Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Nr 5/2007
Parametry ekotoksykologiczne przydatne dla oceny jakoœci obszarów pozyskiwania roœlin leczniczych
wisku lub pierwiastek obecny w ilościach śladowych
w badanym środowisku. Często przyjmuje się jako
odnośnikowy pierwiastek o najmniejszej wielkości
współczynnika zmienności, który jednocześnie występuje
w dużych ilościach w danym elemencie środowisk
przyrodniczego i nie wykazuje synergizmu lub
antagonizmu w stosunki do pierwiastka badanego.
Takie warunki spełnia Mn, Al, Sc, Ti, Ni [2].
– indeks geokumulacyjny przyjmuje postać:
cn
I
geo
= log 2 ,
1,5 ⋅ Bn
w której:
c
n
– stężenie pierwiastka w danym elemencie środowiska,
B
n
– tło geochemiczne, za które przyjmuje się
naturalną zawartość pierwiastka.
Indeks geokumulacyjny pozwala klasyfikować stopień
zanieczyszczenia poszczególnych elementów środowiska
danym pierwiastkiem,
– współczynnik specyficznej kumulacji – opisuje
iloraz zawartości danego pierwiastka w danej roślinie
do jego średnich zawartości w innych gatunkach
roślin występujących w tym samym siedlisku,
– wskaźnik koncentracji względnej
( SA − ZR)
WKW = ⋅100
,
ZR
gdzie:
SA – średnia geometryczna zawartości metalu
w roślinie badanej,
ZR – zawartość referencyjna równa średniej geometrycznej
dla roślin dla wybranego obszaru.
Wartości współczynnika wzbogacenia interpretuje
się następująco [3]:
– 40 – ekstremalne zanieczyszczenie
Muller wyróżnił 6 klas indeksu
geokumulacyjnego [tabela 1].
Współczynnik specyficznej kumulacji
różnicuje gatunki roślin ze względu
na ich wybiórczą zdolność do gromadzenia
wybranych pierwiastków.
Rośliny te występują w siedliskach
o tych samych warunkach edaficznych.
Współczynniki specyficznej kumulacji
swoimi tendencjami potwierdzają
obszarowe tendencje zmian współczynnika wzbogacenia
i indeksu geokumulacyjnego.
We przypadku wskaźników koncentracji względnej
bardzo istotne jest określenie zawartości referencyjnych,
które odpowiadają średniej geometrycznej
danego gatunku na większym obszarze.
Wskaźnik względnej kumulacji pozwala wskazać
na obszary, w których występują zjawiska ponadprzeciętnego
kumulowania danego pierwiastka. Jego wartość
ma znaczenie bardzo praktyczne, gdyż pozwala
pominąć konieczność uwzględnienia sposobu interakcji
wybranych metali, a także konieczność określenia
biodostępności chemicznych form danego pierwiastka
w glebie.
Przegląd piśmiennictwa pokazuje, że zmiany zawartości
metali odbywają się w bardzo szerokich zakresach.
W szeregu przypadkach rośliny niejednokrotnie w razie
nadmiernych stężeń metali nie wykazują się zjawiskiem
tolerancji lub dyskryminacji na dany metal.
Świadczy to wówczas o zaburzonej fizjologii metali
o charakterze ekotoksykologicznym [5]
Zmiany zawartości wybranych pierwiastków w roślinach
odbywają się w rezultacie kumulacji ich przez
układ korzeniowy lub nawożenie dolistne. Przykładowo
gleby na Ziemi Cieszyńskiej zawierały następujące
różne ilości metali [tabela 2], w tym udział procentowy
chemicznych form metali w glebie ze względu
na rodzaj pierwiastka był różny [tabela 3].
Farmaceutyczny
Przegl¹d Naukowy 17