Libër mësuesi - Erik Botime

Trashëgimia jonë kulturore 

(Për kurikulën bërthamë të gjimnazit) 

10 

Libër mësuesi 

1

Përmbajtja 

Kreu I. Trashëgimia natyrore dhe kulturore 13 

1.2 Parqet dhe monumentet natyrore shqiptare 

13 

Kreu II. Trashëgimia kulturore materiale 16 

2. 3. Qytetet muze në shqipëri 18 

2. 6. Veprat më të njohura të artit shqiptar 20 

Kreu III. Trashëgimia kulturore shpirtërore 24 

3.7 Iso-polifonia popullore 24 

3.8 Muzika popullore homofonike 26 

3.9 Llojet e vallëzimit popullor shqiptar 32 

4. 5. Lista e monumenteve natyrore në Shqipëri 36 

Kreu IV. Trashëgimia kulturore dhe mjedisi 36 

6. 1. Konventa ndërkombëtare për trashëgiminë Botërore 38 

Kreu VI. Legjislacioni për Trashëgiminë natyrore dhe kulturore 38 

3

2 x 36 = 72 orë 

Tema mësimore – 48 orë 

Projekte – 4 x 6 = 24 orë 

Nr. Kreu Nr. 

orëve 

1 I. 

Trashëgimia 

natyrore dhe 

kulturore 

5 orë gjithsej 

Plani mësimor 

Trashëgimia jonë kulturore 10 

(Lëndë Bërthamë për gjimnazin) 

Objektivat Temat e mësimit Mjetet burimore 

1 Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë: 

- të përcaktojnë kuptimin dhe përbërësit e trashëgimisë natyrore dhe 

kulturore; 

- ta shpjegojnë trashëgiminë natyrore dhe kulturore si trashëgimi pa kufi; 

- të analizojnë lidhjet midis trashëgimisë natyrore, kulturore dhe turizmit. 

2 1 - të përcaktojnë rëndësinë dhe mënyrat e ruajtjes së parqeve dhe 

monumenteve të natyrës; 

- të tregojnë se ç’është një park dhe një monument kulturor; 

- të renditin disa nga parqet natyrore dhe monumentet më të rëndësishme 

në Shqipëri. 

3 1 - të përkufizojnë termin trashëgimi kulturore; 

- të renditin dhe përshkruajnë vlerat materiale të trashëgimisë kulturore; 

- të përcaktojnë vlerat jomateriale të trashëgimisë kulturore. 

4 1 - të tregojnë strategjitë dhe instrumentet e përdorura për mbrojtjen e 

trashëgimisë natyrore; 

- të shpjegojnë masat që ndërmerren për të ndaluar shkatërrimin e 

diversitetit biologjik dhe natyror në vend. 

5 1 - të tregojnë ç’vend zë trashëgimia natyrore dhe ajo kulturore shqiptare në 

atë evropiane; 

- të përcaktojnë pasurinë natyrore dhe kulturore shqiptare; 

- të analizojnë vlerat e saj. 

1.1 Kuptimi i 

trashëgimisë 

natyrore dhe 

kulturore 

1.2 Parqet dhe 

monumentet 

natyrore shqiptare 

1.3 Përbërësit 

e trashëgimisë 

kulturore 

1.4 Trashëgimia 

natyrore dhe zhvillimi 

shoqëror shqiptar 

1.5 Vendi i 


natyrore dhe 

kulturore shqiptare 

në atë evropiane 

Teksti bazë, 

informacione shtesë 

lidhur me temën. 

Teksti bazë, foto 

të parqeve dhe 

monumenteve natyrore 

shqiptare, informacione 

shtesë lidhur me temën. 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 


lidhur me temën, hartë 

të evropës. 

5

6 II. 

Trashëgimia 

kulturore 

materiale 

1 - të përcaktojnë objektet që hyjnë në trashëgiminë kulturore të paluajtshme; 

- të renditin dhe përshkruajnë objektet që përfshihen në trashëgiminë 

kulturore të luajtshme; 

- të grupojnë llojet e monumenteve të kulturës sipas vlerave të tyre. 

25 tema 

mësimore 

6 orë Projekt 

7 1 - të përcaktojnë se ç’quajmë monumente kulturore dhe vlerat që ato 

mbartin; 

- të renditin dhe përshkruajnë kriteret e përzgjedhjes së monumenteve të 

kulturës; 

- të tregojnë objektet që janë përfshirë në listën e Monumenteve të Kulturës 

në vendin tonë dhe në listën e Trashëgimisë Botërore. 

8 1 - të përkufizojnë se ç’është qyteti muze; 

- të tregojnë se cilat janë qytetet muze në Shqipëri; 

- të përshkruajnë karakteristikat e tyre. 

9 1 - të përkufizojnë se ç’janë parqet kombëtare arkeologjike; 

- të renditin parqet arkeologjike në Shqipëri; 


10 1 - të tregojnë monumentet shqiptare të kultit dhe ndarjen e tyre; 

- të përshkruajnë rrethanat historike në të cilën ato u ndërtuan si dhe 

karakteristikat kryesore të tyre; 

- të analizojnë vlerat që ato mbartin. 

11 1 - të renditin veprat më të njohura të artit shqiptar; 

- të përshkruajnë karakteristikat e tyre dhe elementet 

që i bëjnë të veçanta; 

- të analizojnë njërën prej tyre. 

12 1 - të tregojnë se ç’është karta shqiptare e restaurimit të monumenteve dhe 

cili është objekti i saj; 

- të shpjegojnë rolin e saj në ruajtjen e monumenteve; 

- të analizojnë anët pozitive dhe negative të restaurimit. 

2.1 Përmbajtja dhe 

kuptimi i trashëgimisë 

kulturore 

materiale 

2.2 Monumentet 

kulturore dhe vlerat 

e tyre 

2.3 Qytetet muze në 

Shqipëri 

2.4 Parqet kombëtare 

arkeologjike 


shqiptare të kultit 

2.6 Veprat më të 

njohura të artit 

shqiptar 

2.7 Karta shqiptare 

e restaurimit të 

monumenteve 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 




nga qytetet muze, 



Teksti bazë, foto nga 

parqet kombëtare 

arkeologjike informacione 

shtesë lidhur me 

temën. 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, foto të 

veprave m ë të njohura 

të artit shqiptar, 



Teksti bazë, 



6

13 1 - të përcaktojnë statusin e veprave të artit; 

- të shpjegojnë secilën prej tyre; 

- të sjellin shembuj. 

14 1 - të përshkruajnë objektet etnografike si trashëgimi e luajtshme e 

trashëgimisë kulturore; 

- të dallojnë larminë e objekteve etnografike në pikasjen e llojeve, të veçorive 

historike dhe të përbërjes; 

- të interpretojnë vlerat e objekteve etnografike në kuadrin e trashëgimisë 

kulturore. 

15 1 - të përshkruajnë kostumet popullore si objekte etnografike të trashëgimisë 

kulturore; 

- të dallojnë tipologjitë kryesore të kostumeve qytetare shqiptare; 

- të shpjegojnë vlerat e kostumeve popullore qytetare; 

- të vëzhgojnë më nga afër një nga kostumet popullore të qytetit/fshatit apo 

zonës ku jeton. 

16 1 - të përkufizojnë termin banesa tradicionale; 

- të përcaktojnë llojet e ndryshme të banesave në Shqipëri; 

- të përshkruajnë banesat karakteristike të qytetit/fshatit apo krahinës suaj. 

17 1 - të identifikojnë rrënjët e artit të fotografisë në vendin tonë; 

- të vlerësojnë fotografinë si mjet për evidentimin e historisë dhe kulturës; 

- të përshkruajnë dinastinë e fotografëve Marubi dhe fototekën “Marubi” në 

Shkodër. 

18 1 - të tregojnë se ç’është muzeologjia; 

- të përshkruajnë shkencën e muzeologjisë si shkencën që paraqet zhvillimin 

historik dhe kulturor të njeriut; 

- të klasifikojnë muzetë sipas mënyrës së organizimit në: kombëtarë, 

vendorë, tipologjikë dhe në muze privatë. 

19 1 - të tregojnë se cilët janë muzetë më të rëndësishëm në Shqipëri; 

- të analizojnë vlerat e muzeve shqiptarë; 

- të përshkruajnë secilin prej tyre, duke nxjerrë në pah të veçantat dhe të 

përbashkëtat. 

2.8 Statusi i veprave 

të artit 

2.9 Etnografia 

shqiptare 

2.10 Veshjet 

popullore shqiptare 

2.11 Banesat 

tradicionale 

2.12 Fotografia 

ndërshqiptare 

2.13 Zhvillimi 

i shkencës 

muzeologjike 

2.14 Muzetë e 

Shqipërisë 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 




veshjeve popullore, 




banesave tradicionale, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 




të muzeve më të 

rëndësishëm në 

Shqipëri, informacione 

shtesë lidhur me 

temën. 

7

20 1 - të përshkruajnë procesin e katagoligimit të trashëgimisë kulturore; 

- të shpjegojnë trafikimin e trashëgimisë kulturore; 

- të identifikojnë dhe të dallojnë mekanizmat ndërkombëtarë të luftës kundër 

trafikimit të trashëgimisë kulturore. 

2.15 Katalogimi 

i trashëgimisë 

kulturore shqiptare 

26 6 Projekt: Ndërtesat 

popullore 

27 III. 

Trashëgimia 

kulturore 

shpirtërore 

13 tema 

mësimore 

6 orë projekt 

1 - të identifikojnë përmbajtjen dhe strukturën e trashëgimisë shpirtërore; 

- të vlerësojnë trashëgiminë shpirtërore të vendit tonë; 

- të përcaktojnë disa nga detyrat konkrete për ruajtjen e trashëgimisë 

shpirtërore. 

28 1 - të klasifikojnë tipologjitë kryesore të trashëgimisë shpirtërore; 

- të përshkruajnë prozën popullore, si dhe doket e zakonet ndër shqiptarë; 

- të analizojnë njërin prej tipologjive të trashëgimisë shpirtërore, duke dhënë 

mendimin tuaj. 

29 1 - të tregojnë ndërvarësinë ndërmjet trashëgimisë materiale dhe asaj jo 

materiale; 

- të përshkruajnë lidhjen mes ritit, këngës dhe valles popullore; 

- të përcaktojnë lidhjen mes kulturës shpirtërore dhe asaj materiale. 

3.1 Përmbajtja 

dhe struktura 


shpirtërore 

3.2 Tipologjitë 

kryesore të 


shpirtërore 

3.3 Lidhjet kulturë 

materiale – kulturë 

shpirtërore 

30 1 - të tregojnë kuptimin e monumenteve të trashëgimisë shpirtërore; 

- të listojnë monumentet e trashëgimisë shpirtërore në Republikën e 

Shqipërisë; 

- të përshkruajnë vlerat e tyre dhe mesazhet që ato përcjellin. 

31 1 - të identifikojnë ndërvarësinë midis trashëgimisë kulturore jomateriale dhe 

gjuhës; 

- të tregojnë lidhjen e ndërsjellë midis traditave popullore dhe shprehjeve 

gojore; 

- të klasifikojnë llojet e shprehjeve gojore si dhe të listoni disa prej tyre. 

32 1 - të klasifikojnë llojet e folklorit muzikor, si element përbërës të trashëgimisë 

shpirtërore; 

- të përshkruajnë folklorin vokal, folklorin vokal instrumental dhe veglat 

muzikore popullore; 

- të ilustrojnë njohjen e folklorit me fyellin dhe me lahutën. 



shpirtërore në 

Republikën e 

Shqipërisë 

3.5 Lidhja e 


kulturore jomateriale 

me gjuhën 

3.6 Llojet e folklorit 

muzikor 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



8

33 1 - të klasifikojnë llojet e iso-polifonisë; 

- të përshkruajnë vlerat e iso-polifonisë popullore shqiptare si dukuri unikale 

e shumëzëshit popullor tradicional botëror; 

- të vlerësojnë vendin e kësaj kryevepre në trashëgiminë botërore. 

34 1 - të përshkruajnë karakteristikat e muzikës popullore homofonike; 

- të tregojnë dhe përshkruajnë vendin që ka kjo lloj muzike në trashëgiminë 

kombëtare; 

- të përcaktojnë vlerat që ka Eposi Legjendar i Kreshnikëve, duke riprodhuar 

pjesë të tij. 

35 1 - të krahasojnë dëshmitë arkeologjike dhe historike të folklorit koreografik; 

- të klasifikojnë llojet e vallëzimit popullor; 

- të tregojnë karakteristikat e vallëzimit popullor. 

36 1 - të përkufizoni se ç’është folklori dramatik; 

- të klasifikoni llojet e folklorit dramatik; 

- të përshkruani disa nga dramat dhe spektaklet popullore. 

37 1 - të emërtojnë zakonet tradicionale; 

- të përshkruajnë ngjarje festive dhe rituale të ndryshme; 

- të tregojnë origjinën e tyre dhe të diskutoni për to. 

38 1 - të përshkruajnë rolin dhe funksionet kryesore të institucioneve që merren 

me trashëgiminë kulturore; 

- të përshkruajnë domethënien dhe rëndësinë e 29 shtatorit, Ditës 

Ndërkombëtare të Trashëgimisë Kulturore”. 

- të hartojnë një projekt për të ndërgjegjësuar të rinjtë për mbrojtjen e 

trashëgimisë kulturore. 

39 1 - të tregojnë vlerat dhe rëndësinë e Festivalit Folklorik Kombëtar të 

Gjirokastrës; 

- të përshkruajnë festivale të tjera me vlera kombëtare; 

- të diskutojnë për rëndësinë e këtyre festivaleve në ruajtjen e vlerave të 

trashëgimisë kulturore shpirtërore. 

3.7 Iso-polifonia 

popullore 

3.8 Muzika popullore 

homofonike 

3.9 Llojet e vallëzimit 

popullor shqiptar 

3.10 Folklori dramatik 

ndër shqiptarë 

3.11 Zakonet 

tradicionale 

shqiptare 

3.12 Institucionet që 

merren me kulturën 

shpirtërore 

3.13 Festivali 

Folklorik Kombëtar i 

Gjirokastrës 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



9

45 6 Projekt: Vallëzimi 

popullor 

46 IV. 

Trashëgimia 

kulturore 

dhe mjedisi 

5 orë tema 

mësimore 


1 - të tregojnë se cili është qëllimi i Konventës për Mbrojtjen e Trashëgimisë 

Botërore Kulturore e Natyrore; 

- të përcaktojnë kriteret e përcaktimit të trashëgimisë së veçantë natyrore; 

- të shpjegojnë se ç’janë sitet natyrore. 

47 1 - të tregojnë kriteret e evidentimit të objekteve natyrore si trashëgimi e 

veçantë natyrore; 

- të dallojnë trashëgiminë natyrore kombëtare nga ajo botërore. 

48 1 - të përcaktojnë objektin e IUCN-së; 

- të komentojnë parimet themelore të IUCN-së; 

- të tregojnë dhe përshkruajnë kriteret e klasifikimit të zonave të mbrojtura 

sipas IUCN-së. 

4.1 Kriteret e 

përcaktimit të 

trashëgimisë së 

veçantë natyrore 

4.2 Trashëgimia 

natyrore botërore 

dhe kombëtare 

4.3 UNESCO dhe 

IUCN për përcaktimin 

e vlerave kulturore 

dhe natyrore 

49 

50 

2 - të përkufizojnë termin “zona të mbrojtura natyrore”; 

- të tregojnë në sa kategori ndahen zonat e mbrojtura në Shqipëri; 

- të sjellin shembuj për secilën kategori dhe të bëni përshkrimin e vlerave të 

tyre. 

4.4 -4.5 Zonat e 

mbrojtura natyrore 

në Shqipëri 

56 6 Projekt: Monumentet 

natyrore të zonës 

suaj 

57 V. 

Trashëgimia 

dhe turizmi 

kulturor 

1 - të përkufizojnë se ç’është turizmi kulturor; 

- të tregojnë dhe përshkruajnë lindjen dhe zhvillimin e turizmit kulturor; 

- të identifikojnë problematikat në zhvillimin e këtij lloj turizmi dhe në ruajtjen 

e marrëdhënieve mes trashëgimisë dhe turizmit kulturor. 

5.1 Kuptimi i turizmit 

kulturor 

6 tema 

mësimore 


58 1 - të përshkruajnë veçoritë e turizmit kulturor në vendin tonë; 

- të vlerësojnë rëndësinë e tij dhe monumentet; 

- të përcaktojnë dhe analizojnë sitet më të vizituara. 

5.2 Turizmi kulturor 

në Shqipëri 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



10

59 1 - të përkufizojnë se ç’është trashëgimia kulturore tradicionale; 

- të tregojnë si ndikon turizmi kulturor në ruajtjen e vlerave kulturore 

tradicionale; 

- të përshkruajnë se si turizmi kulturor kontribuon në përmirësimin e imazhit 

të një vendi. 

5.3 Turizmi kulturor 

– ruajtës i vlerave 

kulturore tradicionale 

60 1 - të listojnë disa lloje punimesh artizanale; 

- të përshkruajnë disa prej artizanateve të ushtruara në vendin tonë; 

- të analizojnë vlerat e tyre si pjesë e turizmit kulturor kombëtar. 

5.4 Tradita artizanale 

dhe turizmi 

61 1 - të përshkruajnë potencialet e Shqipërisë për zhvillimin e turizmit; 

- të renditin llojet e turizmit në vendin tonë; 

- të analizojnë se si ndikon zhvillimi i turizmit në ekonominë lokale. 

5.5 Eksplorimi i 

Shqipërisë turistike 

62 1 - të listojnë disa lloje gatimesh dhe pijesh me traditë shqiptare; 

- të diskutojnë për traditën e gatimit shqiptar; 

- të përshkruajnë veçoritë gastronomike të vendit tonë. 

5.6 Veçoritë 

gastronomike në 

vendin tonë 

68 6 Projekt: Traditat e 

gatimit 

69 VI. 

Legjislacioni 

për 

trashëgiminë 

natyrore dhe 

kulturore 

1 - të përcaktojnë se ç’është Konventa Ndërkombëtare e Trashëgimisë Botërore; 

- të renditin të drejtat dhe detyrat që rrjedhin nga të qenit anëtar i kësaj 

konvente; 

- të shpjegojnë përmbajtjen, strukturën dhe institucionet e saj. 

70 4 orë gjithsej 1 - të përshkruajnë organizimin e UNESCOS’ 

- të tregojnë rolin e institucionit të UNESCO-s, si institucioni ndërkombëtar 

përgjegjës për promovimin e kulturës, trashëgimisë kulturore dhe të edukimit 

në gjithë botën; 

- të renditin OJQ-të zyrtare të UNESCO-s; 

6.1 Konventa 

Ndërkombëtare 

për trashëgiminë 

Botërore 

6.2 Organizimi dhe 

roli i UNESCO-s 

për promovimin e 

kulturës 

71 4 tema 

mësimore 

1 - të përshkruajnë Legjislacionin shqiptar lidhur me trashëgiminë kulturore; 

- të renditin institucionet e specializuara që merren me mbrojtjen, inventarizimin 

dhe katalogimin e trashëgimisë kulturore shqiptare. 

6.3 Legjislacioni 

shqiptar për 

trashëgiminë 

kulturore 

Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



Teksti bazë, 



11

72 1 - të identifikojnë masat e ndërmarra nga Shqipëria për ruajtjen, mbrojtjen 

dhe popullaritetin e vlerave të trashëgimisë kulturore; 

- të renditin Konventat ndërkombëtare për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore 

që ka nënshkruar e ratifikuar Shqipëria; 

- të analizojnë rolin e tyre në mbrojtjen e trashëgimisë sonë kombëtare. 

6.4 Shqipëria 

– zbatuese e 

konventave 

ndërkombëtare 

për mbrojtjen 


natyrore dhe 

kulturore 

Teksti bazë, 



12

Hyrje 

Libri që mbani në dorë i vjen në ndihmë të gjithë mësuesve që japin lëndën e “Trashëgimisë 

kulturore”. Në të do të gjeni mësime model, të cilat mësuesi/mësuesja duhet t’i ketë parasysh, 

por kjo nuk do të thotë që ne ia imponojmë atyre që të përdorin këtë apo atë metodë. Zgjedhja 

e metodës që do të përdoret duhet të jetë në përshtatje me nivelin e nxënësve, përvojën edhe 

aftësinë e mësuesve, të mjeteve didaktike e kushteve të tjera që ndihmojnë në realizimin e një 

ore mësimore. 

Një vend të veçantë në këtë libër zënë edhe materialet shtesë, që i vijnë në ndihmë të 

mësuesit për të realizuar një orë mësimore sa më të frytshme në aspektin didaktik. 

Kreu I. Trashëgimia natyrore dhe kulturore 

Trashëgimia kulturore përfshin ndërtesat dhe vendet historike, monumentet, 

amforat etj. Këtu hyjnë objektet më domethënëse të arkeologjisë, arkitekturës, 

shkencës ose teknologjisë së kulturave të veçanta. Por edhe trashëgimia natyrore 

është gjithashtu pjesë e rëndësishme e kulturës, ku përshihen flora dhe fauna, të 

njohura shkencërisht si biodiversitet. Këto lloj trashëgimish shpesh shërbejnë si një 

komponent i rëndësishëm në industrinë e turizmit të një vendi, mjaft tërheqës për 

shumë vizitorë të jashtëm sa edhe për ata vendas. Në vitin 2008 janë shënuar nga 

UNESCO 878 site të trashëgimisë botërore: 678 kulturore, 174 natyrore dhe 26 mikse, 

në 145 vende. Secili prej këtyre është konsideruar i rëndësishëm për komunitetin 

ndërkombëtar. 

1.2 Parqet dhe monumentet natyrore shqiptare 

Në përfundim të mësimit do të jeni të aftë: 

- të përcaktoni rëndësinë dhe mënyrat e ruajtjes së parqeve dhe monumenteve 

të natyrës; 

- të tregoni se ç’është një park dhe një monument kulturor; 

- të renditni disa nga parqet natyrore dhe monumentet më të rëndësishme në 

Shqipëri. 

13

Fazat e 

Strategjitë mësimore 

Veprimtaritë 

Organizimi 

Strukturës 

Parashikimi, 

Metodat 

e nxënësve 

i nxënësve 

Bashkëbisedim Diskutimi i ideve Punë në grupe 

Përgatitja për të nxënë 

Ndërtimi i njohurive, 

përpunimi 

i 

përmbajtjes 

Lexim i orientuar i 

tekstit dhe përpunim 

informacioni 

Ndërtimi i shprehive 

studimore 

Punë në grupe 

Përforcimi, konsolidimi 

i të nxënit 

Veprimtari praktike 

Skicimi i një 

fletëpalosjeje 


Parashikimi – Bashkëbisedim 

Në qendër të këtij bashkëbisedimi janë dy konceptet themelore të trashëgimisë 

natyrore: parqet natyrore dhe monumentet e natyrës 

Mësuesja shkruan në dërrasën zezë shpjegimin e tyre. 

Nxënësit japin mendime rreth tyre dhe rolit që ato kanë në kuadrin e trashëgimisë 

Parqet natyrore janë hapësira 

relativisht të gjera, të cilat ruhen 

dhe administrohen për të mbrojtur 

ekosistemet e tyre nga çdo lloj 

dëmtuesi. Ato nuk janë zona të 

mbyllura, përkundrazi, shërbejnë 

për vizita çlodhjesh dhe argëtimesh. 

Me termin monument natyror 

kuptohet një zonë më e ngushtë, 

me përmasa më të kufizuara, në të 

cilën ka vlera natyrore, arkeologjike, 

kulturore, historike. Edhe kjo 

hapësirë ruhet dhe mirëmbahet nga 

organizma të caktuara. 

natyrore kombëtare. 

Ndërtimi i kuptimit – Lexim i orientuar i tekstit dhe përpunimi i informacionit 

Nxënësit të ndarë në grupe gjejnë informacione për parqet natyrore dhe monumentet 

natyrore të vendit tonë. 

Përfaqësuesi i secilit grup lexon materialet e gjetura, duke i ilustruar edhe me pamjet 

përkatëse dhe duke i treguar në hartën e Shqipërisë. 

14

Të dhëna shtesë mbi monumentet e natyrës 

Parku Kombëtar i Dajtit (Tiranë) (10612 ha) shtrihet mbi rrugën automobilistike 

Tiranë-Linzë-Bizë, nga gryka e Tërkuzës në veri, deri te gryka e Skoranës në jug. 

Në këtë park ruhet e padëmtuar bota e gjallë, që mund të shërbejë si material bazë 

gjenetik për rigjenerimin e zonave të dëmtuara të vendit. 

Rëndësi të veçantë kanë bimët e rralla deri endemike, si: Ramonda serbica, 

e përqendruar mbi lartësinë 1500-1600 m në lindje të Dajtit. Mjaft e pasur dhe 

interesante është fauna e Parkut, që përbëhet nga tetë lloje gjitarësh: ariu, ujku, lepuri, 

iriqi, lundërza, disa lloje lakuriqësh nate, ketri etj., nga 11 lloje shpendësh: tre lloje 

shqiponjash: petriti, huta, katër lloje qukapikësh: thëllëza e maleve etj.; nga shtatë 

lloje zvarranikësh: zhapiku, shigjeta, nepërka, breshka etj., nga katër lloje amfibësh: 

bretkosa, tritoni etj. 

Gjetjet e vendbanimeve të hershme në rrethinat e parkut dhe të kalasë së vjetër në 

tarracën detare të Dajtit, e bëjnë akoma më interesante. Këtu kalonin rrugë që lidhnin 

pjesën perëndimore të vendit me brendësinë e tij, njëkohësisht ajo vendoste lidhjen 

me kalanë e Krujës dhe të Petrelës. 

Bokërrimat e Mnerit (Tiranë) ndodhen në afërsi të fshatit me të njëjtin emër, në 

lartësinë 400m mbi nivelin e detit. Ato përfaqësojnë një peizazh të degraduar, në të 

cilin mungon tërësisht mbulesa bimore. Kjo gjendje është rezultat i erozionit intensiv 

në shpatet me përbërje fushore. Pyllëzimi me pyje në disa shpate, kohë më parë, 

kufizuan zgjerimin e erozionit. Bokërrimat e mjerit kanë vlera të veçanta edukuese 

ambientaliste. 

Uji i Ftohtë (Vlorë) – Burimet karstike bregdetare dhe nëndetare, në bregdetin 

lindor të gjirit të Vlorës, 4-5 km në jug të qytetit, shpërthejnë në zonën uji i Ftohtë – 

Jonufër. Këto burime të tipit karbonatik furnizojnë qytetin me ujë të pijshëm. Zona 

rreth burimeve është një nga pikat turistike më të bukura. 

Rrapi i Leskovikut (Gjendet pranë qendrës së bashkisë së Leskovikut, 900m mbi 

nivelin e detit. Përfaqëson një dru të veçantë rrapi me kurorë në trajtën e një kupole, 

lartësi 18m, diametër të trungut 140 cm, perimetër 440m, me moshë 300 vjeçare. Ka 

vlera shkencore, estetike e turistike. 

Përforcimi – Veprimtari praktike 

Kjo pjesë e mësimit ka si qëllim që të nxisë kreativitetin te nxënësit dhe dashurinë për 

vendlindjen. Ata do të përgatisin një fletëpalosje për një nga monumentet e natyrës 

që kanë parë në zonën e tyre. Në të do të pasqyrojnë vendndodhjen, sipërfaqen, 

madhësinë, vlerat natyrore, si dhe fotografitë përkatëse. Më pas, punën e tyre 

nxënësit duhet ta hedhin në faqen elektronike të shkollës. 

Vlerësimi i nxënësve: 

Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë sa më objektiv, në përputhje me kontributin e 

nxënësve në punën në grup, por edhe të njohurive dhe punës së tij individuale. 

15

Kreu II. Trashëgimia kulturore materiale 

Objektet janë të rëndësishme për studimin e historisë sepse ato japin një bazë 

konkrete për idetë dhe mund t’i bëjnë të vlefshme ato. Në këtë linjë nxënësit 

kuptojnë domosdoshmërinë e njohjes së të kaluarës nëpërmjet vendeve historike, 

mjediseve gjeografike, kalave, monumenteve, amforave etj. Njohja me veprat e artit 

dhe monumentet e natyrës është një pjesë e rëndësishme që brezat i përcjellin njeri 

tjetrit si pasuri e pakufi dhe me vlera të mëdha identiteti njerëzor kombëtar dhe 

ndërkombëtar. Trashëgimia materiale është më e lehtë për t’u ruajtur dhe për t’u 

promovuar se sa trashëgimia shpirtërore pasi qendrat historike dhe muzetë, veprat 

historike dhe artistike janë të mirë përcaktuara fizikisht dhe të mbrojtura me ligje dhe 

rregulla të veçanta. 

2. 3. Qytetet muze në Shqipëri 

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë: 

- të përkufizojnë se ç’është qyteti muze; 

- të tregojnë se cilat janë qytetet muze në Shqipëri; 


Struktura e mësimit 

Fazat e 

Strukturës 

Parashikimi, 



përpunimi i 

përmbajtjes 


i të nxënit 


Metodat 

Imagjinatë e 

Drejtuar 



i informacionit 

shtesë 

Ese 

Veprimtaritë 

e nxënësve 

Të lexuarit ndërveprues \ 

Diskutimi i ideve 


studimore 

Paraqitja me shkrim e 

informacionit 

Organizimi 

i nxënësve 




Parashikimi: Imagjinatë e drejtuar 

Mësuesi/ja u sugjeron nxënësve që të bëjnë një udhëtim imagjinar drejt qytetit 

muze të Beratit dhe Gjirokastrës: “Nga do të kaloni për të shkuar në njërin prej këtyre 

qyteteve? Përshkruani në hartë itinerarin që do të ndiqni nga vendbanimi juaj drejt 

qytetit muze të Beratit apo Gjirokastrës. Përcaktoni vendin e parë që do të vizitoni 

kur të mbërrini atje”. 

16

Nxënësit lihen disa minuta të imagjinojnë të ndihmuar edhe nga harta e më pas 

shkëmbejnë mendime me njëri-tjetrin sipas grupeve të punës (4-5 veta). Më pas flasin 

përfaqësuesit e grupeve: 

Grupi i parë: Njëri prej përfaqësuesve të grupit tregon se për të shkuar në 

Berat i duhet të kalojë në Tiranë – Durrës – Kavajë – Rrogozhinë – Berat. Një ndalesë 

mjaft interesante ishte edhe ajo në qytetin e Durrësit, pikërisht në kryeqendrën e 

mbretërisë së Arbërisë (e shpallur si e tillë më 21 shkurt 1272 nga Karli I Anzhu). Kur 

mbërritëm në Berat, gjëja e parë që na ra në sy ishin shtëpitë karakteristike. 

Grupi i dytë: Njëri prej përfaqësuesve të këtij grupi tregon se një vit më parë 

kishte shkuar në Gjirokastër dhe kishte ndjekur këtë itinerar: Tiranë – Durrës – 

Kavajë – Lushnjë – Rrogozhinë - Fier – Vlorë – Qafë e Llogarasë – Bregdeti shqiptar 

– Sarandë – Gjirokastër. 

Gjatë kësaj rruge ai ndaloi në qytetin e Fierit (Sipas studiueses së njohur angleze 

Edith Durham, e cila vizitoi vendin tonë në vitin 1903, Fieri ishte një fshat i vogël, pronë 

e një beu, me shumë iniciativë, i cili kishte ndërmend ta kthente në një qendër tregtare. Ai 

kishte ngritur pazarin, godinat solide prej guri, me një arkitekturë çuditërisht moderne); të 

Vlorës (Aulon, sipas studiuesve, rrënojat e një fortese me mure guri të latuar me gjatësi 40m, 

lartësi 75 m dhe trashësi 2 m, të gjetura ndër vite, dëshmojnë për një qytet antik) etj. Ajo që 

më mbeti në mendje që në hapat e parë në këtë qytet ishte kalldrëmi i rrugëve që na 

ndiqte në çdo hap. Në një moment m’u duk sikur isha personazh i librit “Kronikë në 

gur” të Ismail Kadaresë. 

Nxënësit jo vetëm që përmendën itinerarin që ndoqën, por edhe disa nga vlerat 

e qyteteve nëpër të cilat kaluan për të shkuar në destinacionin e paracaktuar. 

Përgjigjet e dhëna nga nxënësit demonstrohen në hartë. 

Ndërtim i njohurive – 

lexim i orientuar i tekstit dhe përpunim i informacionit shtesë 

Në këtë fazë të mësimit, mësuesja u kujton se qytet muze muze quhet një qendër 

urbane, e cila për vlerat e saj të rëndësishme historike, urbanistike e arkitekturore, jo vetëm që 

vihet në mbrojtje të shtetit, por edhe mirëmbahet e restaurohet prej institucioneve përkatëse 

të tij. 

Mësuesja u kërkon nxënësve që të lexojnë materialin që ndodhet në tekst, por 

edhe informacionet që kanë grumbulluar nga burime të ndryshme dhe me anë të saj 

të ndërtojnë pasaportën e secilit qytet. 

17

Berati Gjirokastra 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

____________________________ 

Përforcimi – Ese 

Bëni një ese me temë: “Qytet muze, një pasuri me vlera të pazëvendësueshme”. 

Vlerësimi i nxënësve: Nxënësit vlerësohen në bazë të përgatitjes së tyre, aftësisë 

për të punuar në grup, kontributit që japin, kreativitetit të tyre dhe përdorimit të 

një gjuhe të pasur me terma të përshtatshëm. 

2. 6. Veprat më të njohura të artit shqiptar 


- të renditni veprat më të njohura të artit shqiptar; 

- të përshkruani karakteristikat e tyre dhe elementet që i bëjnë të veçanta; 

- të analizoni njërën prej tyre. 

18


Fazat e 


Veprimtaritë 

Organizimi 

Strukturës 

Parashikimi, 

Metodat 

e nxënësve 

i nxënësve 


Përgatitja për të 

nxënë 

Ndërtimi i 

njohurive, 

përpunimi i 

përmbajtjes 



i informacionit 


studimore 


Përforcimi, 

konsolidimi 

i të nxënit 


Analizë e veprës 

“Motra Tone” e Kolë 

Idromeno 


Parashikimi – Bashkëbisedim 

Mësuesja sqaron se ç’kuptojmë me art 

Art quhet paraqitja apo shprehja, në përputhje me kriteret estetike, e diçkaje të bukur, 

tërheqëse apo që përshkohet prej një domethënieje që i kapërcen kufijtë e së zakonshmes. 

Më pas nxënësit bashkëbisedojnë në grupe të vogla dhe më pas të gjithë bashkë 

se ç’vlera kanë veprat artistike në trashëgiminë kulturore. 

Ndërtimi i njohurive – Kllaster 

Nxënësit, nëpërmjet leximit të drejtuar, lexojnë materialin e tekstit, por edhe 

materiale të gjetura nga vetë ata dhe plotësojnë kllasterin e mëposhtëm me veprat më 

të njohura të artit shqiptar: 

Veprat më të njohura të artit shqiptar 

Epitafi i Glavenicës (1373) 

Vepër e shquar e artit të zbatuar shqiptar. Qëndisje me fije mëndafshi, ari e argjendi 

në një pëlhurë liri me përmasa 250 x 117 cm, të përforcuar me astar. U porosit nga 

vëllezërit Balshaj dhe u qëndis nga Gjergj Arianiti. Paraqet Krishtin të vdekur, shën 

Mërinë, si dhe Gjonin, ungjillorë, profetë e engjëj. Me ar e argjend është qëndisur 

një mbishkrim në gjuhën greke. Sot epitafi ruhet në Muzeun Historik Kombëtar. 

Onufri «Pagëzimi i Krishtit» (shek. XVI) 

Skenë në kishën e Shëna Premtes në Valësh të Shpatit (Elbasan). E tërë skena është 

ndërtuar mbi kundërtitë e dy logjikave mitologjike dhe figura e Krishtit mishëron 

triumfin e Krishterimit mbi botën pagane. 

19

Kolë Idromeno «Motra Tone» (1883) 

Portreti i parë psikologjik dhe një nga kryeveprat e artit shqiptar. U realizua në 

vitin 1883. Piktura paraqet motrën e Idromenos, Tonen, të veshur me kostum 

popullor shkodran. Vende-vende është punuar me teknikën e velaturës, me shtresa 

të shumta. Vlera të veçanta paraqet trajtimi plastik i duarve, i qafës dhe i draperisë. 

Ruhet në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë. 

Abdurrahim Buza “Vallja shqiptare” (1971) 

Tabloja “Vallja shqiptare” u krijua në vitin 1971. Ajo dallohet për intonacionet 

kromatike, vizatimin e figurave në mënyrë gati primitive, si dhe për dekorativitetin 

e saj. Ruhet në galerinë “Buza”, në Tiranë. 

Përforcimi – Analizë e një vepre 

Në fund të këtij mësimi, nxënësi ka për detyrë të analizojë një prej veprave më 

të njohura shqiptare “Motra Tone” të Kol Idromenos. Më poshtë po japim hapat që 

duhet të ndjekin nxënësit për të nxjerrë në pah mesazhet dhe vlerat që përcjell kjo 

vepër. 

Për të shqyrtuar një pikturë së pari analizojmë subjektin dhe kodet vizuale të 

përdorura, vijojmë me pas me gjetjen e mesazhit që përcjell kjo vepër dhe në fund 

përpiqemi të japim një koment individual. 

1. Përshkrimi i subjektit 

a) fillon me autorin, titullin, vendndodhjen e veprës, datën e krijimit, përmasat, 

teknikat dhe nga e ka marrë frymëzimit për krijimin e saj. 

b) zbuloni funksionin e veprës, nga është porositur, ku duhet të ishte vendosur, 

përse momentalisht ndodhet në një mjedis tjetër nga ai që duhet të ishte dhe 

nëse është restauruar ndonjëherë apo jo. 

c) Saktësoni nëse është një vepër religjioze, festive, mitologjike, historike, nëse 

është një peizazh, një natyrë e vdekur, një tentativë, në të gjitha format abstrakte. 

d) Nëse vepra është abstrakte atëherë kaloni në kodet pamore (forma, linja, ngjyra 

etj.). 

e) Njihni artistin dhe veprat e tij, momentin historik dhe kulturor kur ai ka jetuar, 

rrymat që ka bashkuar. 

2. Analiza e kodeve pamore – analizoni kodet që njihni dhe që përbëjnë veprën. 

a) Pika – Pikat çfarë përmasash kanë? Janë të kombinuara me njëra-tjetrën apo të 

izoluara? Çfarë efektesh krijojnë? 

b) Linja – Cilat janë prirjet lineare më të dukshme? Linja përcakton format, volumin, 

lëviz lirshëm apo krijon elemente dekorative? 

c) Cilat janë karakteristikat e saj më të dukshme (drejtimi, prirja, trashësia dhe 

marrëdhëniet harmonike me linjat e tjera)? 

d) Çfarë efektesh prodhon (palëvizshmëri, lëvizshmëri, ritëm etj.)? 

20

e) Sipërfaqja – Cilat janë karakteristikat pamore e të prekshme të teknikës së 

përdorur (i qetë, i rregullt, e ndritshme, kompakte etj.). 

f) Ngjyra – Vepra është njëngjyrëshe apo shumëngjyrëshe? 

g) Çfarë ngjyrash mund të identifikojë (primare, sekondare, terciare, plotësuese)? 

h) Mbizotërojnë tonet e nxehta apo të ftohta, të dobëta apo të forta? 

i) A ka një ngjyrë që mbizotëron? Nëse po varet nga intensiteti i saj, apo nga 

gjerësia e sipërfaqes së saj? 

j) Si janë ngjyrat (të qarta, të ndritshme, të buta, të kundërta, të errëta, në harmoni)? 

k) Subjekti është i errët në një sfond të lehtë apo e anasjella? 

l) A krijon ngjyra një efekt të thellë? 

3. Identifikimi i mesazhit 

Pas kësaj analize të thellë, do të arrini të gjeni mesazhin. 

a) Cila ka qenë ajo gjë që të ka tërhequr më shumë vëmendjen te vepra? 

b) Cilat aspekte të përmbajtjes apo të formës të tregojnë origjinalitetin dhe 

ndjeshmërinë e artistit (subjekti, ngjyra, kompozicioni...)? 

c) Çfarë problemesh, idealesh e shpresash të kohës së tij dëshmon autori në këtë 

vepër? 

d) Piktori cilës rryme i përket? 

- natyralist (e shfaqin realitetin ashtu siç ne e shohim); 

- ekspresionist (shprehin ndjenja dhe situata shprehëse) ; 

- simbolik (përdorin figura dhe ngjyra për të treguar vlera, ndjenja etj.). 

- abstrakte (përdorin kodet pamore pa përfaqësuar realitetin). 

4. Vlerat kulturore 

- Pse kjo vepër është një nga kryeveprat e artit shqiptar? 

- Çfarë përfaqëson ajo? 

- Ç’vend zë ajo në trashëgiminë tonë kombëtare? 

5. Komente personale 

a) Çfarë emocionesh, ndjenjash ju ngjall kjo vepër? 

b) Me çfarë mjetesh është pasuruar këndvështrimi juaj rreth një vepre arti? 

c) Mesazhi i kësaj vepre a të sjell ndërmend ngjarje personale apo shoqërore të 

rëndësishme për jetën tuaj? 

Duke u nisur nga mesazhi që paraqet vepra, hidhini mendimet tuaj në fletore në 

trajtën e një eseje ose të një poezie. 

21

Kreu III. Trashëgimia kulturore shpirtërore 

Në këtë linjë nxënësit kuptojnë elementet e identitetit human, kombëtar dhe 

ndërkombëtar që lidhen me zhvillimin shoqëror të vendeve të ndryshme. Trashëgimia 

shpirtërore konsiston në aftësitë tradicionale, besimet, traditat, muzika, këngët, vallëzimi, 

drama etj. Të gjitha këto nuk mund të qëndrojnë në muzeum, por interpretohen 

dhe përcillen nga një brez në tjetrin dhe nga një rajon në tjetrin. Karakteristikat 

e vlerave historike, artistike dhe shkencore të kësaj trashëgimie trupëzohen në 

monumentet dhe kryeveprat e realizuara nga popujt dhe personalitetet e shquara 

të trashëgimisë kulturore në fushat e gjuhësisë, folklorit, artit pamor dhe muzikor, 

lojërave dhe valleve, ritualeve dhe festave, etj. Linja u ofron nxënësve njohje dhe aftësim 

praktik me listën e shpallur të monumenteve shpirtërore vendore dhe botërore 

ku përfshihet edhe isopolifonia shqiptare, si dhe me ditët kombëtare dhe ndërkombëtare 

të trashëgimisë shpirtërore. Veprimtaritë praktike si vizitat, organizim panairesh 

dhe ekspozitash, projektet zënë vend të rëndësishëm në edukimin e të rinjve 

me trashëgiminë kulturore shpirtërore. 

3.7 Iso-polifonia popullore 


- të klasifikoni llojet e iso-polifonisë; 

- të përshkruani vlerat e iso-polifonisë popullore shqiptare si dukuri 

unikale e shumëzëshit popullor tradicional botëror; 

- të vlerësoni vendin e kësaj kryevepre në trashëgiminë botërore. 


E Brainstormig 5 min 

R Lexim i drejtuar/ kllaster 25 min 

R Bashkëbisedim 15 min 

Evokim – Brainstorming 

Mësuesja shkruan në dërrasë fjalën “iso-polifoni” dhe nxënësit shprehin 

mendimin e tyre të shkujdesur, pa u përpjekur të riprodhojnë tekstin, por të thonë 

atë që ata dinë, pa u vënë në siklet nëse ajo që thonë është ose jo e saktë shkencërisht. 

Realizimi i kuptimit: Lexim i drejtuar / klaster 

Nxënësit e ndarë në grupe lexojnë tekstin sipas paragrafëve dhe nxjerrin përfundime. 

Ata bëjnë pyetje për ato që nuk kuptojnë dhe së bashku me mësuesin/es u japin 

zgjidhje. 

22

Iso-polifoni 

Ndërtojnë kllasterin me llojet e iso-polifonisë dhe shpjegojnë ndërtimin e 

shumëzërishit në Toskëri dhe Labëri. 

Iso-polifonia shqiptare është një ndër kryeveprat e folklorit muzikor shqiptar, por 

dhe të traditës botërore folklorike në përgjithësi. Struktura e ndërtimit të shumëzërëshit 

polifonik, lab apo tosk, është shprehje e drejtpërdrejtë e unitetit gjenetik të llojit. 

Në Toskëri shumëzërëshin e gjejmë me këtë organizim strukturor: 

Në Labëri: 

(tre zërëshi) 

(katër zërëshi) 

Zëri I -“ia hedh”-hedhësi ose marrësi 

Zëri II -“ia pret”-pritësi 

Zëri III-“mbajnë zënë” -iso 

Zëri I-“ia merr”-marrësi 

Zëri II-“ia kthen”-kthyesi 

Zëri III-“ia mbush”-mbushësat-iso 

Zëri I-“ia merr”-marrësi 

Zëri II-“ia kthen”-kthyesi 

Zëri III-“ia hedh”-hedhësi 

Zëri IV-“ia mbush”-mbushësat-iso 

Prej praktikës qindra shekullore janë ndërtuar formulat e mësipërme të cilat shprehin në 

thelb strukturën e iso-polifonisë popullore, ajo e cila ngërthen në një të vetëm tiparet e veçanta 

të zërave të tjerë, përbërës të shumëzërëshit. 

Reflektimi: Bashkëbisedim 

Nxënësit diskutojnë në lidhje me vendin që zë iso-polifonia në trashëgiminë 

botërore. Shkëmbejnë mendimet me njëri-tjetrin dhe arrijnë në një përfundim të përbashkët. 

Nxënësit tregojnë gjithashtu edhe të mirat që vijnë si rezultat i përfshirjes 

së iso-polifonisë në UNESCO. A është një mbështetje për grupet që e praktikojnë 

këtë lloj kënge? A përfaqëson ajo një kryevepër të nivelit botëror? Për këto dhe të 

tjera elemente të kësaj pasurie ndërkombëtare nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin 

dhe shprehin mendimet e tyre, duke u nisur edhe nga literatura që ata kanë lexuar. 


Dëgjoni në CD një këngë polifonike. Ushtrohuni për ta kënduar atë. 

23


3.8 Muzika popullore homofonike 


- të përshkruajnë karakteristikat e muzikës popullore homofonike; 

- të tregojnë dhe përshkruajnë vendin që ka kjo lloj muzike në trashëgiminë 

kombëtare; 

- të përcaktojnë vlerat që ka Eposi Legjendar i Kreshnikëve, duke riprodhuar 

pjesë të tij. 

Nr. Veprimtaritë Metodat Koha 

1 Hyrje 5 min 

2 Veprimtari e drejtuar Punë me grupe 10 min 

3 Informacion i ri Kllaster 15 min 

4 Veprimtari praktike Recitim 10 min 

5 Vlerësimi 5 min 

Hyrje 

Mësuesja prezanton temën e mësimit. Dukë thënë se muzika popullore homofonike, 

e njohur edhe me emrin muzikë popullore monodike, është pjesë përbërëse e këngëtimit 

te shqiptarët. Me apo pa shoqërim instrumental, ajo luhet me një instrument apo 

më shumë, por që kanë një unifikim të melodive, kur prodhohet vetëm një zë. Kjo lloj 

muzike gjendet e praktikuar ngado ndër shqiptarë, por përhapjen më të gjerë e ka në 

krahinat që shtrihen mbi lumin Shkumbin. 

Veprimtari e drejtuar – Punë me grupe 

Mësuesja e ndan klasën në grupe dhe nxënësit tregojnë se cilat këngë këndohen 

me muzikë homofonike. 

Grupi i parë – tregon se cilat janë këngët epike; 

Grupi i dytë – tregon se cilat janë këngët lirike. 

Epike 

Këngë legjendare dhe historike 

Lirike 

këngë djepi, dasme, vaje, këngë 

dashurie, pune, mërgimi, rituale 

Kur bëhet kjo ndarje mirë është që nxënësit të sjellin edhe shembuj për secilën 

gjini. Nga ana tjetër, ata shpjegojnë edhe lidhjen midis muzikës dhe instrumenteve 

që përdoreshin. 

24

Nxënësit tregojnë se ç’vend zë kjo muzikë në trashëgiminë tonë kulturore dhe 

përshkruajnë karakteristikat e saj me vlerë unike. 

Informacion i ri – Kllaster 

Mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë tekstin, duke 

vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme: 

(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje) 

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për 

Këngët e Kreshnikëve, tiparet dhe të veçantat e tij; në ndarjen e dytë do të vendosin 

informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet 

për ato gjëra që dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin; në ndarjen e fundit do të 

shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm. 

Puna e kryer në grup: konsultohet me grupin, më pas dalin me një përfaqësues që 

lexon punën e bërë. Këtu futet edhe mësuesi, i cili mund të japë informacionin e ri ose 

të sqarojë konceptet e paqarta. 

Kjo teknikë shmang monotoninë dhe pasivitetin e orës së mësimit. 

Veprimtari praktike – recitim 

Nxënësit më të mirë të klasës recitojnë në klasë pjesë nga “Këngët e Kreshnikëve”. 

Më poshtë po japim dy nga pjesët më të bukura të “Këngëve të Kreshnikëve”: 

“Vajtimi i Ajkunës” dhe “Fuqia e Mujit”. 

Vajtimi i Ajkunës 

Drita a dalë e dritë s’po ban, 

ka le dielli e nuk po nxeh: 

ça ka ba Gjeto Basho Muji; 

Djalin n’dhe Muji e ka shti... 

A dredhe Muji e në shpi ka shkue, 

nana e djalit po e pyet; 

- Mujo, djalin ç’ma ka gjetë? 

N’Lugjet t’Verdha, a thue ka mbetë? 

Qyqe vetëm rrugën paska marrë, 

kanë zanë vend yjt’ vajin me e ndie! 

Kur ka dalë ndër Lugjet t’Verdha, 

atëherë nana hanën ka mallkue: 

- T’u shkimtë (shoftë) drita ty, o mori hanë, 

që s’ma çove atë natë nji fjalë, 

n’Lugje t’Verdha, shpejt me dalë 

bashkë me hy n’nji varr me djalë! 

Kur ka shkue te varri i djalit, 

ka pa ahin treqind vjeç, 

ahi ishte rrema-rrema, 

nji ma t’bukrin mbi varr po e shtin 

Mire po pshtetet për degë t’ahit 

pikon loti mbi varr të djalit 

25

Kanë lanë kangën zogjtë e malit, 

kanë lanë kangën me vështrue! 

- Po a s’e din se kush ka ardhë, 

që nuk çohesh për m’u falë, 

more i miri i nanes-o ? 

Amanet, o more bir, 

dil nji here ksi burgut t’erret, 

fol me nanen që t’ka rrite 

s’m’kë lanë kurrë kaq shumë me pritë! 

More Omer i nanës-o; 

A thue gjokun me ta prue? 

Dil nji herë për me lodrue 

bjer ndër gurra me u freskue 

kërko majat bashkë me zana 

se ty varrin ta ruen nana, 

mori i miri i nanës-o ! 

Lum e lum për t’lumin Zot, 

Nu’jem kanë e Zoti na ka dhanë ! 

Kurr ish’kanë Muja djalë i ri, 

M’a kish çue baba n’rrogë tu njizotni; 

Çoban lopesh zotnija e ka ba, 

Për gjith ditë bjeshkët Muja tu’i kërkue; 

Për gjith ditë nder gurra t’u u freskue, 

Për gjith ditë nder mriza tuj pushue 

Rrugë as shtek pa njoftë nuk ka lanë 

M’i çon lopët gjithherë ku s’i’n kanë 

I natë lopët çobanit i paskan hupë 

E tu shpija nu’ka mujtë me dredhë 

Buzë nji shkambit m’u ndalë asht 

ngushtue 

Asht ule djali aty për me fjetë 

Paj dy djepa aty ki’n qillue; 

E kan marrë brimën e tuj kjajtë 

M’asht avitë Muja me i shikjue 

Po i pajton tuj i pëkunde 

E t’dy djepat ika vun në gjumë 

Bardhë si drita dy Zana atëherë kanë 

ardhë 

- Ty, qysh të thonë – Mujon e kan pyete- 

Zo’ ! ç’të ka pru n’ket vend e shka t’ka 

tretë!- 

Muja atëherë shka u ka thanë 

Rrogtar lopesh un kam qillue 

Për gjith ditë kto bjeshkë i kam kërkue 

Mue rreziku sot ka ardhë me më ndeshë 

M’kan hupë lopët, e askund s’kam mujtë 

më i gjetë 

Ktu m’xu nata e u ngja për me fjetë, 

“ Fuqia e Mujit” 

S’mylla sy prej vajit, qi kam ndie 

Ishin kanë tuj kajtë këta dy fmi 

Kurrkund çarje fmia nu’m’kan lanë 

M’u kan dhimte e jam hudhe me i pajtue 

I pajtova e sa grima n’gjume i kam vdue 

Po Zo’! shka jeni me gjithë ket drite?- 

- Zana jemi, Mujo, tuj shetite, 

- Tuj u sjelle na njërzvet me u ndihmue, 

Ti çfarë ndere, Mujo, po na lypë? 

Qi dy djepat na ike vu në gjumë? 

A don forcë, Mujo, me qindrue? 

A don luftë, Mujo, me luftue? 

A don gja, Mujo, a don mall? 

A don, dije, Mujo a don gjuhë? 

Lyp shka të duesh Mujos te i kan thanë 

Kqyr Muji atëherë ç’ka qitë e ka thanë: 

- Shpesh po m’ngucin çobanija 

Shum inat çobajt si me kanë 

Paj me forcë me ja u kalue un due 

Njana shoqes Zanat atëherë i kan 

thanë: 

- Tamel gjiut Mujit për me i dhanë 

Tamel gjiut i kan dhanë me pi 

Me tri pika djalin m’a kan ngri 

E ika falë Zoti kaq fuqi 

Sa me e luejte shkambin ma t’madhin 

- Kape gurin! - Zanat i kan thanë 

Njimi okesh e ma guri ish’kanë 

E ka kap gurin njimi okesh 

Badihava peshue me duer e ka; 

Der n’nye t’kamës veç e n’mujt ma 

26

Njana shoqes Zanat atëherë i kanë thanë: 

- Edhe do tamel Mujos me i a dhanë 

E ka marrë tamlin Muji e e ka pi 

E ka kapë gurin me e peshue 

Deri në gju ai gurin e ka çue 

E ka ugje prap n’tokë e ka pushue 

Kqyrë Zana sa mirë ka thanë: 

- Edhe pak gji Mujo me i a dhanë 

I ka dhanë prap gji për me pi 

Sa don Zoti t’i ka dhanë fuqi 

E e ka marrë gurin me e peshue 

Deri në shogë (brez) gurin e ka çue 

E kan pa Zanat e kan kqyrë 

Njana tjetrës prap te i kan thanë: 

- Opet (përsëri) Mujit gji lypet me i 

dhanë 

E ka marrë Muji gji me pi 

O! se ç’po i ep edhe Zoti fuqi 

Kenka ba si me kanë drangue 

Ka marre gurin me e peshue 

N’cep të krahit Muji e ka vdue 

Njimi okesh gurit i ka qindrue 

Njëna shoqes Zana ç’ka i ka thanë: 

- Tjetër gji Mujit mos me i dhanë: 

Pse tjetër gji Mujit për me i dhanë 

E batis dyrnjan ana-m’ane, 

Atëherë Zanat Mujin po e zhgjertojnë 

Se sa t’vogël qi po flasin: 

Përmbi krye hana tuj i shikjue 

Përmbas shkambit hija tu’u zgjatue 

Sa miqsisht me të kan kuvendue 

Kqyrë Zanat, Mujit, shka i kan thanë: 

- Probatin na, Mujo, duem me të xanë: 

Fol ti, Mujo tash qysh po thue?- 

- Tu t’jem ngu sht, Zanat, me 

m’ndihmue!- 

E ka falë Zoti sabahin 

Fërk e fërk Muji kanka çue 

I ka gjet lopët e në shpi ka shkue 

N’fushë t’Jutbines Muji kur a ra 

Bytym shoket e mbledhun i ka pa 

Se me Mujin aty i’n kenë msue 

Me i a mujtë Mujit tuj ladrue 

Kqyrë seri Muji shka ka ba: 

I a ka nisë me çobaj me ladrue 

Send ma t’fortin me dorë e ka kapë 

Pesë konope përpjetë i ka dhanë 

As kurrkush me folë nuk po flet 

Se me thue kur po i bjen 

Dekun n’tokë gjinden po i qetë 

Prej zotnis – tha – Mujit asht largue 

Prej zotnis – burri kur asht da 

Ka dredhë n’shpi - tha – nanën për me e 

pa 

*Tha – I a ka nisë Muji tuj punue 

*Tha – I a ka nisë Muji tuj luftue! 

E n’sa lufta Muji si po bjen 

Ai gjith herë me nderë si po del. 

Martesa e Halilit 

Fort po shndrit njaj diell e pak po nxeh! 

Ç’po e merr fryma rrapin e Jutbinës! 

Borë e madhe paska ra: 

Randojnë ahet për me u thye 

Kanë çetinat vetëm kreshtat 

Ushtojnë lugjet prej orteqesh 

Prej orteqesh kah po bijnë ndër gropa 

Kanë ra vashat me gja në lum 

Kanë gjetë lumin ngri akull 

Kanë nisë vashat me lypë krojet 

Kanë gjetë krojet tanë ngri hej! 

Ka dalë Muji me kreshnike 

A thue ndeshet me ndoj gja malit 

Sa shpejt diellin ma zu reja! 

Shpejt ma endi njëi pelhurë t’gjanë 

e t’gjatë 

E ia ka veshun majat rreth e rrotull 

Që kur janë kap trimat-o te lumi 

Kaq përzi i ka fryma e plajm e re 

Askurrnji shoshojnë trimat s’po e njohin 

Ngrinë trimat, u sharruen 

Por n’breg t’lumit – kulla e Mujit 

27

T’tanë për darkë Muji i ka ndalë 

Kqyr çka bani Gjeto Basho Muji 

E ka vu një barrë dru t’vogël në zjarr 

Treqind vetë priherë m’u nxeh… 

Sa shpejt fryma burrave u ka ardhë 

Sa shpejt gjaku trimave po u nxehet! 

Kanë marrë llafin e po llafiten 

Kanë marrë gazin e po gazmojnë 

Kanë nisë trimat Mujin, po pyesin 

- N’vatër tande, Muje, kemi qëllue 

mos na ki randë për nji fjalë… 

Qysh Halilin s’e martove?… 

Janë martue krejt mosha e tij… 

Djemt’e tyne n’lojë të tanë kanë dalë 

A t’u dhimbsen paret për me i dhanë? 

A t’u dhimben dasmat për me i ba? 

Tutna djalin dikush po na e rre 

Shpesh e shpesh po bie n’Kotorre t’Reja 

Rob të gjallë djalin po e zanë 

Le konakun, Muje, po ta fikin 

Ma zi fisin, Muje, po na koritin… 

- Faqebardhë, more shokë, ju qofshi 

Se mirë hallin po ma ditki, burra!… 

Ju t’pavllazen shokë s’keni qëllue 

Kujt po i dhembë dasmat për vlla t’vet? 

Ky edhe s’asht or burra cub flligshish 

Mirë e njihni se asht daji trimnish- 

Atëherë djali ka nisë me folë 

- Kah kam vlla e kah kam motër 

vdeksha para n’u martofsha 

se gjithë gratë e Krahinës ku janë 

se gjithë vashat e Jutbinës ku janë 

bash si motra që po m’duken 

dheu m’ka mblue e fat s’i qita vedit 

po s’e mora Tanushën e kralit 

E unë Tanushën vetë e kam pa 

Gja ma t’mirë s’sheh njëri nën këtë diell 

Vetulla e saj e drejtë si fiskaja 

Shtegu i ballit si shtegu i malit 

Kur merr hana me prendue 

Syni i saj si kokrra e qërshis 

E ka qërpikun si krahu i dallëndyshes 

Fytyra e saj si kuqet molla n’degë 

Hunda e drejt-o si kalemi i Tushës 

Goja e vogël si lulja që shpërthen 

Dhambët e bardhë si gurëzit e lumit 

Fill mbas shiut, kur po i shndrit dielli 

Qafa e saj si qafa e pëllumbit 

Shtati i saj porsi shtat çetine 

Mishi i dorës posi rremi i shemshirit (lloj 

druri) 

Por n’qafë m’paçi mor Bjeshkët e Nalta 

Kurrrkund nji shteg që nuk më latë 

Për me dalë deri në Krajli!- 

Sa mirë nama bjeshkët m’i paska gjue! 

Sa shpejt deti ka ndigjue! 

E e ka çue nji frymë të fortë 

E e ka çue një frymë të nxehtë 

Bijnë orteqet nëpër gropa 

Ushtojnë malet si prej motit! 

Por tri ditë e ma s’ka zgjatë 

A shkri bora e ka ra n’lumë 

Por tri javë e ma s’ka zgjatë 

Çka e ka ba lumi atë të bardhë? 

T’bardhët e bjeshkëve krejt e ka mbytë 

n’det 

Ç’po këndojnë bilbilat n’mal 

ç’po lodrojnë fëmija n’fushë 

- Shpejt më dalë te t’bani (stan në bjeshkë) 

se ka shpërthye ahi! – 

Atëherë djali Mujit i ka thënë: 

- Qetash gjokun, Muje, ti me ma dhanë… 

Atëherë djali i ka kçye gjokut n’shpinë: 

- T’mirë u pafshim! – Mujit i ka thanë 

Ka marrë rrugën për krali 

Dy herë djalin kurkush s’e ka pa 

Kalojnë male e kalojnë lugje 

Kalojnë brështë (pyll me bredha) e 

kalojnë ashtë (pyll me ahe) 

Kalojnë ditë e kalojnë net… 

- Ç’ka ka hana që s’po del? 

Kan e pyet bilbilat e malit 

Pritni pak more zogjt e malit 

Ju me kndue tjetër punë s’keni 

Hana sonte ka ndodhë zanë 

Ka nji ndorë (në mbrojtje) me përcjellë…- 

Qatëherë djali sa kish ra n’breg t’lumit 

28

Ka lidhë gjokun brenda në nji imshte 

(ahishte me drurë të rinj) 

Imshta ishte tanë ahishte 

Vetë shatorret nëpër muzg të natës po i 

lyp 

Kur ta mbrrite të çadra e kuqe… 

Ka zane vend përmbas nji lisi 

Rranjët e lisit shpërnda në lumë… 

Sa urtisht djali që po e msyn (sulmon) 

Ma ka nxjerrë thikë ma të mprehtën 

Kamba-doras asht avitë… 

- Po kët fytyrë ku e ka pa 

që po me gjet me të Halilit?- 

Ma gjatë djali s’ka durue: 

- Po je a njëri që ke besë? 

- Të thafshin krahët more djalë i ri 

se fort thellë që paske hy!… 

Hajde brenda, kopil (djalë i shkathët); - 

po i thotë 

Se ja vdesim të dy përnjiherë 

Ja të dy kemi shpëtue!- 

Atëherë djali brenda ka hy 

E ka marrë vasha për dore 

Shpejt e shpejt te nj’odë i prin… 

I ka zgjedhë nji palë petka ma të mirat… 

Krejt si çikë djali po ngjan… 

N’breg të detit, përmbi shkamb 

Dymbëdhjetë katesh kulla e naltë 

Kurrkund shoqen nuk e kishte 

Treqind hapash kulla e gjanë 

Të tana ballet guri te lëmue 

Anash krejt guri te latue 

Latue shkambi prej mermeri 

Aty gurrat me flladitë 

Aty kopshti me u mahitë (për të kaluar 

kohën) 

Aty velat me valzue (për të lundruar) 

Me valzue për shpinë të detit… 

Me Halilin brenda kanë hy… 

Sa fort shpejt kralica gati asht ba!… 

Kur ka pa sokol Halilin 

A dredhë mbrapsht si dridhet gjarpni… 

Edhe derën e ka shkrepë (ka hapur me 

forcë) 

Fill te krali paska shkue… 

- Të kanë ardhe cubat e Jutbinës 

e ty kullat t’i kanë zaptue 

erzin marrë, çikat çnjërezue! - 

Krali shpejt qënka shtrengue 

t’dy prej krahu krajli i ka kapë… 

n’burgje t’thella Halilin e ka ndrye 

rrugën e madhe Tanushës ia ka dhanë 

Mirë po e ndal Jovani (një mik) e po e 

pyet: 

- Ç’asht ky vaj Tanushe lum motra? – i 

thotë- 

Se kso britme kurrë nuk kemi ndi! 

- Rob kanë zanë Halilin e Mujit 

e mue rrugët tata m’i ka dhanë 

ma për t’gjallë te shpia mos me kthye!… 

Nji fjalë Mujit te dera me ia çue 

Me i ra mbrapa Halilit sa ma parë 

Ndryshe djali n’tburgje t’u ka kalbë! – 

E ka gjetë nji njëri të besës 

Menjiherë Mujit natën ia ka nisun 

N’nestret nadje djali asht kapë te kulla 

Nji ka nji punët ia kallzon Mujit 

T’madhe burri paska nisë me qeshë: 

- A t’kam thanë taraku (dëm, mëzat) i 

Kotorrit 

se Kotorret kanë me ta hangër kryet?… 

Ka dalë trimi në beden të kullës 

Me nji kushtrim ka thirrë Jutbinë e 

Krahinë 

- S’kam çka u them more aget e mi 

veç me koriti sokol Halili 

Me u shtrengue burra si të mundni 

Se dita e vdekjes ma e veshtirë nuk vjen! – 

Kanë ba ashtat trimat me ushtue 

Kanë ba lumin trimat mu turbullue 

Kanë ba gjoket trimat me fluturue 

E t’janë kapë te Kotorret e Reja… 

Nëpër ranë t’detit Muji i ka shpërnda: 

- Vër me gojë mos guzojë kush me ba… 

Se shumë njërëz qenkan mbledhë 

n’Kotorre! 

Me kushtrim krali i ka thirrë – 

Midis logut asht nji djalë i ri 

29

Hekrat duersh bugagitë (prangat) 

kambësh 

Ai asht Halil aga i ri 

Mbarë Kotorret me atë po qeshin: 

- A po e sheh Halil, vdekjen me sy? 

Kurre ma ngushtë, Halil, a thue ke qën? 

Kuvend burrash djali paka shtrue… 

- S’asht ngushtë njëriu deri n’ditë të 

vdekjes, 

- Fjalën e mbrame në paç me e folë 

se ty jeta m’at hu t’u ka sose !… 

- Pesë dekika (minuta) liri me më dhanë: 

Tjetër t’mirë në t’parët nuk na kanë lanë 

Kurrnji nesh mos me vdekë në shtrat 

Por me shpatë m’u pre tuj këndue…- 

Edhe duert mirë ia shpengojnë 

Ia kanë dhanë lahutën në dorë 

Kurrkush djaloshin vesh s’e ka marrë 

Krejt po e këndon kangën në gjue të 

parëve, 

Qaty Muji nëpër fushë ka dalë 

E e ka ba nji piskamë të madhe 

Janë shembë kullat gjer në themele 

U trand deti me hy brenda 

Kanë gjëmue malet si për mot t’lig! 

Kurrnji trimat nuk po e lanë me ikë 

Luftë e rreptë aty që po bahet 

Me dhambë trimat duen shoshojnë me 

shkye 

Me dhambë gjoket duen shoshojnë me e 

marrë 

Notojnë kurmat thellë në det 

Notojnë trupat nëpër gjak 

Hiç s’po lodhet Gjeto Basho Mujei 

Sa thellë trimi më paska hy!… 

Muji djalin e ka shpengue 

A turrë djali si i tërbue 

Gjallë me dorë kralin e ka zanë 

Me shpin në hu ditët i mbaroi 

Qatëherë burrat kanë rrokë unat (urat e 

zjarrit) 

Shpejt qyteti ka marr zjarr 

Ka marrë zjarr krejt në fund e në majë 

Sa fort Muji m’asht tërbue! 

Aspak dhimbë trimi s’po ka 

As për kulla që rrënohen 

As për t’vdekun që shkrumbohen!… 

Tri herë dielli ka prandue 

Tri herë hana ka ague 

Kurrkund zjarri me pushue 

3.9 Llojet e vallëzimit popullor shqiptar 

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë: 

- të krahasojnë dëshmitë arkeologjike dhe historike të folklorit koreografik; 

- të klasifikojnë llojet e vallëzimit popullor; 

- të tregojnë karakteristikat e vallëzimit popullor. 


Fazat e 

Strukturës 

Parashikimi, 



përpunimi i përmbajtjes 


i të nxënit 


Metodat 

Veprimtaritë 

e nxënësve 

Organizimi 

i nxënësve 


Kllaster 


studimore 


Veprimtari praktike Interpretim i një valleje Punë në grupe 

30

Parashikimi 

Mësuesja së bashku me nxënësit diskutojnë rreth hershmërisë së valleve dhe 

dokumentimit të tyre. Si janë ruajtur ato deri në ditët tona dhe cila është rëndësia e 

tyre, si pjesë e trashëgimisë kulturore shpirtërore. 

Ndërtimi i njohurive 

Nxënësit lexojnë materialin dhe plotësojnë llojet e vallëzimit popullor, duke u 

nisur në bazë të kritereve të ndryshme. 

Pasi kanë bërë ndarjet e mëposhtme, ata përcakojnë se në cilat kategori 

përfshihen vallet që ai njeh. 

Llojet e vallëzimit popullor 

Mbi bazën e numrit të hapave 

motivet koreografike emërtohen 

Motiv dyhapësh Trehapësh Katërhapësh 

Formacion koreografik 

Valle masive 

Kërcime sofistike 

Valle në 

rreth të 

mbyllur 

Në 

gjysmërreth 

Në dy vija 

përballë 

njëra-tjetrës 

31

Sipas përmbajtjes ideoemocionale 

Valle të gjinisë epike 

Valle të gjinisë lirike 

Kërcimi i fortë, i 

gjallë, dinamik e 

impulsiv 

Kërcimi i shtruar, i 

butë, me finesë dhe 

elegancë 

Valle epike luftarake 

Valle lirike të punës 

Valle epike trimërishte 

Valle lirike rituale 

Valle lirike të dasmës 

Valle erotike, humoristike 

Valle lirike pantomimë 

Vallet e Tropojës 

Vallet e Myzeqesë 

Vallet e Dibrës 

Vallet e Kukësit 

Sipas krahinave etnokoreografike 

Vallet e Librazhdit 

Vallet Labe 

Vallet suljote 

Vallet e Dropullit 

32

Mbi bazën e shoqërimit muzikor 

Me shoqërim instrumental 

Valle të heshtura (pa shoqërim muzikor) 

Me shoqërim me këngë 

me shoqërim me këngë dhe me 

instrumente 

Në bazë të gjinisë 

Valle burrash 

Valle grash 

Valle të përziera 

Përforcimi – Interpretim i një valleje 

Në këtë fazë nxënësit interpretojnë vallen që kanë më përzemër, ose vallen 

karakteristike të qytetit/fshatit apo të krahihnës së tyre. 

Më poshtë po japim edhe një valle karakteristike të rrethit të Kucovës, e cila ka 

brenda humorin, për të përcjellë tragjedinë e njeriut të varfër. 

Vallja e Temes (Kuçovë) 

Në këtë linjë nxënësit kuptojnë vlerën e biodiversitetit (florës dhe faunës) dhe të 

monumenteve të natyrës të vendit dhe të botës. Ata njohin elementet që rrezikojnë vlerat 

e trashëgimisë natyrore dhe ndërgjegjësohen për t’i mbrojtur monumentet e natyrës nga 

zhdukja dhe dëmtimi. Ndërmarrja e veprimeve konkrete, aksioneve dhe projekteve të 

ndryshme i aftëson ata për të kapërcyer problemet e ndryshme që paraqet zhvillimi industrial 

dhe i formon me konceptin e zhvillimit të qëndrueshëm. Njohja me institucionet 

dhe OJF që mbrojnë monumentet e natyrës është një tjetër drejtim i rëndësishëm që do të 

zhvillojë tek ata aftësitë e të konceptuarit të projekteve dhe zbatimit të tyre. 

I ziu Teme, murgu Teme, 

Pasuri nuk kish 

Kish një gomar pa bisht 

Pa bisht e pa litar 

Pa litar e pa samar 

Kasolles i vinte vërdallë. 

Refreni 

I ziu Teme, murgu Teme, qyqi Teme! 

Epo Temja kish kasolle me kashtë, 

Shiu që binte brenda, binte edhe jashtë. 

Refreni .... 

Epo Temja kish çibukun prej thane, 

Një kuti duhan brenda bante 

Temja s’kish bukë të hante. 

33

Kreu IV. Trashëgimia kulturore dhe mjedisi 

4. 5. Lista e monumenteve natyrore në Shqipëri 


- të listojnë dhe përshkruajnë monumentet kryesore natyrore në 

vendin tonë; 

- të analizojnë vendin që ato zënë në trashëgiminë natyrore 

kombëtare. 


Fazat e 

Strukturës 

Parashikimi, 



përpunimi i përmbajtjes 

Strategjitë 

mësimore 

Metodat 

Dora e fshehtë 

Bashkëbisedim 

Veprimtaritë 

e nxënësve 

Gjetja e gjëegjëzës 

nëpërmjet bashkimit të të 

dhënave 

Vlerësimi i monumenteve 

natyrore 

Organizimi 

i nxënësve 




i të nxënit 

Tryezë e 

rrumbullakët 

Ndërtimi i një platforme 

për mbrojtjen e 

monumenteve natyrore 


Parashikimi – Dora e fshehtë 

Mësuesja pret katrorët e anës së majtë dhe ato të anës së djathtë. Më pas i përzien 

në mënyrë të tillë që të mos ketë asnjë përqasje midis figurës me emrin të vendosur 

poshtë saj dhe me informacionin e dhënë për të. 

Nxënësit duhet të gjejnë informacionin që i përgjigjet figurës përkatëse. 

Në këtë mënyrë ata jo vetëm do të vënë në punë kujtesën, aftësinë e tyre për të 

bërë lidhjen e imazhit me emrin, por edhe do të sjellin ndër mend informacionin që 

kanë mësuar për të. 

Kanionet e Osumit 

Fillojnë nga fshati Meçan e, me disa ndërprerje, 

arrijnë deri në qytetin e Çorovodës; kanë një 

gjatësi prej rreth 12 km dhe gjerësi 9-10 m dhe 

15-30 m, me mure thuajse vertikale dhe thellësi 

68-80 m. Kanë vlera të mëdha shkencore, 

didaktike, sportive e turistike. 

34

Sofra e Skënderbeut (1876 m) 

Syri i kaltër 

Shkëmb në trajtën e një pllake të madhe e 

të rrumbullakët, që gjendet në juglindje të 

Librazhdit dhe në veri të Përrenjasit, në rrëzë 

të malit të Skurës. Sipas gojëdhënave, në këtë 

«sofër» të stërmadhe ka drekuar Skënderbeu 

pas njërës prej betejave të tij. Njihet edhe si 

Guri i Pishkashit, sipas emrit të fshatit që 

ndodhet aty pranë. 

Burimi më i madh karstik i Shqipërisë, që del 

rrëzë shpatit perëndimor të malit të Gjerë, afër 

fshatit Muzinë, 160 m mbi nivelin e detit. Ka 

prurje të qëndrueshme me luhatje të vogla 

stinore e vjetore. Për vlerat e mëdha natyrore 

është shpallur monument natyre, me status të 

veçantë mbrojtjeje. 

Shpella e Haxhi Alisë Shpellë karstike detare në skajin veriperëndimor 

të Karaburunit, përballë Sazanit, 

me një gjatësi prej 100 m e gjerësi deri në 40 

m. Lartësia e tavanit nga niveli i detit është 

60 m. Në tavanin e sallës së shpellës gjendet 

një oxhak, që ngjitet drejt sipërfaqes së tokës, 

por që nuk del asgjëkund. Shpella ka rëndësi 

historike, sepse ka qenë strehë piratësh që në 

kohët antike. Emrin e ka marrë nga Haxhi Alia, 

një nga detarët dhe piratët më të famshëm 

ulqinakë të shekullit XVIII. 

Ujëvara e Sotirës 

Ndodhet në verilindje të Tomorit, në rrethin e 

Gramshit, 700 m mbi nivelin e detit. Përreth 

saj rriten gështenja të egra dhe drurë të tjerë. 

Përveç bukurisë së rrallë, ka dhe vlera të 

konsiderueshme shkencore e turistike. 

Viroi (mëma e ujit) i Gjirokastrës 

Del në rrëzën veri-perëndimore të Malit të 

Gjerë, nëpërmjet një guve në formë hinke, 196 

m mbi nivelin e detit. Prurjet e tij ndryshojnë 

gjatë vitit, në varësi të reshjeve. Përreth tij janë 

ngritur disa objekte turistike. 

Në këtë kre nxënësit do të kuptojnë se ruajtja e vlerave natyrore dhe kulturore 

bëhet nëpërmjet një legjislacioni të fuqishëm për zbatimin e të cilit është përfshirë dhe 

vendi ynë. Marrëveshjet dhe protokollet ndërkombëtare, ligjet e vendit dhe rregullat 

lokale janë pjesë e linjës së legjislacionit, ku një vend të rëndësishëm zë edhe njohja 

me organizatën botërore për edukimin, kulturën dhe shkencën UNESCO. 

35

Kreu VI. Legjislacioni për Trashëgiminë 

natyrore dhe kulturore 

6. 1. Konventa Ndërkombëtare për Trashëgiminë Botërore 


- të përcaktoni se ç’është Konventa Ndërkombëtare e Trashëgimisë Botërore; 

- të renditni të drejtat dhe detyrat që rrjedhin nga të qenit anëtar i kësaj 

konvente; 

- të shpjegoni përmbajtjen, strukturën dhe institucionet e saj. 

Më poshtë po japim disa nga Konventat Ndërkombëtare për Trashëgiminë 

Botërore. 

a) Konventa Evropiane e Kulturës, Paris 1954 

Konventa e Parisit përbëhet nga 11-të nene. Në nenin e parë thuhet se çdo 

palë kontraktuese do të marrë masa të rëndësishme për mbrojtjen, inkurajimin dhe 

zhvillimin e pasurisë kulturore të përbashkët evropiane. Në nenin e dytë flitet për 

inkurajimin nga ana e çdo shteti për mësimin e gjuhëve të huaja. Ndërsa në nenin 

3 dhe 4 flitet për organizimin e veprimtarive të përbashkëta, si dhe për qarkullimin 

dhe shkëmbimin e njerëzve dhe objekteve me vlerë kulturore. 

Në nenin 5 dhe 6 flitet për një pikë të rëndësishme që ka të bëjë me atë se, çdo 

vend që zotëron një element të rëndësishëm të trashëgimisë kulturore të përbashkët, 

do të marrë masa të nevojshme për t’i mbrojtur ato. Të gjitha propozimet nga vendet 

e ndryshme do t’i kalojnë një komisioni ekspertësh në fushën e kulturës i caktuar nga 

Këshilli i Evropës. 

Në nenin 9 të Konventës thuhet se ajo është e hapur për firmë ndaj anëtarëve 

të Këshillit të Evropës. Duhet të ratifikohet, dhe instrumentet e ratifikimit do të 

depozitohen pranë sekretarit gjeneral të Këshillit të Evropës, i cili do të notifikojë 

instrumentet e ratifikimit dhe aderimin e gjithë anëtarëve të Këshillit dhe shteteve 

pjesëmarrëse. 

Në nenin 10 thuhet se çdo shtet duhet të specifikojë territoret ku do të aplikohen 

këto ligje dhe do t’i nisin sekretarit të përgjithshëm të Këshillit të Evropës një deklaratë 

që ai ua dërgon të gjithë palëve Kontraktuese. 

b- Konventa Evropiane për Mbrojtjen e Trashëgimisë Arkeologjike Valleta, 

Spanjë, 1992 

Konventa për mbrojtjen e trashëgimisë arkeologjike, e zhvilluar në Valeta, 

përbëhet nga 18 nene. Në nenin e parë jepet përkufizimi i trashëgimisë arkeologjike 

36

si burim i memories kolektive evropiane dhe instrument studimi historiko-shkencor. 

Trashëgimi arkeologjike quhen të gjitha objektet, të mirat dhe të gjitha gjurmët e 

ekzistencës së njeriut në të kaluarën, ruajtja dhe studimi i të cilave na lejon të 

përshkruajmë evoluimin e historisë së njeriut dhe lidhjen e tij me natyrën. 

Në nenin e dytë flitet për identifikimin e trashëgimisë dhe masat mbrojtëse. Në 

nenin në vijim flitet për garancinë shkencore në çastin e kërkimit shkencor. Në nenin 

4 flitet për mbrojtjen fizike të siteve arkeologjike. Ndërsa në nenin 5 bëhet fjalë për 

konservimin e integruar të trashëgimisë kulturore. Në nenin 6 flitet për financimin 

e kërkimit shkencor dhe konservimit arkeologjik. Ky nen është tepër i rëndësishëm 

për kërkimin shkencor, pasi pa mbështetjen financiare shtetërore dhe të pushtetit 

lokal, ky kërkim nuk mund të realizohet. Në këtë nen kërkohet që këto organizma 

shtetërore të planifikojnë një fond të caktuar për kërkimin shkencor dhe mbrojtjen 

e trashëgimisë arkeologjike. Në nenin 7 bëhet fjalë për mbledhjen dhe përhapjen e 

informacionit shkencor. Në nenin 8 dhe 9 flitet për ndërgjegjësimin e publikut për 

vlerën e trashëgimisë arkeologjike. Ndërsa në nenin 10 flitet për parandalimin e 

qarkullimit të elementeve të trashëgimisë arkeologjike. Në nenin 11 dhe 12 flitet për 

asistencën teknike dhe shkencore. Neni 13 merret me respektimin e ligjeve të kësaj 

konvente. Nenet në vazhdim flasin për mënyrën e aplikimit të kësaj konvente dhe 

për marrëveshjet midis shteteve të ndryshme anëtare. 

c- Konventa Europiane e Mjedisit, Firence 2000 

Kjo konvetë përbëhet nga katër kapituj me nenet përkatëse. Ne kapitullin e 

parë neni 1 bëhet përkufizimi i peizazhit që përbën një pjesë të caktuar të territorit, 

e njohur nga popullsitë, karakteri i së cilës rrjedh nga aksioni i faktorëve natyror ose 

njerëzor dhe nga marrëdhëniet midis tyre. 

Në kapitullin e dytë flitet për masat paraprake në nivel kombëtar për ruajtjen e 

kësaj trashëgimie. 

Në kapitullin e tretë bëhet fjalë për bashkëveprimin midis shteteve anëtare për 

mbrojtjen e trashëgimisë. Në kapitullin e katërt flitet për klauzolat përfundimtare, 

firma, ratifikimi dhe hyrja në fuqi. 

d- Konventa Evropiane për rëndësinë e vlerave të trashëgimisë kulturore për 

shoqërinë Faro, Portugali, 2005 

Kjo konventë ndahet në pesë pjesë me rreth 23 nene. Në pjesën e parë jepet 

përkufizimi: 

a) trashëgimia kulturore përbën një bashkësi rezervash të trashëguara nga 

e shkuara që disa persona identifikojnë, pavarësisht se kush është pronari, 

si refleks dhe shprehje e vlerave të tyre, besimeve, njohurive dhe traditave 

në evolucion të vazhdueshëm. Ai përfshin të gjitha aspektet e ambientit të 

derivuara nga bashkëveprimi i njeriut me ambientin; 

b) një komunitet trashëgimor është i përbërë nga persona që u japin vlerë disa 

aspekteve të veçanta të trashëgimisë kulturore, të cilët duan që në kuadër të një 

veprimi publik, të arrijnë ta ruajnë dhe t’ia transmetojnë brezave të ardhshëm. 

37

Në nenin 1 të saj thuhet se të gjithë kanë të drejtë të marrin pjesë në jetën kulturore 

dhe të njohin përgjegjësitë e tyre individuale dhe kolektive ndaj trashëgimisë 

kulturore. 

Në nenin 3 flitet për Trashëgiminë e përbashkët të Evropës në të cilën bëjnë 

pjesë: gjithë format e Trashëgimisë Kulturore në Evropë që përbëjnë një burim të 

përbashkët kujtimesh, kuptimesh dhe identiteti, krijimtari dhe ideale, parime e 

vlera që vijojnë nga përvoja e mëparshme, qe promovojnë zhvillimin e një shoqërie 

paqësore dhe të qëndrueshme, e bazuar mbi respektimin e të drejtave të njeriut, mbi 

demokracinë dhe shtetin e së Drejtës. 

Në pjesën e dytë flitet për kontributin e trashëgimisë kulturore në zhvillimin e 

njeriut dhe shoqërisë. Ndërsa në pjesën e tretë flitet për përgjegjësitë në drejtim të 

trashëgimisë kulturore dhe pjesëmarrjen e publikut. 

Në pjesën e katërt flitet për kontrollin dhe bashkëpunimin midis shteteve anëtare 

për ruajtjen e trashëgimisë kulturore nëpërmjet mekanizmit të monitorimit dhe 

bashkëpunimit në veprimtaritë e kontrollit. Ndërsa në pjesën e pestë janë klauzolat 

finale që kanë të bëjnë me firmosjen e kësaj konvente nga shtetet anëtare dhe më pas 

aprovimi në Këshillin e Evropës. 

TË DREJTAT DHE DETYRIMET E PALËVE 

Neni 5 

Rregulli i përgjithshëm në lidhje me të drejtat dhe detyrimet 

1. Palët, në përputhje me Kartën e Kombeve të Bashkuara, parimet e së drejtës 

ndërkombëtare dhe instrumente për të drejtat e njeriut të njohura në botë, pohojnë 

sërish të drejtën e tyre sovrane për të formuluar dhe zbatuar politikat e tyre kulturore 

dhe për të miratuar masat për të mbrojtur dhe zhvilluar larminë e shprehjeve 

kulturore, si dhe për të forcuar bashkëpunimin ndërkombëtar për arritjen e qëllimeve 

të kësaj Konvente. 

2. Kur një palë zbaton politika dhe merr masa për të mbrojtur dhe zhvilluar 

larminë e shprehjeve kulturore brenda territorit të saj, politikat dhe masat e saj do të 

jenë në përputhje me dispozitat e kësaj Konvente. 

Neni 6 

Të drejtat e palëve në nivel kombëtar 

1. Secila Palë, brenda kuadrit të politikave dhe masave të saj kulturore, sikurse 

përkufizohen në nenin 4.6 dhe duke pasur parasysh rrethanat dhe nevojat e saj të 

veçanta, mund të miratojë masat që synojnë mbrojtjen dhe zhvillimin e larmisë së 

shprehjeve kulturore brenda territorit të saj. 

2. Këto masa mund të përfshijnë sa më poshtë: 

a) masat rregullatore që synojnë mbrojtjen dhe zhvillimin e larmisë së shprehjeve 

kulturore; 

b) masat që, në mënyrën e duhur, sigurojnë mundësi për veprimtari të mira dhe 

38

shërbime kulturore në vend midis të gjitha atyre që janë në dispozicion brenda 

territorit kombëtar për krijimin, prodhimin, ndarjen, shpërndarjen dhe 

gëzimin e këtyre veprimtarive, të mirave dhe shërbimeve kulturore në vend; 

c) masat që synojnë të sigurojnë për industritë kulturore të pavarura në vend dhe 

veprimtaritë në sektorin jo formal të drejtën e përdorimit efektiv të mjeteve 

të prodhimit, shpërndarjes dhe ndarjes së veprimtarive, të mirave dhe shërbimeve 

kulturore; 

d) masa që synojnë të sigurojnë ndihmën publike financiare; 

e) masat që synojnë të inkurajojnë organizatat jo fitimprurëse, si dhe institucionet 

publike dhe private dhe artistët dhe profesionistët e tjerë kulturorë, të zhvillojnë 

dhe të nxisin shkëmbimin dhe qarkullimin e lirë të ideve, shprehjeve 

kulturore dhe veprimtarive, të mirave dhe shërbimeve kulturore dhe të nxisin 

frymën krijuese dhe sipërmarrëse në veprimtaritë e tyre; 

f) masat që synojnë të krijojnë dhe përkrahin institucionet publike, në formën e 

duhur; 

g) masat që synojnë të nxisin dhe të përkrahin artistët dhe të tjerë të përf 

h) shirë në krijimin e shprehjeve kulturore; 

i) masat që synojnë të rrisin larminë e medias, duke përfshirë transmetimin e 

shërbimit publik. 

LISTA E MONUMENTEVE TË NATYRËS SË SHQIPËRISË 

PREFEKTURA E ELBASANIT 

Rrethi Elbasan 

1. Frasheri i Polos Vale 

2. Pylli aluvial i Shushicës 

3. Shpella e Letanit 

4. Hinka e Kosovës (Dumre) 

5. Mali (Shkëmbi) i Gradishtës 

6. Shpella e Gracenit 

7. Liqenet e Seferanit 

8. Liqeni i Degës (Dumre) 

9. Burimi i Llixhës së Hibrait 

10. Dushku i Lleshanit 

11. Meshtekna e Zavalinës 

12. Pisha e Fushë Kuqes Gjinar 

1. Shpella e Kabashit 

2. Kanioni i Sinecit (Saraselit) 

3. Shkëmbi (kanioni) i Kopaçit 

(Grabovë) 

Rrethi Gramsh 

13. Dushku i Kishës Gjinar 

14. Lisat e Pashtreshit 

15. Mani i Zi i Joronishtit 

16. Rrepet e Byshekut 

17. Robulli i Zeleshnjës 

18. Rrapi i Bezistanit 

19. Rrapi i Vojvodës 

20. Rrapi i Gurrës së Labinotit 

21. Ulliri i Qejfit 

22. Rrapi i Llixhës 

23. Rrapi i Uruçës 

4. Karsti i Tervolit 

5. Kanioni i Holtës 

6. Tarraca e Ballores (Qytezës) 

7. Gurrët e Krushqve në Lisec 

39

8. Liqenet e Valamarës 

9. Liqeni i Dushkut 

10. Burimet e Kerpicës 

11. Ujëvara e Satirës 

12. Arra e Tunjës 

13. Robulli i Valamarës 

14. Dushkaja e Katër Lisave 

15. Moçalet e Grabovës 

16. Dushku i Bulçarit 

17. Ahishtja e Rovjes 

18. Liqeni i Zi (Lenie) 

19. Geshtenja dhe pisha në Teqenë 

e Skënderbegasit 

20. Robulli i Grabovës 

1. Mështekna e Qarishtës 

2. Pylli i Stravajt 

3. Druri i Bizgës 

4. Vrima e Dardhës së Ariut 

5. Vrima e Stërqokave 

6. Shpella e Hasanit 

7. Shpella e Shkëmbit të Bletës 

8. Pusi i Faqes se Madhe 

9. Shpella e Kosharishtit 

10. Shpella e Pishkashit 

11. Shpella e malit të Letmit 

12. Sofra e Skënderbeut 

13. Burimi i Studnës 

14. Gurra e Kosharishtës 

15. Liqenet e Rajcës 

16. Liqeni i Floqit 

17. Liqeni i Shebenikut 

1. Dunat e Semanit 

2. Pishat e zeza në bregdetin e 

Poros – Kategoria C 

3. Kurora e lumit të vjetër të 

Rrethi Librazhd 

PREFEKTURA E FIERIT 

Rrethi Fier 

Rrethi Mallakastër 

18. Liqeni i Varrit të Plakës 

19. Rrapi i Bërzeshtës 

20. Rrepet e Gurakuqit 

21. Mani i Çupit 

22. Rrapi i Hotolishtit 

23. Rrapi i Taksimit 

24. Rrapi i Gizaveshtit 

25. Ahet e Fushe Gurrës 

26. 26. Pylli i Barkmadhit Kostenje 

27. Rrethi Peqin 

28. Qarri i Karrinës (Drangojve) 

29. Bokërrima e Garrunjës 

30. Vidhi i Tabakut 

31. Rrapi i Haskos 

32. Rrapi i Uruçajt 

33. Lisi i Babaliut 

Semanit (Libofshë Adriatik) 

4. Rrepet e rrugës, Fier, Vlorë 

5. Rrapi i pazarit të Cakranit 

(Çaireve) 

1. Rrepet e Vurgut të Çorrushit 

2. Ujërat termale të Povlës 

3. Rrapi i Ballshit 

4. Lisat e Kalenjës (afër uzinës) 

5. Rrepet e Festës 

6. Lisi i Lapulecit -Lapulec 

7. Lisat e Ngrasanit 

8. Lisi i Vakefit (Çerileres) 

9. Lisi i Cfirit - Mallakastër 

10. Lisat e Lavdanit 

11. Mospërputhje këndore e Greshicës 

12. Shpella e Poçemit (Vrima e 

Lakuriqit) 

13. Rrapi i ujit (Drizar) 

14. Arra e Hekalit 

15. Rrepet e Poçemit 

40

1. Rrapi i Zonjës – Bubullime 

2. Lisi i Koniatit – Koniat 

3. Pisha e Egër në oazin e Divjakës 

4. Dushkajat i Senës 

5. Godulla e Pishes (Divjake) 

6. Ishulli i Pelikanit 

7. Ishulli i Kularit 

8. Kordoni litoral i lagunes se re te 

Divjakes 

1. Qiparisi i Kambanores së Kishës 

së Vunoit 

2. Lisat e Pilurit 

3. Rrapi i Kosmarit Kudhës 

4. Rrapi i Palasës 

5. Rrapi i Shkollës nr.1 

6. Rrapi i Xhamisë 

7. Rrapi i Çesmës (Mifol) 

8. Ilqet i Zarelit me (0,5 ha) 

9. Rrapi i Kroit të Madh 

10. Rrapi Laze 

11. Mbihipja e Çikës 

12. Mbihipja aktive e Dukatit 

13. Shkëputje e re aktive e Llogorasë 

14. Tarraca detare e Kusbabait 

15. Tarraca detare e ish-shtëpisë së 

pushimit të punëtorëve 

16. Gjiri dhe shpellat e Gramës 

17. Barriera Koralore e grykës së 

Diallit 

18. Falezat e Sazanit 

19. Shpella e Shëngjergjit ose e Bletës 

20. Shpella e Ramicës 

21. Shpella e Velçës 

22. Shpellat e Boderit (Smokthine) 

23. Shpella e Haxhi Alisë (Ilirianë) 

24. Shpella e shkruar 

Rrethi Lushnjë 

PREFEKTURA E VLORËS 

Rrethi Vlorë 

9. Dunat e Oazit te Divjakes 

10. Burimi termoninerar i 

Karbunares 

11. Gorica e kodrës në Kryekuq 

12. Selvite e manastirit Ardenice 

13. Dushkajat e Manastirit - Lushnje 

14. Rrepet e Ngurrezes 

15. Vidhat Zharnec 

25. Shpella e Bilbilenjeve 

26. Shpella e Porto Palermos 

27. Shpella e Piratëve (Dhërmi) 

28. Shpella e Odisesë (Surianit) 

29. Shpella e Duk Gjonit 

30. Kanioni i Gjipesë 

31. Bokërrimat e Vunoit 

32. Rrethi i Plakës (Brataj) 

33. Ujëvara e Ramicës 

34. Dunat e Nartës 

35. Delta e Përroit të Palasës 

36. Burim i kripur i Bashajt 

37. Vali i Vranishtit (burim i madh) 

38. Laguna Limopuo 

39. Rrepet e Buronjave Kuç 

40. Pisha Flamur- Llogara 

41. Rrapi Mesaplikut 

42. Karthi i Terbaçit 

43. Rrapi i Dukatit 

44. Rrepet e Izvorit 

45. Rrapi i Tragjasit të Vjetër 

46. Rrapi i Shenvarvarës (Velçe) 

47. Rrapi i Gurrave Smokthine 

48. Rrapi i Madh në Bashaj 

49. Rrepet e Drashovicës 

50. Ullinjtë e Trubullit në Karbunare 

51. Pylli i Zvërnecit 

41

1. Rrapi i Muzinës 

2. Rrepet e Rusanit 

3. Rrepet e Delvinës 

4. Pylli i Lefkës (Delvine) 

5. Pylli i Bushecit 

6. Valanidhet e Dhrovjanit 

7. Rrapi i Kalasë 

8. Mëlleza e Rezomës 

9. Fosilet e Lefterhorit 

10. Bokërrimat e Muzinës 

11. Karsti i Delvinës 

12. Rruga e Gjarpërit 

13. Karsti i Bashajve 

14. Kartsi i Gorjanit 

15. Burimet e Tatzatit 

16. Shpella e Tatzatit 

17. Ujëvara e Kardhikaqit 

18. Burimi karstik i Oknos 

19. Syri i Kaltër 

20. Rrethi Sarandë 

21. Rrapi i Nivicës 

Rrethi Delvinë 

PREFEKTURA E KORÇËS 

Rrethi Korçë 

22. Rrapi i Shenvasisë 

23. Rrapi i Dhivrit 

24. Shkëputje tektonike e llojit 

shtytje – Borsh 

25. Falezë e vjetër – Borsh 

26. Poria (guri i Porisë) Borsh 

27. Gryka e Bogazit 

28. Kanoini i Leshnicës 

29. Gjiri i Kakomesë 

30. Pllakat e Sarandës 

31. Shpella e Konispolit 

32. Shpella e Lukovës 

33. Kanali i Vivarit 

34. Liqeni i Rezës 

35. Burimet e kripura të Mullirit 

(Rrezes) 

36. Burimet karstike të Fterës 

37. Pylli i Butrintit 

38. Ishujt e Ksamilit 

39. Ixuari i Borshit 

1. Guri i Prerë 

2. Guri i Capit 

3. Piramidat e Tokës së Zhombrit 

4. Bokerimat e Moglicës 

5. Ishulli i Malligradit 

6. Vareze fosilesh të kretës së 

poshtme (Lavdar) 

7. Mospërputhje këndore e Polenës 

së Vjetër 

8. Burim uji dhe gazi të djegshme 

në thyerjen tektonike të Polenës 

9. Liqenet e Lenies 

10. Lisat e Shenthanasit 

11. Rrobulli i Kuq 

12. Zgavra e Zaverit (Prespe) 

13. Dushqet e Manastirit (Djellas 

Prespe) 

14. Venjat e Dishnices 

15. Pisha e Shendellise 

16. Rrepet e qytetit (Shenmeria) 

17. Shparthi i Osojes-Bakullit 

18. Pisha e Voskopojë 

19. Pisha e Makrezes 

20. Bredhi i burimit të Çardakut 

(Gurit i Capit) 

21. Ahishtja e Protopapes Opar 

22. Bliri i Shën Pjetrit (Vithkuq) 

23. Plepi i Gjyrasit 

24. Pylli i përzierë i Maliqit 

25. Ahishtet e Bofnjes 

26. Venjat e Kallamasit 

27. Rrobulli i Lënies 

42

1. Burimi i Drilonit 

2. Guri i Kamjes 

3. Mullaret e Gurtë – Trebinjë 

4. Fragment i shkëputjes tektonike 

të grabenit të Ohrit (Pogradec) 

5. Shpella e Memlishtit 

6. Shpella e Radokalit 

7. Shpella e Baribardhës 

8. Shpella e Shën Marenë 

9. Mani i Shën Marenës 

1. Banjat e avullit të Postenanit 

2. Kanioni i Virkës 

3. Shpella e Podës 

4. Bokërrimat e Piskalit 

5. Dritare dhe mbulesa tektonike e 

Qinam-Vodicës 

6. Tisi i Golos (Germenj) 

7. Ujëvara e Rehovës 

8. Travertinat (çmersat) e Blushit 

9. Pusi karstik i Llokafit 

10. Lisat e Shën Mërisë 

11. Lisat e Shënkollit (Lengeze) 

12. Grumbulli i Plepit të Egër 

(Varishtë) 

13. Robujt e Badrës 

Rrethi Pogradec 

Rrethi Kolonje 

Rrethi Devoll 

10. Kanioni i Llengës 

11. Selvite e kishës Pogradec 

12. Rrepet e Tushemishtit 

13. Gurët “nusja dhe dhëndëri” 

Senisht 

14. Shpella e Najazmes (Tushemisht) 

15. Rrapi i Radokalit 

16. Rrapi i Selcës së Sipërme 

17. Lisi i Leshnicës 

18. Liqenet e Lukovës 

14. Liqeni akullnajor i Gramozit 

15. Burimet termale të Vromonerit 

(Leskovik) 

16. Rrapi i Leskovikut 

17. Dafina e Cerckës 

18. Korrija e Mullirit “Shën Thanasi” 

Gostivisht 

19. Rrapi i Mbrezhdanit 

20. Pishat e Pogonicës (Sotirës 

Radanj) 

21. Rrepet e Glinës 

22. Bredhi i Shtikës 

23. Selvite e Radovës 

24. Korija e Shënkollit e Vodicës 

1. Shpella e Trenit 

2. Guret Mumjet e Trenit 

3. Guri i Ariut (Eçmenik) 

4. Burimet e Progrit 

5. Ahishtja e Shenkostandinit 

6. Pylli i Shën Thanasit 

7. Dushkaja e Dobrogovës 

8. Ahishtja e Bradvicës 

9. Bredhi i Vishjes 

10. Plepat e Pilurit 

PREFEKTURA E GJIROKASTRËS 

Rrethi Gjirokastër 

1. Viroi (mema e ujit) i Gjirokastrës 

2. Pylli i Gurte – Nderan 

3. Shpella e Vanistres (Skotinia) 

4. Kanioni i Piksit 

5. Tarraca e Nderanit 

6. Shembja e Zhulatit 

43

7. Gurra e Nivanit 

8. Rrëshqitja e Kllezit 

9. Rrëshqitja në malin e Karparielit 

10. Burimi i Libohovës 

11. Burimi mineral i Glinës 

12. Burimi i Nepravishtës 

13. Qafa e Çajupit 

14. Shkëmbi i Zheit 

15. Zhveshja e Muzinës 

16. Dalja e magmatikëve në 

gëlqerorët afër Picarit 

17. Liqeni i Kacojthit 

18. Venjat e Konckës 

19. Vithimat e Buretos 

20. Vrimat e Konckës 

21. Rrapi i Zhulatit 

22. Rrapi i Fushëbardhës 

23. Rrapi i Mashkullores 

24. Rrapishte e Mashkullores 

25. Rrapi i Çerçizit -Gjirokastër 

26. Rrapi i Libohovës 

27. Gështenja e Nepravishtës 

28. Rrepet e Këllezit 

29. Rrapi i Dhoksatit 

30. Rrapi i Manastirit Stegopul 

31. Rrapi i Tranoshishtës 

32. Rrepet e Selos 

33. Rrepet e Mullirit në Selo 

34. Perralli i Bodrishtës 

35. Pishat e Kërres 

36. Rrepet e Koshovicës 

37. Selvitë e Kishës Hllomo 

38. Rrepet e Çatistës 

39. Lisat e Poliçanit 

40. Selvitë e Hllomosë 

41. Rrapi i Poliçanit 

42. Rrapi i Nderanit 

43. Lisat e Skoresë 

44. Lisat e Çorrokut – Sheper 

45. Rrepet e shkollës - Sheperit 

46. Lisat e Manastirit – Nivan 

47. Rrepet e Nivanit 

1. Shpella Mema e Ujit 

2. Sterra e Cikës 

3. Shpella e Leke Petës 

4. Shpella e Ujit –Dhëmbel 

5. Vrima e Shkëmbit 

6. Ujëvara e Progonatit 

7. Shpella e Kasarit 

8. Kanionet e Nivices 

9. Lugjet e Dhëmblanit 

10. Lisi i Levanit 

11. Buza e Bredhit - Luzat 

12. Rrapi i Selam Musait 

13. Shpella e Mezhgoranit 

14. Shpella e Leklit 

15. Burimet e Ujit të Ftohtë 

1. Rrapi i Megallares- afër fshatit 

Gjinakar 

2. Pylli i Gerhotit, afër fshatit Zhepe 

Rrethi Tepelene 

Rrethi Përmet 

16. Pusi i Shëndëllisë 

17. Mogillat e Vasjarit 

18. Tarraca erozive e Bençes 

19. Shkëmbi i Prere Dukaj 

20. Triavgat në Gllavë 

21. Rrepet e Dervenit 

22. Rrapi i Damës 

23. Rrapi i Progonatit 

24. Rrapi i Qesaratit 

25. Rrepet e Donies -Kalivaç 

26. Rrepet e Ujit te Ftohte 

27. Lisi i Luzatit 

28. Rrapi i Hormovës 

29. Mrezhda e Zhabokikes 

3. Bredhi i Çarshovës së Vjetër 

4. Rrapi i Zhepes 

5. Pylli i Çukës 

44

6. Pylli i Ropushës 

7. Horizonte vithisës dhe olistolitë 

– Çarçovë 

8. Perendi e Borockës (Kanioni, 

Guri i Bletës) 

9. Pusi i Cilikojkave afër fshatit 

Çorrogunj 

10. Pusi i Nemerçkës 

11. Shpella e Pëllumbave 

12. Cirku i Nemërçkës 

13. Guri i Qytetit 

14. Guri i Atos – afer fshatit Kutal 

15. Kanioni i Lengarices 

16. Bokerimat e Dangllise 

17. Gropa e Kazanit 

18. Guri i Petranit 

19. Kanioni i Kamenikut 

20. Ujëvara e Sopotit afër fshatit 

Sterbec 

21. Ujërat Termale të Bënjës 

22. Uji i Zi Këlcyrë 

23. Rrepet e Grykës së Këlcyrës 

24. Bredhi i Petranit 

25. Selvia e Kishës – Leuse 

26. Grumbulli pyjor i Polmenit (rap 

+arrë) 

27. Rrepet e Kuqarit- 

28. Bredhi i Kokojkës Frashër 

29. Arra e Llukanit-Frashër 

30. Gështenja e Teqesë Frashër 

1. Rrëra e Hedhur 

2. Rrapi i Grykës 

3. Rrepet e Kolshit 

4. Shpella e Hutit 

5. Shpella e Sukës së Vogël 

6. Dritarja tektonike e Mirditës 

7. Rivat e Drinit 

1. Kanioni i Shehut të Keq 

2. Shpella Kusia e Nue Gjonit 

3. Rrobulli i Blaçit 

4. Guri i Gjonit 

5. Guri i Nusës 

PREFEKTURA E LEZHËS 

Rrethi Lezhë 

Rrethi Mirëditë 

Rrethi Kurbin 

8. Keneta e Kashtës 

9. Rivat e Drinit 

10. Rrapi i Pirajave (Blinisht) 

11. Lisi i Markatomajt 

12. Pylli (dushk, frasher, shkoze) i 

Shënmërisë Kallmet (1 ha) 

6. Kroi i Bardhe 

7. Mrizi i Shenaprenës 

8. Rrapi i Kaçinarit 

9. Lisat e Shpalit 

10. Lisat e Marpepes 

1. Tarraca Detare e Laçit 

2. Gryka e Shkopetit 

3. Frashëri - Kurbin 

4. Lisat e Shënmillit 

5. Plepi i Bardhë 

6. Shpella e Shenavlashit (Shennadoi) 

7. Gështenja e Vjetër 

8. Rrapi i Daulles 

9. Burimi i Vinjollit 

10. Ishulli i Cabakut 

11. Kordoni litoral i Bregut të Ri 

12. Selvitë e Shënmërisë 

45

1. Shpella e Gurit të Kuq 

2. Karsti i Malit të Bardhë 

3. Burimi dhe shpella e Sopanikës 

4. Liqenet e Kasnisë 

5. Pasqyrat e Gramës 

6. Gropa e Panairit 

7. Liqeni i Zi (mbi Radomirë) 

8. Ujëvara e Pocestës (Maqellarë) 

9. Bjeshka e Zonjave Zimur 

10. Gryka e Setës (pjesa më e ngushtë 

dhe më e thellë) 

11. Shpella e Rusit (grykë Noke) 

12. Shpella e Qytezës 

13. Shpella e akullit – Bulaç 

14. Burimi i Ujit të Ftohtë Vleshë 

15. Burimi i Kërçinit 

16. Kroi i Mbretit – Serakol 

17. Burimi termomineral i Llixhave të 

Peshkopisë 

18. Liqeni i Luleve (Lurë) 

19. Liqeni i Zi (Lurë) 

20. Liqeni i Madh (Lurë) 

1. Druri i Male Zeqirit – Zerqan 

2. Zabeli i Madh Zerqan 

3. Shpella e urës së qytetit 

4. Shkëmbi i Qytetit 

5. Tre çezmat e Zerqanit 

6. Bregu i Pepesë (qarri i Pepesë) 

7. Qarri i Muharremit 

8. Gurra dhe shpella e Zerqanit 

9. Gurra e Vakefit të Zerqanit 

10. Liqeni i Zi – Martanesh 

1. Guri i Gjate – Urxuall 

2. Kepi i Skënderbeut Varosh 

3. Kanioni i Urakës 

4. Rrapi i Marqethit 

5. Lisi i Qershizës 

PREFEKTURA E DIBRËS 

Rrethi Dibër 

Rrethi Bulqizë 

Rrethi Mat 

21. Hartinat e Lurës 

22. Shllinasi 

23. Guri i Kërçinit 

24. Krasta e Pocestit 

25. Boroviku i Begiunecit 

26. Burimet e Bellovës 

27. Gryka e Madhe Lurë 

28. Rrafshi i Korabit 

29. Morenat e Fushelurës 

30. Cirku i Kurorës së Lurës 

31. Kodra e Parave Bllicë 

32. Fusha e Pelave - Lurë 

33. Rrapi i Kërçishtit 

34. Pisha e Blliçës 

35. Ahu i Blliçës 

36. Lisi i Dobit 

37. Vakufi i Çangës 

38. Lisi Kabe 

39. Vakufi i Sinës së Sipërme 

40. Rrobulli i Lurës 

41. Rrapi i Çidhnës 

11. Ujëvara e Duriçit 

12. Xixëll Martanesh 

13. Shpella e Xixëllës Valikardhë 

14. Qarri i Allushit Valikardhë 

15. Shpella e Ftohte Gjuras 

16. Qarri i Kovashicës 

17. Vakufi Zerqan 

18. Qarri Gjinovec 

19. Pisha Zogje 

20. Qarri Peladhi (Zerqan) 

6. Puset e Valzës 

7. Maja e Boshtrës (Macukull) 

8. Gurri i Vashës 

9. Lisi i Tushës, Frankth 

10. Lisi i Bërshinit 

46

11. Kanioni i Filmit 

12. Kroi i Gjeneralit (Gur i Bardhe) 

13. Tisat e Mbasdejës 

14. Lisat e Lam Porës 

15. Burimi i Shutresë 

16. Gështenja e kalit e Gurrit të 

Bardhë – Mat 

17. Lisi Qafë Shënkollit 

18. Rrapi i pazarit të Klosit 

19. Qarri i Bardhe në Sheshaj 

20. Lisi i Fushe Lores në Barbullej 

21. Lisi i Bershinit – Bershi 

22. Vidhi i Patllit Suç 

23. Lisat e Porës – Macukull 

24. Lisi varreve të Rexhës 

(Macukull)– 

1. Pisha e Gjegjanit 

2. Gryka e Çajës 

3. Cirku akullnajor i Zepës 

4. Kroi i Bardhë 

5. Kanioni i Bicajt 

6. Kanioni i Vanave 

7. Lisat e Kalisit 

8. Karsti i Arnit 

9. Këneta e Kuksit 

1. Burimi i Krumës 

2. Burimet e Brudit 

3. Gurra e Vranishtit 

4. Gurra e Domajve 

5. Pisha e Gjinajve 

6. Shpella e Pëllumbave 

1. Rasa e Pecmarrës 

2. Shpella e Haxhisë 

3. Liqenet akullnajore të Doberdolit 

4. Liqenet akullnajore të Sylbicës 

5. Shkëmbi i Forcës 

6. Burimi Karstik i Qirecit 

PREFEKTURA E KUKËSIT 

25. Lisi Macukull (Varrit të Mirë) 

26. Lisi i Varrit të Turkut 

27. Lisat e shkollës në Macukull 

28. Vidhi i Qafe Shënkollit 

(Dukagjin) 

29. Lisi te varret e Shqypit 

(Barbullej) 

30. Lisi i kodër varreve (Urxuall) 

31. Lisi te varret e Kurrmetës 

(Shqefën) 

32. Lisi i Bushkashit 

33. Lisi i Teqesë së Domit 

34. Rrapi i Çelës – Patin 

35. Lisat e Kishës Groshot 

36. Lisat e Xhamisë Remull 

37. Rrapi i Zabelit – Gurrë e Madhe 

Rrethi Kukës 

10. Kroi i Kuq Gjallicë 

11. Guri i Mëngjezit Shishtavec 

12. Guri i Shqipes (Borje) 

13. Burimi i Kolosianit 

14. Dushkajat e Novoseit 

15. Mështekna e Shishtavecit (liqeni i 

Kallabakut) 

16. Rrobulli i Lakut të Topojanit 

Rrethi Has 

7. Shpella me oborr 

8. Shpella që tingëllon Mazrek 

9. Maja e Qytetezës 

10. Ahishtja e Liqenit të Kuq 

11. Pisha në Gjinaj 

Rrethi Tropojë 

7. Rasa e Currajt 

8. Depozitimet fluvio-glaciale te 

Shoshajt 

9. Depozitimet fluvio-glaciale te 

Shëmtirës 

10. Bredhishtja e Ragamit 

47

11. Shelgu i Rrjetezuar 

12. Burimi i Qukut të Dunishës 

13. Burimi i Shoshanit 

14. Burimet e Valbonës 

15. Shpella e Haxhisë 

16. Shpella e Akullit 

17. Lugina e varur akullnajore e 

Kukajt 

18. Lugina Akullnajore e Motinës 

19. Kanioni i Shoshanit 

20. Blijtë në Markaj 

21. Dushkajat e Qafë Luzhës 

22. Liqeni i Ponarëve 

23. Mështekna e Lugut të Zi 

24. Ahishtja Gurra e Hasan Gashit 

(Mertur) 

25. Rrobulli ne liqenin e Ponareve 

26. Arra e Dragobisë 

27. Shpella e Dragobisë 

28. Hormoqi i Valbonës 

29. Ahishtja e Vranicës 

1. Burimi i Vrakës 

2. Olistolitet e Kodrës së Tepesë 

3. Mbihipja tektonike e Shirokës 

4. Fragment i Thyerjes tektonike 

Shkodër – Pejë (Karmë) 

5. Blloku Gravitativ e Gurit të Zi 

6. Ujëvara e Thethit 

7. Rasa e Palajve 

8. Guri i Lekës 

9. Shpella e Gjeçovit 

10. Portat e Shalës 

11. Shpella e Thethit 

12. Shpella e Gajtanit 

13. Pragu i Kapreit 

14. Shpella e Jubanit 

15. Cirku i Gropës së Bukur të 

Jezercës 

16. Burimet e Shtarzës 

17. Liqeni i Jezercës 

18. Pisha Flamur e qafës së Pejës 

19. Ura shkëmbore e Markzagorës 

20. Burimet e Okolit – Thethit 

PREFEKTURA E SHKODRËS 

Rrethi i Shkodrës 

21. Shpella e Majës së Arapit 

22. Liqeni i Pejës 

23. Gështanjat e Mgullit (Pult) 

24. Bliret në Lesniqe 

25. Kanioni i urës së Shtrenjtë 

26. Shpella e Zhylës 

27. Shpella e Melagjisë 

28. Shpella e Muriqit 

29. Kanioni i Grunasit 

30. Kerleka e Kakisë 

31. Shpella e Liqethit Cukal 

32. Burimet e Kirit 

33. Habitati i Salamandrës Alpine 

34. Shpella e Kataraktit 

35. Fusha e Liqethit 

36. Pylli i ishullit të Franc Jozefit 

37. Lisat e Minaqit (Domne) 

38. Rrepet e Vorrezave të Ramajt 

39. Rrapi i Hoxhe Dheut 

40. Çinari i Tophanës 

41. Rrapi i Toplanës 

42. Ahet e Gurrës së Krenave 

1. Shpella e Kaurit 

2. Fosi let e Kçirës 

3. Peneplena e Gomsiqës 

4. Guri i Shenjtë 

5. Gështenjat e Kokdodit 

Rrethi Pukë 

6. Bungat e varrezave në Korthpule 

7. Qarret e varrezave të Shënkollit në 

Kryezi 

8. Qarri i Xhamisë së Kryeziut 

9. Ujëvara e Kryeziut 

48

10. Mrizi i Ndërlugjeve 

11. Mani i Zi 

12. Hurdha e Tisit 

13. Sofra e Lekës 

1. Syri i Sheganit 

2. Fortesa e Kelmendit 

3. Burimet e Koprishtit 

4. Syri i Gjonit 

5. Shpella e Krevenicës 

6. Morenat e Razmës 

7. Cirku i Livadhit të Bogës 

8. Burim i Vuklit 

9. Blini i Bzhetës 

10. Vidhat te pusi i Markajve 

11. Ahu i Gerçës (Mrizi i Gerçës) 

12. Carraca e Vrithit 

13. Tarraca e Greçës 

14. Shpella e Gjolajve 

15. Kanioni i Bashkimit Vermosh 

16. Mrizi (ahu) i Pleshtit (Boge) 

17. Vulfenia e Shtegut të Dhënve 

14. Karsti i Munellës 

15. Pisha e Dardhës 

16. Akacjet e Migjenit 

17. Pisha e Shejzës 

Rrethi Malësia e Madhe 

18. Mullaret e Radit (Rapsh) 

19. Arra e Madhe 

20. Foljeta e Lohjes 

21. Çinari (Foljeta) e Ganjollit 

22. Shpella e Pucit 

23. Pusi i Xhek Markut 

24. Shpella e Njerëzve të Lagur 

25. Kanioni i Poicës 

26. Mullarët e Gurtë të Bajzës 

27. Pusi i Cilikokajve 

28. Kalaja e Shtegut të Dhënve 

29. Lugu akullnajor i Runicës 

30. Depozitimet fluvio-glaciale të 

Bogës 

31. Lugu akullnajor i Seferçës 

32. Gështenja e Reçit 

1. Kepi dhe Faleza e Rodonit 

2. Plazhi i Kallmit 

3. Çinari i Balliasit 

4. Plazhi i Shënpjetrit 

PREFEKTURA E DURRËSIT 

Rrethi Durrësi 

Rrethi Krujë 

5. Shkëmbi i Kavajës 

6. Rrapi i Rubjekës 

7. Pylli i Kolndrekajve – Ishëm 

1. Sarisalltëku dhe shpella 

2. Gryka e Vajës 

3. Gryka e Zezë 

4. Selvia e Fushëkrujës 

5. Rrapi i Buranit 

6. Masivi i pishës së Zezë Qafë Shtamë 

7. Kroi i Nënës Mbretëreshë 

8. Rrapi ose Çinari i Bretit 

9. Rrapi i Ballabanecit 

10. Rrapi i Taslloit 

11. Rrepet e Aramerasit - Fushë 

Krujë 

49

Rrethi Tiranë 

1. Bokërrimat e Mustafa Koçajt 

2. Shpella e Shutresë 

3. Shpella e Zezë (Pëllumbasit) 

4. Shpella e Valit 

5. Tarraca detare e Dajtit 

6. Karsti i Malit me Gropa 

7. Gryka e Skoranës 

8. Gryka e Murdarit 

9. Shkalla e Tujanit 

10. Bokerimat e Mnerit 

11. Rrapi i Priskës 

12. Rrapi i Kranës – Dajt 

13. Rrapi i Ndroqit 

14. Arra e Babë Myslymit 

1. Lisi i Çezmës së Prokopisë 

2. Shpella e Kapinovës 

3. Shpella e Shahinovës 

4. Geshtenjat e Mimasit 

5. Lisi i Pashallisë 

6. Rrapi i Lybeshës 

PREFEKTURA E TIRANËS 

PREFEKTURA E BERATIT 

Rrethi Berat 

1. Stera e Katofiqit 

2. Stera e Prosekut 

3. Shpella e Pirogoshit 

4. Sterra e Kakrukës 

5. Bokerimat e Tomorrices 

6. Lisi i Baba Fetahut 

7. Arra e Madhe e Zhepës 

8. Kanioni i Osumit 

9. Kanioni i Gradecit 

10. Cirqet akullnajore të Tomorrit 

11. Lisi i Osojës 

12. Trasgesioni i Paleogjenit të sipërm 

në qafën e Devries 

13. Karsti i Qafës së Devries 

14. Burimi i Guakut 

15. Lisi i Munushtirit 

16. Sterra Uvlen (pusi i Ramies) 

Rrethi Skrapar 

Rrethi Kavajë 

1. Plazhi i Gjeneralit 

2. Faleza e Bardhorit 

3. Plazhi i Carrinës 

4. Fosilet detare të Thartorit 

5. Burimet sulfurore të Fliballies 

6. Shpellat karstike në gjips 

7. Karsti në gjipsin e Mengajve 

8. Burimet e kripura të Golemasit 

9. Dafina e Kalasë së Turrës 

10. Gurrët në Rrjesht 

11. Lisi i Cikalleshit 

7. Rrapi i Veleshnjës 

8. Rrapi i Burimit, Paftal 

9. Pylli i Kulajve, Velçan 

10. Rrapi i Zhitomit 

11. Ulliri i Drobonikut në Palikesh 

17. Stera e Bores 

18. Morenat e Ujanikut 

19. Vrima e Dragoit (Kuçedrës) 

20. Qafa e Kulmakut 

21. Plepat, Konak të Tomorricës - 

22. Rrapi i Verseshtës 

23. Ahishtja e Leshnjes 

24. Rrobulli i Kulmakes 

25. Pishat e Gurrit te Prere, Greve 

26. Rrapi i Verzhezhes 

27. Koshnica 

28. Bredhi i Kuçit 

29. Ahishtja e Symizes 

30. Ahishtja e Lirzes 

31. Arrat ne Novaj 

32. Dushkaja e Tendës së Qypit 

50

V E N D I M 

Nr. 676, datë 20.12.2002 

PËR SHPALLJEN ZONË E MBROJTUR TË 

MONUMENTEVE TË NATYRËS SHQIPTARE 

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të neneve 4, 7 dhe 13 të ligjit 

nr.8906 datë 06.06.2002 “Për zonat e mbrojtura”, me propozimin e Ministrit të 

Mjedisit, Këshilli i Ministrave 

V e n d o s i 

Shpalljen zonë e mbrojtur të monumenteve të natyrës shqiptare, sipas lidhjes 

nr.1, që i bashkëlidhet këtij vendimi. 

Vendimi nr.100, datë 19.05.1981, “Për vënien nën mbrojtjen shtetërore të pasurive 

natyrore të rralla”, shfuqizohet. 

Ngarkohet Ministria e Mjedisit, Ministria e Bujqësisë dhe e Ushqimit, strukturat 

e saj, Drejtoria e Përgjithshme e Pyjeve e Kullotave dhe Drejtoria e Peshkimit, si dhe 

organet e qeverisjes vendore, ku ndodhen këto monumente të natyrës, për zbatimin 

e këtij vendimi. 

Fjalor i termave të “trashëgimisë kulturore” 

1. “Ansambël arkitekturor” është tërësia e një numri ndërtesash, të cilat i lidh një 

koncept i njëjtë krijues. 

2. “Ansambël historik” është bashkësia e vlerave urbanistiko-arkitektonike me vlera 

historike. 

3. “Ansambël muzeal” është bashkësia e vlerave urbanistiko-arkitektonike që mbrohet 

nga shteti. 

4. “Ansambël urban” është bashkësia e vlerave urbanistiko-arkitektonike me një 

qendër qytetare, e cila mund të formohet prej një ose disa pjesëve të një zone 

banimi. 

5. “Ansambël urbanistik, arkit ektonik, tradicional” është tërësia urbanistiko-arkitektonike 

e një qendre të banuar, e formuluar sipas kritereve kompozicionale të së 

kaluarës. 

6. “Arkitekturë tradicionale” është arkitektura e së kaluarës me zbatim kohor relativisht 

të gjerë. 

7. “Dëmtim” është ndërhyrja në dëm të pasurisë kulturore, materiale ose jomateriale, 

që cenon funksionin ose pamjen origjinale të këtyre pasurive. 

8. “Folklor gojor” është teksti i krijimit popullor, i pashoqëruar me muzikë, i cili 

lexohet ose tregohet. 

9. “Folklor instrumental” është krijimi muzikor popullor i interpretuar me vegla 

muzikore popullore. 

10. “Folklor koreografik” janë valle dhe krijime që kërcehen me ose pa shoqërim 

muzikor. 

51

52 

11. “Folklor vokal” janë krijime muzikore të kënduara ose të interpretuara me tekst 

dhe muzikë. 

12. “Institucione shtetërore të specializuara” janë Instituti i Monumenteve të Kulturës, 

Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Kulturës Popullore, Drejtoria e Përgjithshme e 

Arkivave të Shtetit, Qendra Kombëtare e Inventarizimit të Pasurive Kulturore, 

Arkivi i Filmit dhe Qendra Kombëtare e Veprimtarive Folklorike Kulturore. 

13. “Inventarizim” është regjistrimi dhe identifikimi i objekteve të trashëgimisë kulturore. 

14. “Katalogim informatik” është regjistrimi i të dhënave, sipas kritereve të caktuara 

shkencore, për identifikimin dhe administrimin e shpejtë të pasurive kulturore. 

15. “Mbrojtje” është mënyra dhe forma e natyrës juridike ose jo të ruajtjes, mirëmbajtjes, 

rindërtimit, restaurimit ose konservimit të pasurisë së trashëgimisë kulturore. 

16. “Monument kulture” është objekti ose ndërtimi me vlera historiko-kulturore që 

mbrohet nga shteti. 

17. “Objekt në mbrojtje paraprake” është pasuria kulturore, materiale, në pritje për t’u 

shpallur monument kulture nga organi përgjegjës. 

18. “Objekt nën vrojtim” është pasuria kulturore e pashpallur monument kulture, në 

shqyrtim për t’u përfshirë në mbrojtje nga shteti. 

19. “Objekt unikal” është vepra arkitektonike me përdorim të zakonshëm ose me 

funksione artistike a zbukuruese dhe që, deri në çastin e dhënë, është identifikuar 

si e vetme në trashëgiminë kulturore e materiale. 

20. “Park arkeologjik” është hapësira me vlera mjedisore, në të cilën ruhen rrënoja 

ndërtimore, të zbuluara prej gërmimeve arkeologjike që mbrohen nga shteti. 

21. “Pasaporta e objektit” është kartela e identifikimit të një objekti të trashëgimisë 

kulturore, ku vendosen fotografia e objektit, filmimet, skicat, vendndodhja, përmasat, 

pesha, materiali, kodi kompjuterik, autori, vendi i ruajtjes, përshkrimi 

dhe historiku. 

22. “Qendër arkeologjike” është hapësira ku ruhen mbi e nën tokë monumente dhe 

objekte me vlera arkeologjike. 

23. “Qendër historike” është ansambli qytetar ose fshatar me vlera historiko-kulturore 

që mbrohet nga shteti. 

24. “Qytet-muze” është qendra qytetare që mbrohet nga shteti për vlerat historikokulturore. 

25. “Restaurim” është vlerësimi i thelbit origjinal të monumenteve nëpërmjet 

ndërhyrjeve për ndalimin e degradimeve të mëtejshme dhe nxjerrjes në pah të 

vlerave të tyre. 

26. “Status i objektit” është gjendja juridike e një objekti. 

27. “Trashëgimi me vlera kombëtare” është pasuria kulturore, materiale ose 

shpirtërore me vlera historiko-kulturore për kombin. 

28. “Trashëgimi me vlera muzeale” është pasuria kulturore, materiale, e cila, për vlerat 

e veta historiko-kulturore ose artistike, meriton të ruhet në muze të profileve

të ndryshme. 

29. “Trashëgimi me vlera të veçanta” është pasuria kulturore, materiale ose 

shpirtërore me vlera të spikatura. 

30. “Trashëgimi me vlera unikale” është pasuria kulturore, materiale ose shpirtërore e 

vetme në llojin e vet. 

31. “Vlerë arkeologjike” janë monumente, vendbanime historike të llojeve të ndryshme, 

objekte ose pjesë veprash ndërtimore apo vendbanimesh, të dala prej 

gërmimeve arkeologjike, me vlera historiko-kulturore. 

32. “Vlerë etnologjike” janë vlera të kulturës, materiale ose shpirtërore, të cilat lidhen 

me tiparet thelbësore të një kombi. 

33. “Zeje tradicionale” është pjesa materiale dhe përvoja e përqendruar e mjeshtrave 

tanë popullorë në shekuj. 

34. “Zonë arkeologjike” është sipërfaqja në të cilën gjenden monumente të zbuluara 

nga gërmimet arkeologjike ose është dëshmuar qenia e shtresave me përmbajtje 

arkeologjike. 

53

Libër mësuesi - Erik Botime

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?