymi karmił się co
wieczór, opowiadały głównie o statkach, przydrożnych
karczmach, rabusiach, starych żeglarzach i kupcach
sprzed rewolucji przemysłowej. Nigdy żadnej z nich
nie skończył – szczęśliwiec nigdy nie musiał tego robić!
Ale w „Wyspie Skarbów” odnalazł coś bliskiego jego
2 „Masterman Ready, or the Wreck of the Pacific”, robinsonada
autorstwa Fredericka Maryatta opublikowana w Anglii w 1841 roku.
(przyp. red.)
COŚ NA PROGU 133